SPRAWOZDANIE w sprawie inteligentnej specjalizacji: tworzenie sieci doskonałości na rzecz skutecznej polityki spójności
16.12.2013 - (2013/2094(INI))
Komisja Rozwoju Regionalnego
Sprawozdawca: Hermann Winkler
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
w sprawie inteligentnej specjalizacji: tworzenie sieci doskonałości na rzecz skutecznej polityki spójności
Parlament Europejski,
– uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego tytuły XVII, XVIII i XIX,
– uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999[1],
– uwzględniając decyzję Rady 2006/702/WE z dnia 6 października 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności[2],
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 5 lipca 2011 r. w sprawie piątego sprawozdania Komisji w sprawie spójności oraz strategii w dziedzinie polityki spójności po 2013 r.[3],
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 23 czerwca 2011 r. w sprawie aktualnej sytuacji i przyszłych synergii na rzecz większej skuteczności EFRR i innych funduszy strukturalnych[4],
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 października 2010 r. w sprawie polityki spójności i polityki regionalnej UE po 2013 r.[5],
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 20 maja 2010 r. w sprawie wkładu polityki spójności w osiągnięcie celów lizbońskich i celów „UE 2020”[6],
– uwzględniając swą rezolucję z dnia 20 maja 2010 r. w sprawie wdrażania synergii funduszy przeznaczonych na badania naukowe i innowacje w rozporządzeniu (WE) nr 1080/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz siódmego programu ramowego w dziedzinie badań i rozwoju w miastach i regionach, jak również w państwach członkowskich i w Unii[7],
– uwzględniając wniosek Komisji z dnia 6 października 2011 r. dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 (COM(2011)0615),
– uwzględniając wniosek Komisji z dnia 6 października 2011 r. dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i celu „Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 (COM(2011)0614),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 października 2010 r. zatytułowany „Europa 2020. Projekt przewodni: Unia innowacji” (COM(2010)0546),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 9 listopada 2010 r. zatytułowany „Wnioski z piątego sprawozdania w sprawie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej: przyszłość polityki spójności” (COM(2010)0642),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 października 2010 r. zatytułowany „Polityka regionalna jako czynnik przyczyniający się do inteligentnego rozwoju w ramach strategii Europa 2020” (COM(2010)0553),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 3 marca 2010 r. zatytułowany „Europa 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” (COM(2010)2020),
– uwzględniając wytyczne Komisji z marca 2012 r. zatytułowane „Wytyczne dotyczące strategii badawczych i innowacyjnych na rzecz inteligentnej specjalizacji (RIS 3)”,
– uwzględniając sprawozdanie OECD dotyczące wzrostu regionalnego napędzanego innowacjami i roli inteligentnej specjalizacji („Report on innovation driven-growth in regions: the role of smart specialisation”) z grudnia 2012 r.,
– uwzględniając studium Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Wewnętrznej zatytułowane „Uwarunkowania ex ante w polityce spójności” opracowane w grudnia 2012 r.,
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 21 marca 2013 r. zatytułowany „Stan Unii innowacji na 2012 r. – przyśpieszenie zmian” (COM(2013)0149),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 13 września 2013 r. zatytułowany „Mierzenie poziomu innowacyjności w Europie: w kierunku nowego wskaźnika” (COM(2013)0624),
– uwzględniając art. 48 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A7-0462/2013),
A. mając na uwadze, że właśnie w tych czasach kryzysu gospodarczego, finansowego i społecznego UE musi zwiększyć starania mające na celu zakończenie procesu tworzenia Unii innowacji, a także zapewnienie zrównoważonego wzrostu gospodarczego, oraz że środki dostępne na ten cel są ograniczone ze względu na napięte budżety w wielu państwach członkowskich i regionach, a także na poziomie UE i dlatego należy je wykorzystywać szczególnie efektywnie;
B. mając na uwadze, że „strategia inteligentnej specjalizacji” oznacza krajowe lub regionalne strategie innowacyjne ustanawiające priorytety w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej poprzez rozwijanie i łączenie swoich mocnych stron w zakresie badań naukowych i innowacji z potrzebami biznesowymi do wykorzystywania pojawiających się możliwości i rozwoju rynku w sposób spójny przy jednoczesnym unikaniu podwajania i fragmentacji wysiłków, które to strategie mogą funkcjonować jako krajowe lub regionalne strategiczne ramy polityczne w dziedzinie badań naukowych i innowacji lub są w nich zawarte[8];
