Presidente. – L'ordine del giorno reca la discussione sulle dichiarazioni del Consiglio e della Commissione sul divieto a livello dell'UE relativo a simboli e slogan nazisti e fascisti (2017/3007(RSP)).

  Matti Maasikas, President-in-Office of the Council. – Mr President, honourable Members, Commissioner, you have invited the Presidency to speak on behalf of the Council on the topic of an EU-wide ban on Nazi and fascist symbols and slogans. I am grateful for the opportunity to be here and to present our views on this topic.

This discussion is important for several reasons. First of all, reports from the EU Agency for Fundamental Rights, the Council of Europe and the Organisation for Security and Cooperation in Europe confirm an alarming increase of intolerance and hatred in Europe. There might be several reasons explaining this worrying phenomenon, but let me be clear on this, there is no justification for it.

Secondly, we notice an increasing use of Nazi and fascist symbols on social media platforms but also in public, both online and offline. This shows that some of our citizens have not learnt from history. As we know, this can be very dangerous. Those who forget mistakes of their own history risk repeating them.

We are therefore obliged to take all incidents of that kind seriously and never ignore them. On a positive note, the EU has adopted specific legislation on combating intolerance and hatred. I refer in particular to the 2008 Framework Decision on combating racism and xenophobia. In June 2016 the Council invited Member States to ensure the effective transposition and implementation of the framework decision and other relevant hate crime laws at national level. In addition, it asked Member States to develop effective methods to report and ensure proper recording of hate crimes. According to this legislation specific offences exist when directed against a group of persons, or a member of such a group, defined by reference to race, colour, religion, descent or national or ethnic origin. They include, among others, public incitement to violence or hatred, public dissemination or distribution of propaganda material and images.

I have already mentioned that social media is one of the main vehicles enabling hate speech to go viral. One possible remedy against this epidemic is a harmonised and determined European response. As for the steps taken in the Council, the Estonian Presidency and the previous Maltese and Slovak Presidencies have done important work to tackle these issues. In October the Council conclusions on the application of the EU Charter of Fundamental Rights in 2016 were adopted, where the Council welcomes the measures coordinated by the Commission High-Level Group on combating racism, xenophobia and other forms of intolerance. We also welcome and support the ongoing EU-level dialogue with major IT companies to address hate speech online, also through the implementation of the code of conduct launched by the Commission for this purpose. Last but not least, we should remember and commend the remarkable work done by the Fundamental Rights Agency in this field. But all these countermeasures would be in vain if we forget the important role of education and youth work, and more precisely the need to develop democratic resilience, media literacy, tolerance, critical thinking and conflict resolution skills in the learning process.

To sum up, we have different tools: we have knowledge, education, counter-narratives, but also condemnation of any form of anti-Semitic or anti-Muslim violence, hate speech or discrimination. Accordingly the responsibility rests with all of us: politicians, teachers, civil servants, students, parents, and if needed also judges and prosecutors. No one can close their eyes or ears and pretend not to see injustice, discrimination or hatred.

I would like to conclude by stressing how important it is to prevent our societies from becoming dominated by hatred. Our role, and on this I know I can count on your support, is to remind ourselves of our responsibility for what we say. Words and symbols have power, including the power to harm. For this reason, freedom of expression has its limits. It is our common responsibility to find the right balance, and this is never an easy task.

  Dimitris Avramopoulos, Member of the Commission. – Mr President, we all know, and we are proud of it, that the European Union is built upon common values of human dignity, fundamental rights, equality, rule of law and democracy.

The Commission shares the concerns of Parliament over the worrying trends in the rise of racist and xenophobic attitudes, which sadly have found their way into mainstream politics and mainstream media.

Under the Framework Decision on combating racism and xenophobia by means of criminal law the Member States must ensure that public incitement to violence or hatred, including through the use of Nazi and fascist symbols and slogans, is criminalised under national law. National law enforcement and judicial authorities are responsible for investigating and prosecuting any such instance. The Commission rigorously monitors the application of this legislation.

In the past couple of years nine Member States have made amendments to their respective criminal laws in order to bring them in line. The Commission will continue to work on reducing the remaining gaps in national legislation, but laws are only as good as they are effectively implemented in practice. This is why the Commission has been stepping up its efforts to assist Member States to build the capacity to ensure the effective implementation of the law, but also to support targeted measures to prevent and tackle intolerance in practice. This includes the work of the EU High Level Group on combating racism, xenophobia and other forms of intolerance.

The EU High Level Group was set up in 2016 to foster discussions and synergies between Member States, civil society and other key stakeholders with a view to improving responses, including guidance on how to train police and judicial authorities on hate speech and hate crime, and guidance on how to ensure adequate support and protection for hate crime victims.

The Commission has been leading major initiatives such as the Code of Conduct on countering illegal hate speech online. The recent guidance Communication on Tackling Illegal Content Online adopted by the Commission in September also provides key impetus for further progress in this area. Continued efforts are also being devoted to initiatives on remembrance. As the Commission remarked in its statement on the Europe-wide Day of Remembrance for the victims of all totalitarian and authoritarian regimes on 23 August, it is essential not only to remember the victims of these regimes but also to use remembrance as a guide for the future so as not to repeat mistakes and let discrimination and hatred spread again.

I used to say that history does not really repeat itself; men repeat history very simply because they do not read it and they do not draw lessons from what has happened in the past. This is why the Commission strongly reaffirmed on that occasion the rejection of totalitarian and authoritarian ideologies such as Nazism and fascism.

It is crucial to remember past horrors in order to give us the knowledge and strength to reject those who seek to revive these heinous ideologies.

  Dubravka Šuica, u ime kluba PPE. – Gospodine predsjedniče, najprije želim zahvaliti Komisiji i Vijeću na njihovom maksimalnom angažmanu oko borbe protiv svih totalitarističkih sistema i natruha. Također, zahvaljujem što je ova točka došla na dnevni red, da možemo i o ovome progovoriti u Europskome parlamentu, ali za razliku od kolega iz zapadne Europe, nama u Hrvatskoj još su svježa sjećanja na totalitarni režim koji nije bio ni fašistički ni nacistički, ali se itekako obračunavao s neistomišljenicima, pojedincima i skupinama koje je smatrao prijetnjom samome sebi.

