SPRAWOZDANIE w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady i Komisji w sprawie zawarcia Umowy przejściowej w sprawie handlu i kwestii związanych z handlem pomiędzy Wspólnotą Europejską oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej z jednej strony, a Turkmenistanem z drugiej strony

24.3.2006 - (5144/1999 – C5‑0338/1999 – 1998/0304(CNS)) - *

Komisja Handlu Międzynarodowego
Sprawozdawca: Daniel Caspary

PROJEKT REZOLUCJI LEGISLACYJNEJ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady i Komisji w sprawie zawarcia Umowy przejściowej w sprawie handlu i kwestii związanych z handlem pomiędzy Wspólnotą Europejską oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej z jednej strony, a Turkmenistanem z drugiej strony

(5144/1999 – C5‑0338/1999 – 1998/0304(CNS))

(Procedura konsultacji)

Parlament Europejski,

–   uwzględniając wniosek dotyczący decyzji Rady i Komisji (5144/1999)[1],

–   uwzględniając własną rezolucję z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie sytuacji w Turkmenistanie,[2]

–   uwzględniając własną rezolucję z dnia 23 października 2003 r. w sprawie Turkmenistanu, w tym również Azji Środkowej,[3]

–   uwzględniając art. 133 oraz art. 300 ust. 2, akapit pierwszy, Traktatu WE,

–   uwzględniając art. 300 ust. 3, akapit pierwszy, Traktatu WE, na mocy którego Rada skonsultowała się z Parlamentem (C5‑0338/1999),

–   uwzględniając art. 51 oraz art. 83 ust. 7 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Handlu Międzynarodowego oraz opinię Komisji Spraw Zagranicznych (A6‑0085/2006),

1.  zatwierdza zawarcie umowy;

2.  zobowiązuje swojego Przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji, jak również rządom i parlamentom Państw Członkowskich oraz parlamentowi Turkmenistanu.

• [1]  Dotychczas nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym.
• [2]  Dz.U. C 343 z 05.12.2001, str. 310.
• [3]  Dz.U. C 82 E z 1.04.2004, str. 639.

UZASADNIENIE

Tło historyczne

Stosunki pomiędzy Wspólnotami Europejskimi i Turkmenistanem opierają się obecnie ma Umowie w sprawie Handlu i Współpracy Handlowej i Gospodarczej między Wspólnotami i ZSRR z 1989 r. Negocjacje w sprawie Umowy o Partnerstwie i Współpracy z Turkmenistanem zostały zakończone w dniu 24 maja 1997 r. Parlament wypowiedział się w tej sprawie na początku 1998 r. (komisja przedmiotowo właściwa AFET, sprawozdawca: p. Lalumière), zdecydował jednak, że nie przygotuje sprawozdania na ten temat z powodu braku poprawy sytuacji w zakresie przestrzegania praw człowieka. Podczas obecnej kadencji Komisja Spraw Zagranicznych wznowiła prace nad tą umową (sprawozdawca: Panagiotis Beglitis), natomiast Komisja Handlu Międzynarodowego powierzyła funkcję sprawozdawcy komisji opiniodawczej autorowi niniejszego sprawozdania, który ma przedstawić jej stanowisko.

W dniu 24 lutego 1998 r. parafowana została Umowa przejściowa, ważna do czasu wejścia w życie Umowy o Partnerstwie i Współpracy, która dotyczyła handlu i kwestii powiązanych. Komisja Spraw Zagranicznych przyjęła opinię w sprawie Umowy przejściowej dnia 26 maja 2000 r. (sprawozdawca komisji opiniodawczej: Ioannis Souladakis), lecz komisja ITRE, będąca komisją przedmiotowo właściwą, podjęła decyzję o niesporządzaniu sprawozdania, tym razem również mając na względzie nieposzanowanie praw człowieka. Decyzja ta została potwierdzona w rezolucjach przyjętych na posiedzeniach plenarnych w marcu 2001 r. i w październiku 2003 r.

