Reforma Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego
Presja migracyjna na Europę ujawniła potrzebę reformy unijnego systemu azylowego, a także lepszego podziału odpowiedzialności między kraje UE.
Od kilku lat, wiele ludzi ucieka do Europy przed konfliktami, terrorem i prześladowaniami we własnych krajach. W 2022 r. kraje UE otrzymały 966 000 wniosków o azyl – to prawie dwa razy więcej niż w 2021 roku. W pierwszych 11 miesiącach 2023 roku było ponad 355 300 nielegalnych przekroczeń granic UE, co jest najwyższym wynikiem od 2016 roku.
UE reformuje wspólny europejski system azylowy (CEAS), aby zapewnić, że wszystkie kraje UE wezmą wspólną odpowiedzialność za zarządzanie azylem.
Dowiedz się więcej: Odpowiedź UE w kwestii migracji i azylu
Wprowadzenie podziału odpowiedzialności wraz z nowym rozporządzeniem w sprawie zarządzania azylem i migracją
Procedura ubiegania się o azyl w Unii Europejskiej była określona aż do teraz przez rozporządzenie dublińskie. Ogólna zasada tego rozporządzenia głosiła, że państwo odpowiedzialne za rozpatrywanie podań o azyl to pierwsze państwo wjazdu migrantów.
Przegląd rozporządzenia dublińskiego
System zgodny z rozporządzeniem dublińskim, utworzony w 2003 roku, nie został zaprojektowany celu rozmieszczenia osób aplikujących o azyl między państwa członkowskie, więc kiedy liczba ubiegających się o azyl przybywających do UE wzrosła gwałtownie w 2015 roku, państwa takie jak Grecja czy Włochy zostały najbardziej obciążone. Parlament Europejski wezwał do reformy systemu dublińskiego w 2009 roku.
We wrześniu 2020 r. Komisja Europejska zaproponowała nowy nowy pakt o migracji i azylu, określający ulepszone i szybsze procedury w całym unijnym systemie azylowym i migracyjnym.
Przeczytaj więcej o nowym rozporządzeniu ws. zarządzania azylem i migracją
Nowy pakt o azylu i migracji
Nowy pakt koncentruje się w dużej mierze na ulepszonym zarządzaniu granicami i procedurze azylowej dla osób ubiegających się o azyl na granicy. Skupia się również na nowej obowiązkowej kontroli przed wjazdem dla szybkiego ustalenia statusu wnioskodawcy po przybyciu. Podstawowym filarem jest podział odpowiedzialności.
System zachęca kraje UE do elastycznych wkładów, począwszy od relokacji osób ubiegających się o azyl z kraju pierwszego wjazdu, po powrót osób uznanych za niemające prawa pobytu. Nowy system opiera się na dobrowolnej współpracy i elastycznych formach wsparcia, które w trudnych momentach mogą stać się wymogiem.
W lutym 2024 r., Parlament i kraje UE porozumiały się ws. końcowego tekstu dziewięciu dokumentów ustawodawczych formułujących nowy akt o migracji i azylu i wprowadzających nowe zasady odnośnie zarządzania azylem i przepływami migracyjnymi. Oczekuje się, że przyjęcie ostatecznej wersji pakietu odbędzie się w kwietniu 2024 roku.
Dowiedz się więcej na temat ustawodawstwa UE w zakresie azylu i migracji
Więcej o rozporządzeniu dublińskim.
Nowe rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracją
Pośród nowo przyjętych przepisów znajduje się rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracją, które zastępuje rozporządzenie dublińskie i opiera się na zasadzie solidarności i równego podziału między krajami UE.
Nowe przepisy zmieniają kryteria określające, który kraj UE jest odpowiedzialny za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Uznają one również, że odpowiedzialność za nielegalny przyjazd spoczywa na całej UE, a nie na kraju przybycia.
Pozostałe kraje UE będą miały wybór formy pomocy dla innych krajów UE mierzących się z presją migracyjną - poprzez przyjęcie i przetwarzanie wniosków niektórych migrantów, poprzez pomoc finansową lub dostarczanie wsparcia technicznego i operacyjnego w trudnych momentach. Każdy kraj UE może wybrać typ pomocy, której chce udzielić.