Novija povijest svijeta govori o milijunima smrti direktno ili indirektno povezanih upravo s komunističkim režimima i njihovi simboli jednako su neprihvatljivi u Europi 21. stoljeća, kao i fašistički i nacistički. Stoga žalim što u današnjem naslovu točke dnevnog reda, vi predlagatelji, niste uključili i komunizam. Naravno da se protivim svim totalitarističkim simbolima i sloganima.

Pokušat ću vam ilustrirati situaciju. U hrvatskom javnom prostoru postoje različita tumačenja prošlosti, a njegovanje kulture sjećanja na kršenje ljudskih prava i otpor nedemokratskim režimima nije sustavan i sveobuhvatan. Ni aktualna upravna ni sudska praksa po pitanju isticanja simbola nije ujednačena. Zato je Vlada na čelu s Andrejem Plenkovićem osnovala Vijeće za suočavanje s prošlošću, čiji je zadatak predložiti Vladi preporuke i pravno regulirati isticanje sadržaja kojima se veličaju nedemokratski režimi.

Ne postoji totalitarni režim koji zaslužuje biti amnestiran samo zato što pobjednici pišu povijest. Europa, pa tako i europska Hrvatska, s jednakom osudom treba gledati na sve režime koji su provodili ili provode diskriminaciju po bilo kojoj osnovi, koji su odgovorni za političke progone, pojedinačna ili masovna ubojstva te represiju nad osnovnim pravima i slobodama. U svakom slučaju, pozdravljam činjenicu da o ovome razgovaramo, a isto tako mi je drago da su predstavnik Komisije, gospodin Avramopoulos, i predstavnik Vijeća danas izrazili stajalište Komisije koje se protivi svakom totalitarizmu.

  Cécile Kashetu Kyenge, a nome del gruppo S&D. – Signor Presidente, onorevoli colleghi, signor Commissario, nei sessant'anni che sono seguiti ai trattati di Roma, l'Europa ha reso possibile il cammino verso la pace.

Abbiamo fatto sì che le nostre diversità non fossero più causa di divisioni, ma il fondamento del nostro stare insieme secondo valori comuni, costruiti nei secoli. Valori come la democrazia, i diritti umani, la libertà di pensiero e i principi dello Stato di diritto. Valori che siamo arrivati a negare nella storia, attraversando la devastante esperienza delle dittature e del nazifascismo. Per questo oggi la nostra Unione rappresenta tutto il contrario di ciò che hanno significato i fascismi nella storia.

Per questo il nazifascismo non è un'opinione, non è un normale esercizio della libertà di espressione, ma piuttosto il suo contrario: è negazione della libertà, è un crimine, un crimine che non si può circoscrivere ad un determinato momento storico. Come diceva Primo Levi, signor Presidente, ogni tempo ha il suo fascismo: inizia diffondendo in molti modi sottili la nostalgia per un mondo in cui regnava sovrano l'ordine e in cui la sicurezza dei pochi privilegiati riposava sul lavoro forzato e sul silenzio forzato dei molti.

Ordine e pulizia: il fascismo inizia anche così. Dalla riabilitazione di un linguaggio in grado di suscitare profonde divisioni nella società, propagandare idee che incitano alla soppressione della democrazia, alla criminalizzazione delle diversità e alla sopraffazione, signor Presidente, non può essere mai considerato come semplice esercizio della libertà di espressione. Siamo liberi di esprimere il nostro pensiero, proprio perché abbiamo messo fine al nazifascismo, che era ed è tuttora estrazione della violenza.

C'è chi ritiene che tutto questo sia limitato al folclore di un passato lontano. È necessario però avere una solida memoria storica per poter guardare al futuro senza commettere gli errori del passato, e mettere al bando il nazifascismo, condannare la sua apologia, relegare ai musei e alla storia i suoi simboli, non è negare una libertà altrui, ma garantire quella di tutti noi.

  Jussi Halla-aho, on behalf of the ECR Group. – Mr President, I think it is very childish to try and ban symbols, even if they represent repulsive ideologies such as National Socialism, or Communism for that matter.

First, it is difficult to define what exactly is banned and in what context. Symbols such the swastika or the red star are universal motifs and have different meanings in different cultures. It is even more difficult to define expressions.

Second, we would never reach an agreement on which destructive ideologies are bad enough for the symbols to be banned. The criteria would be political not objective.

Third, if you ban a symbol representing a certain ideology, the proponents of that ideology will just invent a new symbol which resembles the old one just enough to be understood, but not enough to meet the definition.

I must say I disagree with Mr Maasikas, symbols alone have no power: they are ink on paper.

(The speaker agreed to take a blue-card question under Rule 162(8))

  Maria Grapini (S&D), Întrebare adresată conform procedurii „cartonașului albastru”. – Stimate coleg, ați spus că este copilărește să interzicem anumite simboluri. Sigur, noi aici nu vorbim de anumite simboluri, ci specificăm care. Dumneavoastră considerați că simbolurile naziste, fasciste, demonstrate de istorici, de specialiști, pot influența copiii, tinerii în a fi extremiști, în a ajunge la acte de violență?

Credeți că aceste simboluri pot să influențeze copiii?

  Jussi Halla-aho (ECR), blue-card answer. – I don’t believe extremism stems from symbols of extremism. What I wanted to point out is it would be very difficult to make a definition which would ban the Nazi swastika but not the swastika in other contexts, used in different cultures in different times and places.

  Ivan Jakovčić, u ime kluba ALDE. – Gospodine predsjedniče, poticaj za ovu točku dnevnog reda našeg Parlamenta našao sam u tužnoj, ali i opasnoj činjenici da se danas na ulicama europskih gradova, više nego ranijih desetljeća, okupljaju osobe koje veličaju nacizam, fašizam i njihove izvedenice u raznim državama.

Vidjeli smo nedavno što se dešavalo u Varšavi, Madridu, Rimu, Sofiji, Zagrebu, Beogradu, a nažalost i u mnogim drugim većim ili manjim mjestima. Predugi je niz manifestacija mržnje oko nas da bismo mi mogli šutjeti. Nacizam je potekao iz Njemačke, ali upravo je Njemačka prva i najbolje od svih odlučila kažnjavati sve one koji veličaju nacizam ili koriste njegove simbole ili slogane. Italija je to u odnosu prema fašizmu učinila na sličan način. Nažalost, još uvijek ima zemalja i vlasti u Europskoj uniji koje se prema simbolima i sloganima nacizma, fašizma ili ustaštva i četništva odnose bez ozbiljnih sankcija i čvrstih reakcija. Europska je unija nastala sa željom da se rat u Europi nikada više ne ponovi. Zlo nacizma koje je nastalo na europskom tlu i proširilo na mnoge druge zemlje pobijeđeno je, ali očito nije iskorijenjeno.

