Il-libertà tal-istabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi
Il-libertajiet tal-istabbiliment u tal-provvista tas-servizzi huma kruċjali għall-mobbiltà tan-negozju u professjonali fl-UE. L-implimentazzjoni sħiħa tad-Direttiva dwar is-Servizzi hija kruċjali biex tissolidifika s-suq intern, iżda għad hemm ostakli. Il-pandemija tal-COVID-19 żiedet sfidi ġodda. B’reazzjoni għal dan, il-Parlament Ewropew għadda riżoluzzjoni fi Frar 2022, li tiddeskrivi kif l-irkupru ekonomiku wara l-COVID-19 jista’ jtaffi bl-aħjar mod l-effetti negattivi fuq dawn il-libertajiet vitali.
Il-bażi ġuridika
L-Artikoli 26 (is-suq intern), 49 sa 55 (l-istabbiliment) u 56 sa 62 (is-servizzi) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE).
L-objettivi
Persuni li jaħdmu għal rashom u professjonisti jew persuni ġuridiċi, fi ħdan it-tifsira tal-Artikolu 54 tat-TFUE, li jkunu qegħdin joperaw b’mod legali fi Stat Membru wieħed, jistgħu: (i) iwettqu attività ekonomika b’mod stabbli u kontinwu fi Stat Membru ieħor (il-libertà tal-istabbiliment: l-Artikolu 49 tat-TFUE); jew (ii) joffru u jipprovdu s-servizzi tagħhom fi Stati Membri oħra fuq bażi temporanja filwaqt li jibqgħu joqogħdu fil-pajjiż tal-oriġini tagħhom (il-libertà li jiġu pprovduti servizzi: l-Artikolu 56 tat-TFUE). Dan jimplika t-tneħħija tad-diskriminazzjoni abbażi tan-nazzjonalità u, jekk dawn il-libertajiet jintużaw b’mod effettiv, l-adozzjoni ta’ miżuri sabiex ikun iffaċilitat l-eżerċitar tagħhom, inkluża l-armonizzazzjoni tar-regoli nazzjonali ta’ aċċess jew għar-rikonoxximent reċiproku tagħhom (2.1.6).
Il-kisbiet
A. Il-liberalizzazzjoni fit-Trattat
1. “Il-Libertajiet fundamentali”
Id-dritt tal-istabbiliment jinkludi d-dritt kemm li wieħed jibda u jeżerċita attivitajiet bħala persuna li taħdem għal rasha, kif ukoll li wieħed iwaqqaf u jmexxi impriżi, għal attività permanenti ta’ natura stabbli u kontinwa, skont l-istess kundizzjonijiet bħal dawk stabbiliti mil-liġi tal-Istat Membru tal-istabbiliment għaċ-ċittadini tiegħu stess.
Il-libertà li jiġu pprovduti servizzi tapplika għas-servizzi kollha normalment mogħtija bi ħlas, sakemm ma jkunux regolati minn dispożizzjonijiet dwar il-moviment liberu tal-prodotti, tal-kapital u tal-persuni. Persuna li tagħti “servizz” tista’, sabiex tagħmel hekk, teżerċita l-attività tagħha temporanjament fl-Istat fejn ikun qiegħed jingħata s-servizz, bl-istess kundizzjonijiet li huma imposti minn dak l-Istat fuq iċ-ċittadini tiegħu stess.
2. L-eċċezzjonijiet
It-TFUE jeskludi attivitajiet marbutin mal-eżerċitar ta’ awtorità uffiċjali mil-libertà tal-istabbiliment u mil-libertà li jiġu pprovduti servizzi (l-Artikolu 51 tat-TFUE). Madankollu, din l-esklużjoni hija limitata minn interpretazzjoni restrittiva: l-esklużjonijiet jistgħu jkopru biss dawk l-attivitajiet u l-funzjonijiet speċifiċi li jimplikaw l-eżerċitar tal-awtorità. Barra minn hekk, professjoni sħiħa tista’ tiġi eskluża f’każ biss li l-attività kollha tkun dedikata għall-eżerċitar ta’ awtorità uffiċjali, jew il-parti li tkun dedikata għall-eżerċitar tal-awtorità pubblika tkun inseparabbli mill-bqija. L-eċċezzjonijiet jagħmluha possibbli li l-Istati Membri jeskludu l-produzzjoni jew il-kummerċ ta’ materjal tal-gwerra (l-Artikolu 346(1)(b) tat-TFUE) u jżommu r-regoli għal dawk li mhumiex ċittadini fir-rigward ta’ ordni pubblika, sigurtà pubblika jew saħħa pubblika (l-Artikolu 52(1)).
