Sociaal Europa: wat doet het Parlement voor het sociaal beleid?

Sociaal beleid speelt een belangrijke rol in alle levensfasen; van de wieg tot aan het pensioen. Kom meer te weten over EU-wetgeving en waar het Parlement aan werkt.

Silhouette van een meisje die de hand van een ouders vasthoudt bij zonsondergang
Meisje dat naar de zonsondergang kijkt

Een brede reeks uitdagingen



Vergeleken met de rest van de wereld kent Europa de beste sociale beschermingsstelsels. Europese landen scoren hoog op het gebied van kwaliteit van leven en welzijn. Er is echter ook een groot aantal uitdagingen.


De gevolgen van de economische crisis zijn in veel EU-landen nog steeds te voelen. In de meeste landen is weliswaar sprake van economisch herstel, maar binnen de EU blijven er grote verschillen zichtbaar. Globaal gezien daalt de werkloosheid, maar het aantal werklozen verschilt sterk tussen de EU-landen.


Lage geboortecijfers en een vergrijzende bevolking zorgen ervoor dat de verzorgingsstaat onhoudbaar dreigt te worden. Technologische vernieuwingen, de globalisering en de opkomst van de dienstensector veranderen onze manier van werken. Nieuwe bedrijfsmodellen in de deeleconomie met flexibelere vormen van werken worden steeds belangrijker.


De COVID-19-pandemie heeft ook een grote impact gehad op het sociaal beleid, waardoor de EU een reeks maatregelen heeft genomen om de gevolgen van deze ongekende crisis het hoofd te bieden.

Bevoegdheden op sociaal gebied: de EU vs. de nationale regeringen



De EU heeft slechts beperkte bevoegdheden op het gebied van sociale zaken. Het grootste gedeelte van het sociaal beleid wordt bepaald door de nationale regeringen.


De verantwoordelijkheid voor het werkgelegenheids- en sociaal beleid ligt dus vooral bij de EU-landen en hun regeringen. Dit betekent dat de nationale regeringen, en niet de EU, beslissen over zaken zoals loonregelingen, waaronder het minimumloon, de rol van collectieve onderhandelingen, pensioenstelsels en de pensioenleeftijd, en werkloosheidsuitkeringen.


Tijdens de verschillende fases van het Europese integratieproces heeft de EU er echter wel een sociale dimensie bijgekregen. Zo heeft de EU door de jaren heen op sociaal vlak een reeks van instrumenten ontwikkeld. Hierbij gaat het onder meer om Europese wetgeving, fondsen en middelen om het nationale beleid van de EU-landen beter te coördineren en controleren. De EU spoort EU-landen ook aan om hun beste werkwijzen met betrekking tot zaken als sociale inclusie, armoede en pensioenen, met elkaar te delen.


Al in 1957 werden enkele grondbeginselen zoals gelijk loon voor vrouwen en mannen en het recht van werknemers om zich vrij te verplaatsen naar een andere EU-land, vastgelegd in het Verdrag van Rome. Om deze mobiliteit mogelijk te maken zijn er aanvullende bepalingen toegevoegd, zoals regels voor de wederzijdse erkenning van diploma's, waarborgen inzake medische behandelingen in het buitenland en beschermingsmaatregelen met betrekking tot reeds opgebouwde pensioenrechten.


Bovendien zijn er EU-regels op het gebied van arbeidsomstandigheden, zoals werktijden of parttimewerk, en wetten om discriminatie op de werkplek tegen te gaan en de gezondheid en veiligheid van werknemers te waarborgen.


De EU vult het werk van de lidstaten aan en ondersteunt hen in het beter organiseren van gezondheidszorg. Ze helpt lidstaten ook om de gezondheid van Europeanen te verbeteren via financiering en wetgeving op het vlak van onder andere medische producten en diensten, voedselveiligheid, ziektebestrijding, schone lucht of gezonde werkomstandigheden.


In november 2017 kondigden het Europees Parlement, de Raad en de Commissie de Europese pijler van sociale rechten af. Met deze pijler willen zij burgers nieuwe en doeltreffendere rechten geven en eerlijke en goed werkende arbeidsmarkten en socialezekerheidsstelsels ondersteunen. De Europese pijler van sociale rechten is gebaseerd op 20 belangrijke beginselen en bevat een aantal (wetgevings)initiatieven, die zich toespitsen op drie punten: gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt, eerlijke arbeidsvoorwaarden, en adequate en duurzame sociale bescherming.


Het Europees Parlement heeft sinds het begin van het Europese integratieproces vaak aangedrongen op een actiever sociaal beleid en de voorstellen van de Commissie op dit gebied gesteund.