Zato trebamo djelovati. Odmah i ovdje. Upravo zato ne samo zemlje članice, već i sama Europska unija, ovaj Parlament, ova Komisija moraju predložiti konkretna zakonska rješenja na europskoj razini. Tražim od Komisije i od svih nas ovdje u ovom Parlamentu da ovaj saziv Parlamenta usvoji posebnu rezoluciju i druge neophodne akte kojima će se oštro kazneno suprotstaviti svima onima koji veličaju i koriste simbole i slogane poraženih zločinačkih režima.

  Στέλιος Κούλογλου, εξ ονόματος της ομάδας GUE/NGL. – Κύριε Πρόεδρε, είναι θετικό το γεγονός ότι πάμε να απαγορεύσουμε τα ναζιστικά και ακροδεξιά σύμβολα στην Ευρώπη, αλλά είναι μία συμβολική πράξη. Για να γίνει κάτι παραπάνω, πρέπει να δούμε τις ρίζες της ανόδου της Ακροδεξιάς και του ναζισμού στη σημερινή Ευρώπη. Το είδαμε στην Ελλάδα, πριν από μερικά χρόνια. Το είδαμε τελευταία στη Γερμανία με την άνοδο του ακροδεξιού κόμματος. Το βλέπουμε παντού.

Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το πολιτικό φαινόμενο, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις αιτίες που το προκαλούν, δηλαδή τις πολιτικές λιτότητας που έχουν εφαρμοστεί, τις κοινωνικές αδικίες που μεγαλώνουν, πράγματα τα οποία προκαλούν και οργή στον πληθυσμό και πολύ μεγάλη ανασφάλεια, και στρέφουν ανθρώπους, εργαζόμενους από λαϊκά στρώματα, –το έχουμε δει και στη Γαλλία– προς την Ακροδεξιά. Πρέπει να αλλάξουμε πολιτική και να πάμε σε μια κοινωνική, δίκαιη Ευρώπη, η οποία να εξασφαλίζει σταθερότητα και ασφάλεια στους πολίτες.

(Ο ομιλητής δέχεται να απαντήσει σε ερώτηση με γαλάζια κάρτα, σύμφωνα με το άρθρο 162 παράγραφος 8 του Κανονισμού)

  Jaromír Štětina (PPE), otázka položená zvednutím modré karty. – Vážený pane kolego, já vítám snahu Komise a Rady o zákaz nacistických symbolů a hesel a dovoluji si Vás zeptat: Čím se liší hákový kříž od srpu a kladiva? Čím se liší totalitní nacismus od totalitního komunismu? Vždyť komunismus má na svědomí také miliony lidí. Není již čas zahrnout komunistické symboly spolu se symboly nacistickými do snahy o zákaz?

  Στέλιος Κούλογλου (GUE/NGL), απάντηση σε ερώτηση με γαλάζια κάρτα. – Τη διαφορά μεταξύ των ναζιστικών συμβόλων και των κομμουνιστικών συμβόλων μπορείτε να τη δείτε σε μία φωτογραφία μόνο. Στη φωτογραφία της απελευθέρωσης του Βερολίνου το 1945 από τα ναζιστικά στρατεύματα, αυτά τα στρατεύματα που είχαν εκτελέσει δεκάδες εκατομμύρια και είχανε στείλει εκατομμύρια ανθρώπους στα κρεματόρια, μία σημαία, διαφορετική σημαία, που κρατούσαν στρατιώτες απελευθέρωσε το Βερολίνο και έριξε τον Χίτλερ, και αυτή η σημαία είχε το σφυροδρέπανο. Δεν μπορείτε να βάλετε το ένα πράγμα δίπλα στο άλλο.

  Udo Voigt (NI). – Herr Präsident, werte Kollegen! Eine starke Demokratie muss auch Symbole, Lieder und Fahnen der historischen Vergangenheit akzeptieren. Wenn eine Demokratie Symbolik verbietet, dann ist diese Demokratie schwach und glaubt nicht mehr an die eigene Überzeugungskraft. Wenn Sie nun einseitig die 60 Millionen Ermordeten, die Gewalt- und Blutspur der Kommunisten ausklammern, deren Symbole nicht antasten, beschädigen Sie die Werte der Europäischen Union, die für alle gleich gelten müssen – für alle, unabhängig von ihrer Rasse, Religion, Weltanschauung oder politischen Überzeugung. Sie schaffen somit mit Verboten neue totalitäre Strukturen.

Glauben Sie noch an Ihre ständig gebetsmühlenartig aufgezählten sogenannten Werte der Europäischen Union? Diese Werte stehen heute vielfach für Anti-Familie, Anti-Vaterland, Anti-Religion, anti-normale Beziehungen zwischen den Geschlechtern, und jetzt kommen noch die Anti-Gewissensfreiheit und die anti-freie Meinungsäußerung dazu. Meinungsfreiheit gibt es nur ganz oder gar nicht.

  Róża Gräfin von Thun und Hohenstein (PPE). – Panie Przewodniczący! Nie możemy udawać, że nie widzimy, i nie możemy pozwalać, aby w naszych krajach, gdzie zostaliśmy wybrani, panowało przyzwolenie dla barbarzyńskich zachowań o charakterze faszystowskim – zero tolerancji. Dzisiaj mija 36 lat od wprowadzenia przez komunistyczny rząd stanu wojennego w Polsce i dziś znowu w Warszawie parlament odgrodzony jest metalowymi barierami i kordonami policji, aby nie mogli się do niego zbliżyć ci, którzy demonstrują poparcie dla wolnych sądów i dla demokracji. Ta sama policja osłania też marsze organizowane przez Obóz Narodowo-Radykalny i na tych marszach są niesione transparenty z faszystowskimi hasłami takimi jak „Europa tylko biała” albo „Czysta krew”. A to logo, które teraz państwu pokazuję, przypomina koszmarny antysemityzm lat 30., w którym tenże Obóz Narodowo-Radykalny czynnie brał udział; organizował na przykład getta ławkowe na uniwersytetach dla studentów pochodzenia żydowskiego; i to logo nadal jest używane.

