ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες : σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009

22.6.2006 - (2006/2004(INI))

Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας
Εισηγητής: Miloslav Ransdorf

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες : σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009

(2006/2004(INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–    έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή με τίτλο «Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες: σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009» (COM(2005)0243),

–   έχοντας υπόψη την κοινή έκθεση της Βασιλικής Εταιρείας και της Βασιλικής Ακαδημίας Μηχανικής της 29ης Ιουλίου 2004 με τίτλο «Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες: ευκαιρίες και αβεβαιότητες»,

–    έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα της προεδρίας του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της 24ης Σεπτεμβρίου 2004,

–    τις γνωμοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής[1],

–    έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού του,

–    έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας και τις γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών καθώς και της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων (A6‑0216/2006),

A.  λαμβάνοντας υπόψη ότι Επιτροπή έχει θεσπίσει σχέδιο δράσης για την άμεση εφαρμογή ασφαλούς, ολοκληρωμένης και υπεύθυνης στρατηγικής για τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες,

Β.   λαμβάνοντας υπόψη ότι οι νανοεπιστήμες και οι νανοτεχνολογίες - ως πολυεπιστημονικοί τομείς - προσφέρουν δυνατότητες για τεράστια οφέλη της κοινωνίας, μέσω της ανάπτυξης νέων προϊόντων, υλικών, εφαρμογών και υπηρεσιών, βελτιώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο την παραγωγικότητα και την ποιότητα ζωής σε ολόκληρη την ΕΕ,

Γ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι το Συμβούλιο αναγνωρίζει το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι νανοτεχνολογίες σε πολλούς τομείς και τονίζει ότι είναι σημαντικό να συνεχιστεί η παραγωγή επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων στον τομέα αυτό και να ενθαρρυνθεί η χρήση του στις βιομηχανικές εφαρμογές,

Δ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή πιστεύει ότι οι νανοτεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά την ΕΕ να επιτύχει τους στόχους που έθεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας,

1.   εκφράζει την ικανοποίησή του για το σχέδιο δράσης της Επιτροπής, με το οποίο καθορίζονται ορισμένες συγκεκριμένες και αλληλένδετες δράσεις για την άμεση εφαρμογή των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών, βάσει τομέων προτεραιότητας που καθορίζονται ανάλογα με τις μελλοντικές ανάγκες·

2.   αναγνωρίζει το σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι νανοεπιστήμες και οι νανοτεχνολογίες ως καινοτόμες τεχνολογίες ενθαρρύνοντας την επίτευξη των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ· αναγνωρίζει ότι οι νανοτεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τις ανάγκες των πολιτών (δημόσια υγεία, ενέργεια, μεταφορές, αειφόρος ανάπτυξη, κλπ.) καθώς και να συμβάλουν στους στόχους της ανταγωνιστικότητας και της αειφόρου ανάπτυξης της ΕΕ·

3.   επισημαίνει ότι οι Τεχνολογικές Πλατφόρμες, οι Συμβουλευτικές Ομάδες Εμπειρογνωμόνων, και τα Σχέδια Δράσης είναι χρήσιμα μέσα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη από κοινού συμφωνημένων ερευνητικών θεματολογίων και στρατηγικών ανάπτυξης στον τομέα των νανοτεχνολογιών και των νανοεπιστημών, και, κατά συνέπεια, δημιουργούν νέες θέσεις απασχόλησης και ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη·

4.   υποστηρίζει τους στόχους και τις πρωτοβουλίες που εκτίθενται στην προαναφερόμενη ανακοίνωση της Επιτροπής· εκφράζει την ικανοποίησή του για τη σαφή εστίαση της ανακοίνωσης και του σχεδίου δράσης·