Sytuacja po parafowaniu umowy

Istotną przyczyną zawieszenia prac nad wspomnianą umową była decyzja z grudnia 1999 r. o zniesieniu ograniczeń dotyczących pozostawania na urzędzie Saparmurada Nijazowa, na podstawie której miał on pozostać prezydentem do końca życia. W wyniku rzekomego zamachu na prezydenta w listopadzie 2002 r. nastąpiła fala aresztowań i pokazowych procesów osób zaangażowanych w przygotowanie zamachu. Wiele spośród tych osób zostało oskarżonych o powiązania z opozycją na uchodźctwie. Fali aresztowań i procesów towarzyszyły nowe drakońskie kontrole w zakresie swobody przemieszczania się i stowarzyszeń, a także wprowadzenie surowych wymagań przy rejestracji jakiejkolwiek formy zgromadzeń publicznych oraz nowych warunków rejestracji wszelkich społeczności religijnych i grup społeczeństwa obywatelskiego.

Niedawno Turkmenistan przyjął przepisy wnoszące zakaz pracy dzieci i zgodził się na przyjęcie sprawozdawcy OBWE ds. mniejszości narodowych. Jednakże rząd turkmeński musi jeszcze ratyfikować i wprowadzić w życie wiele konwencji MOP.

W kwestii poszanowania praw człowieka i zasad demokracji sytuacja w Turkmenistanie wciąż pozostawia wiele do życzenia, chociaż odnosi się wrażenie, iż pojawiła się wola prowadzenia rozmów na ten temat.

Gospodarka Turkmenistanu

Przemiany w Turkmenistanie przebiegały wolniej niż w innych krajach tego regionu. Sprywatyzowanych zostało jedynie kilka przedsiębiorstw państwowych, a rząd nadal sprawuje ścisłą kontrolę nad produkcją i eksportem gazu, ropy naftowej i bawełny, jak również nad innymi sektorami gospodarki. Niemiecki Siemens i francuski Alcatel podejmują działania w celu zmodernizowania telefonii w tym kraju. Jednakże bezpośrednie inwestycje zagraniczne pozostają nadal na bardzo niskim poziomie w porównaniu do innych zasobnych w źródła energii krajów Azji Środkowej.

Zgodnie z opracowywanym przez BP Statistical Review of World Energy, pod koniec 2002 r. Turkmenistan znajdował się na 15. pozycji w skali światowej pod względem potwierdzonych zasobów gazu, posiadając 1.3% światowych zasobów, i na drugim miejscu po Rosji spośród byłych republik radzieckich. Potwierdzone zasoby ropy naftowej szacowano pod koniec 2002 r. na 500 mln baryłek, co stanowi 0,1% zasobów światowych. Ropa naftowa i gaz stanowią w przybliżeniu trzy czwarte dochodów z eksportu tego kraju.

Rolnictwo jest drugim najważniejszym sektorem gospodarki, stanowiąc blisko 30% PKB. Rozwinęło się przetwórstwo bawełny i obecnie niemal 30% włókien bawełnianych jest przetwarzanych w kraju (w 1992 r. jedynie 3%). Rząd traktuje priorytetowo również rozwój przemysłu petrochemicznego.

Treść Umowy przejściowej

Umowa przejściowa zawiera klauzule pochodzące z Umowy o Partnerstwie i Współpracy dotyczące handlu i kwestii powiązanych. Obejmują one:

· klauzula najwyższego uprzywilejowania i zakaz stosowania ograniczeń ilościowych (możliwość stosowania klauzuli ochronnych);

· zobowiązanie się Turkmenistanu do osiągnięcia w okresie pięciu lat standardów ochrony własności intelektualnej zbliżonych do tych, które są stosowane we Wspólnocie;

· protokół dotyczący wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

Poszanowanie zasad demokracji oraz podstawowych praw człowieka określa się jako „zasadniczy element niniejszej umowy”. Zawiera ona również klauzulę, dzięki której można ją wypowiedzieć z zachowaniem sześciomiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Czy należy ratyfikować umowę?