Wielu z was słyszało i z niepokojem komentowało symboliczne powieszenie na szubienicach zdjęć sześciorga z nas – europosłów z Polski. Policja stała wokoło, patrzyła i nie interweniowała. Czy da się o tym mówić spokojnie? Apeluję o działania prowadzące do delegalizacji neofaszystowskich organizacji oraz o ogólnoeuropejski zakaz propagowania nazistowskich i faszystowskich symboli i sloganów. Od słów i znaków do czynów naprawdę nie jest daleko.

  Neena Gill (S&D). – Mr President, this is a timely debate given that across the EU we have seen a resurgence of Nazi and fascist symbols as the memory declines about how, under these symbols and slogans, millions of people were killed in Europe. The ideology underlying these symbols is hatred of democracy and the idea that force is a legitimate means to achieve power, encouraging conflict in our society. This stands in a stark contrast to the values of the European Union, yet how easily do we tolerate fascists in this House! They can comfortably use the funds of an organisation whose destruction they seek and whose values they sneer at.

Now, in my country and in my region of West Midlands, hate crimes have spiked as a result of the referendum, the Brexit referendum. They have increased by a shocking 30%. It has become a norm now across the EU to attack migrants and the places of their worship, yet it still remains not very well reported, and only one in five people actually report the incident or get any conviction.

I do not believe that we can win this fight by just banning Nazi or fascist symbols, important though that is. We also need to really work at changing the mindsets, at having more integrationist policies; and this is not just confined to the Member States, it is also important that we really set an example here. If you look around this House there are very few people who are symbols of diversity. I think it is important if we are going to change that mindset that we try and address that within the EU institutions.

  Marek Jurek (ECR). – Panie Przewodniczący! Na tej sali już wspomniano – też adresuję to do pana przewodniczącego Avramopoulosa – 13 grudnia, dzień, kiedy komunistyczna władza wtrąciła tysiące ludzi w Polsce do więzienia. Ja tej nocy nie spałem w swoim domu i tylko dlatego się tam nie znalazłem. U moich rodziców byli, była komunistyczna policja, była w akademiku, gdzie mieszkałem, nawet w tym mieszkaniu, z którego się wyprowadziłem rok wcześniej. Ale nie o tym chcę mówić. Przypominam tę datę, bo na tej tablicy powinien się znaleźć komunizm i bolszewizm wobec innych form totalitaryzmu, ich pominięcie nie przynosi zaszczytu naszemu Parlamentowi.

A mówię to dlatego, Panie Przewodniczący, apelowałem do Komisji Europejskiej o jasne, klarowne potępienie ekstremistycznej manifestacji, która miała miejsce miesiąc temu w Paryżu, w hotelu paryskim. W obecności aktualnej mer Paryża, w obecności poprzedniego premiera, czołowych działaczy partii socjalistycznych uhonorowano Innę Szewczenko, kobietę, która spiłowała krzyż w miejscu upamiętniającym tysiące ofiar zamordowanych przez NKWD. Panie Przewodniczący! Jeżeli traktujemy serio tę debatę, ta ponura manifestacja musi być potępiona, dlatego że to nie była grupka młodzieży. Tam był poprzedni premier Francji i tam była aktualna mer stolicy Francji. Proszę to jasno potępić, brak potępienia tutaj będzie formą przyzwolenia. Nie wolno milczeć!

(Mówca zgodził się odpowiedzieć na pytanie zadane przez podniesienie niebieskiej kartki (art. 162 ust. 8 Regulaminu))

  Janusz Korwin-Mikke (NI), blue-card question. – Do you not think that ‘Nazi’ is a symbol, exactly like the swastika, so it should also be forbidden? You should name it National Socialism, as socialism is the essence of the Hitlerist doctrine, and as Stalin, Hitler and Mao Zedong and others killed ten times more people than Adolf Hitler, then a red flag, hammer and sickle and a red star should also be forbidden if the swastika is to be forbidden. Moreover, don’t you think that forbidden fruit is very attractive? Moreover, I think that the European Union should be destroyed.

  Marek Jurek (ECR), odpowiedź na pytanie zadane przez podniesienie niebieskiej kartki. – Panie pośle! Skupiłem się na tej ponurej manifestacji w Paryżu, bo brał w niej udział poprzedni premier Francji i aktualna mer Paryża (czołowi politycy Partii Socjalistycznej), ale oczywiście uważam za sytuację zupełnie dziwaczną to, że my tutaj rozmawiamy, a przecież na korytarzach tego Parlamentu widzieliśmy miesiąc temu plakaty z sierpem i młotem, a więc komunistycznym odpowiednikiem swastyki. Widzieliśmy podobiznę Che Guevary, kata kubańskiej kontrrewolucji, człowieka, który odpowiadał za eksport rewolucji i zasianie jej w innych krajach. To nie jest sytuacja normalna i to nie świadczy o szczerości debaty, którą prowadzimy. Ja liczę na zdecydowany głos Pana Przewodniczącego w sprawie tej ponurej manifestacji w Paryżu.

  Ivo Vajgl (ALDE). – Jaz se bom vrnil k naslovu današnje razprave. So države, v katerih nas izpostavljanje nacističnih, fašističnih, antisemitskih, rasističnih, ksenofobnih in drugih ekstremnih simbolov ne preseneča več. Kaj se je torej zgodilo, da o teh stvareh moramo govoriti v Evropskem parlamentu?

Eden vodilnih politikov nemške AFD Bjoern Hoecke je spomenik holokavstu imenoval spomenik sramu. Neonacistična organizacija White Rex v Rusiji pod krinko biznisa razpreda režo neonacistične ideologije. V Italiji je pred dnevi skupina maskiranih pripadnikov fašistične Forza nuova napovedala vojno časniku La repubblica in tedniku L’espresso, Ameriški predsednik Trump je retvital sporočila britanskih neonacistov in opravičeval udeležence neonacističnih demonstracij v Charlottesvillu. Srbi in Hrvati so proglasili za heroje v Haagu obsojene vojne zločince. Eden izmed njih, Vojislav Šešelj, sedi v srbskem parlamentu, medtem ko hrvaški ekstremisti postavljajo spomenik fašistični državni tvorbi v koncentracijskem taborišču Jasenovac. Madžarski neonacisti so nedotakljivi del politične scene v svoji državi, enako ukrajinski, tudi poljski.

