De Voorzitter. – Aan de orde is de gecombineerde behandeling van:

– het verslag van Miroslav Mikolášik, namens de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake kwaliteits- en veiligheidsnormen voor menselijke organen, bestemd voor transplantatie [COM(2008)0818 – C6-0480/2008- 2008/0238(COD)] (A7-0106/2010), en

– verslag van Andres Perello Rodriguez, namens de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, over de mededeling van de Commissie “Actieplan inzake orgaandonatie en -transplantatie (2009-2015): hechtere samenwerking tussen de lidstaten” [COM(2008)0819 – 2009/2104(INI)] (A7-0103/2010).

  Miroslav Mikolášik, rapporteur. − (SK) Ik ben buitengewoon ingenomen met de unieke gelegenheid om hier vandaag tot u te spreken en u enige woorden te kunnen zeggen over de vooruitgang die we ten aanzien van een dergelijk belangrijk onderwerp, te weten orgaandonatie en -transplantatie, hebben weten te boeken bij de onderhandelingen in het Parlement en de daaropvolgende trialoog.

Zowel als hoofdrapporteur als in de hoedanigheid van arts vind ik dit wetsvoorstel persoonlijk van uitermate grote importantie. Ik heb er het volste vertrouwen in dat we met deze nieuwe richtlijn de grootste uitdaging waar we momenteel op het gebied van orgaandonatie en -transplantatie voor staan, namelijk het tekort aan organen voor patiënten op de wachtlijsten, zullen weten aan te pakken.

Het is ons doel om met het oog op een zo groot mogelijke bescherming van de volksgezondheid in de Europese Unie te zorgen voor hoogkwalitatieve en veilige menselijke organen voor transplantatie.

De Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid heeft op 16 maart jongstleden gestemd over het ontwerpverslag, waarbij het op aanraden van de rapporteur met een duidelijke meerderheid werd goedgekeurd. Daarna hebben we driemaal een intensieve interinstitutionele trialoog gevoerd tussen het Parlement, de Commissie en Raad, onder leiding van het Spaanse voorzitterschap.

Ik zou nu graag stil willen staan bij een aantal voor ons debat cruciale aspecten.

Allereerst: de achterliggende beginselen voor orgaandonatie.

Het fundamentele beginsel voor orgaandonatie is vrijwilligheid en kosteloosheid. Hier kan en mag onder geen enkel beding van worden afgeweken. Het altruïstische karakter van orgaandonatie dient te worden gehandhaafd om te voorkomen dat er ook maar enig commercieel element in het geheel sluipt of dat potentiële donors zich laten leiden door financiële beweegredenen. Bij dit alles moet worden gezorgd voor een zo groot mogelijke bescherming van levende donors. In dit verband wil ik graag stilstaan bij het vele stof dat het onderwerp van orgaandonatie door levende donors heeft doen opwaaien. Aan de ene kant blijft dit slechts een aanvullende oplossing voor organen afkomstig van overleden donors, maar aan de andere kant heeft dit alternatief wel degelijk een groot potentieel.

Het is uiteraard niet onze bedoeling om de vooruitgang op dit gebied in de weg te staan, maar tegelijkertijd dienen we er nadrukkelijk voor te zorgen dat orgaandonatie door levende donors die geen genetische band of familieband hebben met de ontvanger, hoe dan ook vrijwillig moet zijn en volledig kosteloos. Dit laatste betekent echter niet dat de levende donor geen compensatie zou kunnen krijgen voor zijn uitgaven in verband met de donatie. De lidstaten dienen echter duidelijk te definiëren onder welke voorwaarden een dergelijke compensatie mag worden verstrekt, om te garanderen dat er op geen enkele manier financiële beweegredenen voor orgaandonatie ontstaan kunnen.

Wat de basisbeginselen betreft zijn er nog andere belangrijke kwesties, zoals bijvoorbeeld de toewijzingscriteria. Die zijn er om ervoor te zorgen dat organen niet eerder uit de overleden persoon verwijderd worden dan dat deze wettelijk doodverklaard is en houden tevens een volledig geïnformeerde toestemming van donors in. We zijn erin geslaagd deze twee kwesties in de inleidende bepalingen, de zogeheten overwegingen, overeind te houden.

Dat brengt mij bij het tweede basisbeginsel, namelijk traceerbaarheid, bescherming van persoonsgegevens en vertrouwelijkheid. De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat alle op hun grondgebied uitgenomen, toegewezen en getransplanteerde organen getraceerd kunnen worden van donor naar ontvanger en weer terug. Dit concept is in de plaats gekomen van het oorspronkelijke voorstel tot volledige anonimiteit, dat strijdig was met de vereiste het gehele proces veilig te maken. Persoonsgegevens dienen echter te allen tijde vertrouwelijk te blijven.

Het derde beginsel is dat we beschikken over een kader voor kwaliteit en veiligheid. We hebben onze duidelijke instemming betuigd met het voorstel de lidstaten een nationaal kader te laten creëren voor de organisatie van alle fases van het proces – van donatie tot transplantatie. De lidstaten dienen drie jaar na inwerkingtreding van deze richtlijn verslag uit te brengen aan de Commissie over de activiteiten en de resultaten in verband met de tenuitvoerlegging van dit geheel. We verwachten dan grote vooruitgang te kunnen zien, met name in die lidstaten waar het proces momenteel onderontwikkeld is en waar dankzij de invoering van de benodigde processen en regels het aantal transplantaties significant omhoog zou kunnen gaan.

Ik zou in het bijzonder stil willen staan bij de rol van de transplantatiecoördinatoren of -coördinatieteams, waarvan het belang als een paal boven water staat. In talrijke landen met een goed werkend orgaandonatiesysteem hebben zij hun nut dubbel en dwars bewezen.

Dan tot slot zou ik graag nog even stil willen staan bij een aantal andere aspecten zoals de organisatie en uitvoering van de orgaanuitname, de vaststelling van de precieze rol van de desbetreffend bevoegde autoriteiten, de betrokkenheid van derde landen, de uitwisseling van organen met derde landen en de veiligheid van het gehele proces. We hebben de zogeheten gedelegeerde handelingen goedgekeurd uit hoofde van op het Verdrag van Lissabon gebaseerde bepalingen (ik rond af, Voorzitter).

Tot slot zou ik nog het eminente belang willen benadrukken van een betere geïnformeerdheid van het algemeen publiek. Ik zou de Commissie dan ook willen oproepen alle lidstaten aan te sporen orgaandonatie te bevorderen via speciale voorlichtingscampagnes. Helemaal tot slot zou ik graag eenieder die aan dit vruchtbare debat heeft bijgedragen daarvoor hartelijk willen bedanken en in het bijzonder mijn grote waardering willen uitspreken voor de doeltreffende, constructieve aanpak van het Spaanse voorzitterschap.

  Andres Perello Rodriguez, rapporteur. − (ES) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw Jiménez García-Herrera, mijnheer de commissaris, “Jesus, dit kan werk”, zei dr. Christiaan Barnard toen hij vol ongeloof naar het kloppende hart keek dat hij kort daarvoor had geïmplanteerd. Het is vandaag 43 jaar geleden dat hij die woorden sprak en sindsdien is het transplanteren van een bruikbaar orgaan van iemand die het niet meer nodig heeft naar iemand die zonder dat orgaan niet kan overleven, dagelijkse praktijk geworden.

Maar dat orgaantransplantaties dagelijkse praktijk zijn geworden, heeft niet kunnen verhinderen dat op dit moment nog steeds 56 000 Europeanen op een wachtlijst staan, en dat aan het einde van dit debat 12 van hen zullen zijn gestorven omdat het voor hen levensnoodzakelijke orgaan niet beschikbaar is. Dit is precies waar de uitdaging van het Europees Parlement ligt, dat vandaag in deze plenaire vergadering zowel de richtlijn, die uitstekend is toegelicht door dr. Mikolášik, als het actieplan moet goedkeuren.

Waar het zonder twijfel om gaat, is dat de Europeanen ruime, duidelijke en doeltreffende kanalen worden geboden waarlangs ze door middel van orgaandonaties uiting kunnen geven aan hun solidariteit, zodat geen enkele burger van de Unie meer hoeft te sterven omdat door gebreken in het transplantatiesysteem een tekort aan organen bestaat.

De verlenging van de levensverwachting van Europeanen, de vermindering van het aantal verkeersongevallen en de vooruitgang in de medische wetenschappen zijn zonder twijfel ontwikkelingen waar we blij mee moeten zijn. Aan de andere kant neemt door die ontwikkelingen ook de behoefte aan donororganen toe.

De vraag of men bereid is om via orgaandonatie het leven van een medeburger te redden, wordt door een zeer groot aantal Europeanen positief beantwoord. Wanneer deze bereidheid vaak niet rechtstreeks tot uitdrukking komt in het aantal transplantaties dat in de afzonderlijke landen wordt uitgevoerd, dan komt dat zonder twijfel vooral omdat essentiële aspecten van onze donatie- en transplantatiesystemen verbetering behoeven, zoals coördinatie, informatieverstrekking, beroepsopleiding en voorlichting aan het publiek.

In enkele landen zien we dat het aantal transplantaties per miljoen inwoners inderdaad toeneemt wanneer coördinatie en opleiding optimaal functioneren. Laat ik als voorbeeld Spanje noemen, waar een model wordt toegepast dat als benchmark zou moeten worden gebruikt.

Aan de kwaliteits- en veiligheidsgaranties voor transplantatieorganen en het aanvullende, kosteloze en vrijwillige karakter van transplantaties tussen levenden die in de richtlijn zijn geregeld, worden de aanbevelingen van het actieplan toegevoegd. In het actieplan wordt gewezen op de noodzaak van bij- en nascholing van beroepsbeoefenaren en van de informatieverstrekking aan en voorlichting van het publiek op dit terrein. Zonder die extra maatregelen zal het moeilijk werken zijn.

Hiermee wordt de basis gelegd voor de optimalisering van wat we een geharmoniseerd Europees transplantatiesysteem zouden kunnen noemen, dat door alle lidstaten wordt gebruikt voor het bereiken van onze gezamenlijke doelstelling, en die is op dit moment geen andere dan dat we toewerken naar de dag dat geen enkele Europeaan meer sterft omdat door een niet optimaal functionerend systeem het voor hem levensnoodzakelijke orgaan niet beschikbaar is.

Het is onbestaanbaar dat in het Europa van de 21e eeuw door een gebrek aan coördinatie of door niet-geoptimaliseerde systemen een orgaan verloren gaat waarmee een andere Europeaan geholpen had kunnen worden. Indien deze richtlijn en dit actieplan, dat het resultaat is van hard werken, worden goedgekeurd, zal dat uiteindelijk niet meer gebeuren.

Ik wil van deze gelegenheid gebruik maken om te wijzen op de geweldige instelling en goede samenwerking die zowel de rapporteurs – in dit geval de heer Mikolášik – als de schaduwrapporteurs steeds aan den dag hebben gelegd, alsook op de krachtige impulsen die het Spaanse voorzitterschap – vertegenwoordigd door de Spaanse minister van Volksgezondheid en dr. Matesanz, directeur van de Organización Nacional de Trasplantes (de nationale transplantatievereniging van Spanje) – aan deze richtlijn en aan het actieplan hebben gegeven, omdat we steeds op hen konden rekenen.