C. mając na uwadze, że wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji to jeden z celów polityki spójności objętych obowiązkową koncentracją tematyczną w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na lata 2014–2020;
D. mając na uwadze, że w okresie programowania 2014–2020 państwa członkowskie będą po raz pierwszy zobowiązane do opracowania strategii badawczych i innowacyjnych, za pomocą których regionalne zdolności innowacyjne mają zostać zwiększone, a wydatki w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji mają być bardziej skoordynowane[9];
E. mając na uwadze, że regiony powinny przy tym skoncentrować się tylko na kilku priorytetach, które uwzględniają ich słabe i silne strony i powinny zadziałać jako motory innowacji, które w trwały sposób napędzą koniunkturę lokalnej gospodarki lub ją pobudzą;
F. mając na uwadze, że regiony powinny wypracować strategię inteligentnej specjalizacji poprzez proces krytycznej autoanalizy i w ścisłej współpracy ze społeczeństwem obywatelskim i z zainteresowanymi stronami takimi jak centra badawcze, uniwersytety, szkoły wyższe, a także przedsiębiorstwa[10];
G. mając na uwadze, że celem strategii jest uzyskanie jak największego efektu synergii wszystkich instrumentów i inwestycji w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji, w szczególności jednak pogłębienie efektu synergii między programem „Horyzont 2020” a funduszami strukturalnymi, aby zasypać przepaść innowacyjną między regionami;
H. mając na uwadze, że regiony również muszą przygotowywać plan inwestycyjny dla wszystkich dostępnych regionalnych, krajowych i unijnych funduszy przeznaczonych na działania w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji, w którym to planie muszą także wykazać, w jaki sposób należy pobudzać i wykorzystywać inwestycje prywatne, aby w najbliższych latach realizować priorytety unijne w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji;
I. mając na uwadze, że podsumowanie takiej strategii lub przynajmniej odpowiedni plan realizacji muszą być zawarte w umowie o partnerstwie oraz w programach operacyjnych;
J. mając na uwadze, że przy niedotrzymaniu uwarunkowania ex ante Komisja Europejska może wstrzymać wypłaty z EFRR na cel tematyczny polegający na umocnieniu badań, rozwoju i innowacji;
K. mając na uwadze, iż ze względu na wielopoziomowy charakter zarządzania w polityce regionalnej należy pozostawić regionom pewną swobodę w określaniu sposobów spełniania uwarunkowań ex ante;
L. mając na uwadze, że regiony nie tylko powinny mocniej integrować się wewnętrznie, lecz także pogłębiać współpracę między sobą, aby stały się bardziej konkurencyjne w skali światowej;
Uwagi ogólne
1. zauważa, że strategia inteligentnej specjalizacji jest dynamicznym i długotrwałym procesem, którego uczestnicy stale się dokształcają i który powinien być kontynuowany także w przyszłym okresie programowania oraz po nim;
2. jest zdania, że poza koniecznością spełnienia tego uwarunkowania ex ante rozwój takiej strategii, ze względu na związane z nim skoordynowane podejście i intensywne badanie potencjału innowacyjnego, może oferować regionom duże średnio- i długoterminowe korzyści pod względem skuteczności prowadzonych przez nie działań z dziedziny badań, rozwoju i innowacji;
3. apeluje do wszystkich regionów o traktowanie takiej strategii nie tylko jako prawnego zobowiązania, ale także o dostrzeżenie szans, jakie niesie ona ze sobą; dlatego wzywa wszystkie regiony i państwa członkowskie do przyśpieszenia opracowywania strategii inteligentnej specjalizacji, o ile jeszcze tego nie zrobiły, tak aby oddalić ryzyko opóźnień w otrzymywaniu środków unijnych na odpowiednie programy operacyjne, do których mogłoby dojść z powodu braku tego typu strategii;
4. dostrzega potrzebę informacji w regionach i w związku z tym podkreśla znaczenie doradztwa i wsparcia zapewnianego przez DG REGIO i DG RTD oraz inne właściwe dyrekcje generalne, a także przez platformę w Sewilli[11] oraz wzywa te ostatnie do dalszego wzmożenia działalności; apeluje do wszystkich regionów o lepsze wykorzystanie platformy; zaleca opracowanie szeroko zakrojonych kampanii lokalnych w celu rozpowszechniania informacji o strategii inteligentnej specjalizacji, tak aby umożliwić zainteresowanym podmiotom i społeczeństwu obywatelskiemu uczestnictwo w niej;
