De Voorzitter. – Aan de orde is een korte presentatie van het verslag over de gevolgen van de mondiale financiële en economische crisis voor de ontwikkelingslanden en de ontwikkelingssamenwerking [COM(2009)0160 - 2009/2150(INI)] - Commissie ontwikkelingssamenwerking. Rapporteur: Enrique Guerrero Salom (A7-0034/2010).

  Enrique Guerrero Salom, rapporteur. – (ES) Mijnheer de Voorzitter, commissaris, de financiële en economische crisis heeft de meest wrange, schrijnende gevolgen voor de landen met een opkomende economie en voor de ontwikkelingslanden, en met name voor de lage-inkomenslanden. De crisis heeft de aanhoudende groei afgeremd die tal van deze landen het afgelopen decennium te zien gaven: een economische groei die werkgelegenheid creëerde, die leidde tot consolidatie van de overheidsfinanciën, die hen in staat stelde om hun buitenlandse schuld te beperken, die hen stimuleerde om hun handelsactiviteiten uit te breiden en die er bovendien toe bijdroeg dat ze meer officiële ontwikkelingshulp kregen.

In de jaren voorafgaand aan de crisis hadden deze landen echter al te lijden gehad onder, ten eerste, de voedselcrisis die het leven van honderdduizenden mensen in gevaar bracht, ten tweede, de energiecrisis die een groot deel van de financiële middelen in beslag nam van de landen die zelf geen olie of aardgas produceerden, en tenslotte de klimaatcrisis waarvan de gevolgen voor de oogst of infrastructuren het meest schadelijk zijn in de armste landen.

De financiële crisis heeft de wankele situatie waarin deze landen verkeerden nog sterker aan het wankelen gebracht. Zoals de Commissie zelf opmerkt, heeft de financiële crisis, na de ontwikkelde landen en de landen met een opkomende economie te hebben getroffen, met zijn derde golf schade aangericht in de armste landen, waardoor deze crisis, die in principe economisch was, nu een ontwikkelingscrisis, een sociale crisis en een humanitaire crisis geworden is.

Feitelijk hebben alle gebieden van activiteit in deze landen schade opgelopen. Er is schade aangericht aan de economische groei, die in het jaar 2009 veel lager zal liggen dan in voorafgaande jaren. De handel is afgenomen, wat nadelig zal zijn voor de lopende rekening van de handelsbalans. Er zijn minder buitenlandse investeringen, en de internationale financiering is slecht toegankelijk voor deze landen, terwijl de ontwikkelde landen steeds meer reageren met protectionistische maatregelen.

Anderzijds wordt er minder geld overgemaakt door emigranten, en is ook de officiële ontwikkelingshulp afgenomen. Als gevolg daarvan zijn er honderdduizenden mensen bijgekomen op de lijst van de allerarmsten en zullen honderdduizenden kinderen in continenten zoals Afrika voortijdig sterven.

Met het oog op deze realiteit moet Europa zijn stem laten horen door erop aan te dringen dat we ons houden aan de afspraken die zijn gemaakt over officiële ontwikkelingshulp; door aan te dringen op de instelling van nieuwe bronnen met aanvullende middelen om deze landen te helpen; door aan te dringen op verlichting van de lasten en tarieven voor emigranten; door erop aan te dringen dat er geen verleidelijke protectionistische maatregelen worden genomen en een Doha-ronde voor ontwikkeling ondersteund wordt; door aan te dringen op de bestrijding van belastingparadijzen en fiscale fraude, en tenslotte door aan te dringen op het instellen van een moratorium op de schuld, of op kwijtschelding van de schuld van de armste landen.

Als rapporteur van dit verslag heb ik een zo groot mogelijke consensus willen bereiken en in ruil daarvoor heb ik amendementen van alle fracties overgenomen, maar ik ben bereid om morgen nog een mondeling amendement in te dienen op paragraaf 34 van het verslag om meer stemmen te vergaren en meer bereidheid te vinden om iets te bereiken dat naar mijn mening vitaal is: dat de stem van Europa verenigd is en sterk als het gaat om hulp aan de ontwikkelingslanden.

  John Dalli, lid van de Commissie. − (EN) Mijnheer de Voorzitter, in de eerste plaats zou ik de rapporteur willen feliciteren met dit zeer uitgebreide verslag.

Het verslag benadrukt terecht dat de crisis de ontwikkelingslanden veel hardere klappen heeft toegebracht dan aanvankelijk werd verwacht. In feite heeft de crisis hen via verschillende kanalen getroffen. Ik denk aan sterk fluctuerende grondstoffenprijzen, dalende inkomsten uit export en toerisme en afnemende kapitaalstromen en overschrijvingen. Een gemeenschappelijk kenmerk is de toegenomen financieringsbehoefte van veel landen.