5.   παράλληλα, τονίζει ότι πρέπει να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις στην Ε&Α· είναι εν γνώσει του γεγονότος ότι η κατάτμηση του ευρωπαϊκού ερευνητικού τοπίου καταδεικνύει την εύκολη διαθεσιμότητα και τη συγκριτικά αμελητέα δαπάνη για την έρευνα στο χώρο της νανοεπιστήμης αλλά και ότι για τη συγκρότηση και διατήρηση των απαραίτητων μεγάλων εγκαταστάσεων, στις οποίες πρωταρχικό ρόλο παίζουν για παράδειγμα οι καθαροί θάλαμοι, οι λιθογραφικές διαδικασίες ή οι ιδιαίτερα δαπανηρές αναλυτικές διαδικασίες πρέπει να είναι διαθέσιμοι οι αντίστοιχοι πόροι· εν προκειμένω, εκφράζει την ανησυχία του για το σημερινό επίπεδο των ευρωπαϊκών δημόσιων επενδύσεων στις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες, και συνιστά να διατεθούν κατάλληλα οικονομικά μέσα που να αντιστοιχούν στις φιλοδοξίες του σχεδίου δράσης· υποστηρίζει την Επιτροπή στη βούλησή της να ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό τους πόρους που προορίζονται για την έρευνα στον τομέα των Ν&Ν, ο οποίος είναι ουσιαστικής σημασίας για το μέλλον της ανάπτυξης της Ευρώπης·

6.   κρίνει ότι η Ευρώπη χρειάζεται ένα συνεκτικό σύστημα υποδομής Ε&Α παγκόσμιου επιπέδου για να μπορέσει η ΕΕ να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της στον τομέα των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών· επισημαίνει το γεγονός ότι, για να επιτευχθούν οι ενδεχόμενες «οικονομίες κλίμακας» και λόγω της διεπιστημονικής και πολύπλοκης φύσης της, η υποδομή για Ε&Α στον τομέα των νανοτεχνολογιών χρειάζεται μια κρίσιμη μάζα πόρων που υπερβαίνουν τα μέσα των τοπικών κυβερνήσεων και της βιομηχανίας· αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι οι μικρότερης κλίμακας εθνικές πολιτικές Ε&Α ενδέχεται να είναι, ενίοτε, σε καλύτερη θέση να αντιδρούν κατάλληλα στις μεταβαλλόμενες ευκαιρίες και εξελίξεις της αγοράς· συνεπώς, παροτρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενισχύσουν και να συντονίσουν τις σχετικές προσπάθειές τους στον τομέα Ε&Α · προς το σκοπό αυτό, θα ήταν χρήσιμη η δημιουργία ελάχιστης κρίσιμης μάζας επιστημόνων και υποδομών σε κάθε κράτος μέλος, με συγκεκριμένη εξειδίκευση στις νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες και με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας, έτσι ώστε να δημιουργηθούν τελικά εξειδικευμένα κέντρα αριστείας σε κάποιες χώρες που θα συντονίζονται στο επίπεδο της Ένωσης·

7.   εφιστά ιδιαιτέρως την προσοχή στη νανοϊατρική ως πολλά υποσχόμενο διατομεακό χώρο με ριζοσπαστικές τεχνολογίες όπως η μοριακή απεικόνιση και η διαγνωστική, πράγματα που μπορεί να αποφέρουν εντυπωσιακά οφέλη στην έγκαιρη διάγνωση και στην έξυπνη και οικονομική αγωγή νόσων όπως ο καρκίνος, τα καρδιοαγγειακά προβλήματα, ο διαβήτης, το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον· προτρέπει την Επιτροπή καθώς και τις εθνικές και περιφερειακές αρχές να αυξήσουν τις επενδύσεις τους στον τομέα Ε&Α και να συντονίσουν τις προσπάθειές τους μέσω της Ευρωπαϊκής Τεχνολογικής Πλατφόρμας στον τομέα της Νανοϊατρικής, η οποία προτάθηκε στο Έβδομο Ερευνητικό Πρόγραμμα Πλαίσιο (ΠΠ7), και με άλλα μέσα, όπως η προτεινόμενη πρωτοβουλία του ΠΠ7 «Περιφέρειες Γνώσης», ώστε να επιτευχθεί η κριτική μάζα σε αυτό τον τομέα·

8.   τονίζει το μείζονα ρόλο που πρόκειται να παίξουν οι νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες στην ανάπτυξη της μοριακής βιολογίας·

9.   είναι πεπεισμένο ότι οι πολυεπιστημονικές νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες πρέπει να προσανατολιστούν στην ανάπτυξη ενέργειας από υδρογόνο, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης νέων και αποτελεσματικών μέσων αποθήκευσης υδρογόνου και αποτελεσματικών κυψελίδων καυσίμου καθώς και τεχνολογίας φορέων πληροφοριών με πολύ μεγαλύτερο δυναμικό από το τωρινό·

