Brexit: de gevolgen voor Ierland

Ierland zal mogelijk de meest getroffen lidstaat worden door de terugtrekking van het VK uit de EU. Het Parlement wil de gevolgen van de brexit voor beide delen van het eiland beperken.

Er zijn ongeveer 275 grensovergangen tussen Noord-Ierland en de Republiek Ierland. Ter vergelijking: aan de hele oostgrens van de EU, van Finland tot Griekenland, zijn er in totaal 137 grensovergangen. Nu het Verenigd Koninkrijk in 2016 heeft gestemd voor een vertrek uit de EU, kan deze 500 kilometer lange grens binnenkort een buitengrens van de EU worden. De unieke situatie van deze grens moet dan ook specifiek aan bod komen tijdens de brexitonderhandelingen.


In november 2018 zijn onderhandelaars van het Verenigd Koninkrijk en de EU het eens geworden over een ontwerpakkoord en politieke verklaring, maar het akkoord kreeg niet de nodige steun van het Britse parlement. In het ontwerpakkoord werd een backstop opgenomen over de grensovergang tussen Ierland en Noord-Ierland: een vangnet om te voorkomen dat er op het eiland een harde grens ontstaat die het Goedevrijdagakkoord in gevaar zou kunnen brengen. Dit ontwerpakkoord voorziet een gemeenschappelijk douanegebied tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk en gelijke kansen voor zowel de EU als het Verenigd Koninkrijk. De backstop zou alleen worden geactiveerd als aan het einde van de overeengekomen overgangsperiode geen andere oplossing is gevonden.


In het Verenigd Koninkrijk is deze backstop omstreden gebleken, omdat sommigen vrezen dat het land hiermee voor onbepaalde tijd in de douane-unie van de EU kan worden gehouden. In 2019 heeft Boris Johnson, de nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk, opnieuw onderhandeld over het terugtrekkingsakkoord, die een herzien protocol over Noord-Ierland en Ierland bevat. Dit moet nog goedgekeurd worden door het Verenigd Koninkrijk en het Europees Parlement.


De onderhandelaars van de EU hebben er bij de regering van het Verenigd Koninkrijk op aangedrongen met concrete plannen te komen voor een juridisch werkbaar alternatief voor dit vangnet.


Beperken van de gevolgen voor Ierland


De terugtrekking van het Verenigd Koninkrijk uit de EU zonder akkoord zou voor beide partijen zeer nadelig zijn. Uit officiële cijfers blijkt dat het Verenigd Koninkrijk in economisch opzicht veel harder zou worden getroffen dan de EU. Aan de kant van de EU zou Ierland enorme schade ondervinden. Er worden veel producten uit het Verenigd Koninkrijk ingevoerd in Ierland en douanetarieven kunnen leiden tot een prijsstijging van een groot aantal producten. De toeleveringsketens worden waarschijnlijk ernstig verstoord. Bovendien kan deze situatie van invloed zijn op de uitvoer. In 2018 bedroeg de uitvoer van goederen naar het Verenigd Koninkrijk ongeveer 11,5 % van de totale Ierse goederenuitvoer. Ook bestaat het gevaar dat de spanningen in Noord-Ierland toenemen.


Ierland zou gebruik kunnen maken van diverse EU-maatregelen om de gevolgen van een wanordelijke terugtrekking te beperken. De financiering van bilaterale vredesprogramma’s in Noord-Ierland zou tot minstens 2020 blijven duren om bij te dragen aan het vredes- en verzoeningsproces dat met het Goedevrijdagakkoord is begonnen.


Onmiddellijk na het inroepen van artikel 50 door het Verenigd Koninkrijk in maart 2017 heeft het Parlement zijn bezorgdheid uitgesproken over de gevolgen van de brexit voor Ierland, zowel in het noorden als in het zuiden. De EP-leden benadrukten bovendien het belang van het behoud van het Goedevrijdagakkoord, dat een einde maakte aan drie decennia van conflicten en in 1998 door kiezers in beide delen van het eiland werd goedgekeurd. In september 2019 heeft het Parlement nogmaals zijn zorgen geuit in een resolutie.


Geen harde grens


In resoluties hebben EP-leden herhaaldelijk benadrukt dat het ontstaan van een harde Ierse grens moet worden vermeden. Na twee decennia van relatieve vrede in Ierland zijn de wachttorens en checkpoints uit het verleden afgebroken: tienduizenden mensen steken nu dagelijks de open grens over. Ierland en het Verenigd Koninkrijk maken geen van beide deel uit van het Schengengebied, maar tussen de twee landen bestaat een gemeenschappelijk reisgebied.


Patiënten uit Ierland kunnen in Noord-Ierland terecht voor radiotherapie, terwijl zieke kinderen uit Belfast naar Dublin reizen voor een hartoperatie. Ongeveer een derde van de in Noord-Ierland geproduceerde melk wordt in Ierland verwerkt, terwijl 40 % van het kippenvlees uit het zuiden de omgekeerde beweging maakt.


Het beroemde Guinness-bier wordt in Dublin gebrouwen maar steekt vervolgens de grens over om te worden gebotteld en ingeblikt, en keert ten slotte terug naar het zuiden om te worden uitgevoerd naar de rest van de wereld. Er is ook slechts één elektriciteitsmarkt op het hele eiland.


“We zullen nooit toestaan dat Ierland het slachtoffer wordt”


Guy Verhofstadt, brexitcoördinator van het Parlement, sprak op 21 september 2017 het Ierse parlement toe met de volgende woorden: “Deze grens heeft chaos, haat en geweld teweeggebracht. Dat men erin geslaagd is deze grens te herleiden tot niet meer dan een lijn op een kaart is dan ook van cruciaal belang.” Hij voegde daaraan toe: “We zullen nooit toestaan dat Ierland het slachtoffer wordt van het Britse besluit om de Europese Unie te verlaten.”


Iedereen die in Noord-Ierland geboren is, heeft recht op Iers en dus EU-burgerschap. In hun resolutie van 3 oktober 2017 benadrukken de EP-leden “dat er geen obstakels of belemmeringen mogen worden opgeworpen” die verhinderen dat mensen in Noord-Ierland hun rechten op EU-burgerschap volledig kunnen uitoefenen. Het Parlement benadrukte ook dat een “unieke” oplossing nodig zal zijn om te voorkomen dat er een harde grens ontstaat.


De rol van het Europees Parlement


De EU heeft verklaard dat de onderhandelingen over de toekomstige betrekkingen pas kunnen beginnen als er voldoende vooruitgang is geboekt op het gebied van drie specifieke kwesties, namelijk de rechten van de burger, de financiële afwikkeling en Ierland. Elk terugtrekkingsakkoord dat aan het einde van de onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU wordt gesloten, kan pas in werking treden als het de goedkeuring van het Europees Parlement krijgt.


In een resolutie van 18 september 2019 herhaalden de leden van het Parlement dat zij niet zouden instemmen met een terugtrekkingsakkoord zonder backstop. Ze verklaarden echter wel bereid te zijn terug te keren naar het oorspronkelijke voorstel van de EU om alleen voor Noord-Ierland een backstop in te voeren. Ze zijn ook bereid naar andere oplossingen te kijken, op voorwaarde dat deze juridisch en operationeel geloofwaardig en in overeenstemming met de leidende beginselen van de EU zijn.


Meer over de rol van het Parlement bij de Brexit-onderhandelingen.


Achtergrondstudies

Dit artikel werd op 2 oktober 2017 en op 14 november 2019 laatst bijgewerkt.

Deel dit artikel over: