Stenograma dezbaterilor

Luni, 13 februarie 2017 - Strasbourg

18. Rolul denunțătorilor în protejarea intereselor financiare ale UE (prezentare succintă)

  President. – The next item is the report by Dennis de Jong on behalf of the Committee on Budgetary Control, on the role of whistle-blowers in the protection of EU’s financial interests [2016/2055(INI)] (A8-0004/2017).

  Dennis de Jong, Rapporteur. – Voorzitter, in de media zien we nog wel eens beelden van leegstaande haventerreinen of vliegvelden zonder vliegverkeer, gefinancierd door de Europese Unie, of rotsachtige terreinen waarvoor subsidies worden verstrekt in het kader van plattelandsontwikkeling. Onderzoeksjournalisten doen goed werk bij het ontdekken en melden van dergelijke misstanden. Het gebeurt daarnaast regelmatig dat verontruste leden van de Commissie begrotingscontrole brieven ontvangen van burgers over gevallen van vermeende fraude en corruptie waarbij Europese gelden in het geding zijn. En vaak zetten zij een naam onder de brief met alle gegevens erbij zodat er contact met hen kan worden opgenomen. Onderzoeksjournalisten en verontruste burgers nemen daarbij risico’s.

In de Europese Unie hebben we namelijk wel de bescherming van bedrijfsgeheimen geregeld, maar niet de bescherming van klokkenluiders. De antifraudedienst van de Europese Commissie heeft een protocol over hoe om te gaan met klokkenluiders en ook voor het interne personeel hebben de meeste Europese instellingen inmiddels uitvoeringsregels om hen te beschermen als ze misstanden melden. Maar daarbuiten ben je afhankelijk van de goede wil van de ambtenaren of politici die je informatie ontvangen. Zo was de reactie van iemand onlangs: “De burger die ons heeft geschreven vraagt toch helemaal niet om vertrouwelijke behandeling? Waarom zouden we dan diens naam niet kunnen vermelden?” Hoe het in de lidstaten geregeld is, weten we al helemaal niet. Zelfs als we bij de Europese instellingen goede regels hebben, dan nog kunnen klokkenluiders een proces aan hun broek krijgen op nationaal niveau. Denk maar aan het lot van de klokkenluiders die in verband met Luxleaks in Luxemburg voor de rechter moeten staan, terwijl hun enige doel was om de belastingontwijking door multinationals en de rol van Luxemburg daarbij aan de kaak te stellen.

Mijn verslag bevat een grote hoeveelheid voorstellen om de bescherming van klokkenluiders eindelijk eens goed te organiseren. Betere procedures binnen de Europese instellingen zelf, loketten waar mensen zitten die weten hoe je met informatie van klokkenluiders omgaat en die de vertrouwelijkheid van de persoonsgegevens bewaken. Klokkenluiders hebben ook recht op advies. In Nederland hebben we hiervoor een huis voor de klokkenluiders opgericht, en daar wordt een eerste onderzoek gedaan naar de informatie die klokkenluiders aandragen. Vervolgens krijgen klokkenluiders advies over hoe nu verder.

Zo’n huis is op Europees niveau minstens zo hard nodig. Je raakt al gauw verstrikt in het woud van de Europese instellingen en voor je het weet, worden niet de misstanden, maar jij zelf aangepakt. Natuurlijk kan het Europees Parlement zelf stappen zetten. In theorie zouden we zo’n huis voor de klokkenluiders zelf kunnen oprichten. Maar het is veel beter om voor alle Europese instellingen één huis te hebben. Het is prima en zelfs nodig dat informatie over misstanden het Parlement bereikt, maar ook de Europese Commissie en de agentschappen kunnen baat hebben bij die informatie. En laten we de belangrijke rol van de Europese Rekenkamer en de Europese Ombudsman niet vergeten.