Fenomen skrajne desnice, bolj ali manj agresivne, je bil pred leti znan predvsem na evropskem vzhodu, v državah postkomunistične tranzicije, danes pa je denimo razrastel se tudi na Švedskem, na Danskem, Norveškem, Finskem, v Grčiji in Španiji in še kje. Ikonografija je lahko nova ali stara, sporočilo pa je enako in je nevarno, če ga pravočasno ne prečitamo.

(Govornik se je strinjal, da bo sprejel vprašanje, postavljeno z dvigom modrega kartončka (člen 162(8))

  Ivica Tolić (PPE), pitanje koje je podizanjem plave kartice postavio. – Poštovani kolega, zašto ste naveli da je u Hrvatskoj postavljen spomenik Nezavisnoj Državi Hrvatskoj kada se radi o postavljanju spomenika regularnoj postrojbi Hrvatske vojske iz Domovinskog rata, koja nema nikakve veze s nacističkim i fašističkom režimom?

  Ivo Vajgl (ALDE), odgovor na pitanje postavljeno podizanjem plave kartice. – Bliski smo susjedi, gospodine kolega, i znam dobro kakav je spomenik bio postavljen u Jasenovcu i, nasreću, zahvaljujući pameti nekih odgovornih ljudi, uklonjen je. Prema tome, ne trebamo igrati male igre tu oko toga.

  Eleonora Forenza (GUE/NGL). – Signor Presidente, onorevoli colleghi, auguri Presidente, l'Italia, il paese da cui vengo, ha una delle costituzioni più belle del mondo. La Costituzione nata dalla resistenza al nazifascismo e firmata da un comunista, Umberto Terracini.

In Italia è vietata esplicitamente la ricostituzione del partito fascista. Eppure abbiamo assistito in queste ultime settimane a episodi riprovevoli, come l'attacco degli skinhead a Como contro un'associazione che si occupa di migranti, l'esistenza stessa di Casa Pound, il consenso che riscontrano i neofascisti di un quartiere romano come quello di Ostia.

Ecco, noi abbiamo sempre detto che l'antifascismo è un problema attuale, l'abbiamo detto anche quando voi ci accusavate di usare l'antifascismo come un ferro vecchio, come un'arma semplicemente ideologica. L'antifascismo è attuale e per noi lo è sempre stato; dispiace che la maggioranza che governa l'Unione europea, la maggioranza neoliberista non se ne sia accorta, favorendo la crescita del nazifascismo, favorendola con le connivenze con il governo ucraino di Porošenko e le sue presenze e connessioni con i banderisti, con la vergognosa equiparazione, e chiudo, tra comunismo e fascismo.

L'Armata rossa ha contribuito alla liberazione dell'Europa dal nazifascismo. E ancora, riproponendo con i lager libici episodi che fanno veramente ricordare il nazismo.

  Jordi Solé (Verts/ALE). – Señor presidente. En el Estado español todavía existen ciento treinta y cinco monumentos en honor al dictador fascista Francisco Franco, incluyendo su tumba en el Valle de los Caídos, y para la cual los presupuestos públicos destinan anualmente setecientos cincuenta mil euros en mantenimiento. A su vez, en los últimos tres meses en Cataluña se han contabilizado decenas de acciones de grupos de ultraderecha españolista, muchos de ellos con violencia que acostumbra a quedar impune, y también con uso público y notorio de simbología fascista.

De hecho, estamos viviendo un repunte preocupante de este tipo de acciones. Puesto que el Gobierno español, como otros Gobiernos de la Unión Europea, no tiene interés alguno en prohibir la exaltación de la ideología y de la simbología fascista, una acción determinada a escala europea sería muy bienvenida. No sería la manera de terminar con el odio y con la intolerancia, pero sería un paso adelante.

  Michaela Šojdrová (PPE). – Pane předsedající, o tomto tématu hovoříme proto, že v Evropě jsme svědky zneklidňujícího trendu nárůstu extremistických stran, které ke svým účelům neváhají používat i nacistické symboly. Symboly jsou viditelné, ale je potřeba bojovat především proti nenávistným ideologiím jako takovým, zejména pokud jsou stále takto živé.

Zásadní je vzdělání a média. Mladí lidé už nemají osobní zkušenost a tedy ani znalost hrůz, které totalitní ideologie napáchaly ve 20. století. Proto je nutné je v tom vzdělávat a zprostředkovat jim přímá svědectví pamětníků. Více než slova jsou zkušenosti. Proto oceňuji činnost takových organizací, jako je Paměť národa v České republice a Platforma evropské paměti a svědomí na úrovni Evropské unie.

Evropská unie je společným prostorem pro šíření informací včetně sociálních médií, a proto je namístě určitá evropská odpověď, která by měla patřit a také pomoci členských státům pomáhat čelit extremismu, zejména na internetu, a trestněprávními prostředky postihovat nenávistné projevy včetně užívání zakázaných symbolů. Měli bychom více připomínat skutečnosti spojené s nacismem a holocaustem. Není náhoda, že mnohé oběti nacismu trpěli v komunistických režimech ve střední a východní Evropě. Proto když hovoříme o zákazu fašistických a nacistických symbolů, měli bychom podobně uvažovat o symbolech komunistických. Srp a kladivo jsou symboly stran, pod jejichž vládou bylo zabito více než padesát milionů lidí. Je to náš dluh, který musíme splatit obětem rudé totality.

  Elly Schlein (S&D). – Signor Presidente, onorevoli colleghi, buon lavoro Presidente, nell'ultimo periodo stiamo assistendo in Europa ad un pericoloso rigurgito fascista, un'escalation preoccupante di episodi che non vanno sottovalutati. Non si tratta di episodi isolati e di ragazzate, come qualcuno che siede in quest'Aula vuole farci credere minimizzandone la portata.

Solo in Italia, nel giro di pochi giorni ci sono stati gravissimi episodi: l'irruzione a Como di un gruppo di skinhead in un incontro tra volontari che aiutano i profughi, abbiamo avuto a Roma un blitz fascista sotto la sede del quotidiano nazionale La Repubblica, e a Bologna, città simbolo della resistenza antifascista, l'incendio della lapide che ricorda i partigiani fucilati. Come in Italia, anche nel resto d'Europa il dilagare di odio, xenofobia e fascismo sta raggiungendo livelli preoccupanti.

