SPRAWOZDANIE w sprawie wniosku dotyczącego zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)

7.11.2008 - (COM(2008)0180 – C6‑0162/2008 – 2008/0070(COD)) - ***I

Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych
Sprawozdawca: Thomas Mann
Sprawozdawca komisji opiniodawczej(*):
Dumitru Oprea, Komisja Kultury i Edukacji
(*) Procedura obejmująca zaangażowane komisje – art. 47 Regulaminu

PROJEKT REZOLUCJI LEGISLACYJNEJ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie wniosku dotyczącego zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)

(COM(2008)0180 – C6‑0162/2008 – 2008/0070(COD))

(Procedura współdecyzji: pierwsze czytanie)

Parlament Europejski,

–   uwzględniając wniosek Komisji przedstawiony Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2008)0180),

–   uwzględniając art. 251 ust. 2 oraz art. 149 ust. 4 i art. 150 ust. 4 traktatu WE, zgodnie z którymi wniosek został przedstawiony przez Komisję (C6‑0162/2008),

–   uwzględniając art. 51 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych oraz opinię Komisji Kultury i Edukacji (A6‑0424/2008),

1.  zatwierdza po poprawkach wniosek Komisji;

2.  zwraca się do Komisji o ponowne przekazanie mu sprawy, jeśli uzna ona za stosowne wprowadzenie znaczących zmian do swojego wniosku lub zastąpienie go innym tekstem;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji.

