Parlament Europejski,

–   uwzględniając artykuły 3, 6, 11 i 19 Traktatu o Unii Europejskiej oraz artykuły 177, 300 i 310 Traktatu WE,

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 12 lutego 2004 r. w sprawie wzmocnienia działań UE w dziedzinie praw człowieka i demokratyzacji wobec partnerów śródziemnomorskich(1),

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie komunikatu Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczącego roli Unii Europejskiej w propagowaniu praw człowieka i demokratyzacji w krajach trzecich (COM(2001)0252)(2),

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 20 września 1996 r. w sprawie sprawozdania dotyczącego komunikatu Komisji w sprawie wpisania klauzuli o poszanowaniu zasad demokracji i praw człowieka w umowach pomiędzy Wspólnotą i państwami trzecimi (COM(1995)0216)(3),

–   uwzględniając swoje dotychczasowe rezolucje w sprawie przestrzegania praw człowieka na świecie z dnia 28 kwietnia 2005 r.(4), 22 kwietnia 2004 r.(5), 4 września 2003 r.(6), 25 kwietnia 2002 r.(7), 5 lipca 2001 r.(8), 16 marca 2000 r.(9), 17 grudnia 1998 r.(10), 12 grudnia 1996 r.(11), 26 kwietnia 1995 r.(12), 12 marca 1993 r.(13), 12 września 1991 r.(14), 18 stycznia 1989 r.(15), 12 marca 1987 r.(16), 22 października 1985 r.(17), 22 maja 1984 r.(18) i 17 maja 1983 r.(19),

–   uwzględniając Umowę o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku a UE, podpisaną w Kotonu dnia 23 czerwca 2000 r.(20), zmienioną w Luksemburgu dnia 25 czerwca 2005 r.(21),

–   uwzględniając Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej ogłoszoną w Nicei dnia 7 grudnia 2000 r.(22),

–   uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Rady ustanawiającego Agencję Unii Europejskiej ds. Praw Podstawowych (COM(2005)0280),

–   uwzględniając Powszechną Deklarację Praw Człowieka (1948) i inne instrumenty ONZ w zakresie praw człowieka, w szczególności Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966) oraz Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966), Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1965), Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979), Konwencję w sprawie zakazu tortur (1984), Konwencję o Prawach Dziecka (1989), Deklarację Wiedeńską i Program Działań Światowej Konferencji Praw Człowieka (1993) oraz Deklarację ONZ o obrońcach praw człowieka (1998),

–   uwzględniając konwencje przyjęte w ramach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP),

–   uwzględniając przyjęte w 2003 r. normy ONZ dotyczące odpowiedzialności międzynarodowych korporacji i innych przedsiębiorstw w stosunku do praw człowieka, które odnoszą te zasady do odpowiedzialności przedsiębiorstw w zakresie praw człowieka;

–   uwzględniając wszystkie umowy między Unią Europejską a państwami trzecimi,

–   uwzględniając art. 45 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych oraz opinie Komisji Handlu Międzynarodowego i Komisji Rozwoju (A6-0004/2006),

A.   mając na uwadze, że należy utrzymywać i promować uniwersalność, indywidualność i niepodzielność praw człowieka, obejmujących nie tylko prawa obywatelskie i polityczne, ale też prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne oraz mając na uwadze, że Unia Europejska musi nadal ustanawiać służące temu odpowiednie instrumenty,

B.   mając na uwadze, że rozwijanie i konsolidowanie demokracji oraz praworządność, a także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności są globalnym celem Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa i muszą stanowić integralną część polityki zewnętrznej Unii Europejskiej,

C.   mając na uwadze, że wysiłki w kierunku propagowania poszanowania praw człowieka i demokracji jako podstawowych celów polityki stosunków zewnętrznych UE pójdą na marne w przypadku braku wysunięcia na pierwszy plan podstawowych zasad odnoszących się do interesów ekonomicznych, politycznych oraz bezpieczeństwa,

D.   podkreślając, że Unia Europejska musi być w stanie reagować szybko i skutecznie na poważne i utrzymujące się naruszenia praw człowieka i zasad demokracji, oraz że w wielu sytuacjach nie miało to miejsca bez względu na obiektywną ocenę stanu praw człowieka i demokracji w państwach trzecich,