B. Id-Direttiva dwar is-Servizzi – lejn it-tlestija tas-suq intern
Id-Direttiva dwar is-Servizzi (id-Direttiva 2006/123/KE) issaħħaħ il-libertà li jiġu pprovduti servizzi fl-UE. Din id-Direttiva hija kruċjali għat-tlestija tas-suq intern peress li għandha potenzjal qawwi li twassal benefiċċji lill-konsumaturi u l-SMEs. L-għan hu li jinħoloq suq uniku miftuħ fi ħdan l-UE għas-servizzi waqt li fl-istess ħin tkun żgurata l-kwalità tas-servizzi pprovduti lill-konsumaturi. Skont il-komunikazzjoni tal-Kummissjoni intitolata “Ewropa 2020 – Strateġija għal tkabbir intelliġenti, sostenibbli u inklussiv”, l-implimentazzjoni sħiħa tad-Direttiva dwar is-Servizzi tista’ żżid in-negozju fis-servizzi kummerċjali b’45% u l-investiment barrani dirett b’25%, u twassal għal żieda ta’ bejn 0.5% u 1.5% fil-PDG. Din id-Direttiva tikkontribwixxi għal simplifikazzjoni amministrattiva u regolatorja kif ukoll għall-immodernizzar. Dan jintlaħaq mhux biss permezz tal-iskrinjar tal-leġiżlazzjoni eżistenti, u l-adozzjoni u l-emendar tal-leġiżlazzjoni rilevanti, iżda wkoll permezz ta’ proġetti fit-tul (it-twaqqif tal-Punti Uniċi ta’ Kuntatt u l-iżgurar tal-kooperazzjoni amministrattiva).
L-implimentazzjoni ta’ din id-direttiva ttardjat b’mod sinifikanti. Filwaqt li riformi inizjali wasslu għat-tneħħija ta’ bosta ostakli fis-suq uniku għas-servizzi, il-momentum naqas mill-2012. L-isforzi ta’ riforma battew, bi progress sinifikanti li jidher l-aktar fl-Istati Membri li jew qed jirċievu assistenza finanzjarja jew dawk b’aġendi ta’ riforma nazzjonali komprensivi. Minkejja l-kapaċità tad-direttiva li żżid il-PDG tal-UE b’2.6 %, sal-lum, inkiseb biss 0.9 % ta’ dan il-potenzjal ta’ tkabbir, li jħalli marġni mhux sfruttat ta’ 1.7 %. Il-Kummissjoni tirrikonoxxi dan id-dewmien iżda ma tqisx il-ħtieġa li d-Direttiva tiġi emendata. Minflok, hija ffukata fuq li tiżgura illi d-direttiva tikseb il-benefiċċji kollha tagħha permezz tal-infurzar u l-introduzzjoni tal-“Pakkett tas-Servizzi”, li jinkludi proposti leġiżlattivi ġodda biex jissaħħaħ is-settur tas-servizzi u jiġu indirizzati l-lakuni fl-implimentazzjoni li fadal.
Ir-rwol tal-Parlament Ewropew
Il-Parlament kellu rwol ewlieni fil-liberalizzazzjoni tal-attivitajiet ta’ persuni li jaħdmu għal rashom, filwaqt li żgura li ċerti attivitajiet limitati kienu riżervati għaċ-ċittadini. Huwa ressaq ukoll lill-Kunsill quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea għal nuqqas ta’ azzjoni fir-rigward tal-politika tat-trasport. Is-sentenza tal-1985 (Kawża Nru 13/83 tat-22 ta’ Mejju 1985) sabet lill-Kunsill ħati li ma żgurax servizzi tat-trasport internazzjonali b’xejn, bi ksur tat-Trattat ta’ Ruma. Konsegwentement, il-Kunsill kellu jadotta l-liġijiet rilevanti. Ir-rwol tal-Parlament espanda bl-applikazzjoni tal-kodeċiżjoni u l-proċeduri leġiżlattivi ordinarji dwar il-libertà tal-istabbiliment u l-provvista ta’ servizzi.
