ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τον αναπτυξιακό αντίκτυπο των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ)
1.3.2006 - (2005/2162 (INI))
Επιτροπή Ανάπτυξης
Εισηγήτρια: Luisa Morgantini
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με σχετικά με τον αναπτυξιακό αντίκτυπο των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ)
(2005/2162 (INI))
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη τη Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης μεταξύ των Χωρών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της, που υπογράφηκε στο Κοτονού στις 23 Ιουνίου 2000 (συμφωνία του Κοτονού)[1],
– έχοντας υπόψη την υπουργική δήλωση της Αφρικανικής Ένωσης (ΑΕ) για τις διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ, η οποία διατυπώθηκε κατά την 3η τακτική σύνοδο της Συνδιάσκεψης Υπουργών Εμπορίου της ΑΕ στο Κάιρο, στις 5-9 Ιουνίου 2005 (AU/TI/MIN/DECL. (III)),
– έχοντας υπόψη τη δήλωση του Κέιπ Τάουν που εγκρίθηκε από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ στις 21 Μαρτίου 2002 (ΑΚΕ-ΕΕ/3382/02/τελ)[2],
– έχοντας υπόψη τη δήλωση της 81ης συνόδου του Συμβουλίου Υπουργών ΑΚΕ, που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 21-22 Ιουνίου 2005,
– έχοντας υπόψη την καταληκτική δήλωση του Sir John Kaputin στη συνεδρίαση των διαπραγματευτών ΑΚΕ για τις περιφερειακές ΣΟΕΣ, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο στις 4 Οκτωβρίου 2005,
– έχοντας υπόψη το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Εμπορικές και αναπτυξιακές πτυχές των διαπραγματεύσεων για τις ΣΟΕΣ», της 9ης Νοεμβρίου 2005 (SEC(2005)1459),
– έχοντας υπόψη την κοινή έκθεση σχετικά με τη φάση «όλες οι χώρες ΑΚΕ με την ΕΚ» των διαπραγματεύσεων για τις ΣΟΕΣ (Βρυξέλλες, 2 Οκτωβρίου 2003) (ACP/00/118/03 Rev.1, ACP-EC/NG/43),
– έχοντας υπόψη τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τη Χιλιετία, της 18ης Σεπτεμβρίου 2000, η οποία παρουσιάζει τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (ΑΣΧ) ως κριτήρια που καθόρισε από κοινού η διεθνής κοινότητα με στόχο την εξάλειψη της φτώχειας,
– έχοντας υπόψη τη δήλωση της «Παγκόσμιας Διάσκεψης 2005 των Ηνωμένων Εθνών» (Millennium + 5) του Σεπτεμβρίου 2005[3],
– έχοντας υπόψη την έκθεση της ομάδας εργασίας του ΟΗΕ για το Πρόγραμμα της Χιλιετίας, με επικεφαλής τον καθηγητή Jeffrey Sachs, που τιτλοφορείται «Επένδυση στην ανάπτυξη: Πρακτικό σχέδιο για την επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας»,
– έχοντας υπόψη την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 29ης Οκτωβρίου 2004 σχετικά με τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας 2000-2004 (SEC(2004)1379),
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της 12ης Απριλίου 2005: «Επιτάχυνση της προόδου που σημειώνεται όσον αφορά την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας - Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (COM(2005)0132),
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών της 13ης Ιουλίου 2005 με τίτλο «Πρόταση κοινής δήλωσης του Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με την Αναπτυξιακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης – “Η ευρωπαϊκή συναίνεση”» (COM(2005)0311),
– έχοντας υπόψη την Οικονομική Έκθεση 2004 για την Αφρική με τίτλο «Ελευθέρωση του εμπορικού δυναμικού της Αφρικής», της Οικονομικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Αφρική,
– έχοντας υπόψη την έκθεση προόδου των Προσωπικών Αντιπροσώπων της G8 για την Αφρική με θέμα την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης για την Αφρική, που δημοσιοποιήθηκε την 1η Ιουλίου 2005 από την Ομάδα των Οκτώ στο Λονδίνο,
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση του Gleneagles, που εκδόθηκε στις 8 Ιουλίου 2005 από την Ομάδα των Οκτώ στο Gleneagles,
– έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων της 23ης-24ης Μαΐου 2005,
– έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού του,
– έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Ανάπτυξης (A6‑0053/2006),
A. εκτιμώντας ότι μεταξύ του 1975 και του 2000 οι εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με τις χώρες ΑΚΕ διέπονταν από τις Συμβάσεις του Λομέ, οι οποίες χορηγούσαν στις χώρες ΑΚΕ μη αμοιβαία και προτιμησιακή πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ,
Β. εκτιμώντας ότι η υπογραφή της Συμφωνίας του Κοτονού το 2000 εγκαινίασε μια νέα περίοδο στις σχέσεις ΑΚΕ-ΕΕ, περιλαμβάνοντας και διατάξεις για νέες εμπορικές σχέσεις,
Γ. εκτιμώντας ότι πρωταρχικός στόχος της εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΕ και της Συμφωνίας του Κοτονού είναι να βελτιωθούν οι προοπτικές κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης των χωρών ΑΚΕ,
Δ. εκτιμώντας ότι η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας (ΑΣΧ), οι οποίοι πρέπει να θεωρούνται μόνο ως ένα πρώτο βήμα για την εξάλειψη της φτώχειας,
Ε. εκτιμώντας ότι οι στόχοι της Συμφωνίας του Κοτονού και της ΕΕ είναι σαφείς αλλά, αν ληφθεί υπόψη ο αναμενόμενος αντίκτυπος των ΣΟΕΣ με τη σημερινή τους μορφή στις εύθραυστες οικονομίες ΑΚΕ και οι διαφορές επιπέδων ανάπτυξης μεταξύ των οικονομιών της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ, ο ρόλος των ΣΟΕΣ στην επίτευξη των στόχων αυτών αμφισβητείται ολοένα περισσότερο από διάφορους ενδιαφερομένους, συμπεριλαμβανομένων αφρικανών υπουργών, ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ, ευρωπαίων παραγόντων και της κοινωνίας των πολιτών στον αναπτυσσόμενο κόσμο,
ΣΤ. εκτιμώντας ότι η ολοκλήρωση της αγοράς εντός της ΕΕ έχει συνοδευτεί από μέτρα συνοχής για την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων χωρών,
Ζ. εκτιμώντας ότι η Συμφωνία του Κοτονού υπογραμμίζει την ανάγκη αξιοποίησης των πρωτοβουλιών περιφερειακής ολοκλήρωσης των κρατών ΑΚΕ, δεδομένου ότι η δημιουργία ευρύτερων περιφερειακών αγορών και η βαθύτερη περιφερειακή ολοκλήρωση θα λειτουργήσουν ως κίνητρο για τους εμπορευόμενους και τους επενδυτές,