Occorre un intervento più deciso e fermo dell'Unione europea, anche sui social media. La Carta dei diritti dell'UE deve applicarsi anche a tutti i social, a prescindere dalla loro localizzazione. L'apologia del fascismo da noi è un reato, ma su Facebook no: occorre bloccare le pagine che incitano all'odio e al fascismo: solo in Italia sono più di 300 secondo i dati dell'Associazione nazionale partigiani.

Ecco, l'Unione è sorta dalle ceneri delle tragedie delle guerre mondiali e dagli orrori dell'ideologia nazista e fascista. L'Unione quindi deve reagire, non solo le istituzioni, i partiti, le associazioni, ma i cittadini tutti, dobbiamo tutti mobilitarci. Ne va del futuro della democrazia e del futuro che vogliamo lasciare alle prossime generazioni. Respingiamo con forza ogni rigurgito fascista.

  Ruža Tomašić (ECR). – Gospodine predsjedniče, nacistički i fašistički simboli ne smiju biti dobrodošli u javnom prostoru i moramo učiniti sve što je u našoj moći kako bi građani postali u potpunosti svjesni grozota koje ta ideologija predstavlja i odrekli se njezina nasljeđa.

Isto moramo učiniti i s komunističkim nasljeđem koje se, nažalost, nerijetko slavi i propagira i u ovome domu.

No, da bismo građane mogli uspješno uputiti na sve prednosti demokracije, moramo i sami vjerovati u nju. Europska unija u posljednjih je 20 godina više puta pokazala da priznaje demokratske procese samo onda kad joj se sviđa ishod.

Pokušaj da se s europske razine mijenja nešto što nije prošlo kroz nacionalne parlamente također je izigravanje demokracije. Unatoč plemenitim namjerama, opasno je građanima slati poruku kako je u redu zaobilaziti procedure i nametati svoju volju bez demokratskog legitimiteta. To je, vjerovali ili ne, prvi korak prema novom totalitarizmu.

I gospodine poslaniče, pod fašizmom i nacizmom pobijeno je sedamnaest milijuna ljudi, pod komunizmom devedeset milijuna. Da niste uvrstili komunizam u ovu raspravu za mene je prestrašno.

  Martin Schirdewan (GUE/NGL). – Herr Präsident, werte Kolleginnen und Kollegen! Ich habe mit sehr viel Interesse Ihre Ausführungen zum hier diskutierten europaweiten Bann faschistischer Symbole und Slogans verfolgt und möchte Kommission und Rat, aber auch das Parlament darin bestärken, diese Diskussion intensiv weiterzuführen. Schließlich handelt es sich um eine Praxis, die in Deutschland bereits zur Anwendung kommt.

Ich will aber auch sagen, dass für uns die politische Auseinandersetzung mit Neonazismus und Faschismus wichtiger ist als bloße Symbolpolitik, und diese Politik muss auf sozialer Gerechtigkeit, Solidarität und der Gleichwertigkeit von Leben basieren. Sie steht damit im Gegensatz zur Spar- und Kürzungspolitik der letzten Jahre, durch die die Ungleichheit in der Gesellschaft zugenommen hat und die die faschistische Bewegung gestärkt hat. Auch hier im Parlament gibt es mittlerweile viel zu viele Vertreterinnen und Vertreter rechtspopulistischer und offen faschistischer Parteien. Wir haben das ja auch im Verlaufe dieser Debatte leidvoll ertragen müssen. Europa braucht keine Nazisymbole, Europa braucht keine Nazislogans, aber noch weniger braucht es Nazis. Deren Politik gehört nicht hier ins Parlament und nirgendwohin. Faschismus ist keine Meinung, sondern ein Verbrechen.

  Heinz K. Becker (PPE). – Herr Präsident, Herr Kommissar, Vertreter des Rates! Ich fordere im Namen der Europäischen Volkspartei europaweit und in allen 28 Mitgliedstaaten das Verbot aller Symbole und Parolen des größten und mörderischsten Irrweges unserer Geschichte, der nationalsozialistischen und faschistischen Regime. Dies ist sofort und ohne Ausnahme konsequent strafrechtlich zu verfolgen.

Das hat mit Meinungsfreiheit nichts zu tun. Als Vorsitzender der parlamentarischen Arbeitsgruppe gegen Antisemitismus, mit vielen überzeugten Mitgliedern dieses Hauses, stehen wir dazu, dass Antisemitismus zu bekämpfen ist. Er nimmt zu, dieser Entwicklung muss entschlossen begegnet werden. Die Regierungen aller EU-Mitgliedsstaaten sind jetzt gefordert, endlich diese Verbote in der nationalen Gesetzgebung zu verankern.

Wie bei den Hasspostings und den antisemitischen rassistischen Verbrechen im Internet müssen Maßnahmen gesetzt werden, die ich am besten umschreibe mit Unterwerfung der Internetplattformen unter die Mediengesetze, um strafrechtlich vorgehen zu können. Ich danke auch Kollegen Jakovčić für seine Initiative für eine Entschließung. Die dringende Forderung ist zu erheben: Weg mit Nazi- und Faschismussymbolen und Ideologien aus unserer europäischen Gesellschaft!

(Der Redner ist damit einverstanden, eine Frage nach dem Verfahren der „blauen Karte“ gemäß Artikel 162 Absatz 8 der Geschäftsordnung zu beantworten.)

  Ivan Jakovčić (ALDE), pitanje koje je podizanjem plave kartice postavio. – Gospodine Becker, hvala što se prihvatili moju plavu kartu.

Pažljivo sam slušao što ste govorili. Slažete li se sa mnom da osim u zemljama članicama i Europska unija, Europska komisija, ovaj Parlament moraju donijeti svoje akte, svoju zakonsku regulativu kada govorimo o zabrani nacističkih i fašističkih simbola i slogana? Dakle, ne samo zemlje članice, nego i mi na europskoj razini? Slažete li se sa mnom oko toga?

  Heinz K. Becker (PPE), Antwort auf eine Frage nach dem Verfahren der „blauen Karte“. – Ich stimme Ihnen absolut zu. Ich glaube, das ist der einzige zielführende Weg. Daher bin ich froh über die Einigkeit, die die Kommission und der Rat heute an den Tag legen. Ich bitte aber beide Institutionen, das zu tun, was jetzt notwendig ist. Es gibt Beispiele: Deutschland, Frankreich, auch mein Heimatland Österreich zeigen eine ganz klare strafrechtliche Verfolgbarkeit. Bitte ebnen Sie den Weg jetzt!