Il-Parlament kien ukoll integrali għall-adozzjoni u l-monitoraġġ tad-Direttiva dwar is-Servizzi, filwaqt li ħeġġeġ lill-Istati Membri jikkonformaw mad-dispożizzjonijiet tiegħu u jwettquhom kif xieraq. Huwa għadda riżoluzzjoni fil-15 ta’ Frar 2011 dwar l-implimentazzjoni tad-direttiva u oħra fil-25 ta’ Ottubru 2011 dwar il-proċess ta’ evalwazzjoni reċiproka tiegħu. Wara komunikazzjoni tal-Kummissjoni f’Ġunju 2012, il-Kumitat IMCO tal-Parlament ipproduċa rapport dwar l-istatus u l-futur tas-suq intern għas-servizzi, li l-plenarja adottat fil-11 ta’ Settembru 2013.
Fis-7 ta’ Frar 2013, il-Parlament adotta wkoll riżoluzzjoni b’rakkomandazzjonijiet lill-Kummissjoni dwar il-governanza tas-suq uniku, fejn enfasizza l-importanza tas-settur tas-servizzi bħala qasam ewlieni għat-tkabbir, il-karattru fundamentali tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi, u l-benefiċċji tal-implimentazzjoni sħiħa tad-Direttiva dwar is-Servizzi.
Il-Parlament ta prijorità lill-proposti dwar it-telekomunikazzjonijiet, bħar-regolamenti għall-identifikazzjoni elettronika (ir-Regolament (UE) Nru 910/2014) u “Kontinent Konness”. Ir-riżoluzzjoni tal-Parlament f’Lulju 2012 indirizzat is-servizzi finanzjarji, inkluż is-servizzi bażiċi ta’ pagament u l-kreditu ipotekarju (id-Direttiva 2014/17/UE). Indirizzat ukoll il-pakkett tal-ivvjaġġar permezz ta’ riżoluzzjoni f’Marzu 2014. Id-Direttiva dwar il-Kreditu Ipotekarju tinforza l-protezzjoni tal-konsumatur u tiżgura kapaċità finanzjarja infurmata. Id-Direttiva dwar is-swieq finanzjarji (id-Direttiva 2014/65/UE) tippromwovi t-trasparenza. Fl-2019, il-Parlament indirizza r-rekwiżiti ta’ aċċessibbiltà (id-Direttiva (UE) 2019/882) biex jappoġġa liċ-ċittadini b’diżabbiltà. Biex dan jissaħħaħ, riżoluzzjoni f’Ottubru 2022 ipproponiet Ċentru AccessibleEU biex jgħaqqad l-esperti u l-professjonisti tal-aċċessibbiltà.
Studju[1] tal-2019 żvela li l-leġiżlazzjoni tal-UE dwar il-moviment liberu tas-servizzi, inkluż fil-kwalifiki professjonali u l-bejgħ bl-imnut, tagħti benefiċċji ekonomiċi sostanzjali: EUR 284 biljun fis-sena skont id-Direttiva dwar is-Servizzi, EUR 80 biljun minn servizzi professjonali, u EUR 20 biljun minn servizzi ta’ akkwist pubbliku. Studju[2] ieħor juri b’mod simili li s-settur tas-servizzi, li jirrappreżenta 24 % tal-kummerċ intra-UE (żieda minn 20 % mill-bidu tas-snin 2000) u jikkontribwixxi 78 % għall-valur miżjud gross tal-UE, huwa kruċjali għat-tkabbir. Madankollu, l-istudju identifika wkoll id-diversità regolatorja u l-isfidi tal-informazzjoni bħala fatturi li jżidu l-kostijiet tan-negozju u jimpedixxu l-moviment liberu tas-servizzi u l-libertà tal-istabbiliment fl-UE.