Chociaż nie ulega wątpliwości, że sytuacja w zakresie praw człowieka w Turkmenistanie jest nadal niezadowalająca, rozpatrzenie tej kwestii nie leży w zakresie uprawnień Komisji Handlu Międzynarodowego. Należy jednakże zauważyć, że UE posiada umowy o partnerstwie i współpracy z pozostałymi czterema republikami Azji Środkowej, które zawierają zapis umożliwiający jednostronne zawieszenie umowy, jeżeli jakiekolwiek z głównych postanowień zostałoby naruszone. Zapis ten umożliwił UE zawieszenie niektórych postanowień umowy UE - Uzbekistan w odpowiedzi na wydarzenia z 13 maja 2005 r.

Z punktu widzenia wymiany handlowej zastąpienie mającej w dalszym ciągu zastosowanie umowy ze Związkiem Radzieckim jest zdecydowanie korzystne. Nawet jeżeli mogą pojawić się wątpliwości co do urzeczywistnienia niektórych elementów - takich jak osiągnięcie przez Turkmenistan unijnych standardów ochrony praw intelektualnych w okresie 5 lat od wejścia w życie umowy - stanowić ona będzie przynajmniej jasny i spójny z postanowieniami ŚOH punkt odniesienia, na podstawie którego możliwa będzie ocena dokonywanych postępów.

Najważniejsze jest to, że brak integracji gospodarczej pomiędzy UE a Turkmenistanem w ciągu ubiegłych lat nie przyczynił się do poprawy sytuacji narodu turkmeńskiego. Parafowanie Umowy przejściowej powinno być uważane za krok UE w kierunku Turkmenistanu oraz próbę podniesienia stopy życiowej tamtejszej ludności poprzez stosunki handlowe. UE oczekuje w zamian znacznych postępów. Podpisanie Umowy o Partnerstwie i Współpracy może być brane pod uwagę jedynie w przypadku widocznej poprawy w dziedzinie poszanowania zasad demokracji oraz praw człowieka, a także reform gospodarczych.

OPINIA Komisji Spraw Zagranicznych (22.3.2006)

dla Komisji Handlu Międzynarodowego

w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie tymczasowego porozumienia między Wspólnotą Europejską oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Turkmenistanem
(5144/1999 – C5-0338/1999 –1998/0304(CNS))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej: Panagiotis Beglitis

KRÓTKIE UZASADNIENIE

The draftsman proposes to recommend to the Committee on International Trade that it give its approval to the conclusion of the Interim Agreement with Turkmenistan on trade and trade-related matters for the following reasons.

1. What is the Interim Agreement?

Relations between the EU and Turkmenistan are still governed by the 1989 Agreement on Trade and Commercial Cooperation between the erstwhile European Communities and the USSR. In 1997, a decision was taken to progress to a Partnership and Cooperation Agreement (PCA) with Turkmenistan, in order to update these relations and reflect the changed political situation. The PCA is a 'mixed' agreement, establishing a political dialogue and covering trade in goods, investment-related questions, and cooperation, in a wide range of areas.

Given the normally protracted time-scale for ratification of a PCA, the Commission also negotiated and initialled an Interim Agreement with Turkmenistan in 1997. This would provide - as its name suggests - for provisional implementation of the part of the PCA which deals with trade-related matters, thereby greatly facilitating trade between the two parties. The Council is required to conclude the Agreement on behalf of the European Community, and Parliament (lead committee: Committee on International Trade) is consulted. (It should be noted that, while INTA is the lead committee on trade matters, AFET is the competent committee on the PCA). While the Interim Agreement is more restrictive in scope than the PCA, it also contains a clause allowing for suspension in cases of breaches of respect for democracy or human rights.

