Przewodniczący. − Następnym punktem posiedzenia jest debata na temat pytania ustnego skierowanego do Komisji przez Dianę Wallis, Ilievę Raevą i Johannesa Lebecha, w imieniu Grupy Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy, w sprawie zarządzania regionem arktycznym w globalnym świecie (O-0084/2008 – B6-0467/2008).

  Diana Wallis, autorka. − Panie przewodniczący! Arktykę opisano jako ostatnie wyimaginowane miejsce. Dla wielu jest to miejsce szczególne. Jesteśmy właśnie w trakcie Międzynarodowego Roku Polarnego. Ostatnie upamiętnienie tego rodzaju doprowadziło do sformułowania karty antarktycznej.

Arktyka jest inna. Żyją tu ludy i narody, ale jest to również miejsce, w którym ogniskuje się problematyka zmiany klimatu, z jej wszystkimi zagrożeniami, wyzwaniami i możliwościami do wykorzystania. Od dłuższego czasu przekonuję, że powinniśmy mieć politykę arktyczną – być może poprzez mechanizm polityki wymiaru północnego – i z wielkim zadowoleniem wzięłam w imieniu naszego przewodniczącego udział w konferencji na Grenlandii, gdzie po raz pierwszy znalazłam się w otoczeniu kilkunastu urzędników Komisji z różnych DG. Ktoś teraz zrozumiał, że jest to ważna sprawa.

Oczekujemy na komunikat Komisji, ale ta rezolucja ma dodać panu, panie przewodniczący, odwagi i pokazać do jakiego stopnia ta Izba uznaje sprawę za ważną. Tak, musimy chronić wrażliwe środowisko arktyczne. Musimy szukać zrównoważonych sposobów zagospodarowania zasobów w Arktyce, a konkretnie zasobów energetycznych. Musimy poszukiwać sposobów bezpiecznego użytkowania wszelkich pojawiających się szlaków morskich.

Mogłabym jeszcze dodać znacznie więcej. Jestem wdzięczna koleżankom i kolegom za współpracę przy przygotowywaniu tej bardzo ważnej rezolucji. Kiedy nasz kontynent wyszedł z okresu zimnej wojny, Gorbaczow powiedział, że Arktyka powinna być obszarem pokojowej współpracy międzynarodowej. Uważam, że nasza Unia ma obowiązek zapewnienia tej współpracy, zarówno dla naszych własnych narodów żyjących w Arktyce, jak i dla naszych arktycznych sąsiadów, a zatem życzę odwagi w tym komunikacie.

  Vladimír Špidla, komisarz. – (FR) Panie przewodniczący, panie i panowie! Ta debata przypada w szczególnie sprzyjającym momencie. W swoim komunikacie z października 2007 roku w sprawie zintegrowanej polityki morskiej Unii Europejskiej, Komisja ogłosiła, że do końca 2008 roku dokona przeglądu interesów UE w regionie arktycznym. Komisja dopracowuje obecnie ten przegląd w formie komunikatu zatytułowanego „Unia Europejska a region arktyczny”, który zamierzamy przyjąć w połowie listopada. Arktyka staje się coraz ważniejsza dla świata, a Unia Europejska jest nierozerwalnie związana z tym regionem. Polityka UE w takich dziedzinach, jak zmiana klimatu, energia, transport i rybołówstwo wywiera bezpośredni wpływ na Arktykę.

Trzy państwa członkowskie mają terytoria położone w Arktyce. Obszary morskie i lądowe regionu należą do obszarów wrażliwych i stanowią istotne składowe części ekosystemów lądowych. W regionie arktycznym skutki zmiany klimatu pojawiają się szybciej i w szerszej skali niż gdziekolwiek indziej na świecie. Od przełomu wieków nasze działanie zewnętrzne na rzecz Północy kierowane było z powodzeniem w ramach polityki wymiaru północnego. Arktyka wraz z regionem Morza Barentsa została uznana za obszar kluczowy w dokumencie wytycznych do polityki wymiaru północnego z 2006 roku. przyjętym w konsultacji z Rosją, Norwegią i Islandią.