Het werk dat zij hebben verricht, verdient onze dank en ik verzoek de geachte afgevaardigden dat werk te belonen door de richtlijn en het actieplan unaniem goed te keuren. Zelf spreek ik mijn dank als afgevaardigde en als Europeaan uit. Als afgevaardigde doe ik dat voor het geleverde werk en als Europeaan voor het feit dat nu deze stap wordt gezet die voor iedere burger van de Unie op een bepaald moment van zijn leven van levensbelang kan blijken.

  Trinidad Jiménez García-Herrera, fungerend voorzitter van de Raad. − (ES) Mevrouw de Voorzitter, mijnheer de commissaris, geachte afgevaardigden, het is met veel genoegen dat ik vandaag aan het gecombineerde debat van de voltallige vergadering over orgaandonaties en -transplantaties deelneem.

Dit is zonder twijfel een belangrijk debat. Aan de ene kant omdat het een directe weerslag heeft op het leven van iedereen en de gezondheid van duizenden Europese burgers. In dit opzicht wil ik in herinnering brengen dat ondanks de constante stijging van het aantal donaties en transplantaties in de afgelopen jaren, op dit moment in de Europese Unie nog steeds naar schatting 56 000 mensen op een wachtlijst staan voor een transplantatieorgaan en dat velen van hen het geschikte orgaan niet op tijd zullen ontvangen en zullen sterven.

Aan de andere kant is het een belangrijk debat omdat het ons in staat stelt de gulheid en solidariteit van onze samenleving te benadrukken. Een voorbeeld: De Europese Unie telt momenteel achttien donoren per miljoen inwoners. Wanneer we dit cijfer zouden kunnen verhogen tot dat van de best presterende landen, zoals Spanje met 34 en Portugal met meer dan 30 donoren per miljoen inwoners, zouden jaarlijks in Europa 20 000 mensenlevens meer worden gered.

Op dezelfde manier zou het bevorderen van nierdonaties door levende donoren totdat in alle lidstaten de cijfers van de Scandinavische landen, het Verenigd Koninkrijk en Nederland zijn bereikt, jaarlijks 2 000 mensen van het dialyseapparaat verlossen. We mogen nooit vergeten, dames en heren, dat er zonder donoren ook geen transplantaties zijn.

Het debat van vanmiddag zal ons in staat stellen een beslissende impuls te geven aan een gemeenschappelijke EU-strategie voor het creëren van de beste structuur ter wereld voor de donatie en transplantatie van organen. Bovendien biedt artikel 168 van het recentelijk in werking getreden Verdrag van Lissabon ons de mogelijkheid tot het creëren van een gemeenschappelijk veiligheids- en kwaliteitskader voor het hele proces van donatie tot transplantatie.

Daarvoor beschikken we vandaag over twee belangrijke initiatieven van de Commissie, die in 2008 zijn ingediend en waaraan de Raad, samen met het Europees Parlement, de laatste maanden zeer intensief en genereus heeft gewerkt.

Het eerste initiatief is het voorstel voor een richtlijn waarin de kwaliteits- en veiligheidsaspecten van transplantatieorganen worden geregeld. Dit is zoals gezegd een richtlijn waarmee een juridisch kader wordt gecreëerd dat ons in staat moet stellen bepaalde risico’s die in alle fasen van het donatie- en transplantatieproces aan het therapeutisch gebruik van menselijke organen zijn verbonden, tot een minimum te beperken, waarmee niet alleen de kwaliteit en veiligheid van orgaantransplantaties wordt gegarandeerd, maar door de aanwijzing van bevoegde autoriteiten ook donoren en ontvangers worden beschermd.

Het tweede initiatief is een actieplan dat bijdraagt aan het versterken van de samenwerking tussen de lidstaten, met een drieledige doelstelling: op de eerste plaats, het vergroten van de beschikbaarheid van organen, op de tweede plaats, het vergroten van de efficiëntie en toegankelijkheid van het transplantatiesysteem, en op de derde plaats, het vergroten van de kwaliteit en veiligheid.

Dames en heren, met deze twee initiatieven komen we tot een gemeenschappelijk Europees kader waarin niet alleen de beste gemeenschappelijke elementen zijn opgenomen, maar ook de beste praktijken op het gebied van organisatie en welzijn die de verschillende lidstaten op dit terrein hebben ontwikkeld, met andere woorden: een kader gebaseerd op kwaliteit, veiligheid en innovatie.

Dat doen we door het vaststellen van een Europees donatie- en transplantatiemodel rondom waarden en beginselen die we allemaal delen – solidariteit, rechtvaardigheid en cohesie, de onderscheidende kenmerken van de Europese Unie – waarmee we bijdragen aan het bereiken van zelfvoorziening op het gebied van transplantatieorganen en zo ook transplantatietoerisme helpen bestrijden.

U zult het met mij eens zijn dat de inwerkingtreding van deze richtlijn en de steun van het Europees Parlement voor het actieplan op zichzelf al een impuls zijn voor de uitwisseling van organen tussen de EU-lidstaten en ook een stimulans voor donatie.

We creëren een gemeenschappelijk kader waarmee enerzijds wordt bevorderd dat de burgers van Europa gelijkelijk toegang hebben tot gezondheidszorg in het algemeen en transplantaties in het bijzonder, en dat anderzijds door zijn grotere efficiëntie met name die patiënten rechtstreeks ten goede komt die anders minder kans zouden maken een geschikt transplantatieorgaan te vinden. Bijgevolg gaan ook minder organen verloren omdat zich in een bepaald geografisch gebied geen geschikte ontvanger bevindt.

Geachte afgevaardigden, voordat ik afsluit wil ik namens het Spaanse voorzitterschap het Tsjechische en Zweedse voorzitterschap danken voor het voorbereidende werk dat ze hebben verricht. Met de onderhandelingen die zij in de loop van 2009 startten, werden door de samenwerking van de lidstaten en de Commissie belangrijke vorderingen in de hand gewerkt.

Het Spaanse voorzitterschap wil ook het Europees Parlement bedanken voor zijn intensieve werk en met name ook de rapporteurs, de heren Mikolášik en Perello, voor hun inspanningen voor het bevorderen van een akkoord en het bereiken van de noodzakelijke consensus.

Door de gezamenlijke inspanningen van alle communautaire instellingen moeten we een akkoord zien te bereiken dat ons in staat stelt een Europese dienst op gang te brengen die enerzijds een half miljard personen de beste kwaliteits- en veiligheidsgaranties biedt en anderzijds bevordert dat iedereen gelijkelijk toegang heeft tot medische behandelingen waarvan elk jaar zo veel mensenlevens afhangen en die ook de solidariteit in onze samenleving bevordert. Laten we uitdrukking geven aan de beginselen waar de Europese Unie vandaag voor staat.

  John Dalli, lid van de Commissie. − (EN) Mijnheer de Voorzitter, er wachten in Europa 56 000 Europeanen op een orgaantransplantatie; voor velen van hen is een geslaagde transplantatie een zaak van leven of dood. Daarom zijn we vandaag hier: om te zorgen voor kwalitatief hoogwaardige en veilige orgaantransplantatie in heel Europa. Dit is waar het om draait in het door de Commissie opgestelde voorstel voor een richtlijn en in het actieplan. Ik wil de rapporteur, dr. Mikolášik, en de schaduwrapporteurs bedanken voor hun uitstekende werk met betrekking tot de voorgestelde richtlijn inzake de kwaliteit en veiligheid van organen. Verder wil ik de heer Perello Rodriguez bedanken voor zijn positieve initiatiefverslag over het Actieplan inzake orgaandonatie en -transplantatie.

Ik wil u eraan herinneren dat de voornaamste doelstellingen van deze twee initiatieven zijn om de kwaliteit en veiligheid van voor transplantatie bestemde menselijke organen te verbeteren, om de beschikbaarheid van organen te vergroten en om transplantatiesystemen doeltreffender en toegankelijker te maken. Het voorstel voor een richtlijn schept het rechtskader voor de kwaliteits- en veiligheidseisen, terwijl het actieplan is gericht op vergroting van de beschikbaarheid van organen en de doelmatigheid van vervoerssystemen.

In het zes jaar lopende actieplan zijn tien prioritaire maatregelen vastgesteld om de samenwerking tussen de lidstaten te versterken door middel van gezamenlijke optredens en het uitwisselen van beste praktijken. Ik heb kennis genomen van de wensen van het Parlement om in het actieplan activiteiten op te nemen die op grond van artikel 168 van het Verdrag niet tot wettelijke verplichtingen kunnen leiden, in het bijzonder met betrekking tot criteria voor de toewijzing van organen, de registratie van de wensen van potentiële donors en zaken in verband met medische praktijken. De Commissie is bereid de lidstaten te ondersteunen bij de aanpak van deze zaken, waaraan het Parlement belang hecht.

Met betrekking tot de richtlijn ben ik zeer tevreden dat we nu, na een snelle en constructieve dialoog tussen het Parlement, de Commissie en de Raad, op het punt staan hierover in eerste lezing overeenstemming te bereiken. Ik geloof dat dit de eerste keer is sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon dat er in eerste lezing overeenstemming wordt bereikt.

Ik ben ervan overtuigd dat de tekst met de voorgestelde amendementen tegemoetkomt aan de belangrijkste zorgen van het Parlement, zoals die zijn verwoord in het verslag van dr. Mikolášik. Staat u mij toe enkele opmerkingen te maken over een paar specifieke onderwerpen.

Ik sta volledig achter versterking van de beginselen van vrijwillige en onbetaalde donatie, aangezien die essentieel zijn om de kwaliteit en veiligheid van organen te waarborgen. Ik kan mij ook vinden in de verduidelijking dat het beginsel van niet-betaling niet belet dat levende donoren een vergoeding ontvangen, mits deze strikt beperkt blijft tot het vergoeden van de gemaakte kosten en de gederfde inkomsten die met de donatie verband houden. Ik deel de bezorgdheid van het Parlement ten aanzien van de bestrijding van de illegale handel in organen. De werkingssfeer van het voorstel beperkt zich echter tot kwaliteit en veiligheid, zoals is bepaald in het Verdragsartikel over volksgezondheid. Ik verheug mij er in dit verband over dat in de tekst staat dat de richtlijn indirect bijdraagt tot de bestrijding van de illegale handel in organen, bijvoorbeeld door de autorisatie van transplantatiecentra, het opstellen van voorwaarden voor verkrijging en het opzetten van systemen voor het traceren van organen.

Ook heb ik begrip voor de bezorgdheid van het Parlement ten aanzien van transparante, niet-discriminerende en wetenschappelijke criteria voor de toewijzing van organen. Hoewel dit onderwerp niet behoort tot de verantwoordelijkheid van de EU, kan ik ermee instemmen dat dit beginsel in een overweging wordt vastgelegd. Verder verheugt het mij dat in de voorgestelde tekst wordt onderkend dat in de meeste lidstaten donatie tijdens het leven bestaat naast donatie na overlijden. Donatie tijdens het leven vergroot het aantal beschikbare organen en ik ben blij dat de tekst de inspanningen om levende donoren te beschermen versterkt teneinde de kwaliteit en veiligheid van voor transplantatie bestemde organen te waarborgen.

