Przewodnicząca. – Następnym punktem posiedzenia jest debata dotycząca sześciu projektów rezolucji w sprawie sytuacji w Gwinei Bissau.⁽¹⁾

  José Ribeiro e Castro, autor. – (PT) Pani przewodnicząca, pani komisarz, panie i panowie! Niestety raz jeszcze w tej Izbie poddajemy pod dyskusję

bardzo bolesną sytuację w Gwinei Bissau. To kraj, w którym od wielu lat panuje niestabilna sytuacja i który na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku próbował wejść na drogę wiodącą do demokracji. Nic nie poszło zgodnie z planem, przeprowadzono zamach stanu i wybuchła niewielka wojna domowa, od tego momentu w kraju dominuje niestabilność polityczna i wojskowa, napięte stosunki i głęboko zakorzeniona rywalizacja. Kolejnym niepokojącym aspektem jest pojawienie się tam ostatnio grup przemycających narkotyki, co w coraz większym stopniu dostrzegają wszyscy obserwatorzy.

Zdecydowanie potępiamy ostatnio przeprowadzone ataki: wybuch bomby, w wyniku którego zginął szef sztabu, generał Tagme Na Waie oraz wyjątkowo barbarzyńskie, by nie powiedzieć bestialskie, zabójstwo prezydenta Nino Vieiry. Pomimo ich przeszłości wyrażamy naszą solidarność z ich rodzinami i obywatelami Gwinei Bissau, a także ubolewamy nad przeprowadzeniem ataków, które zdecydowanie potępiamy.

Chcemy powrotu do normalności. Nauką, którą wyniosłem i chciałem podkreślić w przedmiotowej rezolucji jest to, że bezkarność nie jest odpowiedzią. Jak mogliśmy w przeszłości przymknąć oczy i zignorować fakt, że sprawcy zamachów na Ansumane Mané i generała Veríssimo Seabrę nie zostali odnalezieni i postawieni przed sądem? To oczywiste, że taka reakcja nie jest prawidłowa. Musimy zatem wywierać naciski na rząd Gwinei Bissau, by osoby odpowiedzialne zostały odnalezione. Należy postawić przed sądem winnych tych zbrodni, a my musimy zapewnić niezbędne wsparcie.

Na zakończenie chciałbym także zwrócić uwagę, że jesteśmy zaniepokojeni prowadzeniem w regionie handlu narkotykami oraz ryzykiem, jakie ta sytuacja stanowi dla Unii Europejskiej, a także szokującą – wyraźnie widoczną – obecnością handlarzy w Gwinei Bissau. Pragnę także wezwać do nawiązania w tym zakresie bliższej współpracy z Republiką Zielonego Przylądka. Stworzyliśmy już szczególne partnerstwo z tym państwem, które ma bardzo bliskie stosunki z Gwineą Bissau i ogromną wiedzę na temat panującej tam sytuacji, ale jednocześnie jest państwem bardzo bezbronnym. Zatem nasza współpraca ma podstawowe znaczenie także dla bezpieczeństwa w Europie. W związku z czym bardzo ważne w tym kontekście jest także wzmocnienie szczególnego partnerstwa z Republiką Zielonego Przylądka.

  Justas Vincas Paleckis, autor. – (LT) Morderstwa w Gwinei Bissau stanowią poważny cios wymierzony nie tylko w demokrację w państwie wyniszczonym handlem narkotykami, ale także w cały region Afryki Zachodniej. W następstwie zabójstwa prezydenta i szefa sztabu armii kraj znalazł się na jeszcze bardziej niepewnym gruncie, gdzie upadają instytucje, osłabia się demokracja, rośnie korupcja i kult jednostki. Mieszkańcy żyją w chaosie, brakuje wody, lekarstw i szkół. Przemyt narkotyków to działalność nieznająca ograniczeń, ani granic i stwarzająca zagrożenie dla całego regionu, które dociera nawet do państw Unii Europejskiej.