2. Brief Background

In 2000, Parliament was consulted on the Interim Agreement. AFET's draftsman at the time, Mr Souladakis, had recommended approval, with the proviso that the committee would expect to see improvements in the human rights situation before drawing up its report on the PCA. However, the lead committee on the Interim Agreement decided not to move ahead with its report. Today, the dossier is again before the two relevant committees.

3. The situation now

As AFET's draftsman on the Interim Agreement - and rapporteur on the forthcoming PCA - I repeat the recommendation made by my predecessor, basing my judgement on the new willingness shown by the Turkmen side to engage with the EU in a dialogue on several issues, including individual human rights cases, and a strongly-held view that, by isolating Turkmenistan even further than it is already, the possibility of democratisation and improvements in human rights will be made much more remote.

The abolition of the death penalty, the announcement of a general amnesty whereby a number of prisoners will be released next year, the recently introduced law against child labour, and visits from the OSCE rapporteur on national minorities, are all steps in the right direction. The fact that new business and political classes are emerging, albeit very tentatively, may well be a precursor to a strengthened civil society sector and, eventually, to the emergence of political parties.

But let us be under no illusions - the Turkmen regime is still a repressive one, run by a president who in 1999 extended his term of office indefinitely and was elected, without opposition, with 99.5% of the vote.

President Niyazov (or "Turkmenbashi" - great leader of the Turkmens) has stated he will leave office in 2010, making way for multi-party elections. By definition, in this single-party state formal opposition parties are outlawed and the clampdown on freedom of movement and association following the 2002 attempt on the president's life still continues. There is strict censorship, repression of political dissent, ill-treatment of prisoners, and an all-pervasive "cult of personality". The authorities control virtually all aspects of civil life, to the extent that opera, ballet and even car radios are banned!

While Turkmenistan has some of the world's largest natural gas reserves and important oil reserves and is a major cotton exporter, half the population live in poverty; it still has to ratify/implement many ILO conventions. Turkmenistan is neutral and is recognised by the UN as such. It maintains good relations with Iran and Turkey as well as with Russia, which could be helpful in the region. It should also be noted that Turkmenistan's foreign policy is closely linked with energy and that access to external markets is one of its main objectives. While the EU clearly has energy needs, it should be at the same time cautious about subsuming its human rights principles to commercial considerations.

4. Conclusion

The above-mentioned willingness to engage in dialogue is welcome and a step in the right direction towards the next stage.

This committee believes that a stimulus for improvement in Turkmenistan must be provided and that is why, 7 years after the Interim Agreement was first proposed, we think it is time to approve it.

What we now expect to see from Turkmenistan - before any further discussion on the PCA is possible - is significant progress on human rights.

The Interim Agreement is an indication of the EU's goodwill; now it is up to Turkmenistan to take this opportunity to respond.

WSKAZÓWKI

Komisja Spraw Zagranicznych zwraca się do Komisji Handlu Międzynarodowego, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1.     na podstawie licznych, starannie wyważonych przesłanek oraz pod warunkiem, że Rada uzależni zawarcie wszelkich układów handlowych lub gospodarczych z rządem Turkmenistanu od spełnienia wielu warunków, szczególnie w dziedzinie praw człowieka, wyraża zgodę na zawarcie tymczasowego porozumienia z Turkmenistanem w sprawie handlu i spraw związanych z handlem;

2.     zwraca uwagę, że związana z brakiem reform i nadmierną kontrolą państwa polityka zagraniczna Turkmenistanu powoduje izolację kraju przez państwa demokratyczne, szanujące prawa człowieka, o gospodarce wolnorynkowej; zauważa, że gospodarka Turkmenistanu nie opiera się na mechanizmach wolnorynkowych oraz, że przedsiębiorczość prywatna jest słabo rozwinięta, a poziom interwencji państwa w gospodarkę osiągnął alarmujący poziom;