Poprawka  1 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 1 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(1) Poszerzanie i uznawanie wiedzy, umiejętności i kompetencji obywateli ma kluczowe znaczenie dla rozwoju osobistego, konkurencyjności, zatrudnienia i spójności społecznej Wspólnoty. Z tego względu powinny one ułatwiać transnarodową mobilność pracownikom i uczącym się oraz przyczyniać się do spełniania wymogów popytu i podaży na europejskim rynku pracy. Należy zatem promować i zwiększać na poziomie krajowym i wspólnotowym uczestnictwo w procesie uczenia się przez całe życie ponad granicami, a także transfer, uznawanie i akumulację indywidualnych wyników uczenia się uzyskanych w kontekście formalnym, nieformalnym i pozaformalnym.	(1) Poszerzanie i uznawanie wiedzy, umiejętności i kompetencji obywateli ma kluczowe znaczenie dla ich rozwoju osobistego i zawodowego, a także dla konkurencyjności, zatrudnienia i spójności społecznej Wspólnoty. Z tego względu powinny one ułatwiać transnarodową mobilność pracownikom i uczącym się oraz przyczyniać się do spełniania wymogów popytu i podaży na europejskim rynku pracy. Należy zatem promować i zwiększać na poziomie wspólnotowym uczestnictwo w procesie uczenia się przez całe życie ponad granicami, a także transfer, uznawanie i akumulację indywidualnych wyników uczenia się uzyskanych w kontekście formalnym, nieformalnym i pozaformalnym.
Uzasadnienie
Poprawka ma na celu uwzględnienie kwestii rozwoju zawodowego.
Poprawka  2 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 2 a preambuły (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	(2a) Systemy kształcenia i szkolenia zawodowego, będące głównymi sposobami uczenia się przez całe życie, są bezpośrednio związane ze szkolnictwem ogólnym i wyższym oraz z polityką zatrudnienia i polityką społeczną poszczególnych państw członkowskich. Poprzez swoje krzyżowo-sektorowe oddziaływanie wspierają one nie tylko konkurencyjność europejskiej gospodarki i pomagają pokryć zapotrzebowanie rynku pracy, ale też promują spójność społeczną, równość i uczestnictwo oraz zaangażowanie społeczeństwa;
Poprawka  3 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 3 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(3) Rezolucja Rady z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wspierania ściślejszej współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego („proces kopenhaski”) oraz wspólne sprawozdanie Rady i Komisji na temat wdrożenia programu Edukacja i szkolenie 2010 przyjętego w 2004 r. podkreśla znaczenie systemu transferu i akumulacji punktów dla kształcenia i szkolenia zawodowego.	(3) Rezolucja Rady z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wspierania ściślejszej współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego („proces kopenhaski”) oraz wspólne sprawozdanie Rady i Komisji na temat wdrożenia programu Edukacja i szkolenie 2010 przyjętego w 2004 r. podkreśla znaczenie systemu transferu i akumulacji punktów dla kształcenia i szkolenia zawodowego, natomiast wspólny raport Rady i Komisji za 2008 r. (dokument 5723/08) podkreśla potrzebę zwiększenia starań na rzecz poprawy jakości i atrakcyjności kształcenia i szkolenia zawodowego.
Poprawka  4 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 5 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(5) Celem niniejszego zalecenia jest stworzenie Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej: „ECVET”) mającego ułatwić transfer, uznawanie i akumulację efektów uczenia się osób pragnących uzyskać kwalifikację. Zwiększy to przejrzystość i możliwość przenoszenia efektów uczenia się obywateli w obrębie wszystkich państw członkowskich oraz między nimi w ramach obszaru uczenia się przez całe życie ponad granicami.	(5) Celem niniejszego zalecenia jest stworzenie Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej: „ECVET”) mającego ułatwić transfer, uznawanie i akumulację ocenianych efektów uczenia się osób pragnących uzyskać kwalifikację. Zwiększy to ogólne rozumienie wyników uczenia się obywateli, przejrzystość tych wyników, transnarodową mobilność i możliwość przenoszenia efektów uczenia się obywateli między poszczególnymi państwami członkowskimi i w miarę możliwości w państwach członkowskich w ramach obszaru uczenia się przez całe życie ponad granicami, a także zwiększy mobilność i możliwość przenoszenia kwalifikacji na szczeblu krajowym pomiędzy różnymi sektorami gospodarki oraz na rynku pracy. Przyczyni się to ponadto do rozwoju i rozszerzenia europejskiej współpracy w dziedzinie edukacji i szkolenia.
Poprawka  5 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 7 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(7) ECVET stosuje się do wszystkich efektów uczenia się, które powinny być z reguły osiągalne w ramach szeregu ścieżek kształcenia i uczenia się, a następnie podlegać transferowi i uznaniu.. Niniejsze zalecenie wpisuje się zatem w szersze cele promowania uczenia się przez całe życie i zwiększania możliwości zatrudnienia, mobilności i integracji społecznej osób pracujących i uczących się oraz przyczynia się do modernizacji systemów kształcenia i szkolenia, do opracowania elastycznych i zindywidualizowanych ścieżek kształcenia i szkolenia zawodowego, do tworzenia powiązań między kształceniem, szkoleniem, zatrudnieniem i indywidualnymi potrzebami, do tworzenia pomostów pomiędzy formalnym, nieformalnym i pozaformalnym uczeniem się, oraz do uznawania efektów uczenia się osiąganych w ramach doświadczenia życiowego i zawodowego.	(7) ECVET stosuje się do wszystkich efektów uczenia się, które powinny być z reguły osiągalne w ramach szeregu ścieżek kształcenia i uczenia się na wszystkich szczeblach europejskich ram kwalifikacji w zakresie uczenia się przez całe życie (dalej zwanych „EQF”), a następnie podlegać transferowi i uznaniu. Niniejsze zalecenie wpisuje się zatem w szersze cele promowania uczenia się przez całe życie i zwiększania możliwości zatrudnienia, otwartości, mobilności i integracji społecznej osób pracujących i uczących się. W szczególności ułatwia ono opracowanie elastycznych i zindywidualizowanych ścieżek, jak również uznawanie efektów uczenia się osiąganych poprzez nieformalne i pozaformalne uczenie się.
Poprawka  6 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 9 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(9) Niniejsze zalecenie powinno zwiększyć spójność i porównywalność systemów transferu i akumulacji punktów stosowanych w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego i Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS), stosowanego w sektorze szkolnictwa wyższego, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia możliwości przechodzenia z jednego poziomu kształcenia lub szkolenia na inny, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką.	(9) Niniejsze zalecenie powinno zwiększyć spójność, porównywalność i komplementarność systemów transferu i akumulacji punktów stosowanych w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego i Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS), stosowanego w sektorze szkolnictwa wyższego, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia możliwości przechodzenia z jednego poziomu kształcenia lub szkolenia na inny, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką.
Poprawka  7 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 10 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(10) Walidacja efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego powinna być wspierana zgodnie z konkluzjami Rady w sprawie wspólnych europejskich zasad identyfikacji i weryfikacji kształcenia nieformalnego i incydentalnego z dnia 28 maja 2004 r..	(10) Walidacja ocenianych efektów uczenia się pozaformalnego i nieformalnego powinna być wspierana zgodnie z konkluzjami Rady w sprawie wspólnych europejskich zasad identyfikacji i weryfikacji kształcenia nieformalnego i incydentalnego z dnia 28 maja 2004 r.
Poprawka  8 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 12 a preambuły (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	(12a) Niniejsze zalecenie powinno ułatwić udział właściwych władz lokalnych i regionalnych w procesie włączania do ECVET krajowych/regionalnych ram kwalifikacji.