Η. εκτιμώντας ότι η Συμφωνία του Κοτονού περιλαμβάνει τη συμφωνία των συμβαλλόμενων μερών να καταλήξουν σε νέες εμπορικές ρυθμίσεις συμβατές με τον ΠΟΕ, αίροντας προοδευτικά τους φραγμούς στις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές και ενισχύοντας τη συνεργασία σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με το εμπόριο,
Θ. εκτιμώντας ότι οι υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες (παράρτημα V της Συμφωνίας του Κοτονού «Εμπορικό καθεστώς που ισχύει κατά την προπαρασκευαστική περίοδο που αναφέρεται στο άρθρο 37 (1)» καλύπτονται από παρέκκλιση του ΠΟΕ η οποία αναμένεται να λήξει στα τέλη του 2007,
Ι. εκτιμώντας ότι οι ΣΟΕΣ υποτίθεται ότι θα ορίσουν νέες εμπορικές σχέσεις μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ και χωρών ΑΚΕ, αλλά ότι η ελευθέρωση του εμπορίου μεταξύ άνισων εταίρων ως εργαλείο για την ανάπτυξη έχει αποδειχθεί ιστορικά αναποτελεσματική ή και επιζήμια,
ΙΑ. εκτιμώντας ότι η περιφερειακή πτυχή των ΣΟΕΣ είναι απαραίτητη για την ενίσχυση όχι μόνο του εμπορίου Βορρά-Νότου, αλλά επίσης του εμπορίου Νότου-Νότου,
ΙΒ. εκτιμώντας ότι έχει παραχωρηθεί στις λιγότερο αναπτυγμένες από τις χώρες ΑΚΕ πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ βάσει της πρωτοβουλίας «όλα εκτός από όπλα» (EBA),
ΙΓ. εκτιμώντας ότι το άρθρο 19 της Συμφωνίας του Κοτονού επιτρέπει την προσαρμογή του πλαισίου συνεργασίας ΑΚΕ-ΕΕ στις επιμέρους συνθήκες κάθε χώρας ΑΚΕ,
ΙΔ. εκτιμώντας ότι, στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Νοεμβρίου 2005, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν έναν βελτιωμένο μηχανισμό παρακολούθησης για την εκτίμηση της προόδου προς τους αναπτυξιακούς στόχους στο πλαίσιο της διαδικασίας ΣΟΕΣ,
ΙΕ. εκτιμώντας ότι βάσει του άρθρου 37 παράγραφος 6 της Συμφωνίας του Κοτονού, οι χώρες ΑΚΕ έχουν το δικαίωμα να διερευνήσουν εναλλακτικές λύσεις αντί των ΣΟΕΣ,
ΙΣΤ. εκτιμώντας ότι οι διαπραγματεύσεις για τις ΣΟΕΣ βρίσκονται σήμερα στον τέταρτο χρόνο τους, αλλά φαίνεται ότι μένουν πολλά ακόμη εμπόδια προκειμένου οι διαπραγματεύσεις να περατωθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2007, όπως προβλέπει η Συμφωνία του Κοτονού· εκτιμώντας ότι το άρθρο XXIV της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου απαιτεί σχέδιο και χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών «εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος»,
1. κατανοεί ότι οι διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ πηγάζουν από την ανάγκη να γίνουν οι εμπορικές σχέσεις ΑΚΕ-ΕΕ συμβατές με τους κανόνες του ΠΟΕ, αλλά καλεί την Επιτροπή να επαγρυπνεί ώστε το ζήτημα της συμβατότητας να μην προταχθεί του γενικού στόχου της ανάπτυξης· καλεί την Επιτροπή να μην επικεντρωθεί μόνο στη συμβατότητα με τους κανόνες του ΠΟΕ αλλά, σε συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες, να επιδιώξει επίσης τη βελτίωση των κανόνων του ΠΟΕ, ώστε να εξυπηρετούν περισσότερο την ανάπτυξη·
2. πιστεύει ότι, αν σχεδιαστούν καταλλήλως, οι ΣΟΕΣ αντιπροσωπεύουν μια ευκαιρία για να αναζωογονηθούν οι εμπορικές σχέσεις ΑΚΕ-ΕΕ, να προωθηθεί η οικονομική διαφοροποίηση και η περιφερειακή ολοκλήρωση των χωρών ΑΚΕ και να μειωθεί η φτώχεια στις χώρες αυτές·
3. χαιρετίζει τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις της Επιτροπής ότι η ανάπτυξη παραμένει ο πρωταρχικός αντικειμενικός σκοπός και επιδίωξη κάθε ΣΟΕΣ που πρόκειται να διαμορφωθεί·
4. εκφράζει την ανησυχία του ότι οι διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ/ΖΕΣ έχουν ξεκινήσει και προχωρούν σε σημαντικά στάδια χωρίς να υπάρχει πραγματικός δημοκρατικός διάλογος στις περισσότερες χώρες ΑΚΕ· ζητεί ως εκ τούτου πραγματικό δημόσιο διάλογο με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, νομοθετών και κυβερνητικών οργανισμών – και κατάλληλους μηχανισμούς ανάδρασης και διαβούλευσης για την αντιστροφή αυτής της κατάστασης και τη δυνατότητα δημοκρατικής συμμετοχής·
5. πιστεύει ότι, προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι αναπτυξιακοί στόχοι, οι ΣΟΕΣ θα έπρεπε να εστιαστούν ιδιαίτερα στην ενίσχυση της καλής οικονομικής διακυβέρνησης, προωθώντας την περιφερειακή ολοκλήρωση των οικονομιών ΑΚΕ και προσελκύοντας και διατηρώντας υψηλότερα επίπεδα επενδύσεων εντός των χωρών ΑΚΕ·
6. καλεί κατά συνέπεια την Επιτροπή και τις περιφέρειες ΑΚΕ να σχεδιάσουν τις ΣΟΕΣ με άξονα τις αρχές: της ασυμμετρίας υπέρ των περιφερειών ΑΚΕ· της υποστήριξης προς την περιφερειακή ολοκλήρωση ΑΚΕ· και της εφαρμογής ενός υγιούς και προβλέψιμου πλαισίου για την προώθηση του εμπορίου και των επενδύσεων στις περιφέρειες ΑΚΕ·
7. σημειώνει εντούτοις την έλλειψη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων που να ευνοούν την ανάπτυξη μέχρι στιγμής στις διαπραγματεύσεις, όπως φανερώνει η ολοένα εντεινόμενη ανησυχία και δυσαρέσκεια που εκφράζουν οι χώρες ΑΚΕ για τη μη εφαρμογή των μέτρων για την ενίσχυση της ανάπτυξης τα οποία απαιτούνται για την αποκόμιση συγκεκριμένων οφελών από μία ΣΟΕΣ, όπως οι δεσμευτικές υποσχέσεις για την αναπτυξιακή συνεργασία, τα συγκεκριμένα μέτρα προσαρμογής για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της διάβρωσης των προτιμήσεων, η μεταφορά τεχνολογίας και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας·
8. τονίζει ότι η έκβαση των διαπραγματεύσεων ΣΟΕΣ πρέπει να παρέχει προστασία στις εγχώριες και περιφερειακές αγορές των παραγωγών ΑΚΕ και να προσφέρει στις χώρες ΑΚΕ το απαραίτητο περιθώριο πολιτικής προκειμένου να εφαρμόσουν τις δικές τους αναπτυξιακές στρατηγικές·
9. προτρέπει την Επιτροπή να δράσει σύμφωνα με τον στόχο του Κοτονού για την εξάλειψη της φτώχειας και να υποστηρίξει την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη κάθε περιφερειακού σχηματισμού, και ιδίως τις οικονομικά ασθενέστερες χώρες κάθε σχηματισμού οι οποίες διαφορετικά ενδέχεται να περιθωριοποιηθούν, καθώς και να δεχθεί την ανάγκη μεγαλύτερης ευελιξίας –όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα των διαπραγματεύσεων για το βαθμιαίο εμπορικό άνοιγμα, τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου και τον βαθμό κάλυψης των προϊόντων– αν πρόκειται η μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη να αποτελέσει το συνολικό εξαγόμενο των ΣΟΕΣ· τονίζει ότι οι ΣΟΕΣ πρέπει να βοηθούν τις χώρες ΑΚΕ να ενσωματωθούν στην παγκόσμια οικονομία, τονώνοντας την ανάπτυξη μέσω του εμπορίου και λαμβάνοντας υπόψη την ασυμμετρία των οικονομιών τους·