Dan komen we bij de bepalingen betreffende toestemmingssystemen en overlijdenscertificaten: dit zijn onderwerpen die onder het nationaal recht vallen. Niettemin kan de Commissie, met het oog op het bereiken van een compromis, instemmen met de aanvullende verduidelijkingen zoals die zijn voorgesteld. Verder neem ik kennis van de wens van het Parlement om in het actieplan activiteiten onder te brengen die niet onder de richtlijn kunnen vallen, in het bijzonder met betrekking tot criteria voor de toewijzing van organen, de registratie van de wensen van potentiële donors en zaken die verband houden met medische praktijken. De Commissie is bereid de lidstaten te ondersteunen bij het aanpakken van deze zaken.

Ik wil ook nog een andere kwestie aan de orde stellen: het aannemen van wetgeving is een eerste stap. Waar het echt op aankomt is dat die wetgeving straks ten uitvoer wordt gelegd. Daarom staat de Commissie erop dat de lidstaten rapporteren over de wijze waarop zij de richtlijnen omzetten in nationale wetgeving: de zogenaamde tabellen ter weergave van het verband tussen de nationale bepalingen en de richtlijn. Het Parlement heeft dit altijd ondersteund. Ik vind het jammer dat het Parlement nu voor de allereerste keer geen steun geeft aan het opnemen van de verplichting in de richtlijn om de lidstaten te laten rapporteren over de omzetting.

Tot slot zijn er diverse amendementen die de voorstellen in overeenstemming brengen met de comitologiebepalingen uit het Verdrag van Lissabon. Ik ben blij met de mogelijkheid die aan de Commissie wordt gegeven om in dit verband, in duidelijk omschreven gevallen, gedelegeerde handelingen vast te stellen krachtens de spoedprocedure. Ik verklaar hierbij dat de Europese Commissie toezegt dat zij het Europees Parlement en de Raad volledig op de hoogte zal houden over de mogelijkheid dat een gedelegeerde handeling krachtens de spoedprocedure zal worden vastgesteld. Op het moment dat de diensten van de Commissie voorzien dat er een gedelegeerde handeling zou kunnen worden vastgesteld krachtens de spoedprocedure, zullen zij de secretariaten van het Europees Parlement en de Raad langs informele weg waarschuwen.

Daarnaast verklaar ik namens de Commissie dat de bepalingen in deze richtlijn gelden behoudens een toekomstig standpunt van de instellingen inzake de tenuitvoerlegging van artikel 290 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, of afzonderlijke wetgevingshandelingen die dergelijke bepalingen bevatten.

Tot besluit wil ik graag zeggen dat de Commissie bereid is steun te geven aan het compromispakket.

  Cecilia Wikström, rapporteur voor advies van de Commissie juridische zaken. − (SV) Mevrouw de Voorzitter, om te beginnen wil ik de heer Mikolášik bedanken voor de uitstekende en zeer constructieve samenwerking met betrekking tot dit belangrijke verslag.

De uitdagingen op het gebied van donatie en transplantatie van menselijke organen zijn legio. We hebben de verantwoordelijkheid en de plicht om te voldoen aan de verwachtingen die ontzettend veel mensen koesteren die van dag tot dag in ongewisse verwachting leven, in het verlangen naar het nieuwe leven dat een nieuw orgaan kan betekenen. Duidelijker wordt het verschil tussen leven en dood nooit.

Het is ook de taak van het Europees Parlement om vastberaden te strijden tegen de verfoeilijke handel in menselijke organen. Dat doen we ook. Door duidelijke ethische en veiligheidsregels vast te leggen, kunnen we het vanzelfsprekende recht van mensen om over hun eigen lichaam te beslissen, hun recht op privacy en op zelfbeschikking beter garanderen. Het doet me plezier dat de standpunten die de Commissie juridische zaken heeft bepleit, in aanmerking zijn genomen.

Het is moeilijk een mooier beeld te schetsen van ons gemeenschappelijke doel dan dat van het beschermen van het leven van mensen in onze verschillende lidstaten. Door dit verslag krijgt dat beeld vorm.

  Eva Lichtenberger, rapporteur voor advies van de Commissie juridische zaken. – (DE) Mevrouw de Voorzitter, dames en heren, inderdaad, het gaat om een vraag van leven of dood. Daarom heeft het debat ook zo’n buitengewoon emotionele lading.

In de lidstaten van de EU bestaan totaal verschillende systemen voor orgaantransplantatie en regels voor het kenbaar maken van toestemming of bezwaar aangaande het gebruik van de eigen organen, respectievelijk die van een partner of familielid, voor een transplantatie. De landen met zeer restrictieve systemen doen er goed aan voortaan op basis van dit verslag het voorbeeld van andere landen onder de loep te nemen en ook oog te hebben voor de positieve gevolgen. Want als er zoveel mensen op een transplantatie wachten, moet dat ook een signaal zijn om niet alleen meer mogelijkheden te scheppen en drempels te verlagen, maar ook om kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid te garanderen. Dat zou een belangrijk wapen zijn tegen de werkelijk beschamende orgaanhandel en een betere regeling voor levend doneren mogelijk maken, dat echt zonder betaling tot stand hoort te komen.

  Peter Liese, namens de PPE-Fractie. – (DE) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw de Raadsvoorzitter, mijnheer de commissaris, geachte collega’s, dat Spanje Europees kampioen voetbal is, weten de meeste mensen. Dat is mooi, maar minder belangrijk dan een ander wapenfeit: Spanje is ook Europees kampioen in orgaantransplantaties.

Laat er geen misverstand over bestaan dat de sleutel tot het Spaanse model gelegen is in de organisatie binnen de ziekenhuizen. In andere Europese landen gaan helaas organen verloren, niet omdat familieleden geen toestemming voor transplantatie zouden willen geven, of omdat de betrokkenen geen donorcodicil heeft of zelfs bezwaar tegen transplantatie heeft gemaakt – nee, de meeste organen gaan in Europa domweg daardoor verloren dat artsen niet genoeg tijd hebben om zich met het onderwerp bezig te houden.

Dat heeft Spanje door middel van transplantatiecoördinatoren veel beter geregeld. Overal waar men op dit systeem overstapt, kunnen meer mensenlevens gered worden, kunnen meer mensen een gezond leven leiden, los van dialyse en andere belemmeringen. Daarom moeten we dit onderdeel uit het verslag-Perello ten zeerste aanbevelen in de lidstaten.

In de richtlijn gaat het vooral om kwaliteit en veiligheid, maar ook dat heeft gevolgen voor de mensen die op een orgaan wachten, want tegenwoordig wordt soms een orgaan in een lidstaat niet gebruikt, omdat men niet zo snel een geschikte ontvanger kan vinden. Als we gemeenschappelijke kwaliteits- en veiligheidsnormen hebben, kunnen we de mensen ook helpen door de grensoverschrijdende orgaanuitwisseling te verbeteren. Daarom is ook dat een belangrijk punt.

Een cruciaal punt in de richtlijn is het bestrijden van de orgaanhandel. Dat is een thema waarvoor we niet de ogen mogen sluiten. Daarom heb ik samen met enkele collega’s morgen ook een deskundige uitgenodigd die de orgaanhandel en het gerichte doden van mensen omwille van hun organen in China onderzocht heeft. Ik roep alle collega’s op aandacht aan dit thema te schenken.

Met de richtlijn en het actieplan hebben we een duidelijk signaal gegeven. De vrijwillige donatie zonder vergoeding is juridisch bindend vastgelegd en ik dank allen die ertoe bijgedragen hebben dit doel te bereiken.

  Karin Kadenbach, namens de S&D-Fractie. – (DE) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw de Raadsvoorzitter, mijnheer de commissaris, geachte collega’s, ook ik sluit me bij voorgaande sprekers aan en ik zou mijn bijdrage willen beginnen met de zin “Het leven is mooi!” Dat is een uitspraak die ik telkens van een voormalig collega hoor, van deelstaatminister Ernst Höger, die door een tekenbeet een ernstige hartziekte opliep en in december 2004 het geluk had dat er een geschikt donorhart beschikbaar kwam. Ernst Höger doet nog altijd zijn werk, hij is nog onder ons, vol levensvreugde, vol kracht en hij houdt ons voor: “Het leven is mooi.”

We hebben vandaag de cijfers gehoord: 55 000 tot 60 000 Europeanen wachten erop dat ze net als Ernst Höger in de toekomst kunnen zeggen: “Het leven is mooi.” Elke dag ontvallen ons twaalf van hen, doordat onze systemen simpelweg nog niet ver genoeg ontwikkeld zijn om de mensen die organen nodig hebben op tijd te voorzien van een exemplaar dat ergens anders wel beschikbaar is. Daarom is het onze taak dat alsnog te regelen. Ik vind dat dit actieplan heel belangrijk is, dat we voor veiligheid bij orgaandonatie en -transplantatie moeten zorgen, maar dat we ook de levende donoren, die we net zo hard nodig hebben – denkt u alleen maar aan de vele dialysepatiënten – de zekerheid moeten geven dat ze de allerbeste medische zorg krijgen. En ik vind dat we de orgaanhandel te vuur en te zwaard moeten bestrijden en dus de vrijwillige donatie zonder vergoeding tot de kern van ons beleid moeten maken.

We dienen te waarborgen dat aan donatie toestemming voorafgaat. We dienen de systemen in Europa zo te ontwikkelen, dat we de enorme verschillen (één donatie op een miljoen inwoners in sommige lidstaten tegen bijna veertig bij Europees kampioen Spanje) ongedaan kunnen maken. We dienen er samen met de zorgstelsels in de lidstaten naar te streven om de actieplannen die we hebben zo snel mogelijk uit te voeren, om tot de strengste kwaliteitsnormen te komen, opdat de 55 000 wachtenden ook kunnen zeggen: “Het leven is mooi.”

  Frédérique Ries, namens de ALDE-Fractie. – (FR) Mevrouw de Voorzitter, wij verwachten dat morgen de richtlijn over orgaandonatie en -transplantatie wordt aangenomen. Dit is essentiële wetgeving waar zo’n 60 000 patiënten in Europa, die een hart, long, lever of nier nodig hebben, al jaren op wachten. Elke dag overlijden er twaalf van hen omdat ze te lang moesten wachten.

Net als de vorige sprekers wil ik benadrukken dat we een uitstekend resultaat hebben geboekt, wat niet was gelukt zonder de samenwerking tussen onze rapporteurs, de heer Perello Rodriguez en de heer Mikolášik, de schaduwrapporteurs waaronder ikzelf, en het Spaanse voorzitterschap. Ik maak van de gelegenheid gebruik om dr. Matesanz die tijdens ons bezoek aan Madrid als onze excellente gids fungeerde, lof toe te zwaaien.