Poprawka  9 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 13 a preambuły (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	(13a) Wprowadzenie i realizacja ECVET odbywa się na zasadach dobrowolności zgodnie z art. 149 i 150 TWE i dlatego można je przeprowadzać jedynie w zgodzie z obowiązującymi krajowymi przepisami prawa i uregulowaniami. Niniejsze zalecenie jest zgodne z zasadą pomocniczości poprzez wspieranie i uzupełnianie działań państw członkowskich, ułatwianie współpracy między nimi, zwiększanie przejrzystości oraz wspieranie mobilności i uczenia się przez całe życie.
Poprawka  10 Wniosek dotyczący zalecenia Zalecenie 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. wspierały Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej zwany „ECVET”), określony w załączniku 1 i 2, aby ułatwić międzynarodową mobilność w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego oraz znieść granice w sferze uczenia się przez całe życie;	1. wspierały Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej zwany „ECVET”) na wszystkich szczeblach EQF, określony w załączniku 1 i 2, aby ułatwić międzynarodową mobilność i uznawanie efektów uczenia się w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego oraz znieść granice w sferze uczenia się przez całe życie;
Poprawka  11 Wniosek dotyczący zalecenia Zalecenie 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
2. stosowały ECVET od 2012 r., zwłaszcza poprzez podjęcie środków umożliwiających jego stopniowe wprowadzanie, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką, w odniesieniu do kwalifikacji w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego, do celów transferu, uznawania i akumulacji efektów uczenia się uzyskanych przez osoby indywidualne w kontekstach formalnych, pozaformalnych i nieformalnych;	2. stosowały ECVET, zwłaszcza poprzez podjęcie środków umożliwiających jego jak najszybsze przetestowanie począwszy od roku 2012 oraz stopniowe wprowadzanie, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką, w odniesieniu do kwalifikacji w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego na szczeblach 1-8 EQF, do celów transferu, uznawania i akumulacji efektów uczenia się uzyskanych przez osoby indywidualne w kontekstach formalnych, a w stosownych przypadkach pozaformalnych i nieformalnych;
Poprawka  12 Wniosek dotyczący zalecenia Zalecenie 3
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
3. wspierały rozwój krajowych i europejskich partnerstw i sieci skupiających właściwe instytucje i władze, partnerów społecznych, sektory oraz podmioty prowadzące działalność w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, polegającą na testowaniu, wdrażaniu i promowaniu ECVET;	3. wspierały rozwój krajowych i europejskich partnerstw i sieci skupiających organy odpowiedzialne za kwalifikacje i dyplomy, placówki kształcenia i szkolenia zawodowego, partnerów społecznych oraz inne zainteresowane podmioty prowadzące działalność polegającą na testowaniu, wdrażaniu i promowaniu ECVET;
Poprawka  13 Wniosek dotyczący zalecenia Zalecenie 4
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
4. zagwarantowały zainteresowanym stronom w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego oraz osobom indywidualnym dostęp do informacji na temat ECVET i wskazówki dotyczące stosowania tego systemu. Ponadto powinny zagwarantować, aby informacje na temat zastosowania ECVET do kwalifikacji były odpowiednio upowszechniane przez właściwe władze, oraz aby pokrewne, wydane przez właściwe władze dokumenty „Europass” zawierały odpowiednie informacje;	4. zagwarantowały zainteresowanym stronom, w tym osobom indywidualnym, w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego dostęp do informacji na temat ECVET i wskazówki dotyczące stosowania tego systemu. Ponadto powinny zagwarantować, aby informacje na temat zastosowania ECVET do kwalifikacji były odpowiednio upowszechniane przez właściwe władze, oraz aby pokrewne, wydane przez właściwe władze dokumenty „Europass” zawierały odpowiednie informacje;
Poprawka  14 Wniosek dotyczący zalecenia Zamierzenie 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
2. opracowanie, wraz z ekspertami krajowymi i europejskimi oraz z użytkownikami, instrukcji i narzędzi dla użytkowników; pogłębianie specjalistycznej wiedzy w celu zwiększenia spójności ECVET z Europejskim systemem transferu i akumulacji punktów stosowanym w sektorze szkolnictwa wyższego oraz regularne informowanie o rozwoju sytuacji w związku z ECVET;	2. opracowanie – we współpracy z europejskimi i krajowymi ekspertami z zakresu kształcenia i szkolenia zawodowego oraz szkolnictwa wyższego, a także z użytkownikami – instrukcji i narzędzi dla użytkowników; pogłębianie specjalistycznej wiedzy w celu zwiększenia spójności i komplementarności ECVET z Europejskim systemem transferu i akumulacji punktów stosowanym w sektorze szkolnictwa wyższego, oraz regularne informowanie o rozwoju sytuacji w związku z ECVET;
Poprawka  15 Wniosek dotyczący zalecenia Zamierzenie 4
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
4. monitorowanie podjętych działań i podejmowanie działań następczych, w szczególności poprzez aktualizowanie wskazówek oraz, po dokonaniu przeglądu i oceny tych działań wspólnie z państwami członkowskimi, sporządzenie cztery lata po przyjęciu niniejszego zalecenia sprawozdania dla Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczącego zgromadzonych doświadczeń i wniosków na przyszłość, w tym, w razie konieczności, ewentualnego przeglądu i dostosowania niniejszego zalecenia.	4. monitorowanie działań podjętych podczas testowania i podejmowanie działań następczych, gwarantowanie wszystkim zainteresowanym obywatelom dostępu do wskazówek oraz, po dokonaniu przeglądu i oceny tych działań oraz przeprowadzonych testów wspólnie z państwami członkowskimi, sporządzenie pięć lat po przyjęciu niniejszego zalecenia sprawozdania dla Parlamentu Europejskiego i Rady, dotyczącego zgromadzonych doświadczeń i wniosków na przyszłość, w tym, w razie konieczności, ewentualnego przeglądu i dostosowania ostatecznego zalecenia obejmującego aktualizację załączników technicznych i wskazówek.
Poprawka  16 Wniosek dotyczący zalecenia Załącznik 2 – punkt 1 – ustęp 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. Jednostka jest składnikiem kwalifikacji, będącym spójnym zbiorem wiedzy, umiejętności i kompetencji wymaganych w ramach określonej kwalifikacji. Kwalifikacja z zasady składa się z szeregu jednostek; tworzy ją określony zestaw jednostek. Osoba ucząca się może zatem uzyskać kwalifikację poprzez akumulowanie wymaganych jednostek w różnych krajach i w różnych kontekstach (uczenie się formalne, pozaformalne i nieformalne).	1. Jednostka jest składnikiem kwalifikacji, będącym spójnym zbiorem wiedzy, umiejętności i kompetencji wymaganych w ramach określonej kwalifikacji. Każda jednostka posiada pewną liczbę powiązanych z nią punktów ECVET. Kwalifikacja z zasady składa się z szeregu jednostek; tworzy ją określony zestaw jednostek. Osoba ucząca się może zatem uzyskać kwalifikację poprzez akumulowanie wymaganych jednostek w różnych krajach i w różnych kontekstach (uczenie się formalne, pozaformalne i nieformalne).
Poprawka  17 Wniosek dotyczący zalecenia Załącznik 2 – punkt 3 – ustęp 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Porozumienie o programie zajęć powinno stwierdzać, że jeżeli uczący się uzyskał zakładane efekty uczenia się i otrzymał pozytywną ocenę od instytucji goszczącej, to instytucja macierzysta może dokonać ich walidacji i uznać je jako część wymogów, których spełnienie warunkuje otrzymanie kwalifikacji, zgodnie z zasadami i procedurami ustanowionymi przez właściwą instytucję.	Porozumienie o programie zajęć powinno stwierdzać, że jeżeli uczący się uzyskał zakładane efekty uczenia się i otrzymał pozytywną ocenę od instytucji goszczącej, to instytucja macierzysta powinna dokonać ich walidacji i uznać je za część wymogów, których spełnienie warunkuje otrzymanie kwalifikacji, zgodnie z zasadami i procedurami ustanowionymi przez właściwą instytucję.

