Jakie uprawnienia ma Parlament Europejski? 

Późniejsze zmiany w traktatach UE, zwłaszcza od czasu traktatu lizbońskiego z 2009 r., przyznają obecnie Parlamentowi Europejskiemu znaczne uprawnienia ustawodawcze, budżetowe i kontrolne.

Parlament jest współprawodawcą. W terminologii UE oznacza to, że ma uprawnienia do przyjmowania aktów prawnych i wprowadzania w nich zmian oraz podejmowania decyzji w sprawie rocznego budżetu UE na równi z Radą (państwami członkowskimi). To przed nim odpowiedzialna jest Komisja oraz inne instytucje i organy UE.

Uprawnienia ustawodawcze

Zdecydowana większość prawa UE przechodzi przez zwykłą procedurę ustawodawczą (do której często stosuje się wcześniejszą nazwę „współdecyzja”). Jest to standardowy proces podejmowania decyzji ustawodawczych w UE, nadający równą wagę Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej (państwom członkowskim). Ma zastosowanie do wielu dziedzin, takich jak migracja, energia, transport, zmiana klimatu, środowisko naturalne, ochrona konsumentów i zarządzanie gospodarcze.

Inną procedurą podejmowania decyzji jest procedura zgody. Oznacza to, że konieczna jest zgoda – czyli zatwierdzenie – ze strony PE, i ma zastosowanie do takich kwestii jak akcesja do UE nowych państw członkowskich, a także do międzynarodowych umów handlowych UE. Na podstawie zgody zapada ostateczna decyzja o zatwierdzeniu kolegium komisarzy.

Procedura konsultacji ma zastosowanie w takich obszarach polityki jak podatki, prawo konkurencji oraz wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Umożliwia ona Parlamentowi zatwierdzenie lub odrzucenie wniosku ustawodawczego, a także proponowanie doń poprawek. Chociaż stanowisko Parlamentu nie jest wiążące dla Rady, Rada musi się z nim skonsultować i poczekać na jego stanowisko przed podjęciem decyzji. W przeciwnym wypadku dany akt byłby niezgodny z prawem i groziłoby mu unieważnienie przez Trybunał Sprawiedliwości. Co więcej, gdy Rada w istotny sposób zmienia wniosek, musi ponownie skonsultować się z Parlamentem.

A co z inicjatywą ustawodawczą? Kto jest inicjatorem prawa UE?

Chociaż przedstawianie nowych przepisów UE należy do Komisji Europejskiej, Parlament może wystąpić z inicjatywą i zwrócić się do Komisji o przedłożenie wniosku ustawodawczego. Korzystając z „inicjatywy ustawodawczej”, posłowie do PE mogą wyznaczyć termin na złożenie wniosku. Jeżeli Komisja odmówi, musi wyjaśnić dlaczego.

Akty delegowane i wykonawcze

Przyjmując nowe przepisy, Parlament i Rada mogą zobowiązać Komisję do wprowadzenia drobnych uzupełnień lub zmian, takich jak załączniki techniczne lub aktualizacje, w drodze aktów delegowanych (które uzupełniają lub zmieniają fragmenty przepisów) lub aktów wykonawczych (zawierających szczegółowe informacje na temat trybu wykonywania przepisów). W ten sposób prawodawstwo może pozostać proste i aktualne bez konieczności rozpoczynania nowych negocjacji.

W zależności od rodzaju aktu przyjętego przez Komisję posłowie mają do dyspozycji różne opcje, jeśli nie zgadzają się z proponowanymi środkami. Posłowie mają prawo weta wobec aktów delegowanych. W przypadku aktów wykonawczych posłowie mogą zwrócić się do Komisji o ich zmianę lub wycofanie, choć Komisja nie ma prawnego obowiązku, aby to zrobić.