10. τονίζει την αξιόλογη πρόοδο που έχει συντελεστεί στην Ευρώπη στον τομέα των νανοτεχνολογιών, η οποία βασίζεται σε προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω, ιδίως σε τομείς όπως η απόξεση (και η διάβρωση), οι στεγανές επενδύσεις και επιστρώσεις καθώς επίσης η παραγωγή καταλυτών και φωτοδιόδων, συμπεριλαμβανομένου του λεγόμενου μπλε λέιζερ, καθώς και στον τομέα της νανοϊατρικής, των νανοκαλλυντικών και της νανοδιάγνωσης ασθενειών·

11. πιστεύει ότι το επίπεδο της βασικής ευρωπαϊκής έρευνας μπορεί να επιτρέψει την εξεύρεση τεχνολογικών μέσων που θα οδηγήσουν στην υιοθέτηση προσέγγισης «από κάτω προς τα πάνω», ιδίως στο νανοηλεκτρονικό τομέα·

12. πιστεύει ότι οι δράσεις για την επιτάχυνση της ανάπτυξης της τεχνολογίας πρέπει να συνοδεύονται από μέτρα πολιτικής ώστε να εξασφαλιστεί η διείσδυση των υφιστάμενων τεχνολογιών στην αγορά· σημειώνει ότι τα πρότυπα μπορούν να προσφέρουν ίσες ευκαιρίες για τις αγορές και το διεθνές εμπόριο και είναι προϋπόθεση για το θεμιτό ανταγωνισμό, τις συγκριτικές αξιολογήσεις κινδύνου και τα ρυθμιστικά μέτρα· καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή και το Συμβούλιο να άρουν τους τυχόν φραγμούς που συνιστούν η έλλειψη προτύπων και η ασαφής νομοθεσία, οι οποίοι εμποδίζουν, αδικαιολόγητα την υιοθέτηση των νανοτεχνολογιών και νανοεπιστημών στην Ευρώπη, πράγμα που δεν επιτρέπεται να επιφέρει νέες γραφειοκρατικές επιβαρύνσεις·

13. τονίζει ότι είναι σημαντικό να δημιουργηθεί το «τρίγωνο γνώσης» που απαιτείται για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας· θεωρεί ότι, για να επιτευχθεί η απαιτούμενη συνέργεια μεταξύ έρευνας, εκπαίδευσης και καινοτομίας, χρειάζεται μια γενική προσέγγιση για τη μεταφορά γνώσεων και την ανάπτυξη διατομεακών ανθρώπινων πόρων· καλεί, συνεπώς, τα κράτη μέλη να εκπονήσουν στρατηγικές για τη βελτίωση της μεταφοράς γνώσεων και να αντιμετωπίσουν την έλλειψη δεξιοτήτων, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην εκπαίδευση στις φυσικές επιστήμες και προσελκύοντας περισσότερους σπουδαστές σε πολυεπιστημονικούς τομείς της νανοεπιστήμης που συνδέονται με τις θετικές επιστήμες· χαιρετίζει την προσπάθεια της Επιτροπής για την υποστήριξη Δικτύων Ερευνητικής Κατάρτισης στις νανοτεχνολογίες, και καλεί τα κράτη μέλη, τόσο το καθένα ξεχωριστά όσο και σε στενή συνεργασία μεταξύ τους, να δημιουργήσουν πολυτομεακά δίκτυα που να συνδυάζουν τις νανοτεχνολογίες με ευρύ φάσμα ερευνητικών τομέων, με στόχο την ανάπτυξη νέων υβριδικών τεχνολογιών·

14. θεωρεί ότι η βιομηχανία, τα ιδρύματα ερευνών και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να συνεργάζονται για να εξασφαλίσουν ότι η άριστη Ε&Α στον τομέα των νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών οδηγεί σε νέα προϊόντα και διαδικασίες· τονίζει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιταχύνουν και να τονώσουν τη διαδικασία αυτήν, δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος για τις επιχειρήσεις του τομέα των νανοτεχνολογιών στη χώρα τους, ιδίως δε για τις νεοσύστατες, τις μικρομεσαίες και τις καινοτόμες επιχειρήσεις· θεωρεί, εν προκειμένω, ότι η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας έχει ουσιώδη σημασία για την καινοτομία, τόσο για την προσέλκυση αρχικών επενδύσεων όσο και για την εξασφάλιση μελλοντικών εσόδων· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει πρότυπα για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και μοντέλα για τις συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης·

15. αποδοκιμάζει το γεγονός ότι η κατοχύρωση των εφευρέσεων νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη εξελίσσεται με βραδείς ρυθμούς· καλεί την ΕΕ να δημιουργήσει ένα σύστημα παρακολούθησης της κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών, το οποίο θα ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ)·