Voor de regeling van de bescherming op nationaal niveau biedt artikel 325 van het EU-verdrag een goede rechtsbasis. Juist door onze eerst te concentreren op klokkenluiders die misstanden melden waarbij de financiële belangen van de Europese Unie in het geding zijn, voldoen we volgens mij aan alle subsidiariteitseisen. Niemand kan er toch tegen zijn mensen te beschermen die hun nek uitsteken om misstanden met ons belastinggeld te melden? Dan is het wel belangrijk dat we daarbij wetgeving maken die weliswaar misbruik voorkomt, maar iedereen die een redelijk vermoeden heeft over de juistheid van zijn of haar informatie echt beschermt. Er ligt hier veel werk voor de Commissie. Ik wijs er nog maar eens op dat mijn verslag zonder één enkele tegenstem of onthouding werd aangenomen. Zo’n duidelijk signaal, daar kan de Commissie niet omheen. En ik reken dan ook op snelle en goede initiatieven. Geen woorden maar daden.

Catch-the-eye procedure

  Michaela Šojdrová (PPE). – Paní předsedající, ochrana oznamovatelů, kteří riskují svojí kariéru, je v celospolečenském zájmu, a to jak na úrovni Evropské unie, tak členských států. Proto souhlasím s výzvou této zprávy, která navrhuje a doporučuje členským státům, aby se zabývaly legislativou na národní úrovni, která by chránila oznamovatele.

Otázkou je to, co také zpráva uvádí, zda by měl vzniknout nový nezávislý evropský orgán, který by oznamovatelechránil.

Já se domnívám, že to je předčasné, že je třeba využít institucí, které již na evropské úrovni máme, jako je například OLAF. V každém případě se jedná o velmi složitou oblast legislativní, kde je potřeba nalézt rovnováhu mezi ochranou pracovníků, kteří se nebojí postavit svým nadřízeným, ale zároveň vzít v potaz, že zde mohou být i oznámení, která budou nepravdivá. V každém případě je to dobrá iniciativa a budu pro tuto zprávu hlasovat.

  Caterina Chinnici (S&D). – Signora Presidente, onorevoli colleghi, la lotta alla corruzione e alle frodi è e deve essere sempre di più un tema centrale dell'azione politica dell'UE, che deve dotarsi di misure e strumenti adeguati per consentire indagini particolarmente complesse quali normalmente sono quelle relative a casi di corruzione e frodi finanziarie in danno dell'Unione.

Una risorsa importante in tal senso sono gli informatori, il cui contributo – lo abbiamo sentito dal collega de Jong – ha fatto emergere casi di conflitti di interessi, evasione ed elusione fiscale, riciclaggio di denaro e altresì infiltrazioni della criminalità organizzata a danno degli interessi finanziari dell'Unione. È auspicabile quindi che la Commissione presenti al più presto una proposta legislativa volta a garantire la protezione degli informatori secondo standard comuni in tutti gli Stati membri e a creare canali sicuri per la segnalazione delle irregolarità, che consentano riservatezza e condivisione delle informazioni, garantendo al contempo adeguata assistenza all'informatore.

  Νότης Μαριάς ( ECR). – Κυρία Πρόεδρε, οι καταγγέλλοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη, τον εντοπισμό και την αναφορά παρατυπιών και παρανομιών σε σχέση με δαπάνες που συνδέονται με τον προϋπολογισμό της Ένωσης, καθώς και στην διαπίστωση και δημοσιοποίηση κρουσμάτων διαφθοράς. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να προστατεύονται από την Ένωση, όπως καθορίζει και η τελευταία έκθεση για τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή, στην οποία υπήρξα εισηγητής, και όπου αναφέρεται ρητά η αναγκαιότητα προστασίας των καταγγελλόντων. Ωστόσο, μέχρι στιγμής τα περισσότερα κράτη μέλη της Ένωσης αδυνατούν να προσφέρουν επαρκή νομική προστασία στους καταγγέλλοντες, αποδυναμώνοντας έτσι ένα σημαντικό εργαλείο για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Επομένως, θα πρέπει η προστασία των καταγγελλόντων και των δημοσιογράφων να διασφαλιστεί νομικά και να ενισχυθεί σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, εφόσον η δράση τους αποσκοπεί στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος. Τέλος, θα πρέπει να εδραιωθεί και μια άλλη νοοτροπία ως προς τα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι καταγγέλλοντες δεν θα υπόκεινται σε αντίποινα.

