Uprawnienia kontrolne 

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego ma prawo zabrać głos na początku każdego szczytu Rady Europejskiej, przedstawiając stanowisko Parlamentu w kwestiach, które mają być omawiane przez prezydentów i premierów poszczególnych państw członkowskich.

Po zakończeniu każdego szczytu przewodniczący Rady Europejskiej przedstawia Parlamentowi sprawozdanie dotyczące wyników tego szczytu.

Rola
W skład Rady Europejskiej wchodzą prezydenci i premierzy państw członkowskich Unii Europejskiej, przewodniczący Rady – wybierany na okres dwóch i pół roku z możliwością jednorazowego ponownego wyboru – oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Rada określa ogólne kierunki i priorytety polityczne Unii.

Na początku i na końcu każdej sześciomiesięcznej prezydencji przewodniczący Rady Unii Europejskiej omawia program prezydencji z posłami do PE podczas sesji plenarnej.

Posłowie do PE mogą również kierować do Rady pytania wymagające odpowiedzi na piśmie lub odpowiedzi ustnej oraz zwracać się do niej z wnioskiem o inicjowanie nowych strategii politycznych.

Radzie do Spraw Zagranicznych stale przewodniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Bierze on udział we wszystkich debatach plenarnych dotyczących polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obrony. Dwa razy w roku wysoki przedstawiciel przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie na temat wspomnianych strategii politycznych oraz ich następstw finansowych.

Rola
Rada Unii Europejskiej jest kolejnym organem legislacyjnym UE. W jej skład wchodzą ministrowie poszczególnych państw członkowskich.

Zgodnie z postanowieniami Traktatu Lizbońskiego, szefowie państw i rządów UE proponują kandydata(-tkę) na przewodniczącego(-cą) Komisji Europejskiej, biorąc pod uwagę wyniki wyborów europejskich. Kandydat(ka) jest wybierany(-na) przez Parlament Europejski.

Parlament ma również prawo zatwierdzić bądź odrzucić skład Komisji Europejskiej. Od 1994 r. kandydaci i kandydatki na komisarzy muszą się stawić na wysłuchanie potwierdzające organizowane przez komisje Parlamentu Europejskiego, aby posłowie i posłanki mogli ich ocenić.

Parlament może złożyć wniosek w sprawie wotum nieufności wobec Komisji i ją odwołać. Żaden ze złożonych dotąd wniosków w sprawie wotum nieufności przedłożony w Parlamencie nie został przyjęty. W 1999 r. Komisja Europejska pod przewodnictwem Jacques'a Santera złożyła rezygnację, zanim odwołał ją Parlament.

Parlament zapewnia demokratyczną kontrolę nad Komisją Europejską. Regularnie analizuje sprawozdania przedkładane przez Komisję Europejską, w tym roczne sprawozdanie z działań podejmowanych przez UE oraz z realizacji budżetu UE. Raz w roku podczas sesji plenarnej przewodniczący(-ca) Komisji Europejskiej wygłasza przemówienie na temat stanu Unii, co jest okazją do omówienia dotychczasowych osiągnięć i przyszłych priorytetów. Parlament regularnie zwraca się do Komisji Europejskiej z wnioskami o inicjowanie nowych strategii politycznych, a Komisja Europejska ma obowiązek udzielania odpowiedzi na kierowane przez posłów i posłanki pytania wymagające odpowiedzi na piśmie lub odpowiedzi ustnej.

Rola
Komisja Europejska pełni rolę strażnika traktatów oraz organu wykonawczego UE.

Parlament może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o podjęcie przez Trybunał działań wobec Komisji lub Rady w przypadku, gdy instytucje te działają w sposób sprzeczny z duchem unijnego prawodawstwa.

Parlament wraz z Radą mogą zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o powołanie wyspecjalizowanych sądów. W 2005 r. powołano na przykład Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej w celu rozstrzygania sporów między UE a jej służbą publiczną.

Rola
Trybunał Sprawiedliwości jest sądem najwyższej instancji w sprawach dotyczących prawodawstwa UE. Interpretuje unijne prawo i dba o jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich UE.

Bez zgody Parlamentu Rada Europejska nie może mianować prezesa, wiceprezesa i Zarządu EBC.

Prezes EBC przedstawia roczne sprawozdanie z prac Banku podczas sesji plenarnej i prowadzi z Komisją Gospodarczą i Monetarną regularny dialog dotyczący polityki monetarnej.

Rola
Europejski Bank Centralny odpowiada za prowadzenie polityki monetarnej strefy euro.

Trybunał Obrachunkowy sporządza roczne sprawozdanie z wykonania budżetu za miniony rok i przedstawia je do zatwierdzenia Radzie oraz Parlamentowi Europejskiemu. Na podstawie tego sprawozdania Parlament decyduje czy Komisja we właściwy sposób zarządzała unijnymi pieniędzmi i czy może przyznać absolutorium z wykonania budżetu UE.

Aby Rada mogła mianować członków Trybunału Obrachunkowego, wymagana jest zgoda Parlamentu.

Rola
Trybunał Obrachunkowy kontroluje unijne finanse. Jako zewnętrzny audytor przyczynia się do poprawy zarządzania finansami UE i pełni funkcję niezależnego strażnika interesów finansowych obywateli Unii.

Parlament wybiera Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, który bada skargi dotyczące niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach UE. Rzecznik Praw Obywatelskich może wszczynać dochodzenia z inicjatywy własnej. Co roku prezentuje w Parlamencie Europejskim roczne sprawozdanie ze swoich prac.

Rola
Rzecznik odpowiada przed Parlamentem Europejskim i przedstawia posłom do PE sprawozdanie roczne. W wyjątkowej sytuacji – na wniosek Parlamentu – Trybunał Sprawiedliwości może odwołać Rzecznika Praw Obywatelskich.

Każdy obywatel UE, rezydent, przedsiębiorstwo czy organizacja może przesłać do Parlamentu Europejskiego petycję na temat łamania unijnego prawa.

Parlament może również powołać komisję śledczą do zbadania przypadków łamania prawa UE przez kraje członkowskie.