E.   mając na uwadze, że prawnie wiążący charakter klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji powinien uczynić ją ważnym instrumentem polityki europejskiej mającym na celu promowanie praw podstawowych, a ponadto, po 10 latach od jej pierwszego sporządzenia, nadszedł czas na ocenę jej wdrażania i możliwości jej usprawnienia,

F.   mając na uwadze, że klauzula ta została dotychczas wprowadzona do ponad 50 umów i ma zastosowanie do ponad 120 państw; mając ponadto na uwadze, że klauzula ta nie jest jedynym środkiem, jakim dysponuje UE w zakresie propagowania podstawowych praw oraz że całość europejskiej polityki zewnętrznej, w jej wymiarze politycznym, gospodarczym i handlowym, winna opierać się na propagowaniu podstawowych zasad demokratycznych,

G.   podkreślając znaczenie, jakie ma w tym kontekście umowa z Kotonu podpisana w czerwcu 2000 roku z państwami AKP, która wzmocniła klauzulę dotyczącą praw człowieka i demokracji wprowadzoną przez Wspólnotę Europejską jako "element podstawowy" wszystkich umów z państwami trzecimi, i opiera się ona obecnie na poszanowaniu praw człowieka, zasad demokracji i rządów prawa, a także na dobrym rządzeniu i należytym zarządzaniu sprawami publicznymi,

H.   mając na uwadze, że Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne AKP-UE stanowi jedyne w swoim rodzaju forum do prowadzenia dialogu pomiędzy parlamentarzystami z AKP i UE, zwłaszcza na temat praw człowieka i kwestii związanych z demokracją;

I.   mając na uwadze, że w licznych umowach z państwami rozwiniętymi oraz w porozumieniach sektorowych, takich jak porozumienia w sprawie włókiennictwa, rolnictwa i rybołówstwa, ciągle brakuje tej klauzuli,

J.   mając na uwadze, że prawa człowieka winny stanowić ważny element mandatu negocjacyjnego udzielanego Komisji przez Radę do negocjacji umów zewnętrznych, a także fakt, że procedura definiowania tego mandatu winna być bardziej przejrzysta,

K.   mając na uwadze, że Parlament Europejski musi wyrazić swoją zgodę, zanim umowa wejdzie w życie, lecz nie jest ona potrzebna do rozpoczęcia konsultacji lub częściowego zawieszenia umowy, co ogranicza jego rolę polityczną i instytucjonalną,

L.   podkreślając, że społeczeństwo obywatelskie oraz międzynarodowe organizacje pozarządowe zajmujące się prawami człowieka mają wiele do zaoferowania pod względem całej procedury sporządzania, wdrażania i oceny klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji w umowach między UE a państwami trzecimi,

M.   wyrażając przekonanie, że Unia Europejska musi wypracować nowe procedury i nowe kryteria stosowania klauzuli dotyczącej prawach człowieka i demokracji, stosowane bez żadnej dyskryminacji wobec wszystkich państw, bez względu na poziom ich rozwoju,

N.   mając na uwadze, że klauzula dotycząca praw człowieka i demokracji ma zastosowanie zarówno do Unii Europejskiej, jak i do państw trzecich, a jednak nie skorzystano dotychczas w pełni z jej wzajemnego charakteru,

O.   ponownie wyrażając przekonanie, że pomoc humanitarną w nagłych przypadkach należy wyłączyć z jakiegokolwiek ewentualnego "negatywnego" stosowania klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji w imię fundamentalnej zasady solidarności między narodami,

1.   z zadowoleniem przyjmuje generalną praktykę Wspólnoty Europejskiej wprowadzania od 1992 r. klauzul dotyczących praw człowieka i demokracji - tak zwanych klauzul "elementów podstawowych" oraz "niewykonania umowy" - do zawieranych przez siebie umów międzynarodowych;

2.   wzywa do zapewnienia większej przejrzystości procesu wdrażania klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji, filaru polityki zewnętrznej UE, oraz większego zaangażowania Parlamentu Europejskiego; wskazuje, że nie można wyciągać sankcji w stosunku do państw, w których zanotowano przypadki naruszenia praw człowieka, lecz w stosunku do samych naruszeń;