10. τονίζει ότι η δήλωση αναπτυξιακής πολιτικής (DPS), και ιδίως η παράγραφος 36, παρέχει καθοδήγηση στους διαπραγματευτές ΣΟΕΣ· συνιστά προς τούτο στη Γενική Διεύθυνση Εμπορίου να εμμείνει στην αρχή της ασυμμετρίας και της ευελιξίας, να επιτρέψει «στις αναπτυσσόμενες χώρες να αποφασίσουν και να μεταρρυθμίσουν την εμπορική πολιτική σύμφωνα με τα ευρύτερα εθνικά αναπτυξιακά τους σχέδια», και να αναδιατάξει τη διαπραγματευτική στρατηγική της προκειμένου να την καταστήσει συμβατή με την επικαλύπτουσα αρχή της δήλωσης αναπτυξιακής πολιτικής για τη συνοχή της αναπτυξιακής πολιτικής·
11. τονίζει τη σπουδαιότητα των δημόσιων υπηρεσιών για την ανάπτυξη και τη δημοκρατία και καλεί συνεπώς την Επιτροπή να ενεργεί με επιφύλαξη όσον αφορά την ελευθέρωση των τομέων παροχής υπηρεσιών, και ειδικότερα να προστατεύσει την υδροδότηση, την υγεία, την εκπαίδευση, τις μεταφορές και την ενέργεια από την ελευθέρωση·
12. αναγνωρίζει τα πολύ διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ και εκφράζει ως εκ τούτου έντονη ανησυχία για το γεγονός ότι η υπερβολικά γρήγορη αμοιβαία ελευθέρωση του εμπορίου μεταξύ ΕΕ-ΑΚΕ μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στις ευπαθείς οικονομίες και κράτη ΑΚΕ, τη στιγμή ακριβώς που η διεθνής κοινότητα θα έπρεπε να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να υποστηρίξει τα κράτη που φιλοδοξούν να επιτύχουν τους ΑΣΧ· και ζητεί συνεπώς από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι θα παρέχεται ιδιαίτερη και επιλεκτική μεταχείριση στις χώρες ΑΚΕ στο πλαίσιο των ΣΟΕΣ, σύμφωνα με το άρθρο 34 παράγραφος 4 της Συμφωνίας του Κοτονού·
13. τονίζει ότι η δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, με πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων, αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την καταπολέμηση της φτώχειας και την επίτευξη των ΑΣΧ, εφόσον προωθεί την ανάπτυξη βιώσιμων μέσων συντήρησης και τις κοινωνικές συνθήκες υπό τις οποίες μπορεί να ενισχυθεί η ισότητα και η δημοκρατία·
14. τονίζει ότι οι Συμβάσεις Λομέ δεν κατόρθωσαν να υποκινήσουν επαρκή ανάπτυξη στις χώρες ΑΚΕ, ότι η βελτίωση της πρόσβασης στην αγορά δεν αρκεί από μόνη της να τονώσει την ανάπτυξη και ότι η διάβρωση των προτιμήσεων απαιτεί νέα μέσα· υπογραμμίζει ωστόσο ότι οι ΣΟΕΣ δεν θα είναι περισσότερο επιτυχείς εάν δεν στοχεύουν αποκλειστικά στη βιώσιμη ανάπτυξη· και ως εκ τούτου ζητεί να δημιουργήσουν οι διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ πραγματικά νέες και βελτιωμένες ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά για τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών από τις χώρες ΑΚΕ·
15. προτρέπει την Επιτροπή να αναλάβει φιλόδοξες νέες πρωτοβουλίες με στόχο τη σταθεροποίηση της τιμής των βασικών προϊόντων που έχουν καίρια σημασία για τις αναπτυσσόμενες χώρες, και τονίζει τη σπουδαιότητα των πρωτοβουλιών της Επιτροπής για την τόνωση της διαφοροποίησης των προϊόντων και της παραγωγής προστιθέμενης αξίας·
16. προτρέπει την Επιτροπή να υποστηρίξει μηχανισμούς για τη συμμετοχή των παραγωγών στον καθορισμό των τιμών όπου είναι εφικτό, όπως προβλέπεται από τη Συμφωνία του Κοτονού· καλεί την ΕΕ να προωθήσει το θεμιτό εμπόριο ως μηχανισμό βελτίωσης των συνθηκών για τους μικρούς και περιθωριοποιημένους παραγωγούς και τους φτωχούς εργαζομένους·
17. προτρέπει την Επιτροπή να λάβει υπόψη τη δημοσιονομική σημασία των δασμολογικών εσόδων σε πολλές χώρες ΑΚΕ, τα οποία θα μειωθούν κατακόρυφα από οποιαδήποτε συμφωνία περί αμοιβαιότητας με την ΕΕ· μια τέτοια μείωση ενδέχεται να οδηγήσει σε άμεσες περικοπές δημόσιων δαπανών σε τομείς όπως η υγεία και η εκπαίδευση, υπονομεύοντας τις προσπάθειες των χωρών ΑΚΕ για την επίτευξη των ΑΣΧ· και ζητεί ως εκ τούτου από την Επιτροπή να προτείνει και να χρηματοδοτήσει εκτεταμένα προγράμματα φορολογικής μεταρρύθμισης προτού τεθεί σε ισχύ το πλήρες αμοιβαίο άνοιγμα της αγοράς· ζητεί την εισαγωγή μηχανισμών διασφάλισης συμβατών με τον ΠΟΕ, οι οποίοι θα επιτρέπουν προσωρινούς περιορισμούς των εισαγωγών εάν μια εγχώρια βιομηχανία υποστεί ζημία ή απειλείται με ζημία λόγω μιας απότομης αύξησης των εισαγωγών·
18. αναγνωρίζει ότι αυτή η απώλεια εσόδων είναι δυνατόν να αναπληρωθεί με άλλους άμεσους φόρους ή ΦΠΑ, αλλά τονίζει τον αντιστρόφως προοδευτικό χαρακτήρα οριμένων από αυτά τα φορολογικά καθεστώτα, που θα έπληττε δυσανάλογα τους φτωχούς, και τα τεχνικά προβλήματα που σχετίζονται με την καθιέρωση και την πρακτική εφαρμογή τους·
19. καλεί την Επιτροπή να εισαγάγει έναν μηχανισμό διασφάλισης στις ΣΟΕΣ, προκειμένου να παράσχει στις χώρες ΑΚΕ επαρκές περιθώριο άσκησης πολιτικής και, εάν είναι απαραίτητο, να αναστείλει προσωρινά την ελευθέρωση σε περίπτωση δυσχερειών στο ισοζύγιο πληρωμών ή μακροοικονομικών κλυδωνισμών·
20. υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι να εκπληρώσει η Επιτροπή τη δέσμευση που ανέλαβε ο κ. Barroso για την παροχή «βοήθειας για το εμπόριο» 1 δισεκατομμυρίου ευρώ στις αναπτυσσόμενες χώρες και ζητεί τη διάθεση επιπλέον χρημάτων εφόσον κριθεί απαραίτητο, επιπροσθέτως των υφιστάμενων δεσμεύσεων του ΕΤΑ· εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για το γεγονός ότι δεν υπήρξε επαρκής μέριμνα για αυτό, αλλά ούτε και για την πρόταση παροχής 190 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως τα οποία είχαν υποσχεθεί στις χώρες του Πρωτοκόλλου της Ζάχαρης στο πλαίσιο της συμφωνίας του Συμβουλίου για τις προσεχείς δημοσιονομικές προοπτικές·
21. σημειώνοντας τη σπουδαιότητα των επενδύσεων για την οικονομική ανάπτυξη των χωρών ΑΚΕ, προτρέπει την Επιτροπή να επιδιώξει αλλαγές στη λειτουργία του επενδυτικού μέσου της ΕΤΕΠ, προκειμένου να επιτραπεί στο μέσο να προωθήσει πρόσθετες και φιλοαναπτυξιακές επενδύσεις·