Ons doel moge duidelijk zijn. De allerhoogste prioriteit is het tekort aan organen op het Europese grondgebied verminderen. Daarbij moeten we de Europese burger bewust maken van het belang van donatie. De verschillen zijn namelijk groot, zelfs bijzonder groot: 34 overleden donoren per miljoen inwoners in Spanje, 27 in mijn eigen land, België, en slechts één in Roemenië. Educatie is dus belangrijk en potentiële donoren moeten toegang krijgen tot de relevante informatie. Verder is het essentieel dat de administratieve belemmeringen worden weggenomen. Tevens moet in de 27 lidstaten een nationale instantie in het leven worden geroepen die controle uitoefent op de kwaliteit en de veiligheid van de organen, vanaf de verwijdering van de organen bij de donoren tot de transplantatie. Zoals reeds gezegd, is het ten slotte zaak zich te laten inspireren door de beste organisatievoorbeelden. Hierbij moeten we opnieuw Spanje noemen, waar vooruitgang wordt geboekt dankzij een soort systeem voor vroegtijdige waarschuwing, een permanente waarschuwing binnen de gehele keten, vanaf het overlijden van de donor tot de transplantatie.

Onze compromisrichtlijn, ons fameuze amendement 106 waarin al onze werkzaamheden worden samengevat, geeft het juiste signaal af aan de patiënten, een boodschap van hoop. In uiterste noodgevallen mag gebruik worden gemaakt van een niet-optimaal orgaan, uiteraard alleen wanneer dat mogelijk is. Over dit punt is zeer grondig gediscussieerd. Het gaat dan voornamelijk om de broodnodige donatie van nieren of lever, die sterk in ontwikkeling is, aangemoedigd door artsen en specialisten. De donatie van nieren en lever maakt momenteel gemiddeld slechts 5 procent van alle donaties uit.

Meer doen en beter samenwerken is het motto van het actieplan van de heer Perello Rodriguez. Een voorbeeld: mijn voorstel om on-lineregistratie in een nationaal of Europees donorregister mogelijk te maken, waarbij op het identiteitsbewijs of het rijbewijs aangegeven wordt dat de houder donor is, zodat in geval van nood sneller kan worden gehandeld.

Kort samengevat: wij hebben prima werk geleverd en de ethiek van de hoop verkozen boven de ethiek van het verbod.

  Satu Hassi, namens de Verts/ALE-Fractie. – (FI) Mevrouw de Voorzitter, dames en heren, ik wil de rapporteurs, de heer Mikolášik en de heer Perello Rodriguez, hartelijk bedanken voor hun uitstekende werk. De lastigste kwestie in de onderhandelingen betrof levende donoren. Enerzijds zijn er lange wachtlijsten voor niertransplantaties en anderzijds is het noodzakelijk levende donoren te beschermen en illegale orgaanhandel en het daarmee samenhangende extreme misbruik van arme mensen tegen te gaan.

Wij hebben niet helemaal zo’n goed resultaat bereikt als wij in de Fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie hadden gewild. Wat de mensenrechten van donoren betreft zou het de veiligste oplossing zijn van de lidstaten een strikt nationaal systeem te eisen om illegale orgaanhandel te voorkomen, wanneer ook andere donaties van levenden worden toegestaan dan die tussen gezinsleden en naasten. Ook al is de onderhandelde wettekst wat minder ambitieus, ik hoop dat alle EU-landen strenge maatregelen gaan nemen ter bestrijding van illegale orgaanhandel. Volgens de Raad van Europa is 5 à 10 procent van de getransplanteerde nieren afkomstig van de illegale orgaanhandel en dat betekent duizenden slachtoffers per jaar. Vrijwillige, kosteloze donatie is ook voor de ontvangers van organen het veiligst.

Criminele orgaanhandel kan niet bestaan als er geen vraag naar is en er geen bemiddelaars zijn. Het is schokkend berichten te lezen over de wijze waarop organen worden gekocht in arme landen in regio’s als Afrika, Azië en zelfs Oost-Europa. Het schokkendst zijn de berichten over het gewoonweg vermoorden van mensen. Bijvoorbeeld Australische transplantatiechirurgen hebben de praktijk in China veroordeeld waarbij gevangenen om hun organen worden gedood. Wij in Europa moeten er alles aan doen om geen markt te vormen voor deze vorm van criminaliteit.

  Marisa Matias, namens de GUE/NGL-Fractie. – (PT) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw Jiménez, commissaris, het gebrek aan organen bestemd voor transplantatie is een groot probleem. Het is hier al vaak gezegd en het is een groot probleem dat vragen doet rijzen over volkgezondheid en daarmee verwante onderwerpen, zoals de versterking van de grijze markt en de toename van de organenhandel, wat allerminst een goede zaak is voor onze gezondheidszorgsystemen of onze burgers. Daarom moeten we deze misdaad bestrijden en haar bestrijden met wetgeving en voorstellen zoals die welke we hier vandaag bespreken lijkt mij meer dan belangrijk en meer dan relevant. Daarom wil ik me concentreren op de belangrijkste aspecten die in deze twee voorstellen aan bod komen.

Het systeem dat we nu kennen is een systeem van enorme ongelijkheden, omdat het ontbreekt aan wat in deze twee verslagen wordt voorgesteld. Ongelijkheden tussen de lidstaten, ongelijkheden tussen de bestaande systemen, ongelijkheden op het gebied van de toegang tot organen, ongelijkheden tussen burgers: ik vind dat we dat niet mogen toestaan. Daarom is het belangrijk om deze ongelijkheden te reduceren. En dat is precies wat deze voorstellen beogen. Ik denk dat een Europees systeem, dat nog een aantal kenmerken behoudt van een aantal landen zodat ze niet verplicht zijn om strengere systemen te hebben, het antwoord is op dit probleem. De rapporteurs, Mikolášik en Perello Rodriguez, hebben bijzonder belangrijk werk geleverd dat een bijdrage is aan de oplossing van het probleem waarmee we geconfronteerd worden.

Volgens mij zijn we op de goede weg als we het over voorstellen hebben die gebaseerd en gestoeld zijn op vrijwillige en kosteloze donatie, vertrouwelijkheid, gegevensbescherming, opspoorbaarheid, verantwoordelijkheid – en in dezen denk ik dat het standpunt van het Parlement belangrijk is om de patiënt te helpen tot na zijn herstel en niet alleen bij de donatie – en samenwerking tussen de lidstaten.

Maar wat betreft de donatie bij leven moet ik wel nog vermelden dat ik me verheug over de opname van deze uitbreiding met rechten. Uiteraard moeten alle rechten en alle voorwaarden worden vervuld, maar het is erg belangrijk dat men verder is gegaan dan de beperkte traditionele familiekring, omdat het anders zou leiden tot andere vormen van ongelijkheid. Donatie bevorderen als belangrijkste bron voor transplantaties en de bescherming van gegevens en de veiligheid van patiënten lijken me dan ook meer dan voldoende redenen om morgen een front te vormen en voor deze twee voorstellen te stemmen die bijzonder belangrijk zijn voor de Europese Unie.

  Anna Rosbach, namens de EFD-Fractie. – (DA) Mevrouw de Voorzitter, ik hoop dat geen van de hier aanwezigen ooit gebruik zal hoeven te maken van deze richtlijn. 27 EU-landen betekent 27 verschillende regelgevingen plus mensen die illegaal binnen zijn gekomen vanuit landen buiten de EU en die vanwege hun armoede bereid zijn om een nier te doneren voor heel weinig geld. Helaas hebben we in de afgelopen jaren een aantal voorbeelden van broddelwerk gezien met negatieve gevolgen voor zowel patiënten als donoren. Derhalve hebben we behoefte aan coördinatie op EU-niveau en natuurlijk moeten zowel ontvanger als donor op de best mogelijke manier worden beschermd. In een paar EU-landen wordt men als donor geboren, terwijl men in de meeste landen alleen donor kan worden door een actieve persoonlijke beslissing. Dit betekent dat we te maken hebben met 27 verschillende wetgevingen en verzekeringsstelsels, wat niet bepaald bevorderlijk is voor de mogelijkheden voor samenwerking.

Het onderwerp waarover we spreken, is uiterst gecompliceerd, aangezien we zeker moeten stellen dat de organen van de hoogste kwaliteit zijn. Alleen al om gezondheidsredenen is het belangrijk om de kwestie van illegale donatie in behandeling te nemen, aangezien we de donor, en daarmee ook zijn of haar gezondheidstoestand, vaak niet kennen. Het zou immers zeer betreurenswaardig zijn, wanneer we nieren, harten, enz. blijken te krijgen die afkomstig zijn van donoren met besmettelijke ziekten, infectieziekten, leukemie en erger. Om deze reden is het noodzakelijk om de organen in kwestie te screenen, voordat ze worden gebruikt. We moeten de zekerheid hebben dat de ingrepen op een veilige manier worden uitgevoerd, dat wil zeggen dat de operatie wordt uitgevoerd door vakkundig gekwalificeerd personeel en dat de follow-up van het hoogste niveau is.

  Pilar Ayuso (PPE). - (ES) Mevrouw de Voorzitter, mijnheer de commissaris, mevrouw Jiménez García-Herrera, om te beginnen wil ik de aandacht vestigen op het goede werk van de rapporteurs – de heren Mikolášik en Perello – en alle inspanningen die ze hebben gedaan voor het bereiken van het best mogelijke compromis ten gunste van een Europees transplantatiebeleid.

Ook wil ik de bijdrage onderstrepen van het Spaanse voorzitterschap en van dr. Matesanz, directeur van de Organización Nacional de Trasplantes (de nationale transplantatievereniging van Spanje). Spanje heeft momenteel met 34,4 donoren per miljoen inwoners naar verhouding het hoogste aantal donoren ter wereld. Dat is uitsluitend te danken aan de constante verbetering van de organisatie en de maatregelen die zijn genomen om onder de bevolking de bewustwording over orgaandonatie te vergroten.

Dat moeten we voor de Europese Unie als geheel zien te bereiken. Dat betekent dat het aantal donaties moet worden vergroot, wij ons ervan moeten verzekeren dat alle transplantaties volgens dezelfde kwaliteitsnormen worden uitgevoerd en dat de samenwerking tussen de lidstaten en de Unie moet worden bevorderd.

Wij moeten ons er ook van verzekeren dat elke donatie gebeurt op basis van vrijwilligheid en donaties niet tegen betaling worden gedaan, behoudens de door commissaris Dalli genoemde uitzonderingen, teneinde de handel in menselijke organen te bestrijden, een handel die een rechtstreeks gevolg is van het tekort aan organen. Het actieplan kan daaraan bijdragen door te helpen het tekort te verminderen en de toegang tot transplantaties te verbeteren.

Erg belangrijk is de oplossing die voor levende donoren is gevonden, aangezien we niet mogen vergeten dat donaties bij leven een belangrijke aanvulling vormen en zelfs in die gevallen effectief zijn gebleken waarin tussen donor en ontvanger geen genetische verwantschap bestaat.

  Gilles Pargneaux (S&D). - (FR) Mevrouw de Voorzitter, commissaris, ons doel is om orgaandonatie te stimuleren, te coördineren en in te kaderen. Daarom is het erg belangrijk dat wij hier bijeen zijn om de donatie en transplantatie van organen in Europa verder te ontwikkelen.