Sociale rechten voor Europeanen die in het buitenland werken



De EU coördineert de socialezekerheidsstelsels van de EU-landen en heeft regels vastgesteld om ervoor te zorgen dat mensen hun socialezekerheidsbescherming niet verliezen wanneer zij naar een ander EU-land verhuizen.


Het Parlement heeft in 2019 de oprichting van de Europese arbeidsautoriteit goedgekeurd om de EU-landen te ondersteunen bij de toepassing van de EU-regels over arbeidsmobiliteit en de coördinatie van de sociale zekerheid. Zo wordt de Europese wetgeving op eerlijke en eenvoudige wijze ten uitvoer gelegd.


In 2018 heeft het Parlement nieuwe regels goedgekeurd voor de detachering van werknemers om te zorgen voor gelijke beloning voor gelijk werk op dezelfde plaats.

Europees sociaal fonds plus: hulp aan de meest kwetsbaren

Ondersteuning voor werklozen en jongeren



Het Europees sociaal fonds is opgericht in 1957 en is het belangrijkste instrument van de EU om werkgelegenheid en sociale inclusie te bevorderen. Dit fonds heeft al miljoenen mensen geholpen bij het leren van nieuwe vaardigheden en het vinden van een baan.


In juni 2021 heeft het Europees Parlement nieuwe regels aangenomen om de werkloosheid en armoede in de EU aan te pakken in de nasleep van de pandemie. Het vernieuwde en vereenvoudigde Europees sociaal fonds+ richt zich op kinderen en jongeren. Het voegt een aantal bestaande fondsen en programma's samen en bundelt hun middelen.


Het Europees fonds voor aanpassing aan de globalisering dient ter ondersteuning van werknemers die worden ontslagen als gevolg van de veranderingen in de wereldhandelspatronen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer grote bedrijven de deuren sluiten of hun productie verplaatsen naar landen buiten de EU. De digitalisering en de verandering van het milieu leiden tot nieuwe uitdagingen voor de toekomst. In 2021 hebben de leden van het Europees Parlement nieuwe regels aangenomen, waardoor het fonds meer mogelijkheden krijgt om hulp te bieden in geval van grote herstructureringen die verband houden met digitalisering, automatisering en de overgang naar een koolstofarme economie.


Het Europees banennetwerk is een netwerk voor arbeidsmobiliteit waar werkzoekenden en werkgevers terecht kunnen voor informatie, begeleiding en diensten op het gebied van werving en arbeidsbemiddeling.


Om de jeugdwerkloosheid tegen te gaan hebben de EU-landen in 2013 met elkaar afgesproken om de jongerengarantie in te voeren. Dit initiatief houdt in dat jongeren onder de 25 jaar recht hebben op een kwalitatief goed aanbod voor een baan, opleiding, leerlingplaats of stage binnen vier maanden nadat zij werkloos raken of met school stoppen.


Het Europees solidariteitskorps, dat officieel aan het eind van 2016 gelanceerd werd, is gericht op het creëren van kansen voor jongeren om vrijwillig of betaald werk te doen in projecten die ten goede komen aan gemeenschappen en mensen in de gehele EU. In 2021 breidden de leden van het Europees Parlement de reikwijdte van het Europees solidariteitskorps uit met humanitair werk (voorheen een apart programma), waardoor het voor het eerst een op zichzelf staand vrijwilligersprogramma met een eigen budget werd.


Lees meer over de EU-maatregelen om de werkloosheid te verlagen, vooral voor jongeren.

Video waarin het Europees solidariteitskorps wordt uitgelged

Arbeidsomstandigheden



De EU wil ervoor zorgen dat alle werknemers een degelijke levensstandaard hebben. Europarlementariërs hebben in september 2022 nieuwe regels aangenomen die ervoor moeten zorgen dat de nationale minimumlonen toereikend zijn.



In 2019 heeft het Europees Parlement een voorstel aangenomen om minimumrechten op het gebied van arbeidsvoorwaarden in te voeren ter bescherming van alle arbeiders in de EU, onder meer met betrekking tot de meest kwetsbare arbeiders met atypische contracten, zoals flexwerkers.



Steeds meer mensen werken voor digitale platforms, waar de grens tussen zelfstandige zijn en onzeker werk zonder sociale bescherming steeds dunner wordt. Europarlementariërs werken aan regels om de arbeidsstatus van platformwerkers correct te bepalen, zodat hun rechten worden beschermd.



Thuiswerken is aanzienlijk toegenomen sinds de Covid-19 pandemie, maar die praktijk in combinatie met de ontwikkeling van digitale werkmiddelen heeft het onderscheid tussen werk en privé vervaagd. Europarlementariërs dringen aan op duidelijke regels die het fundamentele recht van werknemers verbeteren om zich na de uren los te koppelen van het werk.



Het Parlement herziet regelmatig de EU-wetgeving inzake de bescherming van de gezondheid van mensen op het werk, door bijvoorbeeld strengere blootstellingslimieten vast te stellen voor schadelijke chemische stoffen.