Mimo, że aż do teraz dowódcy sił zbrojnych dotrzymywali swoich obietnic i nie ingerowali w sprawy wewnętrzne kraju, to ostatnie wydarzenia mogą całkowicie unicestwić pozostałości demokracji w Gwinei Bissau. Nowy rząd musi respektować porządek konstytucyjny, pokojowo rozwiązywać konflikty i prowadzić gruntowne dochodzenia w sprawie morderstw. Musimy, przy pomocy misji UE ds. bezpieczeństwa i obrony, osiągnąć punkt zwrotny w procesie rozwoju tego kraju, oferujący stabilizację i przyzwoite życie. Musimy wierzyć, że przed upływem kilku miesięcy odbędą się tam wybory prezydenckie, które będą zgodne z międzynarodowymi normami dotyczącymi organizacji wyborów. Wzywamy państwa Unii Europejskiej i całą społeczność międzynarodową do udzielenia Gwinei Bissau wsparcia finansowego i fachowego, niezbędnego do zorganizowania demokratycznych wyborów. W tym trudnym dla kraju czasie przeciwstawne siły polityczne w Gwinei Bissau powinny szukać wspólnej płaszczyzny porozumienia i kompromisów oraz podjąć w trybie pilnym decyzje dotyczące bezpieczeństwa kraju, procedur wyborczych i administracji publicznej. Wzywamy je do bardziej efektywnego zwalczania korupcji i do przeprowadzenia ze społeczeństwem obywatelskim i innymi organizacjami konsultacji w sprawie wewnętrznego pojednania.

  Ewa Tomaszewska, autorka. – (PL) Pani Przewodnicząca! 2 marca bieżącego roku prezydent Gwinei-Bissau Joao Bernardo Vieira zginął w zamachu zastrzelony przez żołnierzy związanych z naczelnym dowódcą armii. Dzień wcześniej ranny w wybuchu generał Batista Tagme Na Waie, naczelny dowódca armii, zmarł wskutek obrażeń. Jedna i druga śmierć wiązana jest z wieloletnim konfliktem między politykami, który doprowadził do dramatu i destabilizacji w kraju. Choć wybory w listopadzie 2008 r. przebiegły spokojnie, w krótkim czasie po nich miał miejsce pierwszy zamach. Tamten zamach prezydent przeżył. Gwinea-Bissau, dawna kolonia portugalska, jest jednym z najuboższych krajów na świecie. Zarazem przez ten kraj prowadzi szlak przemytu kokainy.

Potępiamy próby rozwiązywania konfliktów poprzez zamachy stanu, wzywamy do przeprowadzenia w Gwinei-Bissau w ciągu dwóch miesięcy wyborów prezydenckich spełniających standardy demokratyczne i przywrócenia porządku konstytucyjnego.

  Ilda Figueiredo, autorka. – (PT) Podczas analizowania sytuacji politycznej w Gwinei Bissau nie powinniśmy zapominać, że obywatele tego młodego afrykańskiego kraju byli ofiarami portugalskiego kolonializmu, przeciwko któremu toczyli bardzo bohaterskie walki. W odniesieniu do mających tam miejsce wydarzeń, nad którymi ubolewamy, szczególnie zaś w odniesieniu do zabójstwa prezydenta i szefa sztabu, nie możemy zapominać, że wynikają one ze wszystkich trudności i podziałów istniejących tam od wielu lat i wywodzących się z kolonialnej przeszłości tego kraju. Powinniśmy także pamiętać, że to wciąż jeden z najbiedniejszych krajów w Afryce, co oznacza, że Unia Europejska musi zwracać większą uwagę na współpracę w takich dziedzinach, jak zdrowie publiczne i edukacja, by polepszyć warunki życia ludności i pokonać trudności, z którymi musi sobie radzić duża część ludności Gwinei Bissau, szczególnie kobiety, matki i dzieci.

Bardzo ważne jest wzmocnienie przez Unię Europejską jej przychylnego wsparcia okazywanego obywatelom tego kraju. Musimy również wspierać edukację, bezpieczeństwo dostaw pitnej wody, a w niektórych przypadkach nawet produkcję rolną, by mieć pewność, że cała ludność ma dostęp do żywności. Powyższe wsparcie musi być jednak zapewnione bez stosowania zewnętrznej ingerencji oraz przy pełnym poszanowaniu suwerenności i wyborów narodu.

  Marios Matsakis, autor. − Pani przewodnicząca! Przez dziesięciolecia polityczna niestabilność i kryzysy doświadczały tę dotkniętą ubóstwem byłą kolonię, co doprowadziło do straszliwego i długotrwałego cierpienia jej obywateli.