Veel ontwikkelingslanden hebben moeten snijden in hun sociale uitgaven (met name op het gebied van voedselvoorziening, volksgezondheid en onderwijs), wat ernstige sociale en politieke gevolgen heeft, en waardoor niet alleen de verwezenlijking van de millenniumontwikkelingsdoelstellingen voor 2015 in gevaar komt, maar ook de vooruitgang die in de afgelopen jaren is geboekt. De eerst tekenen van mondiaal herstel zijn er weliswaar, maar de ontwikkelingslanden, en met name de landen in Afrika bezuiden de Sahara, zullen wat dat betreft zeker achteraan lopen.

De EU heeft leiderschap en saamhorigheid getoond door te komen met een gezamenlijke EU-reactie op de crisis die is ingebed in de mondiale reactie, namelijk binnen de Verenigde Naties, de G20 en de G8. We hebben snel en efficiënt gehandeld om de toezeggingen om te zetten in concrete middelen waarmee wij de ontwikkelingslanden kunnen helpen de crisis het hoofd te bieden.

Afgelopen voorjaar heeft de EU een serie uitgebreide, tijdige, gerichte en gecoördineerde maatregelen goedgekeurd om de menselijke gevolgen van de crisis te verzachten, de economische groei in de ontwikkelingslanden te stimuleren en de meest kwetsbaren te beschermen.

De reactie van de EU omvat niet alleen de reactie vanuit de Gemeenschap, maar ook de reacties van de lidstaten (zowel hun respectieve bilaterale reacties als hun bijdragen aan de middelen van de internationale financiële instellingen naar aanleiding van een verzoek van de G20). Bovendien heeft de nauwe samenwerking met de Wereldbank en het IMF ons in staat gesteld om de coherentie van onze respectieve analyses en de onderlinge complementariteit van onze hulpverlening te waarborgen.

Zoals aangegeven in het verslag heeft de Commissie een zeer concreet en op de korte termijn gericht ad-hocmechanisme – het kwetsbaarheids-FLEX-mechanisme – ontwikkeld dat op dit moment ten uitvoer wordt gelegd. Dit mechanisme moet de meest kwetsbare en minst veerkrachtige landen ondersteuning bieden, zodat deze landen hun prioritaire uitgaven, met name in de sociale sectoren, in stand kunnen houden.

Andere maatregelen zijn onder andere de herschikking van middelen naar aanleiding van ad-hoclandenevaluaties en de vooruitgeschoven tussentijdse evaluatie van het 10de Europees Ontwikkelingsfonds, die op dit moment plaatsvindt, steun uit hoofde van het traditionele FLEX-instrument, waar mogelijk “frontloading”, enzovoort.

Officiële ontwikkelingshulp (ODA) heeft een cruciale rol gespeeld bij de ondersteuning van onze partners in hun inspanningen om uit de crisis te komen, en zal ook in de toekomst essentieel blijven. De Commissie is dan ook blij dat u haar steunt met uw oproep aan de lidstaten om doelgericht te blijven streven naar het behalen van de doelstelling van 0,7 procent officiële ontwikkelingshulp/bruto binnenlands product voor 2015. Andere donoren zouden zichzelf vergelijkbare ambitieuze doelen moeten stellen voor verhogingen van de officiële ontwikkelingshulp, en we moeten de hele donorgemeenschap oproepen zich aan haar beloftes te houden ten aanzien van de hoogte en de effectiviteit van de ontwikkelingshulp.

Op 21 april publiceert de Commissie zoals elk voorjaar haar jaarlijkse pakket met ontwikkelingsvoorstellen aan het adres van de lidstaten. Dit jaar zal de aandacht uitgaan naar de nog te nemen maatregelen met het oog op de millenniumontwikkelingsdoelstellingen. Het pakket zal uitgaan van een alomvattende benadering en een actieplan bevatten om de millenniumontwikkelingsdoelstellingen in versneld tempo te realiseren. Ook biedt het pakket de mogelijkheid om als EU een ambitieuze bijdrage te leveren aan de komende herziening van de millenniumontwikkelingsdoelstellingen tijdens de VN-bijeenkomst op hoog niveau in september. Op die manier kan de EU laten zien dat zij haar toezeggingen serieus neemt en blijft zij een voortrekkersrol spelen op het gebied van internationale ontwikkeling.