22. θεωρεί τη βελτίωση της εκπαίδευσης και των υποδομών ως αναγκαία προϋπόθεση για το άνοιγμα των αγορών ΑΚΕ και καλεί συνεπώς την Επιτροπή να διασφαλίσει περισσότερους πόρους και έναν μηχανισμό που να επιτρέπει την έγκαιρη καταβολή τους στις χώρες ΑΚΕ για την αντιμετώπιση των περιορισμών της προσφοράς, των εξωτερικών επιδράσεων της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ και των ολοένα απαιτητικότερων κανονιστικών προτύπων της ΕΕ·
23. καλεί την Επιτροπή να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των ΛΑΧ και να παράσχει επαρκή ενίσχυση για τη δημιουργία τεχνικοοργανωτικής υποδομής και για την αντιμετώπιση τυχόν περιορισμών της προσφοράς, προκειμένου να μπορέσουν οι εν λόγω χώρες να επωφεληθούν από την πρόσβαση στην αγορά που παραχωρείται βάσει της αρχής «όλα εκτός από όπλα»·
24. ζητεί από τους ηγέτες των χωρών ΑΚΕ να χρησιμοποιούν τους πόρους αποτελεσματικότερα, σε πλαίσιο μεγαλύτερης υπευθυνότητας, υγιούς διακυβέρνησης και δημοκρατίας·
25. ζητεί οιοδήποτε άνοιγμα αγοράς συντελεσθεί στο πλαίσιο των ΣΟΕΣ να εξαρτηθεί από την επίτευξη ειδικών αναπτυξιακών στόχων και την παροχή επαρκών πόρων για την κάλυψη όλων των πρόσθετων δαπανών·
26. τονίζει πόσο σημαντικό είναι να επιτευχθεί προχωρημένη ενδοπεριφερειακή ολοκλήρωση πριν δρομολογηθεί πρόγραμμα διαπεριφερειακής ολοκλήρωσης·
27. επιμένει ότι πρέπει να διασφαλιστεί μια έγκαιρη και αποτελεσματική παροχή βοήθειας που σχετίζεται με το εμπόριο στις χώρες και στις περιφέρειες ΑΚΕ, προκειμένου να ενισχύσουν την ικανότητα εμπορίου τους κατά την προπαρασκευαστική περίοδο των διαπραγματεύσεων ΣΟΕΣ·
28. σημειώνει ότι οι διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ έχουν οδηγήσει, σε ορισμένες περιπτώσεις, στη δημιουργία νέων περιφερειακών οικονομικών συσπειρώσεων, που περιλαμβάνουν χώρες αισθητά διαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να προκαλούνται δυσκολίες στις χώρες ΑΚΕ και να ανακύπτουν αλληλεπικαλυπτόμενες περιφερειακές οικονομικές κοινότητες·
29. χαιρετίζει τον ρόλο των διαδικασιών περιφερειακής ολοκλήρωσης, που ενισχύονται από τις ΣΟΕΣ και καθορίζονται ως προτεραιότητα στη Συμφωνία του Κοτονού, για την παροχή βοήθειας στις χώρες προκειμένου να αναπτύξουν τις εσωτερικές αγορές, να προσελκύσουν επενδυτές και να αντιμετωπίσουν φραγμούς όσον αφορά την προσφορά· καλεί ωστόσο την Επιτροπή να λάβει υπόψη την ανάγκη μεταβατικών περιόδων για την προστασία των στρατηγικών προϊόντων και βιομηχανιών, να καθιερώσει μηχανισμούς διασφάλισης συμβατούς με τον ΠΟΕ και να εξασφαλίσει αντιστάθμιση για τις απώλειες δασμολογικών εσόδων·
30. υπενθυμίζει στην Επιτροπή ότι ενδεχομένως να μην είναι εφικτό να είναι όλες οι περιφερειακές αυτές συσπειρώσεις σε θέση να αρχίσουν να εφαρμόζουν σταδιακά μια ασύμμετρα αμοιβαία συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ έως το 2008, παρά μόνο εάν ληφθούν επαρκή μέτρα στήριξης·
31. ζητεί από την Επιτροπή να εξασφαλίσει περισσότερη συνεκτικότητα και συνοχή μεταξύ του περιεχομένου των ΣΟΕΣ που σχετίζεται με το εμπόριο, των συνοδευτικών μέτρων και των μέτρων προσαρμογής, και της έγκαιρης και αποτελεσματικής παροχής ενίσχυσης· ζητεί επίσης στενότερη συνεργασία μεταξύ των Γενικών Διευθύνσεων Ανάπτυξης, Εμπορίου και Εξωτερικών Σχέσεων, του Γραφείου συνεργασίας Europe Aid καθώς και των κρατών μελών της EE όσον αφορά τους καλύτερους τρόπους χορήγησης της αναπτυξιακής ενίσχυσης ΣΟΕΣ·
32. προτρέπει την Επιτροπή να στρέψει την προσοχή της και να δώσει προτεραιότητα στη βελτίωση των ικανοτήτων παραγωγής και μεταποίησης και στο εθνικό και περιφερειακό εμπόριο εντός του πλαισίου ΑΚΕ, αντί για την εφαρμογή οποιασδήποτε αμοιβαίας ΣΟΕΣ με την ΕΕ·
33. αποδοκιμάζει την ταχύτητα με την οποία πραγματοποιήθηκε η αρχική φάση «όλες οι χώρες ΑΚΕ» των διαπραγματεύσεων ΣΟΕΣ και λυπάται που δεν βγήκε κανένα ουσιαστικό συμπέρασμα στο στάδιο αυτό·
34. θεωρεί ότι πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος της γραμματείας ΑΚΕ στον συντονισμό αυτών των διαπραγματεύσεων εφόσον παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση των διαπραγματεύσεων σε διάφορες περιοχές ΑΚΕ·
35. καλεί την Επιτροπή να σεβαστεί την επιθυμία των ηγετών ΑΚΕ, αν αυτοί θέλουν να ξανανοίξουν τη φάση «όλες οι χώρες ΑΚΕ» και να διευθετήσουν τυχόν απομένουσες διχογνωμίες·
36. καλεί την Επιτροπή να διαθέσει εναλλακτικές λύσεις για τις χώρες που δεν προθυμοποιούνται να υπογράψουν ΣΟΕΣ, και ιδίως να εξετάσει το ενδεχόμενο της βελτιωμένης εφαρμογής ενός καθεστώτος ΣΓΠ+·
37. υπενθυμίζει ότι η Συμφωνία Κοτονού προβλέπει ότι σε περίπτωση που μία χώρα ή μία περιοχή δεν επιθυμεί να συνάψει ΣΟΕΣ/ΖΕΣ δεν πρέπει να βρεθεί σε δυσχερέστερη θέση από την άποψη της πρόσβασης στην αγορά· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει όλες τις εναλλακτικές δυνατότητες, συμπεριλαμβανομένων των μη αμοιβαίων συμφωνιών, όπως ορίζεται στο άρθρο 37 παράγραφος 6 της Συμφωνίας του Κοτονού, διάταξη η οποία πρέπει να γίνει σεβαστή εφόσον οι χώρες ΑΚΕ τη δέχθηκαν·
38. καλεί την Επιτροπή να λάβει υπόψη ότι η ΕΕ μαζί με τις χώρες ΑΚΕ αποτελούν μια ομάδα αρκετά μεγάλη για να ζητήσει μεταρρυθμίσεις των κανόνων του ΠΟΕ, ώστε να γίνουν δικαιότεροι και περισσότερο προσαρμοσμένοι στις ανάγκες τόσο των αναπτυσσόμενων χωρών όσο και των ευρωπαίων μικροπαραγωγών·
39. επιδοκιμάζει τις συζητήσεις ΑΚΕ-ΕΕ σχετικά με τους κανόνες για τις επενδύσεις, τον ανταγωνισμό και τη διαφάνεια στις κρατικές προμήθειες εντός του πεδίου των ΣΟΕΣ, προκειμένου να προωθηθεί το εμπόριο και την ανάπτυξη· τονίζει, ωστόσο, ότι δεν πρέπει να επιβληθούν νέοι κανόνες στις περιφέρειες ΑΚΕ κατά τις διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ·
40. ζητεί μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά την πρόοδο και την ουσία των διαπραγματεύσεων και την παροχή αναπτυξιακής βοήθειας ΣΟΕΣ, καθώς και μεγαλύτερη συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις αυτές των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών των χωρών ΑΚΕ, του ιδιωτικού τομέα, των εθνικών κοινοβουλίων, των τοπικών κυβερνήσεων, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ·