  Benedek Jávor (Verts/ALE). – Madam President, I would like to thank Dennis de Jong for the outstanding work with the report. I would like to welcome the European Parliament’s calls for a horizontal instrument for the protection of whistle-blowers yet again and unanimously in the Committee on Budgetary Control and I hope the same for the plenary.

I hope the report fits into also the Commission’s ongoing work on assessing the possibility for action, as this is clearly a common European interest to have an overall protection for whistle-blowers. Horizontal protection is the only way to ensure that all those who report wrongdoings in the interest of the public do not suffer from any sort of retaliation. I believe that it is not only a moral obligation for the EU to act in a context where citizens’ trust in the institutions is low and the perception of corruption is high. It is also indispensable to ensure that EU law is properly implemented in wide areas from the protection of the financial interests of the European Union to the environmental acquis. I hope the plenary will vote for this report and the Commission is going to act.

  Inés Ayala Sender (S&D). – Señora presidenta, yo quería también felicitar al ponente, el señor de Jong, y plantearle a la señora comisaria —que sé que además es especialmente sensible a estos temas— que, así como tenemos registros de lobistas y también el Código de Conducta de los comisarios —que se podrían mejorar, pero que han servido de ejemplo y guía para los Estados miembros que van más retrasados—, también necesitamos un código que proteja y que dé marco legal a los denunciantes a nivel europeo, que sería la marca y la guía para que, en los ámbitos nacionales —por ejemplo en mi país, donde existen y donde están pasando verdaderas penurias y situaciones muy, muy conflictivas—, pudiésemos al menos servir de guía para darles esa protección.

Por tanto: marco legal, por supuesto, para estos denunciantes, con sus derechos y con las obligaciones también. Pero, sobre todo, un marco legal que les diera protección en el momento en el que entran en una especie de limbo en el que pierden sus empleos, están en una situación psicológica verdaderamente terrible...

Y, desde luego, toda la ayuda al bien común y al interés común que están llevando adelante no hay manera de agradecérsela, y hay que protegerlos.

Por favor, señora comisaria, ayúdenos en ello.

  Tibor Szanyi (S&D). – Elnök Asszony, a visszaéléseket bejelentő személyek valóban alapvető szerepet játszhatnának a tagállamok és az uniós intézmények segítésében. Sajnos ez alighanem csak egy elméleti lehetőség, legalábbis Magyarországon mindenképpen, ahol az állami intézmények fő funkciója a közpénzek magánpénzekké való alakítása. Az állami korrupció olyan mértékben határozza meg az emberek mindennapjait, hogy már azért is elveszítheti valaki a munkáját, ha közösségi médiafelületen egy, a kormánnyal szembeni kritikus bejegyzésre pozitívan reagál. Hasonlóképpen, a civil szervezetek is állandó nyomás alatt dolgoznak, hiszen egy bírálat az Orbán-kormánnyal kapcsolatban, és máris a külföldi ügynökök bélyegét sütik rájuk. Ilyen környezetben igen nehéz meggyőzni az embereket, hogy a visszaélések bejelentése alapvető fontosságú a közjó, valamint az Európai Unió pénzügyi érdekének védelme szempontjából. Amire ma Magyarországon számíthat egy közérdekű bejelentő, az az egzisztenciájának az elvesztése és a közszolgálati médiában történő meghurcolás.