5. wzywa Komisję do udzielania wsparcia regionom w procesie tworzenia przewidzianego systemu monitorowania, tak aby był on skuteczny i by przebiegał z wykorzystaniem klarownych wskaźników, a przy tym w szczególności do dostarczania danych do dokonywania porównań na poziomie unijnym i międzynarodowym;
„Właściwe” priorytety
6. podkreśla, że między regionami istnieją istotne różnice w poziomie rozwoju, oraz że regiony mają bardzo różne słabe i mocne strony; w związku z tym wzywa regiony do dokonywania własnych stosownych wyborów dotyczących podejmowanych działań raczej poprzez koncentrowanie się na wzmocnieniu swoich regionalnych cech, potencjału i przewagi konkurencyjnej niż ograniczanie się do kopiowania pomyślnych strategii innych regionów;
7. podkreśla, że aby pozyskać nowe rynki, regiony mogą dążyć do bycia liderami w zakresie nowych technologii, ale mają też możliwość oparcia się na już posiadanej wiedzy, umiejętnościach i zdolnościach w powiązanych działalnościach, a tym samym urozmaicenia ich, jeśli w takich przypadkach transfer wiedzy jest największy („powiązana różnorodność”);
8. podkreśla, jak duże znaczenie dla wzmocnienia regionalnej koniunktury gospodarczej ma skupienie się nie tylko na poszczególnych obszarach przewagi konkurencyjnej, ale również stworzenie łańcucha wartości łączącego wszystkie etapy rozwoju i produkcji, od badań podstawowych poprzez badania nastawione na zastosowania i badania transferu technologii na rzecz specjalnych, możliwych do wykorzystania produktów gospodarczych i zakładania nowych przedsiębiorstw;
9. zachęca regiony do inwestowania w działalność międzysektorową łączącą różne technologie, która może przynieść skutki przekrojowe dla całej regionalnej gospodarki, aby jak największa liczba przedsiębiorstw mogła przyczynić się do pobudzania wzrostu i tworzenia miejsc pracy, a także by mogła korzystać ze skutków takich zmian; w tym kontekście zachęca w szczególności regiony do wykorzystywania i wspierania potencjału wszystkich rodzajów MŚP – które z definicji są mikro-, małymi i średnimi przedsiębiorstwami[12] – gdyż stanowią one regionalne motory innowacji i w związku z tym mają podstawowe znaczenie dla gospodarki we wszystkich regionach;
10. jest zdania, że wybierając swoje priorytety, regiony – poza umacnianiem swoich systemów innowacyjności z myślą o zwiększeniu konkurencyjności i wartości dodanej – powinny podejmować także działania ukierunkowane na wyzwania strukturalne i społeczne w społeczeństwie, takie jak bezrobocie, ubóstwo, bezpieczeństwo energetyczne lub zmiany demograficzne;
11. wzywa regiony do tego, aby nie koncentrowały się tylko na innowacjach ukierunkowanych na technologie, lecz także opierały swoją strategię na możliwie jak najszerszej definicji innowacji; zachęca do uwzględniania nie tylko innowacji zaawansowanych technologicznie, lecz także innowacji niezaawansowanych technologicznie, a nawet innowacji nietechnologicznych, takich jak optymalizacja procesów lub zmiany w organizacjach; zwraca w związku z tym szczególną uwagę na innowacje społeczne i ekologiczne; podkreśla, że celem strategii innowacyjnych powinno być pobudzanie innowacyjnych praktyk;
12. ma świadomość, że ustanawianie priorytetów jest dla regionów newralgicznym procesem; w związku z tym uważa, że dzięki wprowadzeniu systemu przeglądu regiony będą miały możliwość ponownego przemyślenia swoich strategii; jest zdania, że dokonywany na początkowym etapie wybór klarownych wskaźników zorientowanych na wyniki, a także jakość wkładu wnoszonego przez zaangażowane podmioty są podstawowymi wskaźnikami sukcesu strategii inteligentnej specjalizacji oraz zmniejszają ryzyko powstania nieprawidłowości przy ustanawianiu priorytetów;
Większe zaangażowanie podmiotów w ramach regionów
13. jest zdania, że jakość współpracy administracji z zainteresowanymi podmiotami z regionu ma decydujący wpływ na powodzenie strategii RIS 3 i znacząco zmniejsza ryzyko nieprawidłowego wyboru priorytetów;
14. podkreśla przy tym znaczenie konsultacji z przedsiębiorstwami, w szczególności MŚP, ponieważ „wizja innowacyjna” może zostać z powodzeniem zrealizowana tylko wtedy, gdy przedsiębiorstwa także będą dysponować odpowiednim potencjałem wdrażania jej w praktyce;
15. podkreśla przy tym potrzebę dokonania przeglądu i ewentualnie uzupełnienia dotychczasowych sposobów konsultacji i kręgów odbiorców, aby nie przeoczyć motorów innowacji w przyszłości; zachęca w związku z tym zwłaszcza do zaangażowania przyszłych przedsiębiorców;
16. podkreśla przy tym, że z przyczyn związanych z własnością i zwiększaniem świadomości jak największe zaangażowanie lokalnych i regionalnych decydentów, uniwersytetów, centrów badawczych, centrów innowacji, przedsiębiorstw, podmiotów społeczeństwa obywatelskiego i podmiotów społecznych ma podstawowe znaczenie w procesie tworzenia wspólnej wizji;