41. θεωρεί ευπρόσδεκτη την επανεξέταση των διαπραγματεύσεων ΣΟΕΣ, που πρόκειται να γίνει το 2006 σύμφωνα με την πρόβλεψη του άρθρου 37 (4) της Συμφωνίας του Κοτονού, και ευελπιστεί ότι θα γίνει αντιληπτή ως ευκαιρία για τη δρομολόγηση μιας διεξοδικής και ουσιαστικής αξιολόγησης του βαθμού στον οποίο οι ΣΟΕΣ θα προωθήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για την εξάλειψη της φτώχειας και για τη μακροπρόθεσμη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη·
42. υπενθυμίζει και υποστηρίζει τη δήλωση του Κέιπ Τάουν –που εγκρίθηκε ομόφωνα από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ τον Μάρτιο του 2002– η οποία ζητούσε την καθιέρωση κριτηρίων συγκριτικής αξιολόγησης της ανάπτυξης, βάσει των οποίων θα γίνεται εκτίμηση της διεξαγωγής και της έκβασης των εμπορικών διαπραγματεύσεων ΑΚΕ-ΕΕ· και ζητεί τη χρήση των εν λόγω κριτηρίων σε όλες τις επισκοπήσεις της σημειωθείσας προόδου· σε αυτά τα κριτήρια συγκριτικής αξιολόγησης πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνονται κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί δείκτες, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων εργασίας, της υγείας, της εκπαίδευσης και των επιπτώσεων στην ισότητα των φύλων·
43. προτρέπει την Επιτροπή να προχωρήσει στην κατεύθυνση αυτή εφαρμόζοντας έναν νέο μηχανισμό παρακολούθησης, με πλήρη συμμετοχή των βουλευτών και της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να εξασφαλισθεί πολιτικός έλεγχος και λογοδοσία βάσει αναπτυξιακών στόχων ή καθιερωμένων κριτηρίων συγκριτικής αξιολόγησης καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας διαπραγματεύσεων.
44. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή, καθώς και στις κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ, στο Συμβούλιο ΑΚΕ-ΕΕ και στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ιστορικό και Νομική Βάση
Μεταξύ 1975 και 2000, οι εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με τις χώρες ΑΚΕ διέπονταν από τις συμβάσεις Λομέ, οι οποίες παρείχαν στις χώρες ΑΚΕ μονομερή προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά. Το προτιμησιακό καθεστώς το οποίο απολάμβαναν οι χώρες ΑΚΕ δυνάμει των συμβάσεων Λομέ δεν ήταν σε αμοιβαία βάση. Το 2000, υπεγράφη η συμφωνία εταιρικής σχέσης του Κοτονού, που «επικεντρώνεται στον στόχο του περιορισμού και, τελικά, της εξάλειψης της ένδειας, είναι δε σύμφωνη προς τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης και της βαθμιαίας ενσωμάτωσης των χωρών ΑΚΕ στην παγκόσμια οικονομία»[1].
Όπως οριζόταν στη συμφωνία του Κοτονού, η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) – περιφερειακών συμφωνιών ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ – τον Σεπτέμβριο του 2002. Δυνάμει των ΣΟΕΣ, οι χώρες ΑΚΕ κλήθηκαν να ελευθερώσουν τις αγορές τους και να ενταχθούν σε νέα, αμοιβαίου χαρακτήρα, περιφερειακά εμπορικά συστήματα με την ΕΕ. Προς διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων και του νέου εμπορικού συστήματος, η Αφρική διαιρέθηκε σε τέσσερεις περιφερειακές ομάδες –βάσει, αν και χωρίς απαρέγκλιτη τήρηση, των υφιστάμενων περιφερειακών οργανισμών της Οικονομικής Κοινότητας των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS), της Οικονομικής και Νομισματικής Κοινότητας της Κεντρικής Αφρικής (CEMAC), της Αναπτυξιακής Κοινότητας της Μεσημβρινής Αφρικής (SADC), και της Νοτιοανατολικής Αφρικής (ESA) – ενώ οι χώρες της Καραϊβικής και του Ειρηνικού αντιπροσωπεύουν από μία περιφερειακή ομάδα.
Ένας από τους λόγους για τη διαπραγμάτευση των ΣΟΕΣ είναι ότι οι μη αμοιβαίες εμπορικές σχέσεις με τις χώρες ΑΚΕ, που θεσπίστηκαν δυνάμει των συμβάσεων Λομέ και, στο μεσοδιάστημα, δυνάμει της συμφωνίας του Κοτονού, αντιβαίνουν στη «ρήτρα εξουσιοδότησης» του ΠΟΕ. Δυνάμει αυτής της ρήτρας, οι βιομηχανικές χώρες δύνανται να παρέχουν μονομερή, μη αμοιβαίου χαρακτήρα προτιμησιακή μεταχείριση σε δύο μόνο κατηγορίες χωρών: είτε σε όλες τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ), είτε σε όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες. Δεδομένου ότι οι περιφέρειες ΑΚΕ καλύπτουν χώρες αμφοτέρων των ομάδων, τα αρχικά προτιμησιακά καθεστώτα που παραχωρήθηκαν στις χώρες ΑΚΕ δεν συνάδουν με τους ισχύοντες κανόνες του ΠΟΕ.
Κατά την ίδρυση του ΠΟΕ το 1995, η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν άδεια παρέκκλισης για τις συμβάσεις Λομέ, η οποία ακολούθως επεκτάθηκε στην Ντόχα το 2001 για να καλύψει το μεσοδιάστημα που ακολούθησε έως τη συμφωνία του Κοτονού. Εντούτοις, προκειμένου να συνάδουν οι εμπορικές σχέσεις ΕΕ-ΑΚΕ με τον ΠΟΕ μακροπρόθεσμα, επιδιώχθηκε μια λύση μέσω των ΣΟΕΣ. Βάσει των προτεινόμενων ΣΟΕΣ, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και των διαφόρων περιφερειακών ομάδων ΑΚΕ θα είναι αμοιβαίες· κατά συνέπεια, οι ΣΟΕΣ θα διέπονται από το άρθρο XXIV της ΓΣΔΕ και όχι από τη «ρήτρα εξουσιοδότησής» της. Βάσει του άρθρου XXIV, χώρες με διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης δύνανται να συνάπτουν αμοιβαία συμφωνία ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών, υπό την προϋπόθεση ότι η ελευθέρωση «όλων ουσιαστικά των εμπορικών συναλλαγών» θα πραγματοποιηθεί μέσα σε «εύλογο χρονικό διάστημα» – στο πλαίσιο των ΣΟΕΣ αυτό γίνεται αντιληπτό ως κατά προσέγγιση το 90% του εμπορίου εντός 10-12 ετών.
Μείζονες εξελίξεις
Μολονότι η συμφωνία του Κοτονού υπεγράφη τον Ιούνιο του 2000, χρειάστηκε άλλη μία διετία, προκειμένου η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ να εγκρίνουν επίσημες εντολές/κατευθυντήριες γραμμές διαπραγμάτευσης για τις ΣΟΕΣ. Τον Ιούνιο του 2002, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ ενέκριναν εντολή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαπραγματευτεί τις ΣΟΕΣ, ενώ από πλευράς ΑΚΕ, συμφωνήθηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για τις διαπραγματεύσεις από τους υπουργούς Εμπορίου και Οικονομικών των χωρών ΑΚΕ.