  Τάκης Χατζηγεωργίου (GUE/NGL). – Κύριε Πρόεδρε, όσες ιδεολογικές και άλλες διαφορές κι αν έχουμε μεταξύ μας σε αυτή την αίθουσα, όσο διαφορετικά κι αν διαβάζουμε την Ιστορία, πρέπει να μπορούμε να συμφωνούμε σε ένα θεμελιώδες σημείο, εκεί ακριβώς που ομονόησαν το 1945 όλοι οι λαοί του κόσμου: ότι ο φασισμός, η ιδεολογία που θέλει να ιεραρχεί ανθρώπους και έθνη σε ανώτερους και κατώτερους, είναι ξένη και εχθρική για τον ανθρώπινο πολιτισμό· ότι αυτή η ιδεολογία δεν είναι άλλη μια άποψη μέσα στη δημοκρατία, που θα πρέπει να την ανεχτούμε· αντίθετα είναι ο ιδεολογικός μανδύας των στρατοπέδων συγκέντρωσης, των θαλάμων αερίων, των Ολοκαυτωμάτων και του ολέθρου. Δεν είναι μόνο η Ιστορία αυτών των συμβόλων εγκληματική· είναι η καθαυτό ιδεολογία τους το έγκλημα.

Τα φασιστικά και ναζιστικά σύμβολα δεν έχουν θέση στις κοινωνίες της Ευρώπης. Μόνο στα μουσεία και στα βιβλία της Ιστορίας είναι ο τόπος τους, για να μαθαίνουν οι νέες γενιές της Ευρώπης ποσό πόνο, μίσος και αίμα φέρνουν μαζί τους, για να οραματίζονται και να οικοδομούν το μέλλον τους με αδιαπραγμάτευτο κοινό παρονομαστή τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ειρήνη. Γι’ αυτό λοιπόν πρέπει να βάλουμε αυτά τα σύμβολα εκεί όπου ανήκουν, εις μνήμην των νεκρών, εις υπεράσπισιν των ζωντανών.

Procedura "catch-the-eye"

  Ivica Tolić (PPE). – Gospodine predsjedniče, rasprava o zabrani nacističkih i fašističkih simbola i slogana u cijeloj Europskoj uniji čini mi se pomalo deplasirana na današnji dan.

Poznato je, naime, da su spomenuti režimi vojno poraženi i osuđeni u brojnim sudskim procesima, deklaracijama i zakonima na nacionalnim razinama. Slomom nacizma i fašizma samo je jedna polovica Europe, nažalost, doživjela slobodu. U drugoj je polovici na vlasti ostao komunistički sustav i ova druga polovica svoju slobodu dostiže tek 45 godina kasnije. Pritisnuti brojnim i bitnim europskim temama kao što su bolja izobrazba i zapošljavanje mladih, stabilan gospodarski rast, rješavanje socijalnih pitanja europskih građana, problemi migranata i brojni drugi, da ih sve ne nabrajam, mi danas raspravljamo o zabrani simbola. Doista mi to izgleda kao vožnja u kontra smjeru. Kao da sami potičemo ljude da iz revolta rade ono što inače ne bi.

Ova je rasprava kontraproduktivna jer zabrana i represija nikada nikome nisu donijeli rješenja. Baš obrnuto. Izazvali su bunt i revolt kod mladih ljudi kojima su ovakve rasprave na dnu prioriteta u današnjoj demokratskoj Europi. Pitam se, kome to treba?

  Ramón Jáuregui Atondo (S&D). – Señor presidente, yo me sumo a la preocupación que está mostrando esta Cámara por la reaparición del fascismo y por su simbología. Me sorprende, sin embargo, que casi nadie haya citado que la mayoría de las expresiones históricas del fascismo han tenido relación con la exaltación de la patria más que otra cosa, y siempre con el desconocimiento del otro.

Hay que combatir este sentimiento, esta subcultura humana. Y hay que hacerlo —como muy bien decía el ministro estonio— teniendo a la sociedad alerta, es decir, estableciendo una cultura general de combate de esta subcultura, de esta tentación humana; y hacerlo educando en los valores de la ciudadanía, en el conocimiento de la historia; y hacerlo también sancionando cuando los comportamientos merezcan sanción incluso penal. Toda esta cultura hay que articularla y me sumo a los esfuerzos en favor de que emprendamos una verdadera batalla contra esto.

  Νότης Μαριάς (ECR). – Κύριε Πρόεδρε, ευχαριστώ και καλή επιτυχία στα νέα καθήκοντά σας! Κύριε Αβραμόπουλε, όπως είπατε και εσείς, οφείλουμε να μη λησμονούμε τα θύματα του ναζισμού. Οφείλουμε να μη λησμονούμε τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα κρεματόρια. Εμείς στην Ελλάδα δεν ξεχνούμε, κύριε Πρόεδρε, τα εκατομμύρια των συμπατριωτών μας που εκτελέστηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στην Ελλάδα στο διάστημα 1941-1944. Για τον λόγο αυτό είναι επίκαιρο το αίτημά μας για τη δικαίωση των θυμάτων, για την καταβολή των γερμανικών αποζημιώσεων στους συγγενείς των θυμάτων της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα, για την καταβολή των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων, για την επιστροφή του κατοχικού δανείου.

Όμως εδώ, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Επιτροπή Αναφορών, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, η Σοσιαλιστική Ομάδα και οι Φιλελεύθεροι απορρίπτουν επί τρία συναπτά χρόνια την πρότασή μου για διοργάνωση από την Επιτροπή Αναφορών δημόσιας ακρόασης για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Οι ίδιες Ομάδες διέγραψαν από την έκθεσή μου, που συζητείται αύριο, κάθε αναφορά στις γερμανικές αποζημιώσεις. Οι ίδιες Ομάδες ταυτόχρονα αποφάσισαν ότι η αναφορά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης για τις γερμανικές αποζημιώσεις δεν εμπίπτει δήθεν στο πεδίο δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ντροπή!