Tym niemniej, polityka wymiaru północnego była zawsze bardziej skoncentrowana na Europie, a szczególnie na południowo-zachodniej Rosji. Przyszły komunikat, który będzie bardzo obszerny, zaproponuje podjęcie przez Unię Europejską bardziej dynamiczniej i skoordynowanej roli w Arktyce oraz budowanie tej roli wokół trzech głównych celów: chronić i zachować Arktykę we współpracy z jej mieszkańcami, wspierać zrównoważone wykorzystywanie zasobów Arktyki oraz ulepszyć wielostronne zarządzanie w Arktyce.

Zmiana klimatu jest procesem obejmującym całą planetę i Unia Europejska musi nadal pełnić wiodącą rolę w rozwiązywaniu tego problemu. Komunikat nadaje bezwzględny priorytet ochronie i zachowaniu środowiska, chociaż niekoniecznie pominie zrównoważone wykorzystanie zasobów Arktyki.

Komisja planuje także, w ścisłej współpracy z państwami w tym regionie, zwiększenie naszego wkładu w sprawy Arktyki, a szczególnie w zarządzanie nią, jak wskazuje deklaracja z Ilulissat z maja 2008 roku, wydana przez pięć krajów otaczających Arktykę. Wydaje się, że nie zostały jeszcze zrealizowane warunki stworzenia wiążących ram prawnych przewidzianych dla tego regionu. Powinniśmy stosować rozszerzoną podstawę prawną ustanowioną przez konwencję Narodów Zjednoczonych o prawie morza i w innych konwencjach międzynarodowych.

Tym niemniej wyraźnie widać potrzebę realizacji istniejących ram prawnych i zapewnienia ich poszanowania, przy jednoczesnym ich wzmocnieniu i dostosowaniu do nowej rzeczywistości. Naszym celem jest dopomożenie w stworzeniu systemu opartego na współpracy, który zapewni przetrwanie regionu, jak również swobodny i sprawiedliwy dostęp. Uznajemy za istotne polepszenie współpracy i zapewnienie w większym stopniu ukierunkowania strategicznego.

Komisja przedstawi szereg wniosków w tym zakresie, konkretnie proponując poszerzenie „arktycznego okna” w ramach polityki wymiaru północnego. Chcielibyśmy, żeby ten komunikat zapoczątkował dogłębną refleksję nad różnymi poruszonymi kwestiami, stanowiąc fundament przyszłej polityki arktycznej UE. Komunikat zachęcać będzie do przyjęcia lepiej skoordynowanego podejścia do Arktyki i nastąpi po nim bardziej szczegółowe rozważenie różnych tematów. Mógłby zatem stanowić podstawę globalnej polityki UE w tym regionie.

Nie ma wątpliwości, że bardziej zdecydowana polityka na tym obszarze posłuży za podstawę dyskusji nad przyszłością Arktyki, pozwalając Unii Europejskiej od samego początku wnieść istotny wkład.

  Tunne Kelam, w imieniu w imieniu grupy PPE-DE. – Panie przewodniczący! Chciałbym podziękować pani poseł Wallis za inicjatywę tej debaty i rezolucji. Jest po temu kilka powodów. Po pierwsze, region arktyczny nie ma wciąż wielostronnych norm i przepisów; w szczególności ruch żeglugowy nie jest regulowany przez międzynarodowe przepisy bezpieczeństwa, a to stwarzać będzie poważne zagrożenia w niedalekiej przyszłości.

Po drugie, region ten zaczął przechodzić drastyczną zmianę klimatu, na którą musimy zareagować.

Po trzecie, Arktyka stanowi coraz bardziej przedmiot zainteresowania gospodarczego, gdyż może mieć około jednej piątej części niewykrytych jeszcze światowych rezerw ropy i gazu. W rzeczywistości zainteresowane państwa już zaczęły konkurować o zapewnienie sobie dostępu do tych zasobów i kontroli nad nimi. Oznaką tego zainteresowania jest zatknięcie rosyjskiej flagi pod biegunem północnym w ubiegłym roku.