UZASADNIENIE

Globalizacja stanowi wyzwanie dla konkurencyjności gospodarki i sektora społecznego UE. Nabyte umiejętności i kompetencje wystawiane są na próbę i trzeba je stale uzupełniać. Aby UE była w stanie konkurować na arenie światowej pod względem polityki edukacyjnej, należy zmniejszyć odsetek uczniów przerywających edukację, zwiększyć liczbę osób uczestniczących w uczeniu się przez całe życie oraz ułatwić możliwość przechodzenia między instytucjami szkolnictwa wyższego i zawodowego. W celu zagwarantowania możliwości zatrudnienia należy już na etapie szkolenia zawodowego gromadzić doświadczenia zdobywane zagranicą. Gospodarka europejska potrzebuje w coraz większym stopniu znających języki obce wykwalifikowanych pracowników posiadających doświadczenie zawodowe zdobyte zagranicą, którzy są w stanie współpracować z innymi pracownikami i klientami zagranicą. Mobilność transgraniczna jako część szkolenia i dalszego kształcenia ma duże znaczenie, jednak istnieją znaczne przeszkody. Uzyskanych wyników uczenia się nie można wystarczająco udokumentować, obliczyć i ocenić, w różnych państwach członkowskich kwalifikacje zdobywa się i definiuje w różny sposób, dwustronne ustalenia mogą utrudniać porównywalność z innymi systemami, a współpraca organów oświatowych, jak również władz krajowych i regionalnych jest często niewystarczająca. Planowany Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) przyczyni się do ułatwienia transgranicznej mobilności pracowników oraz osiągnięcia przejrzystości w zakresie kwalifikacji zawodowych nabytych zagranicą.

Fazy powstawania ECVET

Poprawa szkolnictwa zawodowego stanowi kluczowy element osiągnięcia celów strategii lizbońskiej (marzec 2000 r.) tj. wzrostu gospodarczego, konkurencyjności, zatrudnienia i spójności społecznej. Rada Europejska również podkreśliła konieczność większej przejrzystości w zakresie dokumentowania kwalifikacji oraz uczenia się przez całe życie jako ważnych elementów dostosowania się do potrzeb społeczeństwa opartego na wiedzy. W 2001 r. w Brugii doszło do zacieśnienia współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego. Podczas szczytu w Barcelonie w marcu 2002 r. stworzono podstawy międzynarodowego uznawania efektów uczenia się w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego ukierunkowanego na uznawanie punktów poprzez Europejski system transferu i akumulacji punktów (ECTS). W listopadzie 2002 r. Rada zainicjowała proces kopenhaski, przyznając priorytet wprowadzeniu systemu transferu i akumulacji punktów w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego. Należy przy tym uwzględnić przede wszystkim kryteria przejrzystości, porównywalności, możliwość transferu oraz uznawania kompetencji.

ECVET jest jedną z kilku inicjatyw w zakresie kształcenia i szkolenia na szczeblu europejskim. Powinien on łączyć kształcenie zawodowe i szkolnictwo wyższe. Można to osiągnąć poprzez ECTS (wspieranie mobilności studentów i praktykantów), EUROPASS (promowanie przejrzystości kwalifikacji i kompetencji), Europejską Kartę Jakości na rzecz Mobilności (EQCM) oraz Europejskie Ramy Kwalifikacji (EQF). W 2006 r. sprawozdawca sporządził sprawozdanie z inicjatywy własnej Parlamentu na temat EQF.

Konsultacje z zainteresowanymi stronami

Sprawozdawca z zadowoleniem przyjmuje włączenie do prac ekspertów, ich udział w grupach roboczych, konsultacje oraz opracowywanie badań. Dzięki temu ECVET postrzegany jest jako wartościowy instrument optymalizacji dostosowania systemów kształcenia i szkolenia zawodowego do indywidualnych potrzeb i wymogów rynku pracy, pod warunkiem że uwzględnia on specyfikę krajową i regionalną oraz że jest funkcjonalny z punktu widzenia pracowników i przedsiębiorstw w Europie, którzy są jego użytkownikami. Rozmowy przeprowadzone przez sprawozdawcę potwierdzają wrażenie, że w krajach, w których prowadzi się szkolenia na wszystkich etapach szkolnictwa, nie jest wystarczająco znane praktyczne znaczenie kształcenia i szkolenia zawodowego odbywającego się poprzez współpracę szkół i zakładów pracy (np. niemiecki system dualny), jak również nieznane są znaczne nakłady specjalistyczne, czasowe i finansowe umożliwiające zakończenie dalszego kształcenia i szkolenia zawodowego o wysokiej jakości np. zdobyciem dyplomu mistrzowskiego lub uznaniem świadectwa potwierdzającego wyższe kwalifikacje kupieckie. Wyniki konsultacji na temat ECVET omówiono podczas przewodnictwa Niemiec w Radzie w czasie konferencji w Monachium w czerwcu 2007 r., w której uczestniczył sprawozdawca.