16. ενθαρρύνει τις γενικές μεταρρυθμίσεις στο χώρο του ευρωπαϊκού συστήματος ευρεσιτεχνιών με στόχο τη μείωση του κόστους της κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών καθώς και τη βελτίωση της πρόσβασης στην κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις· τονίζει την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια και σαφή όρια στο πεδίο δράσης που αφορά την προστασία της κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών·

17. είναι πεπεισμένο ότι η δυνατότητα της Ευρώπης να αποκτήσει και να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία στον τομέα αυτόν εξαρτάται από τις δυνατότητες συντονισμού της· επαναλαμβάνει ότι απαιτείται ένα και μοναδικό κεντρικό σημείο συντονισμού και ότι η ΕΕ πρέπει να «εκφράζεται με μια φωνή» διεθνώς, εν όψει μάλιστα των προκλήσεων που συνάπτονται με την προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Κίνα· καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να επινοήσουν μηχανισμούς για τον ουσιαστικό συντονισμό των δράσεων στον τομέα αυτόν· καλεί μετ’ επιτάσεως την Επιτροπή να συμπεριλάβει στη χάραξη της πολιτικής της όλες της δραστηριότητες εντός του ΟΟΣΑ (π.χ. ορισμούς εννοιών, ορολογία, διαχείριση κινδύνων) και της UNESCΟ (ηθικές παράμετροι)·

18. αναγνωρίζει ότι ένα ουσιώδες στοιχείο μιας υπεύθυνης στρατηγικής είναι η ενσωμάτωση των κοινωνικών μελημάτων καθώς και των μελημάτων υγείας και ασφάλειας στην τεχνολογική ανάπτυξη των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών· εν προκειμένω, παροτρύνει την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και την ευρωπαϊκή βιομηχανία να αρχίσουν ουσιαστικό διάλογο με όλους τους ενδιαφερομένους, ώστε να καθοδηγήσουν τις εξελίξεις με γνώμονα την αειφορία·

19. εμμένει στην άποψη ότι, καθόλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προϊόντων των νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών, θα πρέπει να πραγματοποιείται αξιολόγηση των τεχνολογικών κινδύνων που ενέχουν (από τη σύλληψη έως τη διάθεση ή την ανακύκλωση), για την ανθρώπινη υγεία, τους καταναλωτές, τους εργαζομένους και το περιβάλλον·

20. συνιστά να αναφέρεται στους καταλόγους συστατικών των προϊόντων κατανάλωσης η προσθήκη βιομηχανικώς παραγόμενου υλικού νανοσωματιδίων·

21. τονίζει την ανάγκη για τον σεβασμό των αυστηρών δεοντολογικών αρχών και επιδοκιμάζει τις προγραμματισμένες ανασκοπήσεις σε θέματα όπως οι μη θεραπευτικές βελτιωτικές επεμβάσεις στον άνθρωπο και η σχέση μεταξύ νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών και ιδιωτικής ζωής του ατόμου· αναμένει ότι οι ανασκοπήσεις θα είναι δημόσιες και θα περιλαμβάνουν μία λεπτομερή ανάλυση της νανοϊατρικής·

22. υποστηρίζει τη δημιουργία επιτροπών δεοντολογίας οι οποίες, μέσω ανεξάρτητων επιστημονικών γνωμοδοτήσεων , θα συμβάλουν στην καλή πληροφόρηση του κοινού και στη δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης όσον αφορά τους ενδεχόμενους κινδύνους και τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται η εκμετάλλευση των ανακαλύψεων στον τομέα των νανοτεχνολογιών·

23. επιδοκιμάζει τη διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε για τη συγκεκριμένη πρόταση και ενθαρρύνει την Επιτροπή να εξακολουθήσει να βελτιώνει τις εργασίες της ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση για καλύτερη ρύθμιση·

24. εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να εκπονήσει κατάλληλο πολύγλωσσο ενημερωτικό υλικό για διάφορες ηλικιακές ομάδες προκειμένου να τις ευαισθητοποιήσει όσον αφορά την πρόοδο και τα αναμενόμενα οφέλη των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών· παροτρύνει την Επιτροπή να το πράξει συνεργαζόμενη στενά με τα κράτη μέλη· η Επιτροπή πρέπει να επεξεργαστεί μια επικοινωνιακή στρατηγική, για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη σχετικά με τις τεράστιες ευκαιρίες που προσφέρει η νανοτεχνολογία και να κατασιγάσει τους φόβους της· στο πλαίσιο αυτής της επικοινωνιακής στρατηγικής η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να στραφεί σε ιδέες όπως το "NanoScience-Truck" στο πλαίσιο ανοικτών περιοδευουσών επιδείξεων (roadshow) ή ένα βραβείο νανοτεχνολογίας·