A zatem wzywamy Komisję do przedstawienia komunikatu w sprawie regionu arktycznego, w którym zaproponowane zostaną tematy i procedury robocze. Szczególnie oczekujemy, żeby Komisja ujęła w swoim programie działań politykę energetyczną i politykę bezpieczeństwa w regionie arktycznym.

UE powinna sformułować swoją własną politykę arktyczną, angażując w nią dwa kraje bardzo blisko sąsiadujące z nami: Islandię i Norwegię. Północny wymiar UE obejmuje częściowo problemy arktyczne, stało się jednak jasne, że potrzebna jest całościowa polityka arktyczna UE, obejmująca szeroki i ważny aspekt problemów arktycznych. Sugerujemy wreszcie, żeby Komisja rozpoczęła międzynarodowe negocjacje zmierzające ostatecznie do zawarcia międzynarodowego traktatu w sprawie ochrony Arktyki.

  Michel Rocard, w imieniu grupy PSE. – (FR) Panie przewodniczący, panie komisarzu! Wielu spośród nas miało właśnie przyjemność usłyszeć pana, mówiącego o wielu pozytywnych wydarzeniach, o których wcześniej nie wspominano, a które bez wątpienia znajdą się w oczekiwanym przez nas komunikacie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady. Jednakże pańska odpowiedź sprawia wrażenie, jakby nie zdawano sobie sprawy z faktu, że wydarzenia toczą się lawinowo.

Przede wszystkim, międzyrządowy panel ds. zmian klimatu, wsparty podzielaną obecnie zgodną opinią naukowców, przekazał nam, że Arktyka staje przed znacznie większymi zagrożeniami niż te, które wyobrażaliśmy sobie cztery czy pięć lat temu. Warunki życia Inuitów są zagrożone, a różnorodność biologiczna jest w niebezpieczeństwie. Zagrożonych jest także wiele gatunków, w tym niedźwiedzie polarne.

Po drugie, tego lata pierwszy raz od kilku tysiącleci, arktyczny szlak morski był żeglowny od wschodu i od zachodu. Nie zdarzyło się to nigdy wcześniej. Ostatnio mamy również doniesienia o wyciekach ropy i gazu oraz o szkodach w Arktyce związanych z ropą.

Po trzecie, mój kolega poseł z grupy PPE przypomniał mi w tej chwili, że rosyjski okręt podwodny właśnie zatknął rosyjską flagę na biegunie północnym. Co to miało znaczyć? Rosja rości sobie prawo rozszerzenia swojej strefy morskiej na cały szelf kontynentalny. Odpowiada to 38% całej powierzchni Arktyki. Jest to okropna sytuacja, ponieważ stanowi przygrywkę do militaryzacji Arktyki. Panie komisarzu! Jedynym sposobem zablokowania tego procederu, badanym obecnie przez Komisję Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Określania Granic Szelfu Kontynentalnego, jest rozpoczęcie negocjacji międzynarodowego traktatu o ochronie. Nigdy przedtem o tym nie wspominano.

Z Grenlandią i Danią Unia Europejska ma jedno państwo graniczące z regionem Arktyki i dwa inne kraje położone na terytorium arktycznym. Mamy bliskie związki z Islandią. Unia Europejska ma prawo zwrócić się do niej – i sądzę, że istnieje tego pilna potrzeba, zarówno w interesie bezpieczeństwa, jak i w interesie nadzorowania żeglugi i zachowania klimatu – o kontynuowanie inicjatyw, które mogą prowadzić do uzyskania nadwyżek energii.

Potrzebujemy już teraz rozpoczęcia negocjacji takiego traktatu o ochronie Arktyki, jak istniejący traktat dla Antarktyki. Wiem to, ponieważ byłem jednym z promotorów tych negocjacji. Pamiętając o tym, wnioskuję o szybkie działanie. Nie ma czasu do stracenia. Działanie to musi nastąpić, zanim komitet ONZ zakończy rozpatrywanie roszczenia Rosji.