3.     chociaż sytuacja w zakresie praw człowieka i izolacja Turkmenistanu nadal są powodem bardzo poważnej troski, uznaje, iż widoczne są tam pierwsze oznaki zmian, między innymi zniesienie kary śmierci i powszechna amnestia dla więźniów; zamierza okazać poparcie dla tych zmian; wzywa rząd Turkmenistanu do wprowadzenia zmian odzwierciedlających zalecenia sprawozdawcy OBWE ds. Turkmenistanu oraz Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców; o ile zmiany te zostaną wprowadzone w życie, widzi w tymczasowym porozumieniu ważny krok w kierunku zachęcenia Turkmenistanu do poczynienia dalszego, szybszego postępu ku poprawie sytuacji w zakresie praw człowieka i do nawiązania dialogu na ten temat z UE;

4.     z ubolewaniem zauważa, że władze nadal stawiają partie polityczne poza prawem, represjami odpowiadają na wszelkie protesty i krytykę, uciskają oficjalnie nieuznane ugrupowania religijne i organizacje pozarządowe, kontrolują praktycznie wszystkie aspekty życia społecznego i czynnie izolują obywateli kraju od społeczności międzynarodowej; powtarza wezwanie do całkowitego i natychmiastowego zaprzestania tortur wobec przeciwników politycznych, zwolnienia więźniów sumienia, bezstronnego śledztwa w sprawie wszystkich przypadków śmierci w aresztach i dopuszczenia niezależnych obserwatorów do procesów sądowych;

5 .    wzywa Turkmenistan do nadania prawdziwego znaczenia konstytucji z 1992 r. i do pełnego poszanowania obowiązków wynikających z głównych traktatów o prawach człowieka, których jest stroną;

6.     z zadowoleniem wita powołanie przez Radę w dniu 28 czerwca 2005 r. Jana Kubisa na stanowisko pierwszego specjalnego przedstawiciela UE w Azji Środkowej, co jest świadectwem rosnącego zaangażowania UE w tym ważnym regionie; wyraża nadzieję, że specjalny przedstawiciel UE przyczyni się do poprawy skuteczności i koordynacji reakcji międzynarodowej na problemy Turkmenistanu;

7.     zwraca uwagę, że Turkmenistan został oficjalnie uznany przez ONZ za państwo neutralne oraz, że łączą go dobre stosunki z Iranem i Turcją oraz bliskie stosunki dwustronne z Rosją; jest świadomy, że ze względu na jedne z największych na świecie rezerwy gazu naturalnego oraz znaczne rezerwy ropy naftowej, polityka zagraniczna Turkmenistanu jest ściśle związana z energią;

8.     wskazuje, że choć porozumienie dotyczy w pierwszym rzędzie spraw związanych z handlem, poszanowanie demokracji i praw człowieka jest również istotną częścią strategii współpracy przewidywanej zarówno dla tymczasowego porozumienia jak i ewentualnej ratyfikacji umowy o partnerstwie i współpracy i wiąże się bezwarunkowo ze stosowaniem klauzuli poszanowania praw człowieka i demokracji; zwraca uwagę Turkmenistanu, że UE gotowa jest zawiesić częściowo swe porozumienia z państwami, które nie honorują odpowiednich klauzul, jak miało to miejsce w październiku 2005 r. w przypadku Uzbekistanu;

9.     podkreśla, że oczekuje dalszych sprawdzalnych dowodów znacznej poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka, zanim zaleci ratyfikację umowy o partnerstwie i współpracy;

10.   przypomina o prośbie do Komisji o dostarczenie informacji o sytuacji w zakresie praw człowieka nie później niż w marcu 2006 roku.

.    