  Luke Ming Flanagan (GUE/NGL). – Madam President, first off I just want to congratulate Dennis de Jong on this report. A legal framework for whistle-blowers is essential. At the moment, if you are going to become a whistle-blower in a financial sense it is a toss-up between whether you are crazy or whether you actually really want to change things, and it should be the latter. You should not have to be crazy to do it but at the moment, if you look at the evidence, that is the case. You look at people like Jonathan Sugarman who tried to blow the whistle on UniCredit in Ireland for breaches in liquidity. What happened to him? He never worked again. He has not worked to this day. So unless things change the message is very, very clear. If you blow the whistle and if you blow the whistle strong, it will most likely be rammed down your throat and the total and utter goal is to stop you ever talking again. So we need this to change because unless we do we will have anarchy and we will have even more scepticism and I do not think you want that.

(End of catch-the-eye procedure)

  Margrethe Vestager, Member of the Commission. – Madam President, as is quite obvious and as you all have underlined, whistle-blowers help to uncover threats or harm to our public interest. They play an extremely important role in fighting fraud and corruption. According to a study from 2016 analysing more than 2400 cases of fraud in 114 countries, about 40% of all detected fraud cases are uncovered by whistle-blowers.

The Commission therefore strongly supports the objective of protecting whistle-blowers and this is why specific guidelines were developed back in 2012. This is also why it has been included in protective measures in the European legislation on anti-money laundering, market abuse, collective investment in transferable securities and trade secrets.

Recent leaks, such as the Panama papers, have once again highlighted the importance of whistle-blowers for journalistic investigations and, in this particular case, for exposing tax avoidance and tax evasion. Strengthening the fight against tax evasion, avoidance and illicit financial activity, promoting good tax governance, is one of the Commission’s top priorities, as you all know. The Commission is currently assessing the need for horizontal or further sectoral action at EU level, with full respect for the principle of subsidiarity. We are carrying out an impact assessment study and a public consultation will be launched at the end of February. Both will inform our assessment of the next possible steps. I count on your support to encourage a wide range of citizens and stakeholders to support and participate in this consultation.

We all agree that the protection of whistle-blowers is vital. The question is how best to achieve this objective and how we can contribute at the European level and in the European part of our democracy. A lot has already been done in fields where the European Union has competence. We now need carefully to assess the needs and the possible scope for horizontal or further sectoral action here in the European democracy to see what we can do at a European level while fully respecting the principle of subsidiarity.

I look forward to continuing and deepening the discussion with you on this subject.

  President. – The debate is closed.

The vote will take place on Tuesday, 14 February 2017.

Written statements (Rule 162)

  Fabio Massimo Castaldo (EFDD), per iscritto. – Il ruolo degli informatori per la difesa della legalità e quindi anche per la tutela degli interessi finanziari dell'Unione è assolutamente centrale. La garanzia di tutela per coloro che forniscono informazioni in questo senso deve essere perciò assoluta; la tutela in questo senso deve estendersi anche agli aspetti economici, perché è facile che gli informatori perdano, a seguito delle loro delazioni, il posto di lavoro.

Il livello di protezione di queste persone varia moltissimo da Stato a Stato ed è quindi necessario introdurre standard minimi europei in tal senso. Siamo quindi impegnati a richiedere un tempestivo da parte della Commissione, a produrre una proposta legislativa in tal senso.

  Monika Flašíková Beňová (S&D), písomne. – Ochrana oznamovateľov podvodov je dôležitá pre Európsku úniu. Je nevyhnutným krokom v boji proti korupcii, odhaľovaniu konfliktu záujmov či akémukoľvek zatajovaniu podobných skutočností. Takýmto ľuďom musí byť poskytnutá pomoc a ochrana pred akýmikoľvek odvetnými opatreniami. Znamená to aj vyvarovať sa nátlaku, spochybňovania, či dokonca ich kriminalizácie. Platí to aj v prípade, ak by sa mýlili. Svojím konaním totiž upozorňujú na zneužívanie právomocí a v konečnom dôsledku pomáhajú zachovaniu dôveryhodnosti inštitúcií tak na národnej, ako aj európskej úrovni. Zákonnosť používania európskych finančných prostriedkov majú pritom v prvom rade zaisťovať členské štáty ako ich prijímatelia. Potrebná je samozrejme napríklad aj úzka spolupráca s Európskym úradom pre boj proti podvodom. Okrem toho majú k dispozícii celý rad rôznych nástrojov. Výsledky v rámci jednotlivých krajín však často nie sú uspokojivé