  Elena Băsescu (PPE). - (RO) De economische en financiële crisis heeft ook Moldavië, een ontwikkelingsland, zwaar getroffen. Volgens schattingen van het IMF is de economie van dit land vorig jaar gekrompen met negen procent en is de werkloosheid meer dan zes procent. Stimulering van de directe investeringen is nodig.

Ik wil vermelden dat Moldavië voor een jaar negen hoge adviseurs heeft aangesteld, die de belangrijkste ministeries in Chişinău zullen ondersteunen.

Aangezien we dezelfde taal spreken kunnen onze buren aan de overkant van de Proet profiteren van de expertise van Roemenië op alle gebieden.

De kosten voor het overmaken van geld door emigranten vanuit het land waarin ze werken moeten lager worden. De toezegging van de G8 om deze terug te brengen van tien tot vijf procent in de komende vijf jaar is een eerste stap in dit opzicht.

Ik verwelkom de recordsteun die Moldavië vandaag is toegekend van 2,6 miljard dollar voor de periode 2011 – 2013. Premier Vlad Filat heeft vandaag in Brussel bij de donorconferentie het akkoord bereikt.

  Antolín Sánchez Presedo (S&D). – (ES) Mijnheer de Voorzitter, alhoewel het epicentrum van de crisis niet in de ontwikkelingslanden ligt, zijn deze zwaar getroffen door de schokgolf.

De inkrimping van krediet, de onzekerheid als gevolg van de depressiecyclus en de achteruitgang van de internationale handel, de investeringen en de overmakingen door emigranten zijn de voornaamste kanalen van verspreiding geweest voor de crisis. Deze crisis werd voorafgegaan door grote prijsschommelingen van de basis- en voedselproducten en ontstond in een situatie van enorme wereldwijde verschillen.

Voor een adequate respons op de crisis moet rekening worden gehouden met de ontwikkelingslanden en moet hun agenda een essentiële component zijn van de economische samenwerking wereldwijd.

Vanuit de Commissie economische en monetaire zaken hebben wij gevraagd dat het IMF in zijn verslag voor de volgende bijeenkomst van de G20 de last in aanmerking neemt waarmee de crisis de overheidsfinanciën van de ontwikkelingslanden heeft opgezadeld, en dat de Commissie een mededeling presenteert waarin beoordeeld wordt hoe een belasting op financiële transacties zou kunnen bijdragen tot de verwezenlijking van de millenniumdoelstellingen, het corrigeren van de wereldwijde onevenwichtigheden en de bevordering van duurzame ontwikkeling.

Ik wil de heer Guerrero bedanken voor het feit dat hij deze voorstellen heeft overgenomen en hem gelukwensen met zijn uitstekende verslag.

  Olle Schmidt (ALDE). – (SV) Mijnheer de Voorzitter, ik wil de rapporteur bedanken voor zijn belangrijke verslag.

Ik ben ervan overtuigd dat de crisis het best kan worden bestreden met meer vrijhandel en mondialisering, niet met protectionisme. Daarom moet Europa zijn markten openhouden om de recessie te bestrijden, groei aan te zwengelen in Europa en de rest van de wereld en op die manier armoede te bestrijden.

Over een paar dagen vindt op Tenerife de Paritaire Parlementaire Vergadering ACS-EU plaats. Mijn collega’s uit de ACS-landen wijzen altijd op de problemen die door de EU gesubsidieerde landbouwproducten op hun markten veroorzaken. Zij hebben handel nodig, maar onze politiek werkt de totstandbrenging van gezonde markten voor landbouwproducten in ontwikkelingslanden tegen.

(EN) De EU heeft leiderschap getoond, zegt de commissaris, maar we kunnen veel beter. Het is een kwestie van eerlijke handel, commissaris.

  João Ferreira (GUE/NGL). – (PT) De in dit verslag genoemde crises, op het gebied van voedsel, energie, klimaat, financiën en economie en op sociaal vlak, zijn welbeschouwd niets anders dan uiteenlopende manifestaties van één en dezelfde structurele crisis die nu al tientallen jaren voortsleept. In sommige regio’s, zoals zuidelijk Afrika, is het inkomen per capita de afgelopen decennia voortdurend gedaald, vergeleken bij dat van andere regio’s in deze wereld. Er zijn hier en daar wat verschillen, maar in het algemeen vertonen de ontwikkelingslanden een aantal gemeenschappelijke kenmerken: afhankelijkheid van de uitvoer van een gering aantal grondstoffen, het ontbreken van economische diversificatie, een sterke concentratie in de landbouw, mijnbouw en energiesector, of in het toerisme, en een overheersende rol van buitenlands kapitaal.