PROCEDURA

Tytuł	Wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie tymczasowego porozumienia między Wspólnotą Europejską oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Turkmenistanem
Numer procedury	5144/1999 - C5-0338/1999 - 1998/0304(CNS)
Komisja przedmiotowo właściwa	INTA
Komisja wyznaczona do wydania opinii   Data ogłoszenia na posiedzeniu	AFET 16.9.2004
Sprawozdawca komisji opiniodawczej   Data powołania	Panagiotis Beglitis 13.9.2004
Rozpatrzenie w komisji	23.11.2005	23.11.2005
Data zatwierdzenia wskazówek	21.3.2006
Wynik głosowania końcowego	za: przeciw: wstrzymujących się:		40 7 1
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Angelika Beer, Panagiotis Beglitis, André Brie, Elmar Brok, Philip Claeys, Véronique De Keyser, Giorgos Dimitrakopoulos, Ana Maria Gomes, Alfred Gomolka, Richard Howitt, Jana Hybášková, Toomas Hendrik Ilves, Michał Tomasz Kamiński, Helmut Kuhne, Vytautas Landsbergis, Emilio Menéndez del Valle, Francisco José Millán Mon, Pasqualina Napoletano, Annemie Neyts-Uyttebroeck, Baroness Nicholson of Winterbourne, Raimon Obiols i Germà, Cem Özdemir, Alojz Peterle, João de Deus Pinheiro, Mirosław Mariusz Piotrowski, Hubert Pirker, Paweł Bartłomiej Piskorski, Libor Rouček, José Ignacio Salafranca Sánchez-Neyra, Jacek Emil Saryusz-Wolski, György Schöpflin, Gitte Seeberg, Marek Maciej Siwiec, István Szent-Iványi, Konrad Szymański, Charles Tannock, Ari Vatanen, Karl von Wogau, Luis Yañez-Barnuevo García, Josef Zieleniec
Zastępcy obecni podczas głosowania końcowego	Irena Belohorská, Alexandra Dobolyi, Patrick Gaubert, Jaromír Kohlíček, Ģirts Valdis Kristovskis, Miguel Angel Martínez Martínez, Aloyzas Sakalas, Tatjana Ždanoka
Zastępcy (art. 178 ust. 2) obecni podczas głosowania końcowego

PROCEDURA

Tytuł	Wniosek dotyczący decyzji Rady i Komisji w sprawie zawarcia Umowy przejściowej w sprawie handlu i kwestii związanych z handlem pomiędzy Wspólnotą Europejską oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej z jednej strony, a Turkmenistanem z drugiej strony
Odsyłacze	5144/1999 – C5-0338/1999 – 1998/0304(CNS)
Data konsultacji z PE	13.12.1999
Komisja przedmiotowo właściwa   Data ogłoszenia na posiedzeniu	INTA 16.9.2004
Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii   Data ogłoszenia na posiedzeniu	AFET 16.9.2004
Opinia niewydana   Data wydania decyzji
Ściślejsza współpraca   Data ogłoszenia na posiedzeniu	nie
Sprawozdawca(y)   Data powołania	Daniel Caspary 18.1.2005
Poprzedni sprawozdawca(y)
Procedura uproszczona - data decyzji
Zastrzeżenia do podstawy prawnej   Data wydania opinii JURI
Zmiana wysokości środków finansowych   Data wydania opinii BUDG
Zasięgnięcie opinii Komitetu Ekonomiczno-Społecznego przez PE - data decyzji na posiedzeniu
Zasięgnięcie opinii Komitetu Regionów przez PE - data decyzji na posiedzeniu
Rozpatrzenie w komisji	12.7.2005		22.2.2006
Data przyjęcia	21.3.2006
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	14 2 1
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Jean-Pierre Audy, Enrique Barón Crespo, Daniel Caspary, Giulietto Chiesa, Sajjad Karim, Caroline Lucas, David Martin, Javier Moreno Sánchez, Georgios Papastamkos, Godelieve Quisthoudt-Rowohl, Tokia Saïfi, Peter Šťastný, Robert Sturdy, Daniel Varela Suanzes-Carpegna, Zbigniew Zaleski
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Antolín Sánchez Presedo, Frithjof Schmidt
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego
Data złożenia	24.3.2006
Uwagi (dane dostępne tylko w jednym języku)	...