  Cătălin Sorin Ivan (S&D), în scris. – Susțin inițierea unei propuneri legislative de instituire a unui program european de protecție legală a denunțătorilor, pentru a se impune o serie de măsuri în vederea simplificării procesului de expunere a utilizării abuzive a banilor Uniunii Europene. Acest demers implică crearea unui organism consultativ cu birouri în statele membre, precum și crearea unui site web, în cazul în care pot fi depuse plângeri. Până la stabilirea unui organ independent european, Oficiul European de Luptă Antifraudă (OLAF) va trebui să publice un raport anual privind evaluarea protecției denunțătorilor în Uniunea Europeană.

  Julia Pitera (PPE), na piśmie. – Wzmocnienie ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej oraz zwalczanie nadużyć, stanowiące jedne z najważniejszych elementów unijnego programu politycznego, odgrywają ogromną rolę w zwiększeniu zaufania obywateli do instytucji unijnych. Zarówno Komisja, jak i państwa członkowskie powinny absolutnie priorytetowo traktować zwalczanie nadużyć i chronić osoby przyczyniające się do skutecznej walki z nieprawidłowościami.

W wielu państwach członkowskich istnieje tylko częściowa ochrona sygnalistów poprzez zapisy w różnych ustawach, co oznacza brak odrębnego prawa, a tym samym brak praktyki ochrony sygnalistów. W konsekwencji znacząco ogranicza to możliwość skutecznego zwalczania nadużyć i korupcji. Dlatego też tak ważne jest utworzenie mechanizmów pozwalających na ochronę demaskatorów w Unii Europejskiej, między innymi poprzez powołanie niezależnej instytucji mającej za zadanie doradztwo, przekaz informacji oraz pomoc takim osobom. Aby mechanizm ochrony sygnalistów okazał się w pełni skuteczny, powinien on również objąć przedsiębiorstwa, organy publiczne oraz organizacje niekomercyjne. Powinien też chronić sygnalistów narażonych na odwet ze strony instytucji, w której dochodzi do nieprawidłowości.

Każde z państw członkowskich powinno zadbać o poprawne wdrażanie unijnych i międzynarodowych norm i wytycznych w sprawie ochrony demaskatorów w swoich przepisach krajowych. Tylko taka forma walki pozwoli na pełnowymiarową ochronę sygnalistów, którzy w coraz większym stopniu wpływają na skuteczniejszą walkę z nieprawidłowościami.

  Pirkko Ruohonen-Lerner (ECR), kirjallinen. – Järjestelmälliset, erilaisissa organisaatioissa tapahtuvat väärinkäytökset voivat tulla ilmi vain, jos joku puuttuu niihin sisältä päin. Väärinkäytösten ilmoittaja ottaa usein suuren henkilökohtaisen riskin. Tällä hetkellä tilanne on nurinkurinen, sillä väärin tai jopa rikollisesti toiminut yritys saa usein enemmän suojelua kuin väärinkäytöksen ilmoittanut henkilö. On tärkeää, että ilmoittajalle pystytään tarjoamaan laillinen suoja, joka mahdollistaa ilmoittajalle lankeavan riskin ottamisen. Usein väärinkäytösten ilmoittaja kohtaa paljon painostusta ja kärsii taloudellisesta epävarmuudesta, psykofyysisistä oireista ja monista muista normaalia elämää haittaavista tekijöistä. Meidän tulisi luoda lainsäädännöllä turvaverkko, joka mahdollistaa riskien ottamisen. Tällä tavoin väärinkäytökset saataisiin paremmin julkisuuteen, mikä on koko yhteiskunnan etu. Se, että useat ilmoittajat haluavat tätä nykyä pysyä nimettöminä, osoittaa, ettei heidän suojelunsa ole vielä läheskään tyydyttävällä tasolla.