17. kładzie nacisk na znaczenie dla transferu wiedzy ścisłej współpracy w ramach trójkąta wiedzy, jak przykładowo ma to miejsce w ramach Europejskiego Instytutu Badań i Innowacji lub w regionalnych klastrach innowacyjnych czy centrach innowacji; podkreśla w związku z tym znaczenie „inwestowania w ludzi”;
18. wzywa podmioty publiczne i prywatne do wykorzystania różnorodnych dostępnych możliwości do finansowania tych działań w ramach EFRR na lata 2014–2020, w tym poprzez wspieranie tworzenia regionalnych inkubatorów innowacyjności oraz poprzez rozwijanie powiązań i synergii między uniwersytetami, innymi instytutami badawczymi i instytutami szkolnictwa wyższego, innowacyjnymi i kreatywnymi przedsiębiorcami i przedsiębiorstwami, a także podmiotami oferującymi usługi wsparcia dla przedsiębiorstw i inwestorami, jak np. w sektorze kultury i sektorze twórczym;
19. jest zdania, że w celu przeprowadzenia tego procesu niezbędne są odpowiednie struktury i skuteczna administracja, a organy administracyjne i ministerstwa muszą wypracować nową kulturę współpracy między sobą, a także kulturę kontaktów z przedsiębiorstwami i innymi podmiotami; wzywa krajowych decydentów i władze do modernizacji ich wewnętrznego trybu pracy odpowiednio do wymagań wobec nowego „procesu odkrywczej przedsiębiorczości”, w szczególności do prowadzenia bardziej intensywnego i trwałego dialogu z odpowiednimi podmiotami; zachęca MŚP, zwłaszcza w regionach o znacznej liczbie tego typu przedsiębiorstw, do współpracy poprzez odpowiednie platformy w celu wzmocnienia roli tych przedsiębiorstw w procesie inteligentnej specjalizacji; zaleca, by w razie potrzeby dostępne środki na budowanie potencjału były wykorzystywane do dalszego wzmacniania pozycji administracji i właściwych podmiotów;
20. uważa, że wszystkie zainteresowane organy i podmioty na szczeblu regionalnym powinny, w razie potrzeby, mieć dostęp do wysokiej jakości szkoleń i seminariów koncentrujących się na kwestiach związanych z przygotowywaniem i wdrażaniem strategii inteligentnej specjalizacji;
Dążenie do efektu synergii programów wsparcia
21. z zadowoleniem przyjmuje sukcesy Komisji i prawodawcy UE w staraniach zmierzających do ulepszenia warunków ramowych uzyskiwania synergii między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi oraz innymi programami UE takimi jak COSME i w szczególności „Horyzont 2020”, na przykład dzięki zharmonizowanym stawkom jednostkowym lub wsparciu połączonemu[13];
22. wzywa regiony do korzystania w pełni z możliwości w zakresie finansowania, współpracy i inwestycji, w tym działań oddolnych i odgórnych[14], w celu propagowania synergii między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi oraz programem „Horyzont 2020”, a także do dążenia w ramach tych działań do zniwelowania przepaści innowacyjnej między regionami;
23. wzywa z tego względu zapóźnione regiony do nadrobienia zaległości w odniesieniu do tworzenia infrastruktury badawczej i potencjału badawczego w celu promowania współpracy z instytucjami badawczymi charakteryzującymi się doskonałością poprzez tworzenie zespołów/partnerstw na rzecz doskonałości (ang. „teaming/twinning for excellence”), aby w przyszłości regiony same mogły stworzyć centra doskonałości, które przyniosą korzyści całej regionalnej gospodarce;
24. apeluje do regionów, aby w ramach strategii intensywnie podejmowały kwestię dotyczącą możliwości pobudzania inwestycji w sektorze prywatnym, gdyż jego potencjał inwestycyjny w obszarze badań, rozwoju i innowacji jest wart rozwinięcia;
25. wzywa wszystkie regionalne i krajowe podmioty, którym powierzono opracowanie i wdrożenie strategii RIS 3, listy Europejskiego Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI), europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych i programu „Horyzont 2020”, do ściślejszej współpracy przy planowaniu i koordynacji, a w razie potrzeby do tworzenia odpowiednich struktur[15], które umożliwią połączenie płaszczyzn działania państwa w sieci; wzywa państwa członkowskie do wymiany najlepszych praktyk dotyczących takich struktur;
26. wzywa DG REGIO i RDT do nieustawania w staraniach o zapewnienie zgodności programów, tak aby mogły powstać synergie; podkreśla, że wspólne wsparcie należy udzielić krajowym i regionalnym władzom z myślą o udzieleniu pomocy w opracowywaniu i wdrażaniu ich odpowiednich strategii; oczekuje, że DG REGIO i RTD wzmocnią współpracę w tym zakresie, zwłaszcza poprzez wydawanie dokumentów zawierających wytyczne dla zaangażowanych podmiotów;