De voortschrijdende liberalisering van de handel en het exportmodel dat deze landen wordt opgelegd – indien nodig via chantage, zoals blijkt uit de onderhandelingen over economische partnerschappen – leidt tot een nog grotere afhankelijkheid van deze landen, als gevolg waarvan het potentieel tot ontwikkeling op eigen kracht met eigen middelen gefnuikt wordt. Het is evenwel de buitenlandse schuld die in de ontwikkelingslanden de meeste middelen opslokt. Die schuld is al een aantal malen afbetaald maar blijft niettemin stijgen, en heeft nu een dusdanig kolossale omvang bereikt dat ze de overexploitatie van deze landen automatisch voortzet, en dus ook de aard van hun betrekkingen met de landen uit het noordelijk halfrond. Deze schuld schrappen is daarom niet meer dan een kwestie van rechtvaardigheid.

  De Voorzitter. – Het aanhouden van de spreektijd is ook niet meer dan rechtvaardig.

  Andreas Mölzer (NI). – (DE) De grootste financiële en economische crisis sinds de jaren dertig van de vorige eeuw heeft zoals bekend niet alleen Europa zwaar getroffen. Vooral de ontwikkelingslanden hebben veel te lijden van de gevolgen hiervan. Daar komt bij dat zij hier het minst verantwoordelijk voor zijn. Onverantwoordelijke speculatie, zucht naar snelle winst die losstaat van de reële economie, vooral in de Angelsaksische landen, en een uit zijn voegen geraakt financieel systeem hebben de wereld aan de rand van de financiële afgrond gebracht.

Dit wordt bevorderd door een globaliseringsconcept waarbij volledige deregulering als hoogste principe wordt beschouwd. Terwijl de staten in Europa zich op grote schaal in de schulden steken om de economie weer aan te zwengelen, is dit voor de ontwikkelingslanden vanwege hun zwakke financiële positie vaak helemaal niet mogelijk. We moeten hun daarom weer de mogelijkheid bieden om hun eigen nationale economieën effectiever te beschermen tegen de import van goederen die tegen dumpprijzen op de lokale markten worden gebracht, deze verstoren en de bestaansgrond van mensen vernietigen.

We moeten de ontwikkelingslanden de mogelijkheid bieden zichzelf uit de crisis te bevrijden. De traditionele ontwikkelingshulp kan daarbij vermoedelijk als mislukt worden beschouwd. Uiteindelijk moet men het kwaad bij de wortel aanpakken en de financiële markten streng reguleren, speculatieve praktijken verbieden en snel een belasting op financiële transacties invoeren.

  De Voorzitter. – Het debat is gesloten.

De stemming vindt donderdag 25 maart 2010 plaats.

Schriftelijke verklaringen (artikel 149)

  Vilija Blinkevičiūtė (S&D), schriftelijk. – (LT) De EU heeft de plicht om de ontwikkelingslanden te helpen bij het overwinnen van de moeilijkheden in verband met de mondiale economische crisis en de armoede, problemen die zij niet zelf hebben veroorzaakt.

Het is van groot belang dat de Commissie vastberaden streeft naar een hervorming van de internationale ontwikkelingssamenwerking en dat zij samen met de Raad de coördinatie van zowel bilaterale als multilaterale ontwikkelingssamenwerking verbetert, aangezien de gaten op dit vlak de reden vormen waarom de doelmatigheid van de ontwikkelingssteun te wensen over laat.

Ontwikkelingslanden hebben hulp nodig om hun armoede en isolatie te verminderen, en hebben behoefte aan maatregelen die bijdragen aan hun ontwikkeling en maatregelen die nodig zijn om de crisis te overwinnen, met name in deze moeilijke periode.

Wij kunnen de reeds gedane, ruime toezeggingen gestand doen als wij in het algemeen zorgen voor betere coördinatie en acties die effectiever en transparanter worden geleid. Daarbij moeten wij streven naar overeenstemming tussen de belangrijkste hulpverleners, partnerlanden, financiële instellingen en het maatschappelijk middenveld.

Bij het uitvoeren van deze acties moet de Europese Unie het voortouw nemen en resoluter optreden. Daartoe zullen de instellingen van de Europese Unie hardere toezeggingen moeten doen. In dit opzicht heeft het Parlement in ieder geval zijn mening zeer duidelijk verwoord.