Momenteel wachten 60 000 Europeanen op een transplantatie en volgens onze schattingen overlijden elke dag twaalf mensen omdat ze geen orgaan van een donor hebben ontvangen. Van de Europeanen zegt weliswaar 81 procent dat ze positief tegenover de donorkaart staan, maar slechts 12 procent bezit zo’n kaart. Daarom moeten we eerst de praktijken in de 27 lidstaten harmoniseren en daarbij een voorbeeld nemen aan Spanje, de beste leerling uit de klas. Het percentage orgaandonaties verschilt aanzienlijk per land. Harmonisatie is dus geboden.

Tevens is het van belang een Europees netwerk van orgaandonoren op te zetten, zoals u zojuist hebt aangegeven, commissaris, waarmee beter in de behoeften van de Europese burgers kan worden voorzien.

Verder moet de samenwerking tussen alle lidstaten worden verbeterd. Er moeten nationale instanties komen die controle uitoefenen op de kwaliteit en de veiligheid van de organen, vanaf de verwijdering van de organen bij de donoren tot de transplantatie. Zo kan een inwoner van Frankrijk die op een niertransplantatie wacht, een geschikt orgaan uit Duitsland of Italië krijgen, in de wetenschap dat in heel Europa gemeenschappelijke minimumnormen gelden.

Bovendien is het zaak, zoals reeds aangegeven, nog eens te wijzen op het feit dat donatie geheel vrijwillig is en dat er geen geld voor wordt betaald. Het is een manier om de handel in organen en het transplantatietoerisme te bestrijden en te voorkomen dat rijke patiënten naar het buitenland, bijvoorbeeld China, gaan om een donororgaan te ontvangen.

Ten slotte ben ik ingenomen met het actieplan dat bedoeld is om transplantaties in Europa verder te ontwikkelen en waarover wij vandaag eveneens onze mening geven, en met de werkzaamheden van de rapporteurs en vooral met het verslag van Andres Perello Rodriguez.

  Miroslav Ouzký, namens de ECR-Fractie. – (CS) Allereerst wil ik mijn verbazing uitspreken over het feit dat de vertegenwoordiger van mijn fractie tijdens de eerste ronde van bijdragen namens de fracties werd overgeslagen. Er is klaarblijkelijk ergens een foutje in geslopen.

Ik zou nu graag in mijn bijdrage stil willen staan bij de werkzaamheden van beide rapporteurs die ik zou willen bestempelen als buitengewoon nuttig. Als er op het gebied van de gezondheidszorg en de bescherming van de volksgezondheid één thema bestaat dat werkelijk Europees genoemd mag worden, dan is dat wel de transplantatie van organen. Deze norm is een logische en zeer welkome stap. Ook waardeer ik het ten zeerste dat de rapporteurs zich niet gebrand hebben aan de ethische dimensie van het geheel, een kwestie die uiteraard geheel en al onder de verantwoordelijkheid van de lidstaten blijft. Zoals reeds gezegd, hebben de lidstaten uiteenlopende uitgangspunten. Zo wordt in mijn land a priori uitgegaan van toestemming, terwijl andere lidstaten juist expliciete toestemming vereisen.

Ik beschouw dit als een hoeksteen voor uitbreiding en intensivering van de mogelijkheden van het huidige Intertransplant en het zou mij deugd doen indien deze richtlijn inderdaad, zoals iemand zei, het eerste stuk wetgeving sinds de goedkeuring van het Verdrag van Lissabon wordt dat in eerste lezing wordt goedgekeurd. Maar wat mij nog veel meer deugd doet, is dat we hier een daadwerkelijk Europees thema bij de horens hebben. Echt, dat doet mij buitengewoon deugd.

  De Voorzitter. – Wat de sprekerslijst betreft zijn we aan het uitzoeken wat de oorzaak is.

  Oreste Rossi (EFD). – (IT) Mevrouw de Voorzitter, dames en heren, het vergroten van de beschikbaarheid van organen, het verbeteren van hun kwaliteit en toegankelijkheid en het ontvankelijk maken van de publieke opinie: dat is waar de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid van het Europees Parlement om vraagt teneinde de wachtlijsten voor transplantaties te verkorten.

Daarom moeten we biotechnologisch onderzoek en het verkeer van organen binnen de Europese Unie bevorderen, maar het is ook nodig om een Europees donorcodicil in te voeren, transplantatietoerisme te voorkomen en harder strijd te voeren tegen illegale orgaanhandel door de verantwoordelijken streng te straffen. Om illegale praktijken te voorkomen moet donatie bij leven alleen worden beschouwd als een uiterst redmiddel, als er geen andere uitwegen zijn, zoals postmortale donatie. De levende donor moet geen enkele vorm van beloning krijgen, maar alleen een vergoeding die de ongemakken ten gevolge van de operatie dekt. De hoogte daarvan zal worden vastgesteld door landelijke regels.

De lidstaten zouden bovendien strikte wettelijke regels moeten goedkeuren of handhaven met betrekking tot transplantaties en levende donoren die geen bloedverwanten zijn, om het systeem transparant te maken en de mogelijkheid van illegale orgaanverkoop of gedwongen donatie uit te sluiten. Ook moeten de lidstaten levende donoren een vergoeding voor sociale kosten garanderen en hen beschermen tegen discriminatie, vooral door verzekeringsmaatschappijen.

Het Parlement benadrukt echter dat donatie bij leven moet worden gezien als een aanvulling op donatie na overlijden. Er moet voor worden gezorgd dat orgaandonaties strikt niet-commercieel blijven, door maatregelen te steunen die erop zijn gericht donoren te beschermen en door te waarborgen dat orgaandonatie op vrijwillig basis plaatsvindt, om altruïstische redenen.

  De Voorzitter. – Mijnheer Ouzký, nogmaals hartelijk dank dat u ons op het probleem met de sprekerslijst attent hebt gemaakt. We hebben het onderzocht. Het was een probleem bij de toewijzing door het computersysteem. U zult dus in de notulen worden opgenomen als de spreker die voor uw fractie heeft gesproken. Ik hoop dat het probleem hiermee is opgelost. Dank u dat u hierop hebt gewezen.

  Elisabetta Gardini (PPE). – (IT) Mevrouw de Voorzitter, dames en heren, commissaris, we zijn vandaag bijeengekomen om te praten over orgaandonatie, dat vast en zeker een van de meest positieve aspecten van de vooruitgang in de gezondheidszorg is, maar dat met betrekking tot de rechten van de donor en de patiënt ook een reeks problemen opwerpt, die moeten worden aangepakt op ethisch, sociaal, juridisch en economisch niveau.

Het gaat om het in werking stellen van een deugdelijk traject dat het ernstige gebrek aan evenwicht tussen de vraag naar en het aanbod van beschikbare organen aanpakt, zonder het principe van vrije en vrijwillige donatie te schenden. Het doel moet zijn om iedere vorm van commercialisering en illegale handel te verhinderen en de kwaliteit en de veiligheid van organen die bestemd zijn voor transplantatie te waarborgen, met maatregelen die vertrouwelijkheid weten te combineren met traceerbaarheid. Het spreekt voor zich dat in een context van grensoverschrijdende uitwisselingen en van aanzienlijke verschillen tussen de in de diverse lidstaten gebruikte transplantatiesystemen deze doelen alleen kunnen worden bereikt door het bevorderen van coördinatie en coöperatie.

Wat dat betreft denk ik dat het erg belangrijk is om een Europese databank op te zetten en om gemeenschappelijke kwaliteits- en veiligheidsnormen aan te nemen. We moeten er echter op letten dat we geen zinloze, onbuigzame regels invoeren of nog meer bureaucratische lasten scheppen die een proces schaden dat nu correct en effectief is. Dat zou niet alleen tegengesteld zijn aan onze doelen ...

(Spreekster wordt door de Voorzitter onderbroken)

  Kristian Vigenin (S&D). – (BG) Geachte mevrouw de Voorzitter, geachte commissaris, geachte collega’s, we bespreken een onderwerp dat op zichzelf – in vergelijking met andere problemen op het gebied van de gezondheidszorg in de Europese Unie – slechts een beperkt aantal mensen direct raakt. Er zijn echter twee belangrijke redenen waarom het steeds meer in de belangstelling komt te staan. De eerste is dat transplantaties worden ervaren als het toppunt van hedendaags medisch kunnen, en de tweede dat in de praktijk iedere burger een potentiële donor is, en dat roept veel vragen op van verschillende aard.

Graag wil ik hier vooral benadrukken dat een mensenleven geen prijs kent en dat elke inspanning die mogelijk is om een leven te kunnen redden ook dient te worden verricht. Uit de statistieken blijkt dat de situatie per lidstaat sterk verschilt. Er zijn landen waar langs de gehele zorgketen een goede organisatie is opgezet, terwijl in andere landen het systeem van gezondheidszorg grote problemen ondervindt en transplantaties ongeveer tot de categorie ‘exotische geneeskunde’ behoren. Wie in een dergelijk land een transplantatie nodig heeft, is genoodzaakt zijn toevlucht te nemen tot transplantatietoerisme, in het duidelijke besef dat daaraan grote risico’s zijn verbonden en dat hij de wet overtreedt en de regels van de ethiek schendt omdat zijn eigen leven maar al te vaak wordt gered ten koste van het vernietigde of voorgoed getekende leven van een ander.

Het is van groot belang dat commercialisering van transplantaties wordt voorkomen en dat kan worden gewaarborgd dat orgaandonatie door levende donoren zonder enige vergoeding geschiedt, zoals er uiteraard ook garanties dienen te komen voor alle noodzakelijke zorg en voor een vergoeding wegens gederfde inkomsten. Verder is het uitermate belangrijk dat er binnen het raamwerk van de Europese Unie een transparant volgsysteem voor organen wordt opgezet – ook na transplantatie.

Ik ben van mening dat de Europese burgers met de voorgestelde richtlijn een betere toegang tot een donororgaan zullen krijgen, dat het vertrouwen in het systeem voor donorschap daardoor zal toenemen en dat er een betere uitwisseling tot stand komt van goede praktijken, die hopelijk ook op nationaal niveau zullen worden toegepast.

  Marina Yannakoudakis (ECR). – (EN) Mevrouw de Voorzitter, we zijn allemaal vóór richtlijnen die levens helpen redden, en ik wil de rapporteur graag feliciteren met zijn werk en met een verslag dat in beginsel eenvoudig lijkt maar in feite ingewikkeld is als het op de details aankomt.

Rondom postmortale donatie spelen gevoelige kwesties die in aanmerking moeten worden genomen, zoals ethiek, de positie van de familieleden van de overledene, de vraag of donorcodicils verplicht moeten worden en uiteraard ook of er een Europees donorcodicil moet komen. Al deze kwesties moeten met respect worden behandeld aangezien er geen goede of foute benadering bestaat.

Het terrein van donatie bij leven was het meest uitdagend. Er is sprake van een belangrijke rode lijn die niet overschreden mag worden en deze lijn waarborgt dat donatie bij leven vrijwillig en zonder financieel gewin kan plaatsvinden.

We zijn er in geslaagd in de richtlijn een evenwicht te vinden tussen het waarborgen van kwalitatief hoogwaardige postmortale donatie en het erkennen van de noodzaak van donatie bij leven. De kracht van de richtlijn schuilt in de erkenning dat postmortale donatie alleen onvoldoende is om het benodigde aanbod aan organen te bereiken. Daarom zijn controles en richtsnoeren ontworpen om te waarborgen dat als donatie bij leven plaatsvindt dit op een correcte manier gebeurt, met bescherming van zowel de donor als de ontvanger en de garantie dat donatie onbetaald en op vrijwillige basis gebeurt.

