Uprawnienia śledcze PE: narzędzie demokratycznej kontroli

W ostatnich miesiącach Parlament Europejski ustanowił komisje śledcze do zbadania afery Dieselgate i Panama Papers. Dwie specjalne komisje zajmowały się sprawiedliwym opodatkowaniem korporacji. To przykład wykorzystywania uprawnień śledczych przez Parlament Europejski po to, by zwrócić uwagę na ważne problemy i odpowiedzieć na oczekiwania opinii publicznej.

Uprawnienia PE określone są w traktatach, które są rezultatem negocjacji rządów państw członkowskich, i wywodzą się także z faktu, że zadaniem Parlamentu jest reprezentowanie interesu obywateli UE. Zakres działania komisji śledczych jest ściśle określony w traktatach, dlatego posłowie często wolą powoływać specjalne komisje, które zajmują się bardziej ogólnymi sprawami albo takimi, które dotyczą także państw trzecich. Parlament Europejski stara się także poprawić funkcjonowanie komisji śledczych w taki sposób, by to narzędzie kontroli było bardziej skuteczne.

Komisje śledcze

Na mocy traktatu z Maastricht (1992) PE uzyskał prawo badania zarzutów naruszenia lub niewłaściwego administrowania przez insytucje UE albo państwa członkowskie (art. 226 traktatu o funkcjonowaniu UE).

Komisja śledcza może przesłuchiwać świadków i zwracać się o udostępnienie dokumentów, ale to państwo członkowskie czy instytucja UE decysują, komu je przesłać - mogą także odmówić współpracy powołujac się na konieczność zachowania poufności czy wzgledy związane z bezpieczeństwem publicznym i narodowym (zasady te określa wspólna decyzja Rady, PE i Komisji Europejskiej).

Do tej pory PE ustanowił pięć komisji śledczych - np. komisję do spraw zbadania choroby wściekłych krów (1996-1997), czy ostatnie dwie: do spraw pomiaru emisji spalin i Panama Papers.

Wzmocnienie politycznej kontroli

Traktat przewiduje, że Parlament Europejski może przedstawić szczegółowe warunki działania komisji śledczych, ale ze względu na fakt, że dotyczyłyby one także innych unijnych instytucji i państw członkowskich, ich wprowadzenie wymagałoby zgody Rady i Komisji Europejskiej.

W kwietniu 2014 roku PE przyjął rozporządzenie, które dałoby więcej wiążących uprawnień do wezwania określonych osób i kar za nieuzasadnioną odmowę stawienia się przed komisją. Rada i Komisja wyraziły zastrzeżenia. Parlament chce negocjacji nad możliwym kompromisem.

Komisje specjalne

Jeśli Parlament Europejski chce zbadać sprawy, które leżą poza zakresem przyznanym komisjom śledczymw traktatach (np. sprawy bardzije ogólne, niezwiązane bezpośrednio z zarzutem łamania prawa UE), może powołać komisję specjalną.

Komisje specjalne nie mają formalnych uprawnień śledczych - jeszcze bardziej niż komisje śledcze polagają na dobrej woli rządów i jednostek do współpracy.

Komisje specjalne koncentrują się bardziej na zaproponowaniu środków legislacyjnych niż na określonych przypadkach łamania prawa UE.

Jak dotąd powołano 16 komisji specjalnych - m.in. badającą sprawę tajnych więzień i lotów CIA (2006), zmianę klimatu (2007), kryzys finansowy (2009), zorganizowaną przestępczość, korupcję i pranie brudnych pieniędzy (2012) i dwie komisje do spraw opodatkowania.

Więcej informacji

• Opens in a new window Dokument roboczy AFCO (EN)
• Opens in a new window Dokument roboczy AFCO (EN)