  Danutė Budreikaitė w imieniu grupy ALDE. – (LT) Region arktyczny stał się ostatnio przedmiotem działań państw arktycznych w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i badań. Obecnie, w sytuacji zmiany klimatu i topnienia lodowców, priorytetami stają się inne aspekty, takie jak ochrona środowiska, zasoby energetyczne i zdrowie ludzi. Niestety, nadrzędnymi interesami okazują się względy gospodarcze, szczególnie dotyczące zasobów energetycznych, jak również wprowadzanie nowych szlaków morskich dla żeglugi pasażerskiej i transportu towarów. Zgodnie z danymi naukowymi, Arktyka mieści 30% nierozpoznanych rezerw gazu, 20% rezerw gazu płynnego i 13% zasobów ropy. W ostatnich latach poprzez pewne działania i zajmowanie władczych stanowisk, państwa obszaru arktycznego i niektóre inne państwa wyraźnie nie ukrywają swojej woli zostania niezawisłymi użytkownikami zasobów Arktyki. Poza tym, rysują się też różnice wśród państw arktycznych w kwestii zaznaczania swoich sfer wpływu. Z zadowoleniem przyjmuję pomysły deklaracji w sprawie wypracowania polityki UE dotyczącej Arktyki, obejmującej kwestie gospodarcze i ochrony środowiska, jak również dotyczące dostosowania się miejscowej ludności do określonych aspektów zmiany klimatu. Co się tyczy energii, kwestia Arktyki powinna być częścią wspólnej polityki UE w dziedzinie energetyki; już najwyższy czas zastąpić słowa czynami.

  Satu Hassi, w imieniu grup Verts/ALE. – (FI) Panie przewodniczący , panie i panowie! Wielkie dzięki dla pani poseł Wallis i innych, którzy podnieśli tę kwestię. Z kosmosu widać, że planeta ziemska się ociepla. Jest to widoczne, jako że lód wokół bieguna
północnego topi się w lecie, każdego roku coraz bardziej. Powinno to być dla nas dzwonkiem alarmowym, skłaniającym nas do podejmowania bardziej rygorystycznych działań na rzecz ochrony klimatu. Zamiast tego rozpoczął się wyścig do eksploatacji arktycznych rezerw ropy i gazu. To poważna sprzeczność.

Bardzo potrzebujemy międzynarodowego traktatu w sprawie zarządzania regionem arktycznym, ale jego punktem wyjścia i głównym celem musi być ochrona regionu – moratorium podobne do dotyczącego Antarktyki. Jeśli zareagujemy na topienie się lodów po prostu przez zwiększenie eksploatacji rezerw paliw kopalnych, przyczynimy się tylko pogłębienia problemu zmiany klimatu.

  Avril Doyle (PPE-DE). - Panie przewodniczący! Arktyka odgrywa coraz ważniejszą geostrategiczną rolę w świecie, a w wyniku globalnej zmiany klimatu stajemy obecnie w obliczu otwarcia dotychczas zamkniętych dróg morskich.

Nie powinno być jednak dla nas niespodzianką, że Arktyka ociepla się w o wiele szybszym tempie, ze wzrostem temperatury o 2°C w ciągu ostatnich stu lat, w porównaniu ze wzrostem o 0.6°C w reszcie świata. Ten wysoce delikatny i podatny na zmiany ekosystem podlega coraz silniejszemu naciskowi ze strony narodów pragnących jego zasobów, chcących wyzyskać jego potencjał. Bez wprowadzenia jakichś wielostronnych mechanizmów zarządzania nie będziemy mieli gwarancji, że kraje te wezmą pod uwagę zrównoważony styl życia rodzimej ludności Arktyki lub podstawowe znaczenie Arktyki jako siły stabilizującej klimat świata.

Arktyka ma krytyczne znaczenie w stabilizacji klimatu globalnego, chciałabym więc nakłonić Komisję, żeby zapewniła pełne odzwierciedlenie tego znaczenia w nadchodzącym komunikacie Komisji w sprawie polityki arktycznej, oczywiście obok zagadnień z dziedziny polityki energetycznej i bezpieczeństwa.