Το πρώτο στάδιο των διαπραγματεύσεων (Σεπτέμβριος 2002 - Σεπτέμβριος 2003), κατά το οποίο οι χώρες ΑΚΕ διαπραγματεύτηκαν ως σύνολο, δεν οδήγησε σε επίσημη συμφωνία όπως ευελπιστούσαν οι χώρες ΑΚΕ. Αντ’ αυτού, η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ ενέκριναν μια κοινή έκθεση τον Σεπτέμβριο του 2003 όπου απλώς απαριθμούνταν τα σημεία σύγκλισης και απόκλισης. Μολονότι αυτό το συνολικό στάδιο ΑΚΕ-ΕΕ ουδέποτε ολοκληρώθηκε, το 2003 ξεκίνησαν οι περιφερειακές διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ, αρχής γενομένης με την Κεντρική Αφρική και τη Δυτική Αφρική, και το 2004, με την Ανατολική και Νότια Αφρική, την Καραϊβική, και τέλος, με την Αναπτυξιακή Κοινότητα της Μεσημβρινής Αφρικής.
Από την έναρξη των περιφερειακών διαπραγματεύσεων και μετά, στην πλειονότητα των περιπτώσεων ακολουθήθηκε παρόμοια σε γενικές γραμμές πορεία, με την εκπόνηση κοινών οδικών χαρτών μεταξύ ΕΕ και κάθε περιφέρειας ΑΚΕ. Οι οδικοί χάρτες παρουσιάζουν τους στόχους, τις αρχές, τις δομές και την αλληλουχία των διαπραγματεύσεων για κάθε ΣΟΕΣ. Πέραν των κοινών οδικών χαρτών, οι περιφέρειες έχουν θεσπίσει (ή θεσπίζουν επί του παρόντος) περιφερειακές προπαρασκευαστικές ειδικές ομάδες. Η τρέχουσα διαδικασία διαπραγματεύσεων – η οποία ξεκίνησε βάσει του νομικού πλαισίου της συμφωνίας του Κοτονού που επικεντρώνεται στον στόχο του περιορισμού της ένδειας – θα οδηγήσει σε περιφερειακές συμφωνίες ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών συμβατές προς τους κανόνες του ΠΟΕ, με πρωταρχικό στόχο την προοδευτική ελευθέρωση του εμπορίου· αυτή δεν φαίνεται να τηρεί τους αναπτυξιακούς στόχους της συμφωνίας του Κοτονού καθεαυτής.
Μείζονα επίμαχα σημεία και ανησυχίες
Ο βασικός στόχος της συμφωνίας του Κοτονού –και κατ’ επέκταση των ΣΟΕΣ– είναι ο περιορισμός και η εξάλειψη της ένδειας, καθώς και η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Ύστερα από σχεδόν έναν χρόνο περιφερειακών διαπραγματεύσεων, ΜΚΟ καθώς και πολλές κυβερνήσεις χωρών ΑΚΕ εξέφρασαν μείζονες ανησυχίες για τον αντίκτυπο των ΣΟΕΣ στις ευάλωτες οικονομίες ΑΚΕ, και μάλιστα για την αποτελεσματικότητα της ελευθέρωσης των συναλλαγών ως μέσου ανάπτυξης. Για να διασφαλιστεί ότι ο περιορισμός της ένδειας θα είναι η τελική έκβαση των ΣΟΕΣ, πρέπει να διασκεδαστούν ορισμένες ανησυχίες κατά τις διαπραγματεύσεις εντός της προσεχούς διετίας.
Το πιο επίμαχο σημείο από αναπτυξιακής πλευράς είναι η απαίτηση για αμοιβαιότητα των εμπορικών σχέσεων. Είναι σαφές ότι η εφαρμογή μιας αμοιβαίας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου θα είναι εξαιρετικά δυσχερής για τις χώρες ΑΚΕ, το επίπεδο ανάπτυξης των οποίων πρώτον, απέχει παρασάγγες από εκείνο της ΕΕ, και δεύτερον, ποικίλει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των ίδιων των περιφερειών. Το πεδίο εφαρμογής και οι όροι των εμπορικών προτιμήσεων που χορηγούνται δυνάμει των συμβάσεων Λομέ αποφασίστηκαν κατά κύριο λόγο από την ΕΕ και δεν εμπόδισαν τη συρρίκνωση του μεριδίου των χωρών ΑΚΕ στην αγορά. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι αμοιβαίες ελεύθερες εμπορικές συναλλαγές συνιστούν καλύτερη λύση για την ενίσχυση των οικονομιών ΑΚΕ. Η αμοιβαιότητα αντιπροσωπεύει μείζονα μετατόπιση στην προσέγγιση της ΕΕ σε σχέση με τις αναπτυξιακές και εμπορικές πολιτικές των χωρών ΑΚΕ· λαμβάνοντας υπόψη τον αρνητικό αντίκτυπο που ενδέχεται να έχει η πρόωρη ελευθέρωση στις χώρες εταίρους –όπως αναγνωρίζεται πλέον από την πλειονότητα των ειδικών στον τομέα της ανάπτυξης– αυτή πρέπει να πραγματοποιείται με προσεχτικά βήματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι χώρες ΑΚΕ χρειάζονται, συνεπώς, να συνεργαστούν για να πιέσουν για την αναθεώρηση του άρθρου XXIV της ΓΣΔΕ, ώστε να επιτρέπεται ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση έναντι των αναπτυσσόμενων χωρών. Η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει την ισχυρή της θέση στον ΠΟΕ, προκειμένου να ασκήσει πιέσεις για μεγαλύτερη ευελιξία.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ανταποκριθεί στις ανησυχίες των χωρών ΑΚΕ όσον αφορά την αυστηρότητα του χρονοδιαγράμματος που εφαρμόζεται επί του παρόντος. Η Επιτροπή επιχειρεί να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις για τις ΣΟΕΣ έως το 2008, προκειμένου να αποφύγει τη διαπραγμάτευση πρόσθετων αδειών παρέκκλισης με άλλα μέλη του ΠΟΕ, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις στην πρόσβαση των χωρών ΑΚΕ στην αγορά της ΕΕ. Ωστόσο, στο πλαίσιο της συμφωνίας του Κοτονού, η ανάπτυξη και ο περιορισμός της ένδειας πρέπει να παραμείνουν προτεραιότητες – η τήρηση ενός αυστηρού χρονοδιαγράμματος θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην άμβλυνση της ένδειας. Επιπροσθέτως, οι κανόνες του ΠΟΕ επιδέχονται βεβαίως ερμηνεία σε ό,τι αφορά την περίοδο εφαρμογής. Το άρθρο XXIV παράγραφος 5 ορίζει μόνο ότι μια ενδιάμεση συμφωνία για μια περιφερειακή εμπορική συμφωνία (ΠΕΣ) πρέπει να συμπεριλαμβάνει σχέδιο και χρονοδιάγραμμα για τη δημιουργία της ΠΕΣ μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Το μνημόνιο του άρθρου XXIV καθορίζει ένα «εύλογο χρονικό διάστημα» δέκα ετών και διευκρινίζει ότι μπορεί να γίνει υπέρβασή του «μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις»· υπάρχει σαφώς περιθώριο να παρουσιαστούν οι ΣΟΕΣ ΕΕ-ΑΚΕ ως εξαιρετικές περιπτώσεις, δεδομένου ότι το επίπεδο ανάπτυξης μεταξύ των μερών διαφέρει πολύ. Τυχόν περίοδος εφαρμογής δέκα ετών δύναται να προκαλέσει μείζονα οικονομική αναστάτωση σε ορισμένες χώρες.