  Sebastian Valentin Bodu (PPE), schriftelijk. – (RO) De ontwikkelingslanden zijn uiteindelijk het grootste slachtoffer geworden van de financiële crisis, ondanks de eerdere voorspellingen dat de ontwikkelde landen het zwaarst getroffen zouden worden. De theorie volgens welke ontwikkelingslanden onvoldoende zijn aangesloten op de mondiale economie om ernstig door de financiële crisis geraakt te worden is in werkelijkheid onjuist gebleken. Wij zijn getuige van een steeds dieper wordende crisis in vele ontwikkelingslanden, met records voor werkloosheid, een exponentiële groei van de staatsschuld en van het begrotingstekort. Dit terwijl de ontwikkelde landen, die de crisis slechts licht hebben gevoeld of efficiënte instrumenten hadden om het effect ervan te beperken, nu weer economische groei laten zien, zij het dan aarzelend. De economische crisis heeft al een direct effect op de bevolking, en de werkloosheid stijgt in de ontwikkelingslanden. De economische herstelpogingen van de staten die nog steeds de effecten van de crisis voelen zouden een gehele sociale categorie kunnen treffen. Pijnlijke maatregelen zijn echter nodig. De EU-financieringsprogramma’s zijn de meest volledige en complexe ter wereld, en de getroffen lidstaten moeten zo eerlijk mogelijk het geld krijgen toebedeeld, dat is toegewezen voor situaties waarin economische activiteiten met sociale gevolgen worden ingeperkt.

  Proinsias De Rossa (S&D), schriftelijk. – (EN) De mondiale financiële en economische crisis heeft de ontwikkelde wereld zo zwaar getroffen dat we nu worstelen met een sociale en werkgelegenheidscrisis. Maar in de minst ontwikkelde landen gaan dergelijke problemen, waarvoor zij geen verantwoordelijkheid dragen, gepaard met de gevolgen van voedsel- en klimaatcrises, wat dramatische gevolgen heeft voor een zesde van de wereldbevolking, die honger lijdt. Als de grootste donoren van gezamenlijke hulp moeten de EU-lidstaten zich houden aan de aangegane verbintenissen inzake officiële ontwikkelingshulp (ODA), de effectiviteit en coördinatie van de hulp verbeteren en hun inspanningen om de millenniumontwikkelingsdoelstellingen voor 2015 te realiseren intensiveren. De omvang van de schade die is veroorzaakt door de speculatie in de financiële sector benadrukt het belang van preventieve maatregelen, zoals belasting op financiële transacties, en rechtvaardigt de overweging om van de sector compensatie te verlangen voor de kosten van de crisis. Aangezien belastingparadijzen en offshores ontwikkelingslanden beroven van bedragen die talloze malen hoger zijn dan de bedragen die worden opgehaald via officiële ontwikkelingshulp, is het niet acceptabel dat wij op dit gebied geen actie ondernemen.

  Siiri Oviir (ALDE), schriftelijk. – (ET) Hoewel wij op het moment al kunnen spreken van een verbetering van de economische en financiële crisis in een aantal van de EU-lidstaten, moeten wij tegelijkertijd erkennen dat deze crisis, met al haar gruwelijke gevolgen, voor de ontwikkelingslanden nog altijd volop gaande is. Het lijdt geen twijfel dat wij in de huidige mondiale crisis, economische ontwikkeling als een sleutelbegrip zullen moeten beschouwen. Bij onze inspanningen om onze eigen economie weer nieuw leven in te blazen, moeten wij vooral niet uit het oog verliezen dat het voortduren van de crisis in de ontwikkelingslanden de mondiale economische groei aanzienlijke belemmert, hetgeen ook weer doorwerkt op onze eigen ontwikkeling. Ik denk dat de lidstaten van de Europese Unie steun moeten blijven geven aan de bestrijding van armoede en uitsluiting in de ontwikkelingslanden, waarbij wij ons voortdurend zullen moeten aanpassen aan de nieuwe omstandigheden en voorwaarden. Gelet op de ernstige effecten van de mondiale crisis op de ontwikkelingslanden in het bijzonder, sluit ik mij aan bij al degenen die zeggen dat de EU-lidstaten ondanks de crisis hun collectieve ontwikkelingshulp moeten verhogen met 0,7 procent van hun BNI per 2015. Het is belangrijk dat wij maatregelen nemen die de ontwikkeling bevorderen en die ons op dit moment, in 2010, uit de crisis helpen. Ik ben het daarom eens met degenen die zeggen dat in de huidige situatie de hoogontwikkelde landen zowel binnen als buiten de EU stappen moeten nemen om de internationale ontwikkelingssamenwerking te hervormen. Wij kunnen het ons niet permitteren om niets te doen als wij niet willen dat eerdere resultaten op het vlak van armoede en uitsluiting teniet worden gedaan, en wij kunnen evenmin toestaan dat er een situatie ontstaat waarin er in plaats van de huidige honderd miljoen, een miljard mensen in extreme armoede leven.