(Spreekster wordt door de Voorzitter onderbroken)

  Horst Schnellhardt (PPE). – (DE) Mevrouw de Voorzitter, mijnheer de commissaris, dames en heren, ik heb zelf een medewerker die op een orgaantransplantatie aangewezen was. Ik heb meegemaakt hoe blij hij was toen hij de ingreep mocht ondergaan. Maar ik heb ook meegemaakt hoe hij moest wachten en hoe zijn kwaliteit van leven daar onder leed. Daarom is het zo belangrijk dat we dit wetsontwerp vandaag aannemen. De feiten zijn nog altijd zo dat er, ook in een land als Duitsland, jaarlijks duizend patiënten sterven omdat er geen orgaan beschikbaar is. Het is dus zaak om het tekort weg te werken en de kwaliteit te waarborgen. Dat is van een groot maatschappelijk belang.

Eigenlijk biedt Europa ons met zijn interne markt en zijn Europese instellingen de beste voorwaarden om een aanzienlijke verbetering te realiseren. Laten we die kans aangrijpen! Het stemt mij zeer tevreden dat we in de richtlijn vastgelegd hebben dat donatie vrijwillig en onbetaald hoort plaats te vinden. Dat is ook wat het respect voor de menselijke waardigheid ons gebiedt.

Wat het teruglopende aantal donoren betreft, zou ik de Commissie willen vragen om – zoals zij al vaker gedaan heeft – een discussie- en informatieklimaat in Europa te scheppen, waardoor de acceptatie van het donorschap onder de Europese burgers vergroot wordt. Ik zie er niets in om de verschillende systemen te harmoniseren. Waar het hier om gaat is coördinatie en het lijkt mij dat het aanstellen van transplantatiecoördinatoren in ziekenhuizen een belangrijke stap in die richting is.

(Spreker wordt door de Voorzitter onderbroken)

  António Fernando Correia De Campos (S&D). - (PT) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw Jiménez, commissaris, de mogelijkheid om aangetaste menselijke organen te vervangen door de organen van iemand anders, en afstoting te voorkomen, is een van de grote succesverhalen van de hedendaagse geneeskunde. De Europese benchmarking laat verschillen zien, laat zien dat middelgrote landen, zoals Portugal, het in dergelijke vergelijkingen heel goed doen en dat grotere landen, zoals Spanje, vandaag erkend worden als voortrekkers op het gebied van organisatie en goede praktijken.

Er zijn een aantal beginselen en praktijken die we moeten waarborgen. Ten eerste: de versterking van de wetenschappelijke kennis en informatie. Die leidt ertoe dat steeds meer donoren kiezen voor donatie bij leven en tot een veralgemening van de postmortale donaties. Ten tweede: het verbod op de commercialisering van donatie, niet alleen in de lidstaten maar ook daarbuiten, wat transplantatietoerisme verhindert en organenhandel bestrijdt. Ten derde: het proactief promoten van donatie in ziekenhuizen als een manier om het tekort te aan te vullen.

Tot slot, mevrouw de Voorzitter: ervoor zorgen dat iedereen die nood heeft aan transplantatie en die voldoet aan de geharmoniseerde klinische criteria gelijke toegang heeft tot transplantatie, met eerbied voor het beginsel van de universele gezondheidszorg: een voorbeeld van het sociaal Europa waar we trots op zijn. Mijn felicitaties aan de rapporteurs voor hun werk.

  James Nicholson (ECR). – (EN) Mevrouw de Voorzitter, allereerst wil ik beide rapporteurs bedanken omdat zij heel hard aan deze verslagen hebben gewerkt en met zijn tweeën uitstekend werk hebben verricht. En dat bovendien in het kader van een echt plan voor orgaandonatie en -transplantatie in heel Europa.

We kennen allemaal de cijfers – ieder jaar moeten duizenden mensen in heel Europa een orgaantransplantatie ondergaan. Tegen die achtergrond ben ik blij dat we gezamenlijke pogingen gaan ondernemen om het aantal registers voor orgaandonors een impuls te geven door verschillende typen registratiemethoden te stimuleren en onze grensoverschrijdende samenwerking te versterken om ervoor te zorgen de beste matches tussen donors en ontvangers kunnen worden gemaakt. Mijns inziens is de voornaamste kwestie dat het bewustzijn wordt vergroot en ik denk dat deze verslagen daaraan een bijdrage zullen leveren.

Daarnaast wilde ik nog zeggen dat ik ingenomen ben met het feit dat we in deze verslagen de nadruk hebben gelegd op de basisbeginselen dat orgaandonatie altijd altruïstisch, vrijwillig en onbetaald moet zijn. Dit is belangrijk als we mensen willen aanmoedigen te doneren en de kwaliteit en veiligheid van het systeem als geheel willen waarborgen. Er zijn vele mensenlevens gered. Dat kunnen er nog veel meer worden. Ik vraag uw steun voor dit verslag.

  Theodoros Skylakakis (PPE). - (EL) Mevrouw de Voorzitter, de richtlijn die we vandaag bespreken, zal de komende jaren voor steeds meer mensen van belang zijn naarmate de medische technologie en de genetica vooruitgang zullen boeken. Op hoeveel transplantaties deze richtlijn van toepassing zal zijn, kunnen we vandaag nog niet voorzien, en mogelijk zal de richtlijn belangrijker worden dan we nu vermoeden.

Om die reden is het een zeer goede zaak dat de tekst die we klaar hebben op stevige grondbeginselen rust, gebaseerd op altruïsme en vrije wil, en dat hij de lidstaten verplicht zeer strenge procedures op te stellen voor het hele traject. Het is daarentegen een nadeel dat het compromis waarover we moeten stemmen, in vergelijking tot de tekst waarover we oorspronkelijk hebben gestemd, de controle laat verwateren, met de verklaring dat er ofwel een controle ofwel een “audit” zal worden gehouden, daar waar de oorspronkelijke tekst voorzag in zowel een controle als een evaluatie van de instellingen die de transplantaties in kwestie zullen uitvoeren en de organen zullen leveren. Dat is een tekortkoming, maar ik hoop en ik ben van oordeel dat die niet essentieel is, maar toch wel vermeldenswaardig want transparantie is de sleutel in aangelegenheden van transplantaties.

  Zbigniew Ziobro (ECR). - (PL) Mevrouw de Voorzitter, wij dienen actieve steun te verlenen aan transplantatie en transplantologie. In dit verband moet in de eerste plaats voor een betere organisatie en coördinatie in het kader van de gezondheidszorg worden gezorgd. Het is echter ook uiterst belangrijk om het vertrouwen van de samenleving in deze tak van de geneeskunde te vergroten, voornamelijk omdat de publieke opinie in Europa van tijd tot tijd geconfronteerd wordt met berichtgeving over tal van onregelmatigheden, zoals de illegale handel in organen waarvan de herkomst onbekend is.

In mijn hoedanigheid van procureur-generaal heb ik in Polen een onderzoek geleid waarin een groot aantal onregelmatigheden aan het licht is gekomen met betrekking tot het verkrijgen van organen. Een voorbeeld hiervan waren illegale betalingen aan artsen die er op deze manier toe werden aangezet om informatie te verzamelen over donoren van wie men vermoedde dat ze hersendood waren. Door informatie over een enkele donor door te spelen, konden deze artsen in Polen een bedrag verdienen dat hoger was dan hun maandloon.

Wat transplantaties betreft, moet de samenleving er zeker van kunnen zijn dat alles volgens de geldende wetgeving, op transparante wijze en zonder verborgen belangen gebeurt. Daarnaast is het van belang dat deze nobele medische procedure niet wordt gebruikt als dekmantel voor andere beweegredenen dan het redden van mensenlevens. Vertrouwen is in deze context van onschatbare waarde.

  Françoise Grossetête (PPE). - (FR) Mevrouw de Voorzitter, minister, commissaris, het debat van vandaag laat duidelijk zien hoe alarmerend de situatie is. Om deze uitdaging op te pakken, moet de grensoverschrijdende uitwisseling van organen worden versterkt zodat donoren en ontvangers aan elkaar worden gekoppeld. Gebeurt dat niet, dan is gezien de lange wachtlijsten de kans erg klein dat patiënten de organen krijgen die ze nodig hebben.

Om deze grensoverschrijdende uitwisseling te verbeteren en het aantal donaties te vergroten, is het onontbeerlijk dat er dwingende gemeenschappelijke normen worden opgesteld voor de kwaliteit en veiligheid van donaties in de 27 lidstaten. Dat is in een notendop het belang van een Europees kader op dit punt.

Natuurlijk moeten wij uiterst waakzaam zijn wat betreft de illegale handel in organen. Alle beschikbare middelen moeten worden ingezet om de maffianetwerken en het transplantatietoerisme te bestrijden. Maar we moeten geen obstakels opwerpen voor donaties door levende personen, die daar in vrijheid en bewust voor kiezen. Het beginsel dat er geen geld wordt betaald, dient onaangetast te blijven en er mag geen enkele druk op een potentiële donor worden uitgeoefend.

Patiënten die dat willen, moeten dus worden aangemoedigd hun organen in vrijheid af te staan om levens te redden. Het risico van afstoting is in dat geval namelijk veel kleiner dan bij organen van overleden personen.

Tevens wil ik degenen waarschuwen die om ethische redenen de donatie van organen door levende personen in Europa willen beperken met als argument dat het risico bestaat dat zulke organen zullen worden verhandeld. Donaties van levende personen moeten vooral strak worden ingekaderd. Dat is de enige oplossing.

  David Casa (PPE). - (MT) Mevrouw de Voorzitter, zoals de commissaris zei, wachten er in de Europese Unie ongeveer 56 000 mensen op een orgaantransplantatie. Zoals gezegd gaat het in veel gevallen om een zaak van leven en dood en daarom ben ik van mening dat dit belangrijke ontwikkelingen zijn die de moeite van het bespreken waard zijn. De maatregelen zullen er niet direct toe leiden dat er meer organen beschikbaar komen voor transplantatie, maar de invoering van gemeenschappelijke praktijken in de lidstaten zal als het goed is wel meer vertrouwen en zekerheid tussen deze landen tot gevolg hebben, hetgeen vervolgens zal leiden tot meer orgaandonaties binnen en tussen landen.

Sommige van de problemen die in het verslag worden aangekaart, zoals dat van de illegale orgaanhandel, kunnen niet direct worden aangepakt, maar ik waardeer wat de rapporteur heeft gedaan om op dit punt meer bewustzijn te creëren brengen en hoop dat deze elementen op niet-bindende wijze zullen worden opgenomen in een bijlage bij het definitieve document. Ten slotte wil ik commissaris Dalli en de rapporteurs feliciteren met hun goede werk inzake dit gevoelige onderwerp.