27. z zadowoleniem przyjmuje wszelkie starania mające na celu rozszerzenie usług doradczych; jest zdania, że korzystne byłoby włączenie do tej wymiany we właściwy sposób beneficjentów środków z programu „Horyzont 2020”, jak i odpowiednich organów doradczych;
Ścisła współpraca regionów: wymiar zewnętrzny
28. wzywa regiony nie tylko do poprawy stosunków wewnętrznych między instytucjami edukacyjnymi i naukowymi, przedsiębiorstwami a administracją, lecz także do podejmowania współpracy z innymi regionami w celu uzupełnienia łańcucha wartości;
29. podkreśla, że możliwości będą wspierane, jeśli nawiązana zostanie bliska współpraca między partnerami wspólnot wiedzy i innowacji (WWiI) w regionach a władzami i organizacjami zaangażowanymi w tworzenie i dostarczanie strategii RIS3 opisanych w załączniku IV dokumentu COM(2011)0615, 2011/0276(COD), C7-0335/2011, z uwzględnieniem partnerstwa z regionami zawierającymi istniejące i potencjalne centra kolokacji, takie jak regionalne wspólnoty wdrożeniowo-innowacyjne;
30. uważa, że istotne znaczenie ma to, że strategie specjalizacji regionalnej pomagają w tworzeniu nowych europejskich sieci doskonałości w rozmaitych sektorach, jako że przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności Unii Europejskiej oraz umocnienia jej pozycji na arenie międzynarodowej;
31. jest zdania, że ze współpracy regionalnej mogą w olbrzymim stopniu skorzystać zarówno regiony w odniesieniu do ich miejscowej koniunktury gospodarczej, jaki i cała UE dzięki mającemu miejsce transferowi wiedzy i technologii; wskazuje z tego względu na bardzo udaną współpracę, która miała miejsce na przykład w ramach „inicjatywy regionów wiedzy”;
32. zwraca uwagę na fakt, że wiele regionów obawia się jednak dużych nakładów pracy związanych z analizą i uzgodnieniami; w związku z tym zachęca regiony do skorzystania z opcji przewidzianej przez ustawodawcę, polegającej na zainwestowaniu 15% środków programowych poza obszarem programu[16];
33. podkreśla, że obszary przygraniczne często stają przed wyzwaniami tego samego rodzaju ze względu na ich wspólne cechy terytorialne; wzywa Komisję, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do opracowania transgranicznych strategii inteligentnej specjalizacji oraz transgranicznych klastrów z wykorzystaniem środków unijnej współpracy międzyregionalnej;
34. z zadowoleniem przyjmuje warianty, które przewidziano we wspólnych ramach strategicznych w dziedzinie współpracy terytorialnej[17]; z zadowoleniem przyjmuje również inne prowadzone na małą skalę działania w dziedzinie wymiaru międzynarodowego prowadzone przez regiony oraz przez podmioty działające w ich imieniu;
35. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji, a także państwom członkowskim.
- [1] Dz.U. L 210 z 31.7.2006, s. 25.
- [2] Dz.U. L 291 z 21.10.2006, s. 11.
- [3] Teksty przyjęte, P7_TA(2011)0316.
- [4] Teksty przyjęte, P7_TA(2011)0286.
- [5] Dz.U. C 371 E z 20.12.2011, s. 39.
- [6] Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0191.
- [7] Dz.U. C 161 E z 31.5.2011, s. 104.
- [8] Art. 2, procedura ustawodawcza 2011/0276/COD, na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [9] Załącznik V, wykres 1, uwarunkowania ex ante, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [10] Zob. definicję strategii inteligentnej specjalizacji, art. 2 akapit drugi ust. 2b (nowy), procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA-PROV(2013)0482.
- [11] http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home
- [12] Zalecenie Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczące definicji mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (2003/361/WE).
- [13] Art. 55 ust. 8 i art. 57, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA-PROV(2013)0482, art. 17a, procedura ustawodawcza 2011/0401(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0809, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0499, i art. 31, procedura ustawodawcza 2011/0399(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0810, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0500.
- [14] Załącznik I, punkt 4.3.2, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA-PROV(2013)0482.
- [15] Załącznik I, punkt 4.1.2 b, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA-PROV(2013)0482.
- [16] Art. 60 ust. 2, procedura ustawodawcza 2011/0276/COD, na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA-PROV(2013)0482.
- [17] Załącznik I, punkt 7.2, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA-PROV(2013)0482.
UZASADNIENIE
I. Kontekst polityczny sprawozdania:
W dobie recesji gospodarczej i związanych z tym ograniczeń budżetowych, a także z uwagi na coraz silniejszą światową konkurencję decydujące znaczenie dla UE ma stałe zwiększanie zdolności innowacyjnych.