Lees meer over
hoe de EU werknemersrechten en arbeidsomstandigheden verbetert.

Gendergelijkheid



De EU heeft wetgeving aangenomen en doet aanbevelingen ter ondersteuning van gendergelijkheid op het werk, in de politiek en nog vele andere gebieden. Het Europees Parlement is altijd zeer actief geweest op het gebied van gelijkheid tussen vrouwen en mannen en heeft een vaste commissie voor de rechten van vrouwen en gendergelijkheid. Jaarlijks wordt Internationale Vrouwendag op 8 maart uitgelicht door het Parlement om meer mensen bewust te maken.


Het Parlement zet zich ook in voor een goed evenwicht tussen werk en privéleven voor iedereen. Parlementsleden hebben in 2019 nieuwe regels aangenomen zodat mensen hun werk en privéleven beter kunnen combineren en ouders en verzorgers meer rechten krijgen. In 2021 namen de leden van het Europees Parlement de EU-strategie voor gendergelijkheid aan, waarin de Commissie werd opgeroepen een ambitieus nieuw actieplan voor de loonkloof tussen mannen en vrouwen op te stellen met duidelijke doelstellingen voor EU-landen om de loonkloof tussen mannen en vrouwen in de komende vijf jaar te verkleinen.

Lees meer over de strijd van het Parlement voor gendergelijkheid in de EU


Het Europees Parlement heeft de Europese Commissie herhaaldelijk verzocht maatregelen voor te stellen om de loon- en pensioenkloof tussen vrouwen en mannen te dichten.


Via verschillende resoluties, heeft het Parlement ook de aandacht gevestigd op de noodzaak om specifieke vormen van geweld te bestrijden, waaronder seksuele intimidatie of cyberstalking, en om de samenhang van beleid op het gebied van handel, ontwikkeling of migratie te verbeteren.


Het Parlement is een voorstander van gendergelijkheid in de politiek. Het aantal vrouwen op hoge posten is hoger dan tijdens de vorige zittingsperiode. In de huidige, negende zittingsperiode zijn er 8 vrouwelijke ondervoorzitters en 12 vrouwelijke commissievoorzitters.


Meer lezen over hoe de EU gendergerelateerd geweld aanpakt.

Verbetering van de volksgezondheid



De EU reguleert de autorisatie en classificatie van geneesmiddelen via het Europese regelgevingsnetwerk voor geneesmiddelen. Eenmaal op de markt wordt de veiligheid van geautoriseerde producten nog steeds gemonitord.


EU-wetgeving stelt minimale gezondheids- en veiligheidseisen voor de bescherming op de werkplek. Er zijn onder andere specifieke bepalingen over het gebruik van apparatuur, de bescherming van zwangere en jonge werknemers en de blootstelling aan specifieke stoffen, zoals kankerverwekkende en mutagene stoffen.


De EU heeft regels die een hoog niveau van veiligheid garanderen in alle fasen van het voedselproductie- en distributieproces.


In 2018 werd een nieuwe verordening inzake geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik goedgekeurd om het gebruik van antibiotica in de landbouw tegen te gaan, en de verspreiding van resistenties van dieren naar mensen te stoppen.


EU-landen controleren zwemwater op bacteriën via de zwemwaterrichtlijn.


De EU zorgt ervoor dat elke EU-burger met de Europese ziekteverzekeringskaart tijdens een tijdelijk verblijf toegang heeft tot medisch noodzakelijke, door de staat verleende gezondheidszorg in alle EU-landen.


In 2021 ging het nieuwe EU4Health-programma voor 2021-2027 van start, waardoor de EU zich beter kan voorbereiden op grote internationale gezondheidsbedreigingen en betaalbare medicijnen en medische hulpmiddelen gemakkelijker beschikbaar worden.


Lees meer over hoe de EU helpt de volksgezondheid te verbeteren

 

Een inclusieve arbeidsmarkt



Het Parlement heeft een aantal maatregelen voorgesteld om ervoor te zorgen dat mensen die ziek zijn gemakkelijk weer terug kunnen keren naar hun werk. Ook zullen de maatregelen ervoor zorgen dat chronisch zieken of gehandicapte werknemers beter kunnen worden geïntegreerd in de arbeidsmarkt.


In 2019 keurden de Parlementsleden de Europese toegankelijkheidswet goed om veel alledaagse producten en diensten - zoals smartphones, computers of geldautomaten - toegankelijk te maken voor ouderen en mensen met een handicap in de EU.


Naar aanleiding van de aanbevelingen van het Parlement heeft de Europese Commissie een strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030 aangenomen.

EU toegankelijkheidswetgeving: betere toegankelijkheid voor mensen met een beperking