Μια ανησυχία που εξέφρασαν επανειλημμένα υπουργοί των χωρών ΑΚΕ και διαπραγματευτές σε περιφερειακό επίπεδο αφορά την ανάγκη για περισσότερους πόρους. Οι έξι περιφέρειες ΑΚΕ πλήττονται ιδιαίτερα από περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς και από θεσμικές ελλείψεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Τεράστιοι πόροι διατέθηκαν για τη διεύρυνση της ΕΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα νέα κράτη μέλη μπορούν να αντιμετωπίσουν την ελευθέρωση του εμπορίου έναντι της ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο παροχής επιπρόσθετων πόρων από το ΕΤΑ προς τις χώρες ΑΚΕ, πρώτον, για να τις βοηθήσει να αντεπεξέλθουν στις μείζονες θεσμικές μεταρρυθμίσεις που απαιτήθηκαν από αυτές δυνάμει των ΣΟΕΣ και, δεύτερον, για να εκτιμήσει τον αντίκτυπό τους σε αναπτυξιακό επίπεδο πριν από την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων.
Παρότι η εταιρική σχέση αποτελεί μία από τις βασικές αρχές της συμφωνίας του Κοτονού και των ΣΟΕΣ, η Επιτροπή επέδειξε διστακτικότητα στο να συζητήσει πολλά από τα θέματα που ήγειραν οι χώρες ΑΚΕ, όπως εκείνα που τέθηκαν στη σύνοδο των αφρικανών υπουργών Εμπορίου στο Κάιρο τον περασμένο Ιούνιο. Ειδικότερα, οι χώρες ΑΚΕ κατέδειξαν ασμένως τη σημασία της αντιμετώπισης των περιορισμών από την πλευρά της προσφοράς που υφίστανται πολλές χώρες ΑΚΕ, γεγονός το οποίο ενδέχεται να τις εμποδίσει να επωφεληθούν πλήρως από ένα καθεστώς ελευθερωμένων συναλλαγών έναντι της ΕΕ. Επί του παρόντος, δεν προβλέπεται επαρκής χρηματοδότηση για την άμβλυνση αυτών των περιορισμών. Απαιτείται, επίσης, μεγαλύτερη χρηματοδότηση, προκειμένου να παρασχεθεί βοήθεια στις οικονομίες των χωρών ΑΚΕ για να ανταποκριθούν στις ολοένα και πιο απαιτητικές τεχνικές, υγειονομικές και άλλες ρυθμιστικές προδιαγραφές της ΕΕ. Επιπλέον, πρέπει να προβλεφθούν μέσα για την άμβλυνση του κοινωνικού αντίκτυπου των οικονομικών μεταρρυθμίσεων που θα επιφέρουν οι ΣΟΕΣ.
Το ελεύθερο εμπόριο με την ΕΕ θα προκαλέσει επίσης σημαντική απώλεια εσόδων για τις χώρες ΑΚΕ. Το εισόδημα από τους εισαγωγικούς δασμούς και τέλη συνιστά σημαντικό στοιχείο των εθνικών προϋπολογισμών στις χώρες ΑΚΕ. Σε περίπτωση εκτεταμένης ελευθέρωσης των συναλλαγών, αυτό το έσοδο πρέπει να αντικατασταθεί από άλλες εισοδηματικές πηγές, όπως οι άμεσοι φόροι ή ο ΦΠΑ. Ορισμένες από αυτές τις πηγές μπορεί να έχουν ανασταλτικό και ασυνεπή χαρακτήρα έναντι του στόχου της συμφωνίας του Κοτονού για περιορισμό της ένδειας. Επιπροσθέτως, πολλές χώρες ΑΚΕ δεν έχουν δημιουργήσει επαρκή ικανότητα θέσπισης ή επέκτασης των φορολογικών τους συστημάτων. Η κατάργηση των εισαγωγικών δασμών ενδέχεται να οδηγήσει σε φθηνότερες τιμές των αγαθών που προορίζονται για την εγχώρια παραγωγή (μηχανές βιομηχανικής παραγωγής κλπ.)· ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις για τις ΣΟΕΣ δεν μπορούν να ολοκληρωθούν χωρίς την εξεύρεση λύσης που θα αντισταθμίζει την απώλεια των κρατικών εσόδων των χωρών ΑΚΕ.
Είναι πρόδηλο ότι όλα τα προαναφερθέντα κόστη θα απαιτήσουν πρόσθετη χρηματοδότηση, σαφώς υπερβαίνουσα το ύψος που εξετάζεται επί του παρόντος στις δημοσιονομικές προοπτικές ή στο 10ο ΕΤΑ. Από την άποψη αυτή, θα ήταν χρήσιμο να δημιουργηθούν δείκτες στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τις ΣΟΕΣ, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι ένα στάδιο δεν μπορεί να ξεκινήσει παρά μόνο αν υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι ή αν επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν επανειλημμένα απορρίψει στις υπουργικές διασκέψεις του ΠΟΕ την ιδέα για συμπερίληψη των λεγόμενων θεμάτων της Σιγκαπούρης –συγκεκριμένα, των επενδύσεων, των κρατικών προμηθειών και της πολιτικής ανταγωνισμού– στο πεδίο αρμοδιοτήτων του ΠΟΕ. Η ΕΕ πρέπει να σεβαστεί τα αιτήματα των εταίρων ΑΚΕ και να διατηρήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στη διάσκεψη του ΠΟΕ στην Ντόχα, αποφεύγοντας πάσα συζήτηση για τα θέματα της Σιγκαπούρης στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τις ΣΟΕΣ. Η συμπερίληψη των θεμάτων της Σιγκαπούρης σε κάθε συμφωνία ΣΟΕΣ θα οδηγούσε κατά πάσα πιθανότητα στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των εταιρειών της ΕΕ σε βάρος των εθνικών αναπτυξιακών σχεδίων των χωρών ΑΚΕ.
Η περιφερειακή συνεργασία αποτελεί κεντρικό στόχο τόσο των χωρών ΑΚΕ όσο και της ΕΕ, και βρίσκεται στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων για τις ΣΟΕΣ. Οι ΣΟΕΣ πρέπει να στηρίξουν τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες και στόχους περιφερειακής ολοκλήρωσης και να βασιστούν σε αυτές. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις για τις ΣΟΕΣ οδήγησαν σε ορισμένες περιπτώσεις στη δημιουργία νέων περιφερειακών οικονομικών κοινοτήτων, που περιλαμβάνουν χώρες με σαφώς διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης. Αυτό προκάλεσε μείζονες δυσχέρειες στις χώρες ΑΚΕ, υπονομεύοντας την προστασία στρατηγικών βιομηχανιών λόγω της επιτακτικής ανάγκης για εναρμόνιση των δασμών τους πριν από το τέλος των διαπραγματεύσεων το 2007. Πρέπει να δοθεί επαρκές χρονικό περιθώριο στις προσπάθειες περιφερειακής ολοκλήρωσης των χωρών ΑΚΕ ούτως, ώστε να μπορέσουν να εδραιωθούν προτού εκτεθούν στον ανταγωνισμό της ΕΕ. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι αυτές οι μεταβατικές περίοδοι διαπεριφερειακής ανάπτυξης πρέπει να επεκταθούν πολύ πέραν του 2008, που προτείνεται ως έτος έναρξης εφαρμογής των ΣΟΕΣ.