Doświadczenia z ubiegłych lat pokazują, że inwestycje UE ogółem, jak również te w sektorze badań i rozwoju oraz innowacji, często nie prowadziły do oczekiwanych rezultatów ze względu na brak kompleksowej spójnej strategii: udzielane wsparcie obejmowało zbyt rozległe obszary, decyzje polityczne w zbyt dużej mierze odbiegały od wymogów konkretnej sytuacji w danym miejscu, a także istniała zbyt wąska sieć powiązań między zainteresowanymi podmiotami a poszczególnymi szczeblami administracji. Wspieranie na szeroką skalę różnych, często niepowiązanych dziedzin zgodnie z zasadą „rozproszenia” nie jest już praktyczne z uwagi na napięte budżety i trudną sytuację gospodarczą. Zatem w przyszłości należy zachować szczególną ostrożność podczas wyboru celów, które mają zostać objęte wsparciem. Decydujące znaczenie będzie przy tym miała skuteczna współpraca między wszystkimi zainteresowanymi podmiotami na wszystkich szczeblach.
W celu zapewnienia efektywniejszego wykorzystania funduszy strukturalnych w przyszłości prawodawca przewidział 11 celów tematycznych („koncentracja tematyczna”) oraz różnorodne uwarunkowania ex ante. W celu uzyskania w przyszłości wsparcia ze środków EFRR na realizację celu tematycznego nr 1 regiony będą musiały dokonywać inwestycji w badania, rozwój i innowacje w oparciu o tak zwane „strategie inteligentnej specjalizacji” (S3). W okresie programowania 2014–2020 opracowanie takiej strategii będzie absolutnym wymogiem (uwarunkowaniem ex ante) niezbędnym do uzyskania dostępu do wsparcia ze środków EFRR na badania, rozwój i innowacje.
II. Ramy prawne strategii RIS 3
W przypadku gdy krajowa badawcza i innowacyjna strategia inteligentnej specjalizacji nie zostanie w ogóle opracowana bądź gdy w chwili przyjęcia programów operacyjnych (PO) nie będzie dostępny plan działania, który zapewnia wdrożenie strategii do 2016 r., nie zostaną wypłacone środki z EFRR przeznaczone na realizację celu tematycznego dotyczącego badań, rozwoju i innowacji[1].
Ponadto należy spełnić poniższe warunki:
Ø Podstawą musi być tzw. analiza SWOT, tak aby zasoby zostały przeznaczone na ograniczoną liczbę priorytetów badawczych i innowacyjnych.
Ø Strategia obejmuje środki na rzecz pobudzenia prywatnych inwestycji w badania i rozwój technologiczny.
Ø Strategia obejmuje system monitorowania i przeglądu[2].
Ø Państwa członkowskie przyjmują ramy określające dostępne środki budżetowe na badania, rozwój i innowacje, w tym wieloletni plan związany z priorytetami UE (Europejskie Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych, ESFRI).
Regiony znajdują się obecnie w decydującej fazie wdrażania warunków finansowania na kolejny okres programowania 2014–2020. Państwa członkowskie / regiony już od kilku miesięcy negocjują z Komisją treść umów o partnerstwie, a także programów operacyjnych. Już teraz oprócz szans można dostrzec pierwsze wyzwania dla zainteresowanych podmiotów związane z tym nowym wymagającym procesem. W sprawozdaniu przedstawiono pierwsze podsumowanie dotychczasowych działań i skierowano apele do różnych podmiotów, mając na uwadze wdrażanie najbliższego okresu programowania 2014-2020 i dalszych okresów.
III. Kluczowe aspekty strategii zdaniem sprawozdawcy
a) „Właściwe” dobranie priorytetów z zastosowaniem szerokiej definicji innowacji
Inteligentna specjalizacja oznacza, że region – biorąc pod uwagę swoje mocne strony oraz przewagę konkurencyjną regionu – określa priorytety w zakresie udzielania wsparcia na badania, rozwój i innowacje. W tym celu należy zweryfikować wszystkie dotychczasowe ustalenia.
Określanie priorytetów jest jednak trudne. Można postawić na „niewłaściwego konia” tzn. rynek może się na przykład rozwinąć inaczej niż prognozowano lub większość regionalnych podmiotów gospodarki „przegapi szansę”. Nie wolno do tego dopuścić.
Każdy region jest inny. Niemniej jednak strategia inteligentnej specjalizacji to szansa dla każdego regionu. Niektóre regiony są „liderami innowacji” na przykład w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających. „Właściwą drogą” dla wielu innych regionów może okazać się na przykład znalezienie tzw. „powiązanej różnorodności” (ang. „related diversity”) i jej wspieranie. Oznacza to wprowadzenie technologii, produktów i usług, które są powiązane z już istniejącymi w danym regionie skutecznymi technologiami i bazami umiejętności, ponieważ jest to wówczas najbardziej skuteczny sposób rozpowszechniania wiedzy. Regiony opierają się również na ich potencjale wiedzy i umiejętności i koncentrują się na obszarach, które mają gospodarczą wartość dodaną, i w ten sposób pozyskują nowe rynki.
Najlepszym wyjściem jest zatem skoncentrowanie wysiłków na działaniach obejmujących szeroki zakres branż i obszarów technologii, które wykazują przekrojowe oddziaływanie na całą (regionalną) gospodarkę, w tym na MŚP (ang. „cross-cutting links”). Przy tym regiony powinny pamiętać o pokonywaniu społecznych wyzwań takich jak zdrowe starzenie się, przemiana demograficzna, zmiana sposobu wykorzystywania energii lub reindustrializacja.
