PROJEKT REZOLUCJI w sprawie postępowań wszczętych przez Rosję przeciwko litewskim sędziom, prokuratorom i śledczym prowadzącym dochodzenie w sprawie tragicznych wydarzeń, do których doszło w Wilnie 13 stycznia 1991 r.
25.11.2019 - (2019/2938(RSP))
zgodnie z art. 132 ust. 2 Regulaminu
Kati Piri, Birgit Sippel, Raphaël Glucksmann, Juozas Olekas, Vilija Blinkevičiūtė
w imieniu grupy S&D
Patrz też projekt wspólnej rezolucji RC-B9-0182/2019
B9‑0185/2019
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie postępowań wszczętych przez Rosję przeciwko litewskim sędziom, prokuratorom i śledczym prowadzącym dochodzenie w sprawie tragicznych wydarzeń, do których doszło w Wilnie 13 stycznia 1991 r.
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Rosji i stosunków UE-Rosja,
– uwzględniając wymianę poglądów między Komisją Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych a ministrem sprawiedliwości Litwy w dniu 12 listopada 2019 r.,
– uwzględniając art. 132 ust. 2 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że 27 marca 2019 r. Sąd Okręgowy w Wilnie wydał wyrok w sprawie wydarzeń z 13 stycznia, w której Dmitrij Jazow, były minister obrony Związku Radzieckiego, Władimir Uszopczik, były dowódca garnizonu wojsk radzieckich w Wilnie, Michaił Gołowatow, były dowódca sił specjalnych KGB, oraz 64 obywateli Rosji, Białorusi i Ukrainy uznani zostali za winnych zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości za udział w radzieckim ataku w dniu 13 stycznia 1991 r. w Wilnie; mając na uwadze, że wyroki te zostały zaskarżone;
B. mając na uwadze, że postępowanie wobec wszystkich oskarżonych o ten atak – z wyjątkiem dwóch byłych oficerów armii radzieckiej Jurija Mela i Giennadija Iwanowa – toczyło się in absentia, a oskarżeni zostali skazani na kary do 14 lat pozbawienia wolności; mając na uwadze, że wyroki wydane wiosną 2019 r. dotyczą tragicznych wydarzeń po ogłoszeniu przez Litwę w dniu 11 marca 1990 r. deklaracji niepodległości i prób jej unieważnienia przez Związek Radziecki, które rozpoczęły się jesienią 1990 r. od blokady ekonomicznej, a ich kulminacją były brutalne działania w styczniu 1991 r mające na celu obalenie rządu litewskiego;
C. mając na uwadze, że w wydarzeniach tych śmierć poniosło 14 osób cywilnych, a ponad 800 zostało rannych podczas pokojowej obrony wieży telewizyjnej w Wilnie; mając na uwadze, że wrogie działania radzieckich sił zbrojnych trwały aż do próby zamachu stanu, która miała miejsce w Moskwie w sierpniu 1991 r.;
D. mając na uwadze, że litewskie starania, by przeprowadzić dochodzenie i postawić podejrzanych przed sądem, stanowiły długotrwały proces, hamowany przez odmowę współpracy ze strony władz rosyjskich i białoruskich, które albo ignorowały, albo odrzucały wnioski Litwy o pomoc prawną, a ostatnia częściowa odpowiedź na wniosek pochodzi z 2008 r.;
E. mając na uwadze, że początkowa reakcja Rosji na orzeczenie sądu była negatywna – rosyjska Duma Państwowa uznała proces za „umotywowany politycznie” i za „próbę pisania historii na nowo”, a rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zapowiedziało, że „nie pozostawi tego bez odpowiedzi”;
F. mając na uwadze, że od lipca 2018 r. do kwietnia 2019 r. komisja śledcza Federacji Rosyjskiej wszczęła kilka postępowań karnych przeciwko litewskim sędziom, prokuratorom i śledczym prowadzącym dochodzenie lub orzekającym w sprawie wydarzeń z 13 stycznia, na podstawie art. 299 i 305 kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej, które przewidują odpowiedzialność karną za „świadome pociągnięcie do odpowiedzialności karnej niewinnej osoby” oraz za „świadome wydanie przez sędziego (sędziów) niesprawiedliwego wyroku, decyzji lub innego aktu sądowego”;
G. mając na uwadze, że Rosja może usiłować uzyskać międzynarodowe nakazy aresztowania urzędników litewskich zaangażowanych w ten proces;
H. mając na uwadze, że praworządność należy do wspólnych wartości tworzących fundament UE; mając na uwadze, że za zagwarantowanie poszanowania praworządności jako jednej z głównych wartości Unii oraz za zapewnienie przestrzegania prawa, wartości i zasad UE odpowiedzialna jest – na mocy traktatów – Komisja wraz z Parlamentem i Radą;
I. mając na uwadze, że zasady te obejmują: zasadę legalności, która zakłada przejrzysty, odpowiedzialny, demokratyczny i pluralistyczny proces stanowienia prawa; pewność prawa; zakaz arbitralności w działaniu władz wykonawczych; niezależne i bezstronne sądy; rzeczywistą kontrolę sądową, która obejmuje pełne poszanowanie praw podstawowych; a także równości wobec prawa;
1. potępia postępowania karne wszczęte przez władze rosyjskie przeciwko urzędnikom litewskim, którzy uczestniczyli w wydarzeniach z 13 stycznia; uważa działania podjęte przez władze rosyjskie za bezprawne i ewidentnie niezgodne z zasadami praworządności;
2. solidaryzuje się z litewskimi urzędnikami i sędziami postawionymi w stan oskarżenia w tej sprawie przez Rosję, a także ze staraniami rządu litewskiego, by ujawnić tę sprawę oraz ograniczyć szkody i zagrożenia, na jakie narażone są osoby niesłusznie oskarżone przez władze rosyjskie;
3. wzywa władze rosyjskie, aby wycofały te zarzuty i powstrzymały się od prób uzyskania międzynarodowych nakazów aresztowania w tej sprawie, czy to za pośrednictwem Interpolu, czy na szczeblu dwustronnym; apeluje do władz rosyjskich, aby przestały utrudniać dochodzenie i w pełni współpracowały z władzami litewskimi w celu rozwiązania sprawy i ukarania sprawców;
4. wzywa przewodniczących Rady i Komisji oraz wiceprzewodniczącą Komisji / wysoką przedstawiciel, aby w dalszym ciągu z uwagą śledzili takie sprawy, poruszali te kwestie na różnych forach i spotkaniach z przedstawicielami Rosji, informowali Parlament o przeprowadzonych rozmowach z władzami rosyjskimi i przekonywali stronę rosyjską o jedności i solidarności Unii Europejskiej zarówno w tej sprawie, jak i w innych powiązanych przypadkach; apeluje, aby państwa członkowskie poruszały tę sprawę w kontaktach z władzami rosyjskimi;
5. wzywa wszystkie państwa członkowskie i innych sygnatariuszy statutu Interpolu do ignorowania wszelkich międzynarodowych nakazów aresztowania wydanych przeciwko oskarżonym urzędnikom litewskim; apeluje do Interpolu o ignorowanie wszelkich wniosków Rosji o wydanie takich nakazów;
6. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, sekretarzowi generalnemu Rady Europy, prezydentowi, rządowi i Dumie Państwowej Federacji Rosyjskiej, Europolowi i Interpolowi.