Cele systemu transferu i akumulacji punktów

ECVET stanowi ramy metodyczne, które obejmują zdobytą wiedzę, zdobyte umiejętności i kompetencje na podstawie efektów uczenia się, uporządkowują kwestię transferu i akumulacji punktów oraz umieszczają je w kontekście kwalifikacji. Powinno być możliwe przenoszenie ich na zasadzie dobrowolności pomiędzy różnymi systemami kwalifikacji zawodowych oraz priorytetowe traktowanie w dziedzinie formalnego uczenia się. Nadal istnieje duża potrzeba przeprowadzenia dyskusji na temat stosowania i przydziału punktów. Osoba ucząca się powinna zatem stopniowo zdobywać jednostki i móc je gromadzić poprzez możliwe do zdobycia punkty kredytowe w ramach ogólnego profilu kompetencyjnego, a w określonych przypadkach również w ramach kwalifikacji powszechnie uznawanego dyplomu. Automatyczna akumulacja częściowych kwalifikacji, która powinna prowadzić do pełnej kwalifikacji, jest niezgodna z praktykami stosowanymi w państwach członkowskich, w których stosowane jest całościowe podejście do kształcenia i szkolenia zawodowego oraz zasady polegającej na dostosowywaniu szkolenia do potrzeb określonych zawodów (niem. Berufsprinzip), prowadzące do egzaminu końcowego.

W celu osiągnięcia skuteczności zainteresowane podmioty powinny zobowiązać się do przestrzegania kryteriów dotyczących zapewniania jakości. Trzeba przy tym zagwarantować, że nie dojdzie do wymuszonego rozdrobnienia w dziedzinie szkolenia i dalszego kształcenia zawodowego oraz rozdrobnienia w zakresie uznanych zawodów wymagających szkolenia.

ECVET opiera się na efektach uczenia się, które z uwagi na różnorodne krajowe systemy kształcenia i szkolenia zawodowego znacznie się różnią. Instytucje oświatowe, przedsiębiorstwa oraz władze krajowe muszą dojść do porozumienia w celu zaangażowania wielu zainteresowanych podmiotów. Pełna zaufania współpraca powinna zagwarantować sukces przedsięwzięcia. W państwach członkowskich powinny powstać wysokiej jakości i trwałe partnerstwa oraz sieci szczebla europejskiego, krajowego i regionalnego, przy czym należy korzystać z istniejących struktur.

Decydujące znaczenie dla akceptacji systemu ECVET ma jego charakter oparty na dobrowolności. Na zainteresowane strony nie należy nakładać obciążeń prawnych Trzeba uwzględniać zakaz harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich zawarty w art. 149 i 150 traktatu i uniknąć zrównania krajowych systemów kwalifikacji. Tak samo nie można podważać sprawdzonych praktyk w dziedzinie szkolenia i obowiązujących w państwach członkowskich uregulowań krajowych. Należy zachować wielość systemów kształcenia i szkolenia. Najlepsze praktyki oraz ugruntowane doświadczenie praktyczne powinny zwiększyć naturalną dynamikę tego procesu.

ECVET jest długotrwałym przedsięwzięciem, które powinno przekształcić się w ciągły proces. Cztery lata po przyjęciu zalecenia Komisja przedłoży Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie na temat zdobytych doświadczeń i oczekiwanych skutków. Niezbędne jest przy tym zaangażowanie różnych zainteresowanych podmiotów – użytkowników i ich przedstawicieli.

ECVET może się przyczynić w znacznym stopniu do osiągnięcia celów EQR. Wspiera on transgraniczną mobilność, jak również dostęp do uczenia się przez całe życie w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego. Powinien on umożliwić osobom uczącym się wybieranie własnej kariery. Wprowadzenie ECVET zapewni Europie znaczną wartość dodaną i wniesie ważny wkład w powstawanie europejskiego rynku pracy oraz trwałość Europy.

Sprawozdawca proponuje, aby:

· stopniowe i oparte na praktyce wprowadzanie ECVET odbywało się poprzez dobrowolny udział państw członkowskich; opracować ramy jego realizacji w zgodzie ze specyfiką systemów krajowych i przy jej uwzględnieniu;

· ustanowić jasne kryteria w celu zagwarantowania odpowiedniości, przejrzystości, porównywalności i wzajemnego zaufania; koniecznie stworzyć ogólnoeuropejskie jednolite podstawy ilościowe przydzielania punktów;

· w tych państwach członkowskich, w których zdobycie pełnej kompetencji wymaga egzaminu końcowego, osiąganie pełnej kwalifikacji nie musiało odbywać się wyłącznie poprzez akumulację wymaganych jednostek;

· rozszerzyć zaproponowany przez Komisję harmonogram wprowadzanie ECVET; realizacja do 2012 r. wydaje się nierealistyczna; należy przewidzieć fazę testowania, aby w opracowywaniu uwzględnione były praktyczne doświadczenia: jednocześnie trzeba uniknąć świadomego odkładania tego procesu w czasie;

· sporządzić instrukcję dla użytkowników ECVET; ten praktyczny podręcznik należy opracować wkrótce;

· ograniczyć obciążenia administracyjne związane z ECVET; struktura sprawozdań musi być więc prosta i jasna, tak aby mogły posługiwać się nimi również MŚP i mniejsze zakłady; ponadto zamiast budować kompleksową platformę europejską należy korzystać z instytucji, partnerstw i sieci, które prowadzą już skuteczną współpracę;

· w celu realizacji założeń strategii lizbońskiej tj. elastycznego i opartego na wiedzy wzrostu gospodarczego system ECVET był otwarty na inne systemy spoza UE oraz aby mogły one z niego korzystać.