Po pozornie uczciwych i pokojowych wyborach do parlamentu przeprowadzonych w roku 2008, wydawało się, że istnieje obiecująca perspektywa przemiany w państwo demokratyczne i nadejścia lepszych czasów dla narodu. Niestety po zastrzeleniu w dniu 2 marca prezydenta Vieiry przez zbuntowanych żołnierzy, czyli dzień po zamordowaniu naczelnego dowódcy armii, nad krajem ponownie pojawiły się ciemne chmury nienawiści i przemocy, powodujące dalsze podziały. Potępiamy oba zabójstwa i mamy jedynie nadzieję, że rywalizujące ze sobą strony w Gwinei Bissau, dla dobra swoich obywateli, odnajdą niezbędną chęć i siłę, by rozwiązać swoje spory na drodze dialogu, przy stole negocjacyjnym. Ponadto, ponieważ w ciągu ostatnich lat Gwinea Bissau przeobraziła się w ważny kraj w dziedzinie handlu narkotykami, nakłaniamy nie tylko władze krajowe, ale także społeczność międzynarodową, do jak największego zaangażowania w skuteczną walkę z tą śmiercionośną zmorą.

  Marie Anne Isler Béguin, autorka. – (FR) Pani przewodnicząca, pani komisarz, panie i panowie! Grupa Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie zdecydowanie potępia zabójstwo prezydenta Gwinei Bissau, João Bernardo Vieiry oraz szefa sił zbrojnych generała Tagme Na Waie, które miały miejsce odpowiednio 1 i 2 marca.

Żądamy przeprowadzenia dokładnego dochodzenia i sądowego ścigania sprawców. Żądamy także takiego samego postępowania w przypadku nadal niezidentyfikowanych zabójców generałów Manégo i Correia’ego zamordowanych odpowiednio w 2000 i w 2004 roku.

Gwinea Bissau, jako jeden z najbiedniejszych krajów, charakteryzujących się bardzo niską oczekiwaną długością życia, obecnie musi także stawić czoła problemowi przemytu narkotyków. Gwinea Bissau, służąc jako przyczółek dla południowoamerykańskich handlarzy narkotyków, stała się krajem tranzytowym narkotyków przeznaczonych na rynek europejski, gdzie jesteśmy największym konsumentem. Wiemy również zbyt dobrze, że sytuacja ta ma wpływ na cały region, gdyż na przykład w Mauretanii duże ilości narkotyków odkryto nawet na lotnisku.

Unia Europejska musi pomóc temu państwu w walce z handlem narkotykami na różnych szczeblach, by mogło w zamian wejść na drogę rozwoju opartego na własnych krajowych zasobach.

O ile ostatnie wybory zostały przyjęte z radością przez społeczność międzynarodową, a Unia Europejska wykazała poparcie dla procesu uczenia się i wdrażania demokracji w Gwinei Bissau, to ostatnie wydarzenia w tym kraju mogą jedynie wzmocnić stanowisko pomocy i wsparcia.

Także armia, która nie ingerowała w proces wyborczy, musi nadal, zgodnie z obietnicą, ściśle przestrzegać porządku konstytucyjnego.

Skoro sąsiednie kraje zachodnioafrykańskie odkryły po latach problemów i chaosu swoją drogę do demokracji, poszanowania instytucji i praw człowieka, Gwinea Bissau nie może wpaść w pułapkę stosowania karygodnych praktyk. Unia Europejska musi zaznaczyć swoją obecność i wykorzystać swoje wpływy oraz swój przykład, by pomóc temu państwu w utrzymaniu się na drodze do demokracji.

  Laima Liucija Andrikienė, w imieniu grupy PPE-DE. – Pani przewodnicząca! Chciałabym skomentować jeszcze dwie kwestie, jako uzupełnienie tego, co zostało tu już dziś powiedziane w sprawie sytuacji w Gwinei Bissau.

Po pierwsze należy przeprowadzić gruntowne śledztwa w sprawie zabójstwa prezydenta Gwinei Bissau, João Bernardo Vieiry oraz szefa sił zbrojnych generała Tagme Na Waie i postawić przed sądem osoby za nie odpowiedzialne.

Po drugie w proponowanej dziś rezolucji wyrażamy naszą nadzieję, że przed upływem 60 dni odbędą się w tym kraju wybory prezydenckie. Powinniśmy wezwać państwa członkowskie UE oraz społeczność międzynarodową do zapewnienia Gwinei Bissau wsparcia finansowego i technicznego, niezbędnego do przeprowadzenia wiarygodnych wyborów.

  Leopold Józef Rutowicz, w imieniu grupy UEN. – (PL) Pani Przewodnicząca! W biednych krajach afrykańskich, jednym z których jest Gwinea Bissau, bardzo łatwo doprowadzić do tragicznej w skutkach destabilizacji. Taką próbą jest zabójstwo prezydenta Joao Vieiry oraz szefa sił zbrojnych, generała Tagme Na Waie, w marcu 2009 roku, prawdopodobnie przez ludzi mafii narkotykowej. Mała sprawność służb bezpieczeństwa w tym kraju powoduje, że takie i inne zabójstwa są praktycznie bezkarne. Należy udzielić wszelkiej niezbędnej pomocy władzom tego kraju, o czym mówi rezolucja.