Nowe przepisy zachęcają również do współpracy z państwami spoza UE w celu zajęcia się przyczynami nieuregulowanej migracji, przymusowych wysiedleń oraz ułatwienia powrotu zarówno legalnych, jak i nielegalnych migrantów.
Komisja Europejska przygotuje roczne sprawozdanie na temat azylu, przyjmowania i ogólnej sytuacji migracyjnej, które zostanie wykorzystane do podjęcia decyzji o reakcji UE na migrację.
Zapoznaj się z naszą infografiką dotyczącą osób ubiegających się o azyl w Europie według krajów
Bezpieczny dostęp do UE: Unijne ramy przesiedleń
Przesiedlenie to transfer - na prośbę Biura Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców - obywatela państwa trzeciego potrzebującego ochrony międzynarodowej z państwa trzeciego do państwa w Unii Europejskiej, w którym ta osoba może rezydować jako uchodźca. To jeden z preferowanych sposobów przyznania bezpiecznego i zgodnego z prawem dostępu do UE dla uchodźców.
W celu zapewnienia trwałego rozwiązania kwestii migracji, Parlament Europejski podkreślił potrzebę stworzenia stałego i obligatoryjnego unijnego programu przesiedleń.
W lutym 2024 roku, Parlament i Rada UE przyjęły nowe unijne ramy przesiedleń, aby zastąpić dotychczasowe doraźne systemy i usprawnić politykę UE. Nowe ramy przewidują, że państwa będą dobrowolnie przesiedlać narażonych na zagrożenia uchodźców przebywających w krajach trzecich. Osoby te będą miały możliwość, aby dostać się do UE w sposób legalny, zorganizowany i bezpieczny. Rada ma przyjąć dwuletni unijny plan przesiedleń i przyjmowania ze względów humanitarnych, który określa również maksymalną liczbę osób, które mogą być przyjęte do krajów UE i ich wkładu.
Więcej o aktualnym stanie prac nad unijnymi ramami przesiedleń.
Zapoznaj się z grafiką
Otwórz w nowym oknie
Poprawa działania bazy Eurodac
Eurodac to system informatyczny na wielką skalę, który wspiera zarządzanie wnioskami o azyl poprzez przechowywanie i przetwarzanie w formie cyfrowej odcisków palców osób ubiegających się o azyl oraz nielegalnych migrantów.
Osoby powyżej 14 roku życia ubiegające się o azyl muszą mieć pobrane odciski palców podczas składania wniosku w dowolnym miejscu UE. Następnie, odciski te są przesyłane do centralnej bazy Eurodac, gdzie są porównywane z istniejącymi już danymi.
W grudniu 2023 r., Parlament Europejski doszedł do tymczasowego porozumienia wraz z rządami krajów UE odnośnie reformy, która rozszerzy zakres tego systemu:
- zwiększy się ilość pobieranych danych, włączając w to zdjęcia twarzy
- dane będą pobierane od wszystkich osób niebędących obywatelami UE, a które przebywają na jej terenie nielegalnie bez jednoczesnego ubiegania się o azyl, i przechowywane
- dane będą pobierane od wszystkich osób powyżej 6., a nie 14. roku życia jak dotychczas
Zmiany te pozwolą na poprawienie kontroli i na wykrycie jakichkolwiek niezarejestrowanych ruchów w UE oraz pomogą rozpoznać osoby, które mogłyby stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa.
Dowiedz się więcej jak UE będzie lepiej identyfikować migrantów i jakie kroki podjęła w tym zakresie
Większe ujednolicenie stosowania przepisów azylowych
Większe ujednolicenie systemu azylowego jest kluczowe dla dzielenia się odpowiedzialnością. Pomoże zmniejszyć presję na państwa, które oferują lepsze warunki i ograniczyć praktykę składania wniosków w więcej niz jednym kraju UE (tzw. „asylum shopping”). Obecnie trwają przeglądy licznych przepisów, które mają zapewnić większą jednolitość systemu azylowego.