Z powyższych rozważań wynika, że podstawą tej strategii powinna być szeroka definicja innowacji. Regiony nie powinny się nastawiać jedynie na innowacje w technicznym sensie, lecz także brać pod uwagę „innowacje ukryte”, „innowacje niezaawansowane technologicznie” lub „innowacje nietechnologiczne”.
b) Ścisłe powiązanie wszystkich istotnych podmiotów
Współpraca podmiotów z obszaru nauki, kształcenia, a także przedsiębiorstw i administracji musi zdaniem sprawozdawcy zyskać zupełnie nową jakość i stanowi klucz do powodzenia strategii.
Decydujące znaczenie ma przy tym współpraca z przedsiębiorstwami, zwłaszcza z MŚP, dzięki której można stwierdzić, czy potencjał przedsiębiorców w regionie odpowiada priorytetom. Priorytety, np. w dziedzinie konkretnych technologii, są niewłaściwe dla regionu, jeżeli przedsiębiorstwa nie są w stanie im sprostać. Ponadto również w kontekście późniejszego udziału w programie „Horyzont 2020” ważne jest, aby znać potencjał przedsiębiorców.
Zdaniem sprawozdawcy istotne jest również zweryfikowanie raz obranej drogi konsultacji, aby uniknąć ryzyka przeoczenia nowych zmian w krajobrazie innowacji. Wymaga to nowoczesnej mentalności władz w kontaktach między nimi, a także w stosunkach władz z zainteresowanymi podmiotami.
c) Szczególne ukierunkowanie na możliwe efekty synergii między wszystkimi opcjami wsparcia na wszystkich płaszczyznach politycznych
Dzięki strategii i różnym regionalnym, krajowym i unijnym koncepcjom i środkom powinno być możliwe uzyskanie efektów synergii, a ponadto większej liczby zachęt dla inwestycji w ramach sektora prywatnego, inwestycji lokalnych, regionalnych lub międzynarodowych inwestorów. Dlatego częścią strategii powinny być również środki umożliwiające stymulowanie prywatnego kapitału, tj. umożliwiające znalezienie prywatnych inwestorów międzynarodowych. W tym przypadku wiele strategii S3 wymaga znaczącej poprawy.
W przyszłości wykorzystanie różnych europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych powinno być łatwiejsze dzięki jednemu rozporządzeniu ramowemu[3]. Oprócz tego w szczególności łatwiejsze powinno stać się jednoczesne wykorzystywanie funduszy strukturalnych i inwestycyjnych i uczestnictwo w programie „Horyzont 2020”, zwłaszcza aby ułatwić uczestnictwo w tym programie tych regionów, które wciąż mają znaczne potrzeby w dziedzinie infrastruktury badawczej, i aby w ten sposób zasypać przepaść między lepiej i słabiej przygotowanymi regionami (ang. „widening participation” – „zwiększanie uczestnictwa” / ang. „stairways to excellence” – „schody ku doskonałości”)[4].
W tym kontekście we wspólnych ramach strategicznych i rozporządzeniach dotyczących programu „Horyzont 2020” przewidziano tzw. działania oddolne i odgórne[5]. Dlatego też za pomocą środków z funduszy strukturalnych należy tworzyć zdolności, które umożliwią uczestnictwo w programie „Horyzont 2020”, a efekty programu „Horyzont 2020” należy z kolei wprowadzać na rynek za pomocą środków z funduszy strukturalnych. Ponadto sprawozdawca pragnie tutaj wspomnieć o „tworzeniu zespołów/partnerstw na rzecz doskonałości i innowacji” (ang. „teaming/twinning for excellence and innovation”), co szczególnie w kontekście rozbudowy infrastruktury badawczej w wielu państwach członkowskich z Europy Wschodniej wydaje się rozsądne. Można w ten sposób stworzyć centra doskonałości i liczyć na ich wyjątkowo pozytywny wpływ na całą regionalną gospodarkę.
Ogólnie koordynacja zupełnie odmiennie sformułowanych założeń funduszy strukturalnych i programu „Horyzont 2020” jest trudna. Aby w ogóle technicznie umożliwić stworzenie tych synergii, należy przewidzieć m.in. w regulacjach finansowych, że w określonych warunkach projekt może być wspierany z różnych funduszy[6]. W tym kontekście dyrekcje generalne mają jeszcze wiele do ustalenia, w szczególności jeśli chodzi o definicję kosztów.
Z kolei regiony bardzo potrzebują doradztwa. Tymczasem na przykład publikacja wytycznych Komisji, które dotyczą tej kwestii, została zaplanowana dopiero na jesień 2013 r. Najwyraźniej współpraca dyrekcji generalnych w tej dziedzinie była trudna. Należy ją usprawnić, w szczególności mając na uwadze planowane stworzenie organów doradczych[7].