  Γεώργιος Επιτήδειος (NI). – Κύριε Πρόεδρε, επί πολλές δεκαετίες οι κομμουνιστές, οι πάσης φύσεως αριστεροί και οι συνοδοιπόροι τους χαρακτήριζαν ως φασίστα και ναζιστή κάθε πατριώτη ο οποίος δήλωνε ότι αγαπά την πατρίδα και το έθνος του και αγωνιά για το μέλλον τους. Σήμερα ζητούν να καταργηθεί η χρησιμοποίηση, γενικά και αόριστα, ναζιστικών και φασιστικών συμβόλων. Βεβαίως, δεν κάνουν το ίδιο πράγμα και για τα κομμουνιστικά σύμβολα. Δεν είμαστε ούτε ναζιστές και ούτε φασίστες, ούτε εγώ, ούτε οι συνάδελφοί μου στο Ευρωκοινοβούλιο, ούτε το κόμμα στο οποίο ανήκουμε. Είμαστε εθνικιστές, ενεργοί δηλαδή πατριώτες, οι οποίοι μαχόμαστε εναντίον της γενοκτονίας που έχει επιβληθεί στην πατρίδα μας, την Ελλάδα, μέσω των μνημονίων, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο θεωρώ ότι οι προτεινόμενες απαγορεύσεις αποσκοπούν στο να καταργήσουν την ελευθερία της σκέψεως, την πολιτική βούληση και την πολιτική δράση.

Σήμερα ζητούν να καταργηθούν αυτές οι ελευθερίες. Αύριο θα ζητήσουν να καταργηθούν κάποιες άλλες, μεθαύριο δεν θα μας επιτρέπουν να λέμε ούτε καλημέρα. Ακούμε δυνατά τα χτυπήματα της καμπάνας που αναγγέλλει τον θάνατο των πολιτικών ελευθεριών στην Ευρώπη, όμως, όπως είπε ο Χέμινγουεϊ, όταν ακούς την καμπάνα να χτυπά, μη ρωτάς για ποιον είναι· μπορεί να είναι και για σένα.

(Fine della procedura "catch-the-eye")

  Dimitris Avramopoulos, Member of the Commission. – Mr President, dear colleagues, thank you for this unfortunately still very topical debate. We have recently celebrated the 60th anniversary of the Rome Treaty. 60 years of a Union of peace and prosperity, built on the ruins and ashes of war and division, 60 years of democracy and freedom. We would, however, be mistaken to take for granted that the divisions, the xenophobia, the nationalism, the populism of 60 years ago are entirely gone. Our debate today shows that we continue to fight them every day and that the ghosts of the past are still lingering.

In 21st century Europe there should be no place for fascism, for racism, for anti-Semitism, for any type of exclusion or discrimination, for any sort of totalitarian regime. We have the laws at European and national level to protect our fundamental rights, but we must also practice the spirit of this law in our everyday language and actions.

To defeat xenophobia, racism and discrimination takes not only legislation. It is not all about laws. It’s about efforts and justice. Democratic Europe stands for these principles and does not forget. It also takes leadership, responsibility, democratic duty, citizens’ vigilance.

Honourable Members, I count on you to carry the words and intentions of our debate today further in your actions and interventions, here and in your countries. Our fight is not over. Stay vigilant, the threat is still there.

  Matti Maasikas, President-in-Office of the Council. – Mr President, honourable Members, Commissioner, let me assure you once again that the Estonian Presidency, and of course the Council as a whole, rejects all forms of racism, xenophobia, intolerance and extreme nationalism. We have a legal framework in place which needs to be effectively implemented in practice, but we need to support the laws with targeted measures to prevent and tackle intolerance, such as education, public debate and counter-narratives.

Honourable Member Halla-aho disagreed with me, saying that the symbols are just ink on paper and are not dangerous as such. It just happens to be so and that those nations who have experienced a more direct impact of totalitarian regimes tend to be more inclined to banning these symbols. I think they know better.

The Council will continue to follow this issue very closely and I can assure you that I paid particular attention to the views expressed here today during this debate.

  Presidente. – La discussione è chiusa.

Dichiarazioni scritte (articolo 162)

  Karol Karski (ECR), na piśmie. –Wysoka Izbo! Reprezentuję w Parlamencie Europejskim polskich obywateli. Niektórzy z nich do dziś mają przed oczyma obrazy mrożące krew w żyłach, kiedy Niemcy nazistowskie okupowały Polskę. Z tego powodu kategorycznie opowiadam się za wprowadzeniem zakazu używania symboli faszystowskich i nazistowskich na wszystkich możliwych poziomach. Edukacja historyczna młodych pokoleń odgrywa tu istotną rolę i należy rzetelnie przekazywać im prawdę historyczną. Jest to jedyny sposób na uświadomienie młodym pokoleniom, z jak wielkim cierpieniem wiążą się symbole faszystowskie. Jest to jedyny sposób na skuteczne zapobieganie radykalizmowi i ekstremizmowi. Komisja Europejska musi lepiej monitorować implementowanie przez państwa członkowskie legislacji UE zobowiązującej je do kryminalizacji między innymi faszystowskich i nazistowskich zachowań. Z tego powodu żądam natychmiastowego wprowadzenia zakazu używania symboli faszystowskich i nazistowskich na poziomie europejskim.

  Julia Pitera (PPE), na piśmie. – Historia uczy, że następstwem wszelkich kryzysów jest wyzwalanie się postaw radykalnych. Dzieje się tak, gdyż dla niektórych polityków właśnie czas kryzysu stanowi jedyną szansę na zbudowanie własnej pozycji. Swoją nieodpowiedzialną retoryką budzą negatywne emocje, które stanowią żyzny grunt dla wszelkich radykalnych postaw. Ośmielają tych, którzy mając poczucie niespełnienia, odrzucenia czy też braku akceptacji, bezrefleksyjnie przyjmują argumentację najbardziej radykalnych populistów dla łatwego wskazywania winnych własnych porażek. Te mechanizmy dobrze znamy z historii. I paradoksalnie właśnie historia znowu podsuwa populistom za wzór sprawdzone już modele najgorszych postaw. Trwa dyskusja, jak sobie radzić z pełnymi nienawiści, ksenofobicznymi postawami, by nie dopuścić do zakażania nimi na wielką skalę. Zwłaszcza że – co jest kolejnym paradoksem – największe zdobycze demokracji, takie jak wolność zgromadzeń czy wolność słowa, stają się dla środowisk radykalnych argumentami do bronienia własnego status quo. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie pogłębionej analizy wszystkich przyczyn leżących u podstaw nasilających się postaw nacjonalistycznych, by opracować zasady skutecznego postępowania wobec organizacji i osób przyczyniających się do ich upowszechniania i kultywowania. Odkładanie tego problemu „na później” może doprowadzić do rozmiarów trudnych do zapanowania nad tym zjawiskiem.