Przesłanki dla udzielenia azylu
Dyrektywa ws. kwalifikowania ma doprecyzować warunki przyznawania azylu i zapewnieć że wszystkie osoby ubiegające się o azyl będą równo traktowane bez względu na to, w którym państwoe złożą wniosek. Parlament i Rada osiągnęły ostateczne porozumienie w sprawie reformy dyrektywy z 2022 roku. Według porozumienia, ochrona powinna być przyznawana wyłącznie na tak długo, jak długo uchodźca znajduje się w sytuacji zagrożenia, a osobie o statusie uchodźcy będzie przysługiwało minimum trzyletnie i możliwe do przedłużenia zezwolenie na pobyt. Porozumienie musi być oficjalnie zatwierdzone przez Parlament i Radę Unii Europejskiej zanim wejdzie w życie.
Warunki przyjęcia
Reforma dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania ma zapewnić, że osoby ubiegające się o azyl otrzymują takie same warunki materialne - czyli wzakwaterowanie, dostęp do rynku pracy, etc. - na terenie UE i zniechęcić do dalszych przemieszczeń.
Na podstawie tymczasowego porozumienia Parlamentu z rządami krajów UE, zarejestrowane osoby ubiegającesię o azyl otrzymają prawo do podjęcia pracy nie później niż dziewięć miesięcy po złożeniu wniosku o azyl. Dodatkowo otrzymają dostęp do zajęć językowych, edukacji obywatelskiej i szkoleń zawodowych. Wszystkie dzieci ubiegające się o azyl powinny być przyjęte do szkoły nie później niż dwa miesiące po przybyciu, a osoby nieletnie pozostające bez opieki będą miały przypisanego opiekuna.
Nowe przepisy mają również zniechęcić aplikantów do przemieszczania się na terenie Europy po zarejestrowaniu się, np. poprzez ograniczenie zapewniania dokumentów podróżnych. Władze krajowe mogą również ograniczyć obecność osób ubiegających się o azyl do określonych obszarów.
Agencja UE ds. azylu
W listopadzie 2021 r. Parlament poparł przekształcenie obecnego Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) w Agencję UE ds. Azylu, po osiągnięciu porozumienia z Radą. Od stycznia 2022 r., zreorganizowana agencja pomaga ujednolicić i przyspieszyć procedury azylowe w krajach UE. 500 ekspertów ma zapewnić lepsze wsparcie krajowym systemom azylowym borykającym się z dużą liczbą spraw, dzięki czemu ogólny system zarządzania migracją w UE stanie się bardziej wydajny i zrównoważony. Ponadto nowa agencja jest odpowiedzialna za monitorowanie przestrzegania praw podstawowych w kontekście procedur ochrony międzynarodowej i warunków przyjmowania w państwach członkowskich. Wspomaga ona również współpracę między UE i krajami spoza UE.
Fundusze UE na azyl
W rezolucji przyjętej w lipcu 2021 r. Parlament zatwierdził odnowiony budżet Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) na lata 2021-2027, który wzrośnie do 9,88 mld euro. Nowy fundusz ma przyczynić się do wzmocnienia wspólnej polityki azylowej, rozwijać legalną migrację zgodnie z potrzebami państw członkowskich, wspierać integrację obywateli państw trzecich oraz przyczyniać się do walki z nielegalną migracją. Fundusze powinny również służyć skłonieniu państw członkowskich do bardziej sprawiedliwego podziału odpowiedzialności za przyjmowanie uchodźców i osób ubiegających się o azyl.
Posłowie poparli również utworzenie nowego Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami (IBMF) i zgodzili się przeznaczyć na ten cel 6,24 milarda euro. IBMF powinien przyczynić się do wzmocnienia zdolności państw członkowskich w zakresie zarządzania granicami przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania praw podstawowych. Przyczyni się również do wspólnej, zharmonizowanej polityki wizowej i wprowadzi środki ochronne dla osób w szczególnie trudnej sytuacji przybywających do Europy, w szczególności dzieci bez opieki.
Więcej na ten temat:
-
Kontrole na granicach UE i zarządzanie migracją
- Integracja uchodźców w Europie
-
Powroty: ilu migrantów w UE jest odsyłanych z powrotem?
-
Migracja pracowników: wspieranie legalnych możliwości pracy w UE
Ostatnia aktualizacja artykułu: marzec 2024 r.