OPINIA Komisji Kultury i Edukacji (7.10.2008)

dla Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych

w sprawie wniosku dotyczącego zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)
(COM(2008)0180 – C6‑0162/2008 – 2008/0070(COD))

Sprawozdawca(*): Dumitru Oprea

(*)       Zaangażowane komisje – art. 47 Regulaminu

ZWIĘZŁE UZASADNIENIE

A. Krótkie streszczenie

W zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady proponuje się Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) mający na celu zwiększenie przejrzystości oraz ułatwienie transferu i akumulacji efektów uczenia się w różnych kontekstach uczenia się i w różnych krajach.

Różnorodność, a nawet rozdrobnienie kształcenia, systemu VET oraz systemów kwalifikacji w Europie, a także brak współpracy między rozmaitymi podmiotami na rynku (placówkami, władzami itd.) stanowią poważne wyzwanie dla mobilności Europejczyków w trakcie procesu uczenia się przez całe życie. W szkolnictwie wyższym mobilność pobudziło stworzenie Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów, a zatem wprowadzenie podobnego systemu w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego powinno wywrzeć taki sam wpływ.

W tym kontekście niniejszym zaleceniem ustanawia się system ECVET jako ramy metodologiczne, które można stosować do opisywania kwalifikacji w kategoriach jednostek efektów uczenia się wraz ze związanymi z nimi punktami, w celu transferu i akumulacji efektów uczenia się. ECVET nie ma na celu ani nie wymaga harmonizacji kwalifikacji i systemów szkolenia i kształcenia zawodowego; jest on natomiast ukierunkowany na większą porównywalność oraz zgodność i można go stosować na dowolnym poziomie referencyjnym europejskich ram kwalifikacji (EQF). Państwa członkowskie stosować będą to zalecenie na zasadzie dobrowolności począwszy od roku 2012.

System ECVET opiera się na trzech podstawowych zasadach:

· ustanowienie ram do opisu kwalifikacji jako jednostek efektów uczenia się, w celu uzyskania ich akumulacji i możliwości transferu;

· ustanowienie systemu, dzięki któremu efektom uczenia się VET przypisana zostanie pewna liczba punktów, które można walidować, akumulować i transferować z jednego kontekstu uczenia się do innego, a także pomiędzy poszczególnymi krajami;

· promowanie sieci i partnerstw między instytucjami, władzami i innymi zainteresowanymi stronami w zakresie VET w celu atmosfery wzajemnego zaufania oraz sformalizowanie partnerstw przy pomocy protokołów ustaleń (zawartych między nimi umów).

W zaleceniu zachęca się państwa członkowskie do stosowania ECVET od 2012 r., zwłaszcza poprzez przyjęcie środków umożliwiających jego stopniowe wprowadzanie – zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką – w odniesieniu do kwalifikacji w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego, do celów transferu, uznawania i akumulacji efektów uczenia się uzyskanych przez osoby indywidualne w kontekstach formalnych, pozaformalnych i nieformalnych.

B. Uwagi sprawozdawcy

Sprawozdawca pragnie zwrócić uwagę na fakt, że udane wdrożenie systemu ECVET musi w pierwszej kolejności opierać się na wspólnym zobowiązaniu przestrzegania zasad zapewnienia jakości. Ważną rolę odgrywa ponadto również zachęcanie zainteresowanych stron do tworzenia partnerstw i sieci ECVET w celu zapewnienia nie tylko ram do testowania systemu ECVET, lecz również służenia jako przykład dobrych praktycznych wzorców oraz wypracowywania atmosfery wzajemnego zaufania w uznawaniu i transferze punktów pomiędzy poszczególnymi instytucjami.

Wielką zaletą systemu ECVET jest to, że może być on rozbudowywany i ulepszany w oparciu o podobne doświadczenia europejskie, które okazały się bardzo udane – używany w szkolnictwie wyższym Europejski system transferu i akumulacji punktów (ECTS). System ECVET musi zatem uwzględniać również niesłychanie zróżnicowany rynek systemów szkolenia i kształcenia zawodowego (VET); z tego samego powodu koncentruje się on na efektach uczenia się, a nie na czasie spędzonym na przyswojeniu wiedzy, umiejętności i kompetencji.

Obok szkolnictwa wyższego, kształcenie i szkolenie zawodowe stanowi istotny element procesu uczenia się przez całe życie. Uwzględniając fakt, że oba te elementy zwykle się uzupełniają, sprawozdawca pragnie podkreślić konieczność spójności, porównywalności i komplementarności Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów stosowanych w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego (ECVET) oraz Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS).