A także, jak wyrażono to w ustępie 9 naszej rezolucji, „przygotowując swoje stanowisko na XV Konferencję Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu, która odbędzie się w Kopenhadze w 2009 r., UE powinna zwrócić szczególną uwagę na region arktyczny ze względu na wpływ, jaki wywiera on na klimat na świecie, oraz z uwagi na jego wyjątkowe środowisko naturalne”, dotyczy to także dyskusji nad ramami wielostronnego zarządzania tym jedynym w swoim rodzaju obszarem.

  Libor Rouček (PSE). - (CS) Panie i panowie! Arktyka jest jedyną częścią świata, która nie jest jeszcze zarządzana na podstawie jakichkolwiek wielostronnych reguł i przepisów. Jednakże zainteresowanie tym obszarem i jego znaczenie, tak geopolityczne jak i strategiczne, rośnie obecnie do zadziwiających rozmiarów. Wzrasta ruch żeglugowy w Arktyce, tak handlowy jak i turystyczny. Rośnie zainteresowanie jej bogactwami mineralnymi. Zmiany klimatyczne wywierają niekorzystny wpływ na bytowanie rodzimej ludności i na różnorodność biologiczną. Z tych wszystkich powodów sprawy Arktyki powinny być dyskutowane na szczeblu międzynarodowym, w celu zawarcia traktatu o ochronie Arktyki, Podobnego do protokołu madryckiego do traktatu antarktycznego z 1993 roku. Trzy państwa arktyczne są państwami członkowskimi Unii Europejskiej, a dwa następne członkami wspólnego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Unia Europejska powinna być zatem kluczowym podmiotem w przyszłych międzynarodowych negocjacjach dotyczących Arktyki.

Jak usłyszeliśmy, Komisja Europejska pracuje obecnie nad komunikatem w sprawie polityki dotyczącej obszaru arktycznego. W naszym wspólnym wniosku wzywamy Komisję do rozważenia wszystkich powyższych aspektów. Uważamy też za sprawę kluczową zapewnienie, by Arktyka i Ocean Arktyczny pozostały obszarem wolnym od sił zbrojnych i broni jądrowej, jak wcześniej powiedziała pani poseł Diana Wallis. Zwrócimy się również do Komisji o przemyślenie ewentualnego powołania specjalistycznej sekcji ds. obszaru arktycznego, której celem byłoby zrealizowanie tych celów i podjęcie problemów Arktyki.

  Richard Seeber, sprawozdawca. − (DE) Panie przewodniczący! Jak wszyscy sobie uświadamiamy, choć mamy nieco informacji na temat Arktyki, pod względem prawa międzynarodowego pozostaje ona wciąż terra incognita w najprawdziwszym tych słów znaczeniu. Mój kolega, pan poseł Kelam wspomniał o braku uregulowań prawnych w zakresie ruchu żeglugowego.

Ponadto, jeśli uwzględnić w rozważaniach zasoby naturalne – ocenia się, że 22% światowych rezerw ropy i gazu znajduje się w regionie arktycznym – jest to region o ogromnym znaczeniu dla przyszłości Europy. Szczególnie ważne jest więc, żebyśmy przedstawili tę rezolucję, przygotowaną pod kierownictwem pani poseł Wallis.

W tej chwili głównie do Komisji należy przedstawienie planu – strategii, zwierającej konkretne cele i środki. Moim zdaniem wciąż tego brakuje. Nawet pomimo, że ludzie ocknęli się i podjęli ten problem, nie ma wciąż orientacji strategicznej. Nie chcemy się zadowolić byle czym! Niektóre kraje sąsiadujące z Arktyką, szczególnie Rosja, próbują stosować fakty dokonane, a bardzo trudno jest podjąć właściwe działanie przeciwko dużemu mocarstwu, takiemu jak Rosja, jeśli zajmuje nam to tak dużo czasu.

Europa jako zbiorowość nie może podporządkowywać się państwom członkowskim. Jest to region w obszarze zainteresowania nas wszystkich i nie do przyjęcia jest, żeby pozwolić niektórym państwom członkowskim czerpać korzyści z faktu, że WPZiB nie funkcjonuje. Wspólny interes całej Europy jest na to zbyt ważny.

Stąd też ponawiam moje wezwanie do Komisji o jak najszybsze przedstawienie precyzyjnej, konkretnej strategii, żeby można ją było przedyskutować w Parlamencie. Mamy zbyt wiele do stracenia, nie możemy pozwolić sobie na rozterki.