3.   jest zdania, że w procesie zawierania z krajem trzecim umowy międzynarodowej zawierającej klauzulę dotyczącą praw człowieka, obowiązkiem Unii jest upewnienie się, czy dany kraj trzeci przestrzega międzynarodowych norm odnoszących się do praw człowieka w chwili podpisania porozumienia;

4.   podkreśla, że jednym z czynników, które negatywnie wpłynęły na stosowanie tej klauzuli, jest ogólny sposób jej sformułowania, który nie określa szczegółowej procedury "pozytywnych" i "negatywnych" interwencji w ramach współpracy między UE i państwami trzecimi, co pozostawia kontrolę nad bardziej ogólnymi wymogami praw człowieka Radzie i krajowym priorytetom Państw Członkowskich;

5.   pochwala jednak eksperymentalne zastosowanie klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji w art. 9 i 96 umowy z Kotonu z państwami AKP, które doprowadziło nawet do czasowego zawieszenia współpracy gospodarczej i handlowej z niektórymi państwami AKP z powodu poważnych naruszeń praw człowieka, wzmacniając w ten sposób zdecydowanie determinację Unii Europejskiej i jej wiarygodność; opowiada się za kontynuowaniem tych działań oraz za włączeniem ich jako standardu do umów między UE i państwami trzecimi;

6.   podkreśla, że polityczna i prawna treść klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji zawarta jest w umowie z Kotonu; opisuje ona szczegółowo mechanizmy konsultacji i wymiany informacji poprzedzające czasowe zawieszenie współpracy dwustronnej;

7.   opowiada się za sporządzeniem nowej "klauzuli modelowej", która miałaby poprawić aktualne sformułowanie znane jako "art. 2", w celu zapewnienia spójniejszego, skuteczniejszego i bardziej przejrzystego podejścia do polityki europejskiej w zakresie praw człowieka w umowach z państwami trzecimi; klauzula modelowa powinna uwzględniać następujące zasady:

8.   wzywa do rozszerzenia klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji na wszystkie nowe umowy zawierane przez Unię Europejską z państwami trzecimi, zarówno uprzemysłowionymi, jak i rozwijającymi się, a także na umowy sektorowe, wymianę handlową, pomoc techniczną lub finansową, podobnie jak uczyniono to wobec krajów AKP;

9.   wzywa do rozszerzenia pozytywnego wymiaru klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji, która pociąga za sobą konieczność przyjęcia skutecznych środków umożliwiających przyczynienie się do korzystania z praw człowieka poprzez odpowiednie podmioty, włączenie stałej oceny i monitorowania wpływu samej umowy w zakresie praw człowieka jak również skupienie na prawach człowieka w procesie wdrażania wszystkich aspektów umowy;

10.   podkreśla, że nie jest już dłużej gotowy wyrażać zgodę na nowe międzynarodowe porozumienia nie zawierające klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji;

11.   wyraża przekonanie, że Parlament Europejski musi uczestniczyć w określaniu mandatu negocjacyjnego dla nowych umów z państwami trzecimi, w szczególności w przygotowywaniu ich celów politycznych oraz promocji praw człowieka; w tym celu Komisja i Rada powinny w większym stopniu zaangażować Parlament Europejski, poprzez odpowiednie komisje parlamentarne, w sporządzanie mandatu negocjacyjnego dla umów między UE i państwami trzecimi; podkreśla w związku z tym konieczność poprawy międzyinstytucjonalnej wymiany informacji oraz dostępu do baz danych Komisji i Rady;

12.   w odniesieniu do potrzeby zapewnienia efektywnego mechanizmu monitorowania poszanowania praw człowieka i zasad demokratycznych przez partnerów:

13.  zwracając uwagę na fakt, że zasadniczo rady stowarzyszenia zarządzają stosunkami między Unią Europejską a państwami trzecimi, wzywa do powszechnego ustanowienia podkomitetów ds. praw człowieka na podstawie układów o stowarzyszeniu, posiadających uprawnienia do:

14.   wzywa Parlament Europejski do nawiązania ścisłej współpracy z radami stowarzyszenia oraz z podkomitetami ds. praw człowieka oraz międzyparlamentarne delegacje Parlamentu Europejskiego do odgrywania większej roli w tej współpracy, a także do niezmiennego umieszczania dyskusji na temat klauzuli w programach ich wizyt;