POPRAWKI

Komisja Kultury i Edukacji zwraca się do Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, jako do komisji przedmiotowo właściwej, o naniesienie w swoim sprawozdaniu następujących poprawek:

Poprawka  1 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 2 a preambuły (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	(2a) Systemy kształcenia i szkolenia zawodowego, będące głównymi sposobami uczenia się przez całe życie, są bezpośrednio związane ze szkolnictwem ogólnym i wyższym oraz z polityką zatrudnienia i polityką społeczną poszczególnych państw członkowskich. Poprzez swoje krzyżowo-sektorowe oddziaływanie wspierają one nie tylko konkurencyjność europejskiej gospodarki i pomagają pokryć zapotrzebowanie rynku pracy, ale też promują spójność społeczną, równość i uczestnictwo oraz zaangażowanie społeczeństwa;
Poprawka  2 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 3 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(3) W rezolucji Rady z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wspierania ściślejszej współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego („proces kopenhaski”) oraz we wspólnym sprawozdaniu Rady i Komisji z postępów w realizacji programu prac „Edukacja i szkolenie 2010”, przyjętego w 2004 r. , zwrócono uwagę na znaczenie systemu transferu i akumulacji punktów dla kształcenia i szkolenia zawodowego.	(3) Rezolucja Rady z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wspierania ściślejszej współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego („proces kopenhaski”) oraz wspólne sprawozdanie Rady i Komisji na temat wdrożenia programu Edukacja i szkolenie 2010 przyjętego w 2004 r. podkreśla znaczenie systemu transferu i akumulacji punktów dla kształcenia i szkolenia zawodowego, natomiast wspólny raport Rady i Komisji za 2008 r. (dokument 5723/08) podkreśla potrzebę zwiększenia starań na rzecz poprawy jakości i atrakcyjności kształcenia i szkolenia zawodowego.
Poprawka  3 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 5 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(5) Celem niniejszego zalecenia jest stworzenie Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej: „ECVET”) mającego ułatwić transfer, uznawanie i akumulację efektów uczenia się osób pragnących uzyskać kwalifikacje. Zwiększy to przejrzystość i możliwość przenoszenia efektów uczenia się obywateli w obrębie wszystkich państw członkowskich oraz między nimi w ramach obszaru uczenia się przez całe życie ponad granicami.	(5) Celem niniejszego zalecenia jest stworzenie Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej: „ECVET”) mającego ułatwić transfer, uznawanie i akumulację efektów uczenia się osób pragnących uzyskać kwalifikacje. Zwiększy to przejrzystość, transnarodową mobilność i możliwość przenoszenia efektów uczenia się obywateli między poszczególnymi państwami członkowskimi w ramach obszaru uczenia się przez całe życie ponad granicami, a także zwiększy mobilność i możliwość przenoszenia kwalifikacji na szczeblu krajowym pomiędzy różnymi sektorami gospodarki oraz na rynku pracy.
Poprawka  4 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 9 preambuły
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
(9) Niniejsze zalecenie powinno zwiększyć spójność i porównywalność systemów transferu i akumulacji punktów stosowanych w kształceniu i szkoleniu zawodowym z europejskim systemem transferu i akumulacji punktów (ECTS) stosowanym w szkolnictwie wyższym, i w ten sposób powinno zwiększyć możliwość przechodzenia z jednego poziomu kształcenia lub szkolenia na inny, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i krajową praktyką.	(9) Niniejsze zalecenie powinno zwiększyć spójność, porównywalność i komplementarność systemów transferu i akumulacji punktów stosowanych w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego i Europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS), stosowanego w sektorze szkolnictwa wyższego, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia możliwości przechodzenia z jednego poziomu kształcenia lub szkolenia na inny, zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką.
Poprawka  5 Wniosek dotyczący zalecenia Punkt 12 a preambuły (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	(12a) Niniejsze zalecenie powinno ułatwić udział właściwych władz lokalnych i regionalnych w procesie włączania do ECVET krajowych/regionalnych ram kwalifikacji.
Poprawka  6 Wniosek dotyczący zalecenia Zalecenie 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. wspierały Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej zwany „ECVET”), określony w załączniku 1 i 2, aby ułatwić międzynarodową mobilność w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego oraz znieść granice w sferze uczenia się przez całe życie;	1. wspierały Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (dalej zwany „ECVET”), określony w załączniku 1 i 2, aby ułatwić międzynarodową mobilność oraz uznawanie efektów uczenia się w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego oraz znieść granice w sferze uczenia się przez całe życie;
Poprawka  7 Wniosek dotyczący zalecenia Zalecenie 4
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
4. zagwarantowały zainteresowanym stronom w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego oraz osobom indywidualnym dostęp do informacji na temat ECVET i wskazówki dotyczące stosowania tego systemu. Ponadto by zadbały o należyte upowszechnianie przez właściwe władze informacji o zastosowaniu systemu ECVET do kwalifikacji oraz o uzupełnianie pokrewnych dokumentów „Europass”, wydanych przez właściwe władze, odpowiednimi precyzyjnymi informacjami;	4. zagwarantowały zainteresowanym stronom, w tym osobom indywidualnym, w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego dostęp do informacji na temat ECVET i wskazówki dotyczące stosowania tego systemu. Ponadto powinny zagwarantować, aby informacje na temat zastosowania ECVET do kwalifikacji były odpowiednio upowszechniane przez właściwe władze, oraz aby pokrewne, wydane przez właściwe władze dokumenty „Europass” zawierały odpowiednie informacje;
Poprawka  8 Wniosek dotyczący zalecenia Zamierzenie 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
2. opracowanie, wraz z ekspertami krajowymi i europejskimi oraz z użytkownikami, instrukcji i narzędzi dla użytkowników; pogłębianie specjalistycznej wiedzy w celu zwiększenia spójności ECVET z Europejskim systemem transferu i akumulacji punktów stosowanym w sektorze szkolnictwa wyższego oraz regularne informowanie o rozwoju sytuacji w związku z ECVET;	2. opracowanie – we współpracy z krajowymi i europejskimi ekspertami z zakresu kształcenia i szkolenia zawodowego oraz szkolnictwa wyższego, a także z użytkownikami – instrukcji dla użytkowników oraz rozwijanie narzędzi i specjalistycznej wiedzy w celu zwiększenia spójności i komplementarności ECVET z Europejskim systemem transferu i akumulacji punktów stosowanym w sektorze szkolnictwa wyższego, oraz regularne informowanie o rozwoju sytuacji w związku z ECVET;
Poprawka  9 Wniosek dotyczący zalecenia Załącznik 2 - punkt 1 - ustęp 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. Jednostka jest składnikiem kwalifikacji, będącym spójnym zbiorem wiedzy, umiejętności i kompetencji wymaganych w ramach określonej kwalifikacji. Kwalifikacja z zasady składa się z szeregu jednostek; tworzy ją określony zestaw jednostek. Osoba ucząca się może zatem uzyskać kwalifikację poprzez akumulowanie wymaganych jednostek w różnych krajach i w różnych kontekstach (uczenie się formalne, pozaformalne i nieformalne).	1. Jednostka jest składnikiem kwalifikacji, będącym spójnym zbiorem wiedzy, umiejętności i kompetencji wymaganych w ramach określonej kwalifikacji. Każda jednostka posiada pewną liczbę powiązanych z nią punktów ECVET. Kwalifikacja z zasady składa się z szeregu jednostek; tworzy ją określony zestaw jednostek. Osoba ucząca się może zatem uzyskać kwalifikację poprzez akumulowanie wymaganych jednostek w różnych krajach i w różnych kontekstach (uczenie się formalne, pozaformalne i nieformalne).
Poprawka  10 Wniosek dotyczący zalecenia Załącznik 2 - punkt 3 - ustęp 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Porozumienie o programie zajęć powinno stwierdzać, że jeżeli uczący się uzyskał zakładane efekty uczenia się i otrzymał pozytywną ocenę od instytucji goszczącej, to instytucja macierzysta może dokonać ich walidacji i uznać je jako część wymogów, których spełnienie warunkuje otrzymanie kwalifikacji, zgodnie z zasadami i procedurami ustanowionymi przez właściwą instytucję.	Porozumienie o programie zajęć powinno stwierdzać, że jeżeli uczący się uzyskał zakładane efekty uczenia się i otrzymał pozytywną ocenę od instytucji goszczącej, to instytucja macierzysta powinna dokonać ich walidacji i uznać je za część wymogów, których spełnienie warunkuje otrzymanie kwalifikacji, zgodnie z zasadami i procedurami ustanowionymi przez właściwą instytucję.

