Adam Fronczak, Urzędujący Przewodniczący Rady. − Szanowny Panie Przewodniczący! Szanowni Posłowie do Parlamentu Europejskiego! Szanowni Państwo! Jednym z największych wyzwań dla współczesnej medycyny i zdrowia publicznego jest pojawienie się i rozprzestrzenianie opornych na antybiotyki szczepów kluczowych bakterii chorobotwórczych. Od końca lat 90. problem lekooporności drobnoustrojów narasta w zatrważającym tempie, generując kolejne problemy o charakterze klinicznym, epidemiologicznym, społecznoekonomicznym i politycznym. Rośnie liczba pacjentów o zwiększonej podatności na zakażenia bakteriami zazwyczaj niepatogennymi dla osób zdrowych oraz osób przebywających w domach opieki stanowiących istotny rezerwuar oporności.

Na te sytuację nakłada się zmniejszenia zainteresowania firm farmaceutycznych antybiotykami, które wykazywałyby skuteczność wobec bakterii wielo-opornych. Skuteczne leczenie i zwalczanie powszechnie występujących zakażeń bakteryjnych może być w przyszłości coraz trudniejsze. Inwestycje w programy naukowe mające na celu opracowanie nowych antybiotyków i nowych strategii są najpilniejszymi zadaniami, które muszą być podjęte w obszarze przeciwdziałania zjawisku narastania lekooporności. Ogromnym zaniedbaniem jest zarzucenie prac nad nowymi lekami przez firmy farmaceutyczne w ciągu ostatnich 20 lat, co spowodowały bardzo wysokie wymagania rejestracyjne, olbrzymie koszty badań klinicznych i niewystarczające w opinii przemysłu zyski. Chce nadmienić, że tylko dwie nowe cząsteczki były w tym czasie wprowadzone do lecznictwa. Oporność na środki przeciw-drobnoustrojowe nie jest bynajmniej zjawiskiem nowym. Coraz częstsze występowanie oraz pojawianie się nowych szczepów opornych stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Sytuacja ta została rozpoznana przez Radę już w 1999 roku, gdy przyjęła ona rezolucję pt. „Strategia przeciwko zagrożeniom mikrobiologicznym” oraz konkluzję dotyczącą odporności na antybiotyki.

W wielu państwach Unii Europejskiej pojawiły się szczepy bakteryjne oporne na wszystkie dostępne leki. Lista tych patogenów stale się wydłuża. W odniesieniu do tych bakterii nie należy oczekiwać w najbliższym czasie na wprowadzenie nowych i skutecznych leków. Perspektywa ich uzyskania to co najmniej 10 lat. Zakażenie lekoopornym drobnoustrojem znacząco ogranicza możliwości sprawdzonego, bezpiecznego leczenia, wymagając sięgania po tak zwane leki ostatniej szansy, które w ostatnim czasie coraz częściej zawodzą. Leczenie tymi antybiotykami często nie ma podstaw naukowych i prowadzi do zwiększenia liczby działań niepożądanych, a także niepowodzeń terapeutycznych. Wzrost kosztów opieki zdrowotnej nad chorym zakażonym drobnoustrojem wielo-odpornym ma wiele wymiarów. Oprócz kosztów związanych z samą antybiotykoterapią dochodzą koszty innych leków stosowanych wraz z antybiotykami, koszty przeniesienia pacjenta na oddział intensywnej terapii, a także koszty działań przeciwepidemicznych, takich jak diagnostyka mikrobiologiczna, izolacja pacjentów czy delegowanie personelu do opieki nad pojedynczym pacjentem. Ze względu na konieczność wydłużenia pobytu w szpitalu rosną koszty opieki zdrowotnej, wzrastają także koszty związane z przedłużająca się niezdolnością do pracy.

Od roku 2001 wykonano ogromną pracę w dziedzinie przeciwdziałania oporności antybiotykowej. Chciałbym przywołać kilka przykładów. Po pierwsze, drugi raport Komisji na temat wdrażania zaleceń Rady dotyczących rozważnego korzystania ze środków zwalczających drobnoustroje w medycynie ogłoszonych w kwietniu 2010 r. Raport ten zawierał sprawozdanie z postępów poczynionych przez państwa członkowskie w ramach wielu różnorodnych inicjatyw, które zostały podjęte od czasy publikacji pierwszego raportu.

Po drugie, wyspecjalizowane agencje Unii Europejskiej, w szczególności Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejska Agencja ds. Leków oraz Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności ściśle ze sobą współpracują w tym zakresie. Przykładowo istnieją obecnie ogólnoeuropejskie sieci monitoringu oporności EARS-Net i konsumpcji antybiotyków ESAC w medycynie i w niewielkim stopniu w weterynarii.