15.   podkreśla, że kryteria rozpoczęcia procedury konsultacyjnej lub zastosowania odpowiednich środków muszą być obiektywne i czytelne;

16.   podkreśla, że żaden ze środków nie może zostać zniesiony, zanim przyczyny jego stosowania przestaną istnieć oraz wzywa do wprowadzenia dodatkowych środków w przypadkach, gdy istniejące środki nie przyniosły rezultatów po upływie znacznego okresu czasu;

17.   uznając, że potrzeba jednomyślności w Radzie w celu rozpoczęcia procedury konsultacyjnej utrudniła stosowanie klauzuli, wzywa do zniesienia wymogu jednomyślności przy rozpoczynaniu procedury konsultacyjnej oraz do dokonania przeglądu art. 300 ust. 2 Traktatu WE, który ogranicza rolę Parlamentu Europejskiego w takich przypadkach;

18.   wskazuje na znaczenie zwrócenia uwagi szerokiej opinii publicznej na fakt, że klauzula dotycząca praw człowieka i demokracji umieszczana jest w umowach pomiędzy UE i państwami trzecimi;

19.   jest zdania, że w wyjątkowym przypadku krajów, z którymi UE dzieli podstawowe wartości i wspólną politykę długofalową, takich jak kraje objęte "nową polityką sąsiedztwa", możliwe byłoby rozważenie podpisania umów wychodzących poza klauzulę dotyczącą praw człowieka i demokracji, opartych na korzystaniu ze wspólnych instytucji promujących zasady demokracji i prawa człowieka, na podobieństwo Rady Europy lub innych instytucji regionalnych;

20.   ze szczególnym uwzględnieniem krajów objętych europejską polityką sąsiedztwa, z którymi Unia Europejska utrzymuje szczególnie bliskie związki poprzez układy stowarzyszeniowe, klauzula wina przewidywać, że sygnatariusze takich układów winni przyznać sobie, na zasadzie wzajemności, prawo do obserwacji odbywających się u nich wyborów parlamentarnych i prezydenckich; wzywa Radę i Komisję, aby nadal zachęcały zainteresowane kraje do przyjmowania międzynarodowych obserwatorów w okresie trwania wyborów w interesie zachowania przejrzystości;

21.  podkreśla, że aby wybory mogły być uważane za demokratyczne, wolne i równe, muszą być spełnione uprzednio pewne warunki wstępne, obejmujące między innymi poszanowanie praw politycznych i obywatelskich, poszanowanie swobody wyrażania opinii i informacji, równy dostęp do środków masowego przekazu oraz poszanowanie pluralizmu politycznego, tak aby zaoferować wyborcom rzeczywisty wybór;

22.   zwraca się do swojego przewodniczącego o przekazanie niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Dz.U. C 97 E z 22.4.2004, str. 656. (2) Dz.U. C 131 E z 5.6.2003, str. 147. (3) Dz.U. C 320 z 28.10.1996, str. 261. (4) Teksty przyjęte, P6_TA(2005)0150. (5) Dz.U. C 104 E z 30.4.2004, str. 1048. (6) Dz.U. C 76 E z 25.3.2004, str. 386. (7) Dz.U. C 131 E z 5.6.2003, str. 138. (8) Dz.U. C 65 E z 14.3.2002, str. 336. (9) Dz.U. C 377 z 29.12.2000, str. 336. (10) Dz.U. C 98 z 9.4.1999, str. 267. (11) Dz.U. C 20 z 20.1.1997, str. 161. (12) Dz.U. C 126 z 22.5.1995, str. 15. (13) Dz.U. C 115 z 26.4.1993, str. 214. (14) Dz.U. C 267 z 14.10.1991, str. 165. (15) Dz.U. C 47 z 27.2.1989, str. 61. (16) Dz.U. C 99 z 13.4.1987, str. 157. (17) Dz.U. C 343 z 31.12.1985, str. 29. (18) Dz.U. C 172 z 2.7.1984, str. 36. (19) Dz.U. C 161 z 10.6.1983, str. 58. (20) Dz.U. L 317 z 15.12.2000, str. 3. (21) Dz.U. L 287 z 28.10.2005, str. 1. (22) Dz.U. C 364 z 18.12.2000, str. 1.