Fir-riżoluzzjoni tiegħu tas-17 ta’ April 2020, il-Parlament irrikonoxxa s-suq uniku bħala kruċjali għall-prosperità tal-Ewropa u kruċjali fir-rispons għall-COVID-19. Barra minn hekk, fir-riżoluzzjoni tiegħu tad-19 ta’ Ġunju 2020, huwa enfasizza s-sinifikanza taż-żona Schengen għall-UE u ħeġġeġ lill-Istati Membri biex itaffu r-restrizzjonijiet fuq il-moviment u jaħdmu lejn integrazzjoni sħiħa ta’ Schengen.
Fil-25 ta’ Novembru 2020, il-Parlament adotta riżoluzzjoni intitolata “Lejn suq uniku aktar sostenibbli għall-impriżi u l-konsumaturi”, li tiffoka fuq oqsma ta’ politika differenti, b’mod partikolari l-qasam tal-protezzjoni tal-konsumatur u l-parteċipazzjoni tan-negozji fit-tranżizzjoni ekoloġika (element ewlieni għat-tisħiħ tas-sostenibbiltà tas-suq uniku). Fuq talba tal-Kumitat IMCO, id-Dipartiment Tematiku għall-Politiki Ekonomiċi, Xjentifiċi u tal-Kwalità tal-Ħajja tad-Direttorat Ġenerali għall-Politiki Interni tal-Parlament ippubblika briefing bit-titolu “Is-Settur Ewropew tas-Servizzi u t-Tranżizzjoni Ekoloġika” li kkontribwixxa għal din ir-riżoluzzjoni.
Fl-20 ta’ Jannar 2021, il-Parlament adotta riżoluzzjoni bit-titolu “Tisħiħ tas-Suq Uniku: il-futur tal-moviment liberu tas-servizzi”. Ir-riżoluzzjoni tissottolinja l-ħtieġa li tiġi żgurata l-implimentazzjoni tar-regoli tas-suq uniku għas-servizzi u li tittejjeb l-azzjoni ta’ infurzar tal-Kummissjoni. Hija tenfasizza l-ħtieġa li jiġi evalwat il-livell ta’ implimentazzjoni tal-qafas legali tal-UE għas-servizzi u li tingħata s-setgħa lill-kumpaniji billi jingħatalhom aċċess aħjar għall-informazzjoni.
Il-pandemija tal-COVID-19 wasslet għal restrizzjonijiet li reġgħu daħlu mill-ġdid li affettwaw il-moviment liberu fis-suq uniku tal-UE, inkluż is-settur tas-servizzi. Webinar[3] li sar fid-9 ta’ Novembru 2020 mid-Dipartiment Tematiku għall-Politiki Ekonomiċi, Xjentifiċi u tal-Kwalità tal-Ħajja eżamina l-impatt tal-pandemija, filwaqt li bassar bidliet futuri sinifikanti fid-domanda u l-provvista tas-servizzi minħabba progress teknoloġiku u tibdil fid-drawwiet tal-konsumatur. Studju[4] ppreżentat lill-Kumitat IMCO fi Frar 2021 enfasizza li għalkemm l-għeluq inizjali tal-fruntieri fixkel is-servizzi professjonali transfruntiera, l-adozzjoni ta’ għodod diġitali ffaċilitat ritorn għal xi livell ta’ normalità.
Ir-riżoluzzjoni tal-Parlament tas-17 ta’ Frar 2022 dwar l-indirizzar tal-ostakli mhux tariffarji u mhux fiskali fis-suq uniku indirizza l-ostakli ġeneralment persistenti għal-libertà tal-merkanzija u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, kif ukoll b’mod speċifiku kif il-COVID-19 kien ta’ detriment għall-erba’ libertajiet (il-moviment liberu tal-merkanzija, il-moviment liberu tal-persuni, il-libertà tas-servizzi u l-libertà tal-moviment tal-kapital). Dan l-ostaklu għall-erba’ libertajiet għadu jippersisti minkejja l-punt sa fejn l-għodod diġitali rrimedjaw xi ftit mit-tbatija ekonomika kkawżata mir-restrizzjonijiet tal-COVID-19.
Għal aktar informazzjoni dwar dan is-suġġett, jekk jogħġbok żur is-sit web tal-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur.
Christina Ratcliff / Jordan De Bono / Barbara Martinello