  Daciana Octavia Sârbu (S&D). – (RO) Transplantaties en orgaandonaties redden en verlengen jaarlijks de levens van duizenden Europese burgers. Het is triest dat duizenden andere patiënten in afwachting van een transplantatie overlijden, ook al zijn er elders in de Europese Unie geschikte donoren beschikbaar. Dit is een lastige en controversiële kwestie die belangrijke vragen opwerpt. Het Parlement bevestigt met dit verslag een gemeenschappelijk standpunt, namelijk dat elk commercieel element in het proces, alles wat kan leiden tot de aan- en verkoop van organen, illegaal is.

Het is van het grootste belang om zo snel mogelijk een effectieve regeling vast te stellen en te implementeren, niet alleen omdat we daarmee levens van patiënten redden, maar ook omdat zo’n regeling de vraag naar organen zal doen afnemen, die anders illegaal en met winstoogmerk verkregen worden, zelfs tegen de wil van de donor.

  Izaskun Bilbao Barandica (ALDE). - (ES) Mevrouw de Voorzitter, ik wil iedereen gelukwensen met dit initiatief, omdat daarmee de levensverwachting van tal van mensen wordt vergroot en ‘solidariteit’ en ‘broederschap’ in concrete actie worden vertaald.

Het Baskenland – Euskadi – heeft het wereldrecord in orgaandonaties: 38,5 donaties per miljoen inwoners in 2009. Hierdoor kunnen we jaarlijks per miljoen inwoners 60 nier- en 30 levertransplantaties uitvoeren. In de Verenigde Staten zijn die cijfers respectievelijk 54,7 en 21,4; in Europa 35,1 en 13,4; en in Spanje 48,8 en 24,6.

Ons succes is te danken aan het protocol dat Baskische ziekenhuizen toepassen voor het verkrijgen van donororganen en aan een proces van organisatie en bewustmaking – de twee aspecten die prioriteit moeten hebben – alsook aan het werk waarmee al in 1986 is begonnen, toen een regionaal coördinatiesysteem voor transplantaties werd opgezet: een ander voorbeeld van de wijze waarop de regio’s aan Europa kunnen bijdragen.

  Frieda Brepoels (Verts/ALE). - Ongeveer twee jaar geleden keurde het Europees Parlement met een overweldigende meerderheid het verslag-Adamou goed, waarin voor het eerst de beleidsacties op EU-vlak op het gebied van orgaandonatie en -transplantatie werden besproken. Als een van de schaduwrapporteurs heb ik daar ook met heel veel plezier aan meegewerkt.

Vandaag stel ik met veel voldoening vast dat de rapporteur Mikolášik met zijn schaduwrapporteurs schitterend werk heeft geleverd en zelfs op deze korte termijn erin is geslaagd om een akkoord in eerste lezing met de Raad te bereiken. De belangrijkste punten van het verslag van twee jaar geleden zijn grotendeels overgenomen en verder uitgewerkt. Ik hoop dan ook dat deze richtlijn en het actieplan ertoe zullen leiden dat het aantal orgaandonoren in de Europese Unie zal toenemen, waardoor patiënten niet langer op wachtlijsten terecht hoeven te komen.

  Krisztina Morvai (NI). – (EN) Mevrouw de Voorzitter, ik zou graag enige toelichting krijgen van de rapporteur op twee kwesties. De eerste betreft het onderwerp van het systeem waarin toestemming wordt aangenomen tegenover het systeem waarin het ontbreken van toestemming wordt aangenomen. Naar ik begrijp, bestaan deze systemen in de lidstaten nog naast elkaar. In het ene systeem wordt aangenomen dat de overleden donor toestemming zou hebben verleend voor de transplantatie. Het lijkt me logisch dat dit systeem veel doeltreffender is vanuit het oogpunt van het aantal transplantatieorganen dat beschikbaar komt. Zou niet aan alle lidstaten moeten worden aanbevolen om gebruik te maken van het systeem van aangenomen toestemming?

De andere kwestie betreft anonimiteit tegenover traceerbaarheid. De twee lijken enigszins in tegenspraak. Welke kwesties spelen er op dit punt? Wat is anonimiteit en wat is traceerbaarheid?

  Alf Svensson (PPE). – (SV) Mevrouw de Voorzitter, ongeveer 95 procent van ons wil een orgaan getransplanteerd krijgen wanneer dat ons leven verlengt. Niet meer dan ongeveer de helft van ons is echter bereid om organen af te staan. Daarom moeten we de publieke opinie op dit gebied beïnvloeden.

Kan de coördinatie worden verbeterd? Ja, zonder twijfel. Een hart dat operatief wordt verwijderd uit het lichaam van een persoon die is overleden, is slechts gedurende vier uur bruikbaar. Dat was zo in het verleden. Als we echter beslissen om moderne geneeskundige transplantatietechnieken toe te passen, is dat hart momenteel echter gedurende 24 uur bruikbaar.

We beschikken nu ook over geneeskundige kennis om, eenvoudig gezegd, longen te “wassen” of opnieuw in de gewenste toestand te brengen zodat ze kunnen worden gebruikt voor transplantatie op manieren die in het verleden onvoorstelbaar waren. Zoals bekend, blijven longen nog twee uur leven na het intreden van de dood.

Laten we ervoor zorgen dat feitelijke kennis in de praktijk wordt toegepast. Dat is volgens mij een basisvoorwaarde om van de coördinatie een feit te maken en niet slechts iets waar we over praten.

  Janusz Władysław Zemke (S&D). - (PL) Ik wil u graag van harte bedanken omdat u mij de gelegenheid geeft om hier het woord te voeren. Ik zou willen terugkomen op een – naar mijn mening – fundamentele kwestie.

Er bestaan erg grote verschillen tussen de systemen voor de identificatie van potentiële donoren die in de verschillende lidstaten van de Europese Unie worden gebruikt. In sommige landen is de schriftelijke toestemming van een potentiële donor vereist, terwijl men er in andere landen van uitgaat dat de organen van een donor mogen worden gebruikt indien deze hiertegen geen bezwaar heeft gemaakt. Deze maatregelen hebben uiteraard een beslissende invloed op het aantal donoren. Met het oog hierop zou ik de vertegenwoordiger van de Europese Commissie willen vragen of de Commissie niet op actievere wijze steun zou moeten verlenen aan deze tweede oplossing waarbij geen schriftelijke toestemming noodzakelijk is. Een situatie waarin de organen kunnen worden gebruikt van iedereen die hiertegen geen bezwaar heeft gemaakt, zou volstaan om het aantal donoren sterk te doen toenemen.

  Angelika Werthmann (NI). – (DE) Mevrouw de Voorzitter, geachte collega’s, meer dan 55 000 patiënten staan op de wachtlijst voor een orgaantransplantatie. Dagelijks sterven er bijna tien mensen gedurende deze wachttijd.

Natuurlijk is orgaantransplantatie goed, maar alleen op basis van vrijwilligheid, met een schriftelijke toestemming en zonder vergoeding, om zo de orgaanhandel te kunnen bestrijden en natuurlijk met het oogmerk om de betrokkenen de hoogste kwaliteit en zekerheid te bieden.

  Elżbieta Katarzyna Łukacijewska (PPE). - (PL) Ik ben blij dat het Spaanse voorzitterschap het vraagstuk van orgaandonatie en -transplantatie als een van zijn prioriteiten beschouwt. Het is immers een kwestie van leven of dood. Ondanks het feit dat het aantal transplantaten jaar na jaar toeneemt, vermindert het aantal patiënten op de wachtlijsten voor transplantatie niet.

Ondanks de toenemende maatschappelijke bewustwording stellen we enorme ongelijkheden vast tussen de lidstaten op het gebied van orgaandonatie en transplantologie. Het is derhalve niet alleen erg belangrijk om een Europees model voor orgaandonatie en -transplantatie uit te werken waarbij gebruik zal worden gemaakt van de beste praktijken en oplossingen, maar ook om het sociale bewustzijn en de maatschappelijke aanvaarding te vergroten. Ik ben bijgevolg ingenomen met het feit dat de voorgestelde oplossingen gebaseerd zijn op het voorbeeld van Spanje, het land dat tot dusver de beste resultaten heeft behaald, zowel wat het aantal donoren als het aantal uitgevoerde transplantaties betreft. Ook de maatschappelijke steun voor het idee van orgaantransplantatie en -donatie is in dit land bijzonder groot.

  Ricardo Cortés Lastra (S&D). - (ES) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw Jiménez García-Herrera, ik kom uit Cantabrië, een kleine Spaanse autonome regio met 61 donaties per miljoen inwoners. Dat is niet alleen het hoogste donatiecijfer in Spanje, maar in heel Europa. Ik wil de heren Perello en Mikolášik complimenteren met hun verslag en met de steun die ze daarin uitspreken voor dit voorstel voor een richtlijn dat voortkomt uit de noodzaak om iets te doen aan het tekort aan organen in de Europese Unie.

Het Spaanse succesmodel kan ook voor de rest van de Europese Unie van nut zijn. Dat geldt met name voor elementen als bevoegde nationale autoriteiten, de traceerbaarheid van organen en donaties bij leven.

Ik wil ook het Spaanse voorzitterschap complimenteren, voor de vastberaden steun die het aan dit thema geeft door het tot een van zijn prioriteiten te maken.

Dames en heren, u weet dat momenteel bijna 56 000 patiënten op een wachtlijst staan. De donatiecijfers en beschikbaarheid van organen variëren aanzienlijk tussen de landen in Europa. Het tekort aan organen is voor transplantatieprogramma’s een cruciale factor. De goede praktijken die kunnen worden ingevoerd, leveren in sommige lidstaten veel meer baten op dan in andere. Om die reden – en daarmee sluit ik af – is de aanneming van dit verslag van essentieel belang voor het verhogen van de donatiecijfers in alle lidstaten.

  Salvatore Iacolino (PPE). – (IT) Mevrouw de Voorzitter, mevrouw Jiménez García-Herrera, commissaris, geachte collega’s, transplantatie is nu vaak een recht dat patiënten wordt ontzegd. Het ontzeggen van dit recht is misschien wel de meest problematische welzijnskwestie, ook vanwege de psychologische aspecten, en toch blijft er een chronische discrepantie bestaan tussen het aantal mensen op een wachtlijst en het aantal patiënten dat een transplantatie ondergaat. De donatieprocedure ligt bovendien erg gevoelig als het gaat om juridische en gezondheidszorgkwesties en is vaak verzwakt door procedures die over het algemeen omslachtig en traag zijn, terwijl we de kant van de zorgverlening juist zouden moeten versterken.

De Europese Unie moet zich daarom inzetten voor het waarborgen van daadwerkelijke solidariteit en vrijwillige actie die de procedures niet minder nauwgezet maakt, door de professionaliteit en de donatiecultuur te verbeteren. Het aanvaarden van gemeenschappelijke kwaliteitsstandaarden is dus beslist een stap vooruit, die als onderdeel van een doel waaraan de Wereldgezondheidsorganisatie een verdere bijdrage kan leveren, onze instemming verdient.

  Karin Kadenbach (S&D). – (DE) Mevrouw de Voorzitter, ik heb de discussie op de voet gevolgd. Woorden roepen bepaalde beelden op in de hoofden van de mensen. Vandaag was er telkens weer sprake van illegale orgaanhandel, van iets illegaals en van handel. Mij dunkt dat deze richtlijn duidelijk genoeg maakt dat de handel met organen uit de aard der zaak al illegaal is. We moeten niet de indruk wekken dat orgaanhandel in bepaalde gevallen legaal zou kunnen zijn.