  Vladimír Špidla, komisarz. − (CS) Panie przewodniczący, panie i panowie! Uważam, że debata pokazuje wyraźnie, że jest to rzeczywiście problem wiążący się z podstawowymi interesami strategicznymi, niezależnie, czy będzie on rozpatrywany pod kątem ochrony środowiska, czy geopolityki. Pokazuje też, jak niewiele pozostało czasu oraz wskazuje wyraźne powody, żeby Unia Europejska sformułowała swoją politykę. Jednak oczywiste jest również, że niektóre z wniosków są bardzo złożone, a także że ogólna sytuacja w Arktyce jest skomplikowana, zarówno z perspektywy Unii Europejskiej, jak i prawa międzynarodowego. Musimy pamiętać, na przykład, że najważniejsze kraje, takie jak Norwegia, Islandia, Grenlandia i Federacja Rosyjska, nie są członkami Unii Europejskiej, a zatem nasza strategia nie może polegać na korzystaniu z prawa do wybrzeży lub terytoriów.

Nie zmienia to jednak faktu, że należy sformułować strategię. Tak czy inaczej, Komisja pracuje obecnie nad przygotowaniem takiej strategii i przedmiotowy komunikat zostanie wniesiony pod obrady bardzo szybko, wręcz w ciągu kilku następnych tygodni. Panie i panowie! Nie mam już wystarczająco dużo czasu na odpowiedź na wszystkie państwa uwagi, ale zanotowałem je i Komisja weźmie je pod uwagę. Jak próbowałem pokrótce wyjaśnić, niektóre zagadnienia są niezwykle skomplikowane i złożone.

  Przewodniczący. − Otrzymałem trzy projekty rezolucji⁽¹⁾ złożone zgodnie z art. 108 ust. 5 Regulaminu.

Zamykam debatę.

Głosowanie odbędzie się w dniu jutrzejszym.

Oświadczenia pisemne (art. 142 Regulaminu)

  András Gyürk (PPE-DE), na piśmie. – (HU) W ostatnich latach biegun północny stał się jednym z symboli zmiany klimatu. Ze względu na swoje niewykorzystane zasoby, region ten może wkrótce stać się epicentrum międzynarodowego konfliktu. Zapowiada to nieustannie ponawiane oceny regionu, obserwowanie czy jest jakieś państwo, które może dać wyraźny sygnał roszczenia do tego terytorium.

Choć nie jest sprawą Parlamentu Europejskiego angażowanie się w geograficzne debaty o właściwym miejscu tego regionu, jednak chciałbym podkreślić kilka spraw.

Po pierwsze, jeżeli są jakieś nierozstrzygnięte kwestie, należy je rozwiązać środkami prawnymi lub dyplomatycznymi, a nie przez zatknięcie flagi na tym obszarze. Sądzę, że obecne regulacje międzynarodowe, aczkolwiek z pewnością niedoskonałe, mogą jednak stanowić ramy odniesienia w rozstrzyganiu sporów środkami dyplomatycznymi.

Z drugiej strony, pamiętając o wzrastającym zapotrzebowaniu Europy, wiemy, że niewykorzystane źródła energii na biegunie północnym mogą się przyczynić do bezpieczeństwa dostaw energii do Europy. Musimy zatem zadeklarować, że eksploatacja nie może zaburzyć biologicznej równowagi regionu. W każdych okolicznościach muszą zostać spełnione wymogi ochrony środowiska. Moim zdaniem w tych sprawach nie będzie wielkiego pożytku z obecnego prawodawstwa międzynarodowego.

W moim odczuciu ważne jest, żeby pamiętać, że eksploatacja zasobów północnego regionu polarnego odegra tylko uzupełniającą rolę w zaopatrzeniu Europy w energię. Choćby tylko z tego jednego powodu obecność tych zasobów nie będzie miała wpływu ani na szersze wykorzystanie źródeł energii odnawialnej, ani na nieprzerwane wysiłki na rzecz poprawy efektywności energetycznej.