PROCEDURA

Tytuł	Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)
Odsyłacze	COM(2008)0180 – C6-0162/2008 – 2008/0070(COD)
Komisja przedmiotowo właściwa	EMPL
Opinia wydana przez Data ogłoszenia na posiedzeniu	CULT 24.4.2008
Ściślejsza współpraca - data ogłoszenia na posiedzeniu	19.6.2008
Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej Data powołania	Dumitru Oprea 22.5.2008
Rozpatrzenie w komisji	24.6.2008		10.9.2008
Data przyjęcia	7.10.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	13 1 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Ivo Belet, Marielle De Sarnez, Marie-Hélène Descamps, Věra Flasarová, Milan Gaľa, Lissy Gröner, Ruth Hieronymi, Mikel Irujo Amezaga, Manolis Mavrommatis, Ljudmila Novak, Dumitru Oprea, Doris Pack, Thomas Wise
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Rolf Berend

PROCEDURA

Tytul	Europejski system transferu i akumulacji punktów w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)
Odsyłacze	COM(2008)0180 – C6-0162/2008 – 2008/0070(COD)
Data przedstawienia w PE	9.4.2008
Komisja przedmiotowo właściwa        Data ogłoszenia na posiedzeniu	EMPL 24.4.2008
Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii        Data ogłoszenia na posiedzeniu	CULT 24.4.2008
Procedura obejmująca zaangażowane komisje        Data ogłoszenia na posiedzeniu	CULT 19.6.2008
Sprawozdawca(y)        Data powołania	Thomas Mann 6.5.2008
Rozpatrzenie w komisji	10.9.2008		6.10.2008		4.11.2008
Data przyjęcia	5.11.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	41 1 1
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Jan Andersson, Iles Braghetto, Philip Bushill-Matthews, Alejandro Cercas, Ole Christensen, Derek Roland Clark, Luigi Cocilovo, Jean Louis Cottigny, Jan Cremers, Proinsias De Rossa, Harald Ettl, Richard Falbr, Carlo Fatuzzo, Ilda Figueiredo, Joel Hasse Ferreira, Stephen Hughes, Karin Jöns, Sajjad Karim, Jean Lambert, Bernard Lehideux, Elizabeth Lynne, Thomas Mann, Jan Tadeusz Masiel, Elisabeth Morin, Juan Andrés Naranjo Escobar, Csaba Őry, Siiri Oviir, Marie Panayotopoulos-Cassiotou, Pier Antonio Panzeri, Elisabeth Schroedter, José Albino Silva Peneda, Jean Spautz, Gabriele Stauner, Ewa Tomaszewska, Anne Van Lancker, Gabriele Zimmer
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Françoise Castex, Anna Ibrisagic, Rumiana Jeleva, Claude Turmes
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Giles Chichester, Viktória Mohácsi, Silvia-Adriana Ţicău
Data złożenia	7.11.2008