Ponadto musi się rozwinąć zupełnie nowy rodzaj współpracy poziomej i pionowej między podmiotami odpowiedzialnymi za opracowanie programów operacyjnych i wdrażanie programu „Horyzont 2020” w państwach członkowskich i regionach. Priorytety wsparcia muszą pasować nie tylko do siebie. Należy zapewnić dobry przepływ informacji między regionami, krajowymi punktami kontaktowymi i potencjalnymi beneficjentami programu „Horyzont”, jeżeli chce się uzyskać rzeczywiste efekty synergii. Należy odpowiednio rozbudować już działające organy doradcze takie jak Europejska Sieć Przedsiębiorczości.
d) We współpracy z innymi regionami
Ważną rolę powinna w ramach polityki inwestycyjnej odgrywać nie tylko poprawa wewnętrznych stosunków między uniwersytetami, szkołami wyższymi, przedsiębiorcami i polityką, lecz także regiony zgodnie ze strategią powinny ukierunkować się „na zewnątrz”. W ten sposób mogą skorzystać z wiedzy innych regionów i jednocześnie umocnić konkurencyjność UE na arenie międzynarodowej.
Już teraz mamy kilka przykładów sukcesów w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, które udało się osiągnąć w ramach „regionów wiedzy”, np. „Silicon Europe”.
Niemniej jednak sukcesy odnotowano w wyraźnej mniejszości regionów.
We wspólnych ramach strategicznych w dziedzinie współpracy terytorialnej przewiduje się tylko kilka możliwości, częściowo opierających się na doświadczeniach z 7PR, na przykład współpracę między innowacyjnymi klastrami o dużej intensywności badań i wymianę między instytutami badawczymi[8]. Można również wziąć pod uwagę współpracę w ramach makroregionów. W odpowiednich opcjach technicznych przewidziano wspieranie projektu z dwóch programów operacyjnych, a także możliwość wykorzystania części środków poza obszarem programu[9].
Praktyczność przewidzianego górnego limitu musi jeszcze zostać zweryfikowana w praktyce. W każdym razie proces ten jest z pewnością żmudny. Wiele regionów jednak obawia się dużych nakładów pracy związanych z analizą i uzgodnieniami. Dlatego w przypadku niektórych regionów rozsądne może być zapewnienie większego umiędzynarodowienia „na małą skalę” poprzez doradztwo przy współpracy między poszczególnymi przedsiębiorstwami, tak jak już teraz odbywa się to w ramach Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości.
W każdym razie wsparcie Komisji przy znajdywaniu potencjalnych partnerów do współpracy bez narzucania regionom ich priorytetów i rodzaju współpracy mogłoby być pomocne.
e) Dobrze przemyślane dane i wskaźniki dotyczące szacowania skutków, nadzoru i oceny
Regionalne strategie powinny opierać się na dowodach i obejmować dobrze przemyślane systemy nadzoru i oceny. Także i w tym przypadku jest jeszcze dużo do poprawienia, a regiony potrzebują znacznego wsparcia.
- [1] Załącznik V, wykres 1, uwarunkowania ex ante, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [2] Załącznik V, wykres 1, uwarunkowania ex ante, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [3] Załącznik I, punkt 3.2. lit. a), procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [4] Załącznik I, punkt 4.1, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [5] Załącznik I, punkt 4.3.2, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [6] Art. 55 ust. 8 i art. 57, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [7] Załącznik I, punkt 4.3.4, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [8] Załącznik I, punkt 7.2.1, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
- [9] Art. 55 ust. 8, procedura ustawodawcza 2011/0276(COD), na podstawie wniosku dotyczącego rozporządzenia COM(2011)0615, teksty przyjęte, P7_TA(2013)0482.
WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI
Data przyjęcia |
28.11.2013 |
|
|
|
|
Wynik głosowania końcowego |
+: –: 0: |
31 0 0 |
|||
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego |
Luís Paulo Alves, Victor Boştinaru, Nikos Chrysogelos, Rosa Estaràs Ferragut, Brice Hortefeux, Danuta Maria Hübner, Vincenzo Iovine, Seán Kelly, Mojca Kleva Kekuš, Jacek Olgierd Kurski, Petru Constantin Luhan, Iosif Matula, Erminia Mazzoni, Miroslav Mikolášik, Jens Nilsson, Jan Olbrycht, Younous Omarjee, Markus Pieper, Tomasz Piotr Poręba, Monika Smolková, Georgios Stavrakakis, Nuno Teixeira, Lambert van Nistelrooij, Oldřich Vlasák, Hermann Winkler, Joachim Zeller |
||||
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego |
Karin Kadenbach, James Nicholson, Elisabeth Schroedter |
||||
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego |
Jill Evans, Carmen Romero López |
||||