Po trzecie, podjęto szereg działań w celu walki z opornością na środki przeciw-drobnoustrojowe związane z łańcuchem pokarmowym. Dla przykładu: prawo Unii Europejskiej dotyczące żywienia zwierząt zakazało od stycznia 2006 r. stosowania w paszach zwierzęcych antybiotyków stymulujących wzrost. Monitorowane są również tendencje w zakresie odporności na środki przeciw-drobnoustrojowe w chorobach zwierzęcych lub infekcjach przenoszonych ze zwierząt na ludzi oraz inne czynniki mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia publicznego.

W reszcie na poziomie międzynarodowym Unia Europejska wsparła przyjęcie Europejskiego strategicznego planu działania w zakresie odporności na antybiotyki podczas zebrania Regionalnego Komitetu Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy, które odbyło się we wrześniu bieżącego roku. Wraz z USA powołaliśmy również do życia Transatlantycką grupę zadaniową ds. odporności na środki przeciw-drobnoustrojowe.

W kwestii rozważnego stosowania antybiotyków Rada kilkakrotnie zapraszała państwa członkowskie do podjęcia działań mających na celu zapewnienie takiego rozważnego korzystania z autoryzowanych środków zwalczających drobnoustroje w medycynie i weterynarii. W szczególności dotyczy to konkluzji na temat oporności na środki przeciw-drobnoustrojowe przyjętych w czerwcu 2008 r. Rada wezwała w nich państwa członkowskie do wzmocnienia systemów bezpieczeństwa i poprawy jakości danych dotyczących oporności antybiotykowej oraz korzystania ze środków zwalczających drobnoustroje, oraz do promowania rozważnego stosowania antybiotyków zarówno w medycynie, jak i weterynarii.

Opracowanie nowych środków zwalczających drobnoustroje oraz istotna rola, jaką odgrywają systemy zachęcające do inwestowania w badania, stanowią kwestie rozważane przez Radę. W swoich konkluzjach dotyczących innowacyjnych systemów motywacyjnych dla skutecznych antybiotyków przyjętych w grudniu 2009 r. Rada zwróciła się do państw członkowskich o wzmocnienie systemów motywacyjnych w zakresie przeprowadzania badań i opracowywania nowych skutecznych antybiotyków. Wezwała również państwa członkowskie i Komisję do umożliwienia opracowania nowych antybiotyków, na które istnieje konkretne zapotrzebowanie w medycynie, jak i również do identyfikacji odpowiednich instrumentów regulacyjnych, ułatwiających szybkie wprowadzenie nowych antybiotyków.

Szanowni Państwo! Co w przyszłości? Wszystkie propozycje legislacyjne zależeć będą od inicjatyw ze strony Komisji. Jestem pewien, że komisarz Dalli zechce szerzej przedstawić swoje plany na przyszłość w tej dziedzinie. Rada naturalnie pozytywnie rozważy wszelkie propozycje złożone przez Komisję. Kwestia oporności na środki przeciw-drobnoustrojowe pozostanie priorytetem Rady. Już w 2009 r. Rada poprosiła Komisję do złożenia przed końcem 2011 r. kompleksowego planu działania zawierającego konkretne propozycje, zachęcające do opracowania nowych skutecznych antybiotyków. Spodziewamy się publikacji tego dokumentu w przyszłym miesiącu. Co więcej, nadchodzący szczyt Stany Zjednoczone – Unia Europejska ma w planach uzgodnienia związane z przyszłą współpracą również tej dziedzinie.

Temat odporności na antybiotyki jest szczególnie istotny z punktu widzenia Rady i dlatego znalazł się on w katalogu priorytetów prezydencji duńskiej, naszych partnerów w ramach trio. Prezydencja duńska zaplanowała organizację konferencji poświęconej stosowaniu antybiotyków, która odbędzie się w dniach 14–15 marca przyszłego roku. W trakcie konferencji zostanie poruszone zagadnienie wyzwań i zagrożeń związanych ze stosowaniem antybiotyków.

Kończąc, chciałbym powiedzieć, że niniejsze Zgromadzenia ma w planach przyjęcie rezolucji „Oporność na środki przeciw-drobnoustrojowe zagrożeniem dla zdrowia publicznego”. Kontynuuje w ten sposób wcześniejszą rezolucję przyjętą w maju, która koncentrowała się bardziej na stosowaniu środków zwalczających drobnoustroje u zwierząt. Inicjatywy te w jasny sposób pokazują, że Rada i Parlament Europejski są w równym stopniu zainteresowane tą kwestią, jak również mają ten sam cel: powstrzymać rozprzestrzenianie się drobnoustrojów opornych na antybiotyki pierwszego rzutu i opracować nowe skuteczne antybiotyki zwalczające oporne szczepy. Kończąc moje wystąpienie, chciałem wyrazić uznanie i podziękować Państwu, Posłom do Parlamentu Europejskiego, za poruszenia tej jakże istotnej dla zdrowia obywateli Unii Europejskiej kwestii.