Ik zou de collega’s willen verzoeken om ook ten overstaan van de media te benadrukken dat we voorstander van orgaandonatie zijn, dus van iets waar aan de kant van de gever niets anders voor terugkomt dan dankbaarheid en aan de andere kant de wil bestaat om een leven te verlengen. Illegale orgaanhandel is dus onbestaanbaar, omdat orgaanhandel uit den boze is – organen worden alleen gedoneerd.

  Trinidad Jiménez García-Herrera, fungerend voorzitter van de Raad. − (ES) Mevrouw de Voorzitter, mijnheer de commissaris, dames en heren, ik wil alle fracties en iedereen die een bijdrage aan dit debat heeft geleverd, danken voor hun steun en constructieve inbreng en mijn tevredenheid betuigen over het feit dat wij met het akkoord dat we hier vandaag bereiken, een proces tot een goed einde brengen.

Meer nog dan met de moeilijkheden die zijn verbonden aan het in wetgeving vastleggen van technische aspecten die als gevolg van technische ontwikkelingen voortdurend onderhevig zijn aan verandering, hebben we dit semester te maken gehad met praktische moeilijkheden in verband met de toepassing van het Verdrag van Lissabon. Het Spaanse voorzitterschap wil daarom alle Europese instellingen – het Parlement, de Commissie en de Raad – alsook alle lidstaten oprecht danken dat ze mee hebben gedaan aan deze exercitie in flexibiliteit en aanpassing aan de ene en verantwoordelijkheidsgevoel en consensusbereidheid, zoals die vanmiddag tot uitdrukking is gekomen, aan de andere kant.

Dames en heren, wij zijn erin geslaagd de Unie voor haar burgers effectiever en relevanter te maken. Daar mogen we onszelf mee complimenteren. Maar u weet ook dat er meer nodig is dan de goedkeuring van deze richtlijn. Ons werk is nog maar net begonnen. We moeten er nu voor zorgen dat de essentie van wat we met deze richtlijn hebben nagestreefd en uiteindelijk hebben bereikt – de bescherming van de gezondheid van onze burgers – bij de omzetting ervan niet verloren gaat.

We moeten blijven werken aan het creëren van meer solidariteit en het handhaven van de maatschappelijke waarde van de richtlijn die door ieder van ons die aan de totstandkoming en lancering ervan heeft meegewerkt, is nagestreefd. Ook rond het actieplan is nog veel werk te verrichten. Het biedt ons een unieke kans om voortdurend bij te leren en constant aanpassingen en verbeteringen door te voeren.

Nogmaals dank aan alle fracties voor hun steun en constructieve houding. Samen zullen we ons doel bereiken. We hebben het al bereikt!

  John Dalli, lid van de Commissie. − (EN) Mevrouw de Voorzitter, na de bijzonder goede samenwerking tussen de Commissie, het Parlement en de Raad ben ik ervan overtuigd dat we nu overeenstemming hebben bereikt over alle belangrijke onderwerpen. Ik wil dr. Mikolášik en de heer Perello Rodriguez nogmaals feliciteren met en bedanken voor hun bijdragen.

Ik ben van mening dat de voorgestelde richtlijn groot voordeel zal opleveren voor patiënten in Europa door hoge kwaliteits- en veiligheidsnormen voor menselijke organen te waarborgen. De richtlijn zal ervoor zorgen dat er binnen de gehele Unie een vergelijkbare veiligheidsnorm ontstaat en dat het vertrouwen in de transplantatiesystemen toeneemt. Ik ben ervan overtuigd dat in de voorgestelde richtlijn het juiste evenwicht is gevonden tussen de gegevensbescherming van burgers en de traceerbaarheid van organen, waarmee de richtlijn indirect een bijdrage levert aan de bestrijding van de handel in organen.

Deze richtlijn biedt geen oplossing voor alle problemen die spelen op het terrein van orgaantransplantatie; deze richtlijn schept slechts het kader, verduidelijkt de afbakening van verantwoordelijkheden en stelt een aantal normen vast. Toch moet er meer worden gedaan op het gebied van de organisatie van onze ziekenhuizen, de verzameling en verspreiding van informatie, een goede karakterisatie van organen en maatregelen tegen illegale handel. Traceerbaarheid zal een positieve bijdrage leveren aan dat laatste punt, maar dat is dan wel afhankelijk van de handhaving in de lidstaten.

De lidstaten krijgen veel flexibiliteit, en we hopen dat alle lidstaten het belang zullen toekennen aan dit onderwerp dat het verdient. De bevoegde autoriteiten die zij dienen op te richten moeten voldoende zijn toegerust en over voldoende middelen beschikken om te zorgen voor adequate gegevensverzameling en controle, traceerbaarheid, gecontroleerde normen, karakterisatie van organen en transplantatie en voor de uitoefening van doeltreffend toezicht om ongewenste voorvallen en bijwerkingen te rapporteren. Op die manier kunnen zij ons allemaal helpen om het risico in de toekomst te verkleinen.

Voorzitter, fungerend voorzitter van de Raad, geachte afgevaardigden, uit de bijdragen van de leden van het Parlement tijdens dit debat blijkt duidelijk dat de compromistekst die vandaag voorligt tegemoetkomt aan ieders zorgen. Bedankt voor uw inbreng, uw samenwerking en uw steun.

Analytisch overzicht van de amendementen over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake kwaliteits- en veiligheidsnormen voor menselijke organen, bestemd voor transplantatie

(COM(2008)0818 – C6-0480/2008 – 2008/0238(COD))

Rapporteur: Miroslav Mikolášik (PPE)

Amendementen:

Direct aanvaardbaar: amendement 106 (Tekst in zijn geheel, blok nr. 1, compromisamendement). De Commissie is het eens met de aanneming van de compromistekst door de medewetgevers.

  Miroslav Mikolášik, rapporteur. − (SK) Ik dank u allen hartelijk voor uw bijdragen aan dit debat. Het is mijn diepste overtuiging – en op basis van het debat weet ik wel zeker dat iedereen die met mij deelt – dat deze richtlijn alle politieke controverses te boven gaat, eenvoudigweg omdat het hier om mensen gaat, om patiënten en om het redden van mensenlevens.

Met meer organen en meer succesvol genezen patiënten kunnen we meer mensen opnieuw een volwaardig leven bieden, kunnen meer mensen terugkeren naar hun gezin en naar een nieuwe of wellicht hun oude plaats in het arbeidsproces en kan de levenskwaliteit fundamenteel worden verbeterd.

Openheid, toegankelijkheid, veiligheid, kwaliteit, beschikbaarheid, altruïsme, meer levende donors, kosteloosheid en vrijwilligheid, dit zijn alle beginselen tezamen die we in deze richtlijn hebben opgenomen.

Ik heb er vertrouwen in dat er met deze richtlijn dankzij een versterkte samenwerking en uitwisseling tussen de lidstaten meer organen ter beschikking komen en dat dit de EU-lidstaten weer een belangrijk stapje dichter bij elkaar brengt.

Ook heb ik er het volste vertrouwen in dat deze richtlijn ook daadwerkelijk brengen zal wat we aan het begin voor ogen hadden, namelijk meer consensus, meer liefde en bovenal: meer gelukkige patiënten.

  Andres Perello Rodriguez, rapporteur. − (ES) Mevrouw de Voorzitter, dat het Parlement in een voor Europa en de rest van de wereld moeilijke tijd, in een tijd van crisis, in staat is om de eerste richtlijn na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon in eerste lezing goed te keuren, zegt veel over de gevoeligheid van het Parlement, versterkt het vertrouwen in de democratische instellingen en laat zien dat de Europese afgevaardigden in hetzelfde tempo vooruit willen als de wetenschap en ook met dezelfde bereidheid tot en mate van solidariteit als de Europese samenleving.

Ik weet niet of we alles even goed hebben gedaan of dat we misschien nog iets extra’s hadden kunnen doen. Maar ik wil wel de twijfels wegnemen die mogelijk zijn ontstaan. Waar ik absoluut zeker van ben, is dat we, wanneer we alles wat we in het Parlement gaan goedkeuren ook daadwerkelijk nakomen, levens zullen redden en de handel in menselijke organen in de Unie onmogelijk zullen maken, een misdrijf dat elders op aarde wel kan worden gepleegd, maar absoluut niet in de Europese Unie.

Dus als wie dan ook nog twijfels heeft als gevolg van iets wat er tijdens dit debat gezegd is – zoals sommige collega’s hebben aangegeven – dan wil ik die bij dezen wegnemen. Dat was niet onze opdracht. We hebben geprobeerd ieders geweten, ethiek en moraal te eerbiedigen, maar zonder het hoofddoel uit het oog te verliezen, namelijk dat geen enkele Europeaan hoeft te sterven omdat er onvoldoende transplantatieorganen zijn, omdat we kunnen zorgen voor meer organen en bijgevolg voor minder illegale handel.

Ik sluit af: ik weet dus niet of we er met ons werk in zijn geslaagd iedereen een gerust geweten te geven. Wat ik wel weet, is dat we veel mensenlevens gaan redden. Dat was onze opdracht en die hebben we volbracht.

  De Voorzitter. – De gecombineerde behandeling is gesloten.

De stemming vindt woensdag 19 mei 2010 plaats.

(De vergadering wordt om 16.25 uur onderbroken en om 16.30 uur hervat)

Schriftelijke verklaringen (artikel 149)

  Jim Higgins (PPE), schriftelijk. – (EN) Ik ben ingenomen met de nieuwe wetgeving om de kwaliteits- en veiligheidsnormen inzake orgaandonatie in de EU te reguleren. Ik ben in het bijzonder tevreden over de invoering van praktische maatregelen om ervoor te helpen zorgen dat levensreddende organen niet worden verspild, zoals de opzet van een pan-Europese databank voor organen. De nieuwe wetgeving zal vele levens redden en de kwaliteit van gedoneerde organen optimaliseren doordat de lidstaten in staat worden gesteld organen uit te wisselen. Vóór de totstandkoming van deze wetgeving werd een orgaan niet gebruikt als er in een bepaalde lidstaat geen geschikte ontvanger was. Nu kan het orgaan worden toegewezen aan een van de 56 000 EU-burgers die wachten op een transplantatie. Deze richtlijn schept een belangrijk kader dat door de verschillende lidstaten verder moet worden ontwikkeld. Wat Ierland betreft: er moet een onafhankelijke instantie komen om toezicht te houden op de transplantatie en verkrijging van gedoneerde organen. Op dit moment zijn Ierland en Malta de enige twee landen in de EU die niet beschikken over een nationale transplantatieautoriteit die ervoor zorgt dat er optimaal gebruik wordt gemaakt van organen. Om een einde te maken aan de wachtlijst voor transplantatiepatiënten – een van de hoofddoelen van de resolutie – moeten we orgaandonatie bij EU-burgers onder de aandacht brengen. In Ierland zou dit kunnen gebeuren door de lancering van een bewustwordingscampagne die door de overheid wordt ondersteund.

VOORZITTER: ROBERTA ANGELILLI
Ondervoorzitter