Κατόπιν υπόδειξης της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη (ΔΗΕΕΑ), η ΕΕ εφαρμόζει, από το 1971, τον μηχανισμό του Συστήματος Γενικευμένων Προτιμήσεων (ΣΓΠ) στις εμπορικές της σχέσεις με τις αναπτυσσόμενες χώρες. Το νέο ΣΓΠ+ της ΕΕ, αν εφαρμοστεί σωστά, μπορεί να θέσει τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές προδιαγραφές ως υψηλή προτεραιότητα στις εμπορικές συμφωνίες με τις χώρες ΑΚΕ και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες που εκπληρώνουν ορισμένες διεθνείς προδιαγραφές. Επιπλέον, οι ΛΑΧ μεταξύ των χωρών ΑΚΕ χαίρουν στην παρούσα φάση καλύτερης πρόσβασης στην αγορά της ΕΕ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «όλα εκτός από όπλα» (EBA) σε σύγκριση με εκείνη που προσφέρεται επί του παρόντος στο πλαίσιο των ΣΟΕΣ.
Κατά συνέπεια, οι ΛΑΧ των χωρών ΑΚΕ δεν έχουν και πολλά κίνητρα να ενταχθούν στη διαδικασία των ΣΟΕΣ. Η πρόσβαση στην αγορά που απολαμβάνουν επί του παρόντος δεν είναι σε αμοιβαία βάση και αυτό θα παραμείνει έτσι αν επιλέξουν να μην εμπλακούν σε μια ΣΟΕΣ. Μάλιστα, χώρες που χαίρουν προτιμησιακού καθεστώτος στο πλαίσιο του ΣΓΠ ενδέχεται να είναι σε καλύτερη κατάσταση υπό το εν λόγω καθεστώς σε σύγκριση με εκείνο στο πλαίσιο των αμοιβαίων ΣΟΕΣ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το θέμα αν όντως επιδιώκεται η περαιτέρω προώθηση των ΣΟΕΣ και η επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων που υποτίθεται ότι αυτές υπηρετούν.
Η αναθεώρηση των διαπραγματεύσεων ΣΟΕΣ, που προβλέπονται το 2006 δυνάμει του άρθρου 37 παράγραφος 4 της συμφωνίας του Κοτονού θα αποτελέσει μείζονα εκτίμηση της έκτασης που οι διαπραγματεύσεις όντως συμβάλλουν σε αυτούς τους στόχους. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η εκτίμηση θα είναι συνολική και ανοικτή σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά την πρόοδο και την ουσία των διαπραγματεύσεων. Οι διαπραγματευτές δεν πρέπει να λησμονήσουν τη δήλωση του Κέιπ Τάουν –που εγκρίθηκε ομόφωνα από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση Ίσης Εκπροσώπησης ΑΚΕ-ΕΕ τον Μάρτιο του 2002– η οποία ζητούσε τη θέσπιση κριτηρίων αξιολόγησης της ανάπτυξης βάσει των οποίων θα γίνεται εκτίμηση της πορείας και της έκβασης των εμπορικών διαπραγματεύσεων ΑΚΕ-ΕΕ. Επιπροσθέτως, η περιφερειακή διαπραγμάτευση πρέπει να στοχεύει όχι μόνο στη διασφάλιση της ένταξης στην παγκόσμια οικονομία αλλά και να διασφαλίζει ότι η ανάπτυξη του εμπορίου θα συνοδεύεται και από τον περιορισμό της ένδειας και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των αντίστοιχων κοινωνικών δικαιωμάτων. Κατά συνέπεια, απαιτείται η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, όπως η διαβούλευση της κοινωνίας των πολιτών των χωρών ΑΚΕ μέσω τοπικών ειδικών ομάδων αυστηρής παρακολούθησης του εμπορίου, καθώς και η διαρκής συμμετοχή των εθνικών κοινοβουλίων. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή ένας μηχανισμός παρακολούθησης, με την πλήρη συμμετοχή των βουλευτών και της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να διασφαλίζονται ο πολιτικός έλεγχος και λογοδοσία όσον αφορά τους αναπτυξιακούς στόχους ή τα θεσπισμένα κριτήρια αξιολόγησης καθ’ όλη τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων.
Με βάση το ισχύον χρονοδιάγραμμα, οι διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί το αργότερο έως τον Δεκέμβριο του 2007, το δε στάδιο εφαρμογής διάρκειας 10-12 ετών θα πρέπει να αρχίσει τον Ιανουάριο του 2008. Υπάρχουν ακόμη αρκετά προσκόμματα που πρέπει να ξεπεραστούν στις επιμέρους διαπραγματεύσεις ΣΟΕΣ πριν από την ημερομηνία αυτή, και είναι επιτακτική ανάγκη όλοι οι διαπραγματευτές να διατηρήσουν τον πρωτεύοντα στόχο της συμφωνίας του Κοτονού για εξάλειψη της ένδειας στο επίκεντρο όλων των συμφωνιών. Για τον σκοπό αυτό, είναι αναγκαίο να επανεξετάσουμε και να οικοδομήσουμε εκ νέου ένα διαφορετικό παγκόσμιο εμπορικό και οικονομικό σύστημα, όπου θα δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην προστασία της γεωργίας των αφρικανικών χωρών. Η επάρκεια και η διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς εισοδήματος για τους μικροκαλλιεργητές πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες. Πρέπει να αυξηθεί η τοπική παραγωγή, για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των τροφίμων και οι κοινωνικές υπηρεσίες για το σύνολο του πληθυσμού. Προκειμένου να διαφυλάξουμε την προστιθέμενη αξία στις οικονομίες των χωρών ΑΚΕ πρέπει να σφυρηλατηθεί ένα διαφορετικό σύστημα, όπου η παραγωγή που διοχετεύεται στην εγχώρια αγορά θα προτάσσεται έναντι της αγοράς εξαγωγών και θα διασφαλίζεται το εισόδημα των παραγωγών.
- [1] Άρθρο 1 παράγραφος 2 της συμφωνίας του Κοτονού.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
|
Τίτλος |
Ο αναπτυξιακός αντίκτυπος των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) | ||||||||
|
Αριθ. διαδικασίας |
|||||||||
|
Κανονιστική βάση |
άρθρο 45 | ||||||||
|
Επιτροπή αρμόδια επί της ουσίας |
DEVE 29.9.2005 | ||||||||
|
Γνωμοδοτική(ές) επιτροπή(ες) |
INTA 29.9.2005 |
|
|
| |||||
|
Αποφάσισε να μη γνωμοδοτήσει |
INTA 11.10.2005 |
|
|
| |||||
|
Ενισχυμένη συνεργασία |
- | ||||||||
|
Εισηγητής(ές) |
Luisa Morgantini 24.5.2005 | ||||||||
|
Εισηγητής(ές) που αντικαταστάθηκε(καν) |
| ||||||||
|
Εξέταση στην επιτροπή |
20.2.2006 |
31.1.2006 |
1,12,2005 |
|
| ||||
|
Ημερομηνία έγκρισης |
21.2.2006 | ||||||||
|
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας |
+: –: 0: |
27 0 0 | |||||||
|
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία |
Danutė Budreikaitė, Marie-Arlette Carlotti, Thierry Cornillet, Alexandra Dobolyi, Michael Gahler, Glenys Kinnock, Ģirts Valdis Kristovskis, Maria Martens, Miguel Angel Martínez Martínez, Gay Mitchell, Luisa Morgantini, Józef Pinior, Pierre Schapira, Frithjof Schmidt, Jürgen Schröder, Feleknas Uca | ||||||||
|
Αναπληρωτής(ές) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία |
John Bowis, Milan Gaľa, Fiona Hall, Linda McAvan, Μανώλης Μαυρομμάτης, Karin Scheele, Anne Van Lancker, Anders Wijkman, Zbigniew Zaleski, Gabriele Zimmer | ||||||||
|
Αναπληρωτής(ές) (άρθρο 178, παρ. 2) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία |
Robert Sturdy | ||||||||
|
Ημερομηνία κατάθεσης |
1.3.2006 | ||||||||
|
Παρατηρήσεις (πληροφορίες που διατίθενται σε μία μόνον γλώσσα) |
| ||||||||