Na marginesie, aby zapobiec takim przypadkom należy wydać bezwzględną wojnę biznesowi narkotykowemu, który powoduje destabilizację w wielu biednych krajach Afryki, Azji i Ameryki Południowej, wspiera terroryzm, a przez uzależnienie niszczy zdrowie sektom milionów ludzi na całym świecie. Jeżeli nie potrafimy tego problemu rozwiązać, będziemy ponosić coraz większe koszty naszej bezradności.

  Benita Ferrero-Waldner, komisarz. − Pani przewodnicząca! Przede wszystkim chciałabym powiedzieć w imieniu Komisji Europejskiej, że głęboko ubolewamy nad zabójstwem prezydenta Republiki Gwinei Bissau, pana João Bernardo Vieiry. Niezwykle surowo potępiamy to zabójstwo oraz ataki, które przyczyniły się do śmierci szefa sztabu sił zbrojnych, generała Batisty Tagme Na Waie oraz innych żołnierzy. Pragnę także przekazać nasze kondolencje ich rodzinom.

Obecność handlarzy narkotyków i duża skala przestępczości są obecnie bardziej niż niepokojące. Komisja, w ramach ósmego Europejskiego Funduszu Rozwoju i innych instrumentów, ale także dodatkowo przekazując 2 miliony euro do Biura Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości, dołączyła do bardzo ambitnego planu z zakresu walki z narkotykami. Naszym zdaniem walka ta jest bardzo ważna, czego dowodem były ostatnie wydarzenia.

Pilnie nawołujemy do zachowania spokoju i wstrzemięźliwości, a także wzywamy krajowe władze Gwinei Bissau do przeprowadzenia dokładnego śledztwa w sprawie ostatnich wydarzeń i postawienie przed sądem osób za nie odpowiedzialnych. Nie powinniśmy pozwalać na bezkarność. Niestety te brutalne ataki nastąpiły po zakończonych sukcesem wyborach do parlamentu, które utorowały drogę dla zwiększonego unijnego i międzynarodowego wsparcia podejmowanych przez ten kraj wysiłków prowadzących do zaprowadzenia pokoju. Ataki nastąpiły także w momencie wzmożonego zaangażowania międzynarodowego, mającego na celu zbudowanie demokratycznej i stabilnej Gwinei Bissau.

W tych niezwykle trudnych okolicznościach, Komisja nadal w pełni angażuje się w udzielanie władzom krajowym silnego wsparcia, dążąc do przywrócenia stabilności, ale także do podtrzymania rozwoju. Mam na myśli edukację najbiedniejszych z biednych, konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb i świadczenia podstawowych usług oraz rozwój gospodarczy kraju. Obecnie rozpoczynamy wdrażanie szerokiego zakresu dostępnych instrumentów, tym samym dążąc do udzielenia Gwinei Bissau pomocy w osiągnięciu trwałego pokoju i, miejmy nadzieję, utrwaleniu procesu demokratycznego.

W ostatnim roku zaakceptowano ambitny krajowy dokument strategiczny dotyczący kwoty 100 milionów euro, przeznaczonej na lata 2008-2013. Działania objęte przedmiotowym dokumentem skupią się na reformie sektora bezpieczeństwa – w tym na walce z narkotykami, o której wspominałam wcześniej – oraz na wzmocnieniu suwerennych instytucji krajowych.

Rada w ubiegłym roku postanowiła także powołać, w ramach europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony, misję UE ds. wsparcia reformy sektora bezpieczeństwa. Nadchodzące wybory prezydenckie – obecnie oczekuje się, że nastąpią 60 dni po nominowaniu nowego prezydenta – prawdopodobnie odbędą się jeszcze przed letnią przerwą w pracach. Uwzględniając ten niezwykle napięty harmonogram, Komisja ostrożnie rozważa prawdopodobieństwo rozmieszczenia w regionie misji ds. obserwacji wyborów. Niemniej jednak naszymi głównymi priorytetami pozostają nadal między innymi: zapewnienie powyborczej pomocy potrzebnej do wsparcia – zgodnie z zaleceniami sformułowanymi w 2008 roku przez UE i ONZ – wymaganych reform z zakresu ram wyborczych, a także zapewnienie wsparcia regionalnym organizacjom obserwującym nadchodzące wybory.

  Przewodnicząca. – Debata została zamknięta.

Głosowanie odbędzie się po zamknięciu wszystkich debat.