25. καλεί τη βιομηχανία να ενστερνιστεί την κοινή προσπάθεια και την προτρέπει να συμμετάσχει στην ανάπτυξη νανοτεχνολογιών, λαμβάνοντας υπόψη της τις ευρύτερες επιπτώσεις τους για την οικονομία, την κοινωνία, την υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον και ενεργώντας σύμφωνα με τις αρχές της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης· στο πλαίσιο αυτό, τονίζει ότι οι επιχειρήσεις , οφείλουν να συμβάλουν σε μια αντικειμενική πληροφόρηση σχετικά με τις επιστημονικές ανακαλύψεις στον τομέα των νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών, των χρήσεων για τις οποίες προορίζονται, καθώς και των κινδύνων και των πλεονεκτημάτων που συνεπάγονται για την κοινωνία·

26. τονίζει ότι όλες οι εφαρμογές και χρήσεις των νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών θα πρέπει να ανταποκρίνονται στο υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας, των καταναλωτών, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και εμμένει στην ανάγκη κωδικοποίησης των νανοϋλικών, η οποία θα οδηγήσει στη θέσπιση προδιαγραφών που με τη σειρά τους θα ενισχύσουν την προσπάθεια εντοπισμού ενδεχόμενων κινδύνων, καλεί δε την Επιτροπή να αναλάβει τις αναγκαίες προς τούτο πρωτοβουλίες·

27. υπογραμμίζει τη σημασία της μικρογράφησης των προϊόντων, με στόχο τη μείωση των αποβλήτων και μια καλύτερη χρήση της ενέργειας·

28. τονίζει ότι οι γνώσεις σχετικά με τις δυνητικές βλάβες της υγείας και του περιβάλλοντος που προκαλούν τα νέα, συνθετικά νανοσωματίδια εξακολουθούν να είναι περιορισμένες και ότι, κατά συνέπεια, θα πρέπει να διερευνηθούν, σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης, οι επιπτώσεις των νανοσωματιδίων που δεν είναι ευδιάλυτα ή βιοαποικοδομήσιμα, πριν από τη διάθεση αυτών των σωματιδίων στην αγορά·

29. φρονεί ότι, στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την καταχώρηση, αξιολόγηση και έγκριση χημικών προϊόντων (REACH), οι νανομορφές υπαρχόντων υλικών θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως νέες ουσίες, λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων τους· θα πρέπει να διερευνηθεί ιδιαίτερα κατά πόσο είναι ενδεδειγμένα για τα νανοσωματίδια τα όρια που έχουν θεσπιστεί στο πλαίσιο αυτής της νομοθεσίας για την παραγωγή και τις εισαγωγές·

30. καλεί την Επιτροπή να αποδώσει ιδιαίτερη προσοχή στην ανάπτυξη των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών στα νέα κράτη μέλη, χορηγώντας τους πιστώσεις για τον προσδιορισμό ιδίων ερευνητικών χαρακτηριστικών και ταυτόχρονα ενισχύοντας περαιτέρω την πρωτοκαθεδρία που έχουν οι σημαντικότερες ευρωπαϊκές μονάδες, με σκοπό να παίξει η ΕΕ πρωταγωνιστικό ρόλο διεθνώς·

31. υπογραμμίζει τη σημασία που έχει η διεθνής συνεργασία στον τομέα των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών · καλεί την Επιτροπή να συσφίξει περαιτέρω τις εξαιρετικές ήδη σχέσεις, ιδίως με τους Ρώσους επιστήμονες, και να εξετάσει τις δυνατότητες και τα όρια συνεργασίας με την Κίνα και την Ινδία στον τομέα αυτόν· ζητεί από την Επιτροπή να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία με στόχο την εναρμόνιση της διαδικασίας κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών στο χώρο των νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών μεταξύ της ΕΕ, των ΗΠΑ και Ιαπωνίας· υπογραμμίζει το γεγονός ότι ο διάλογος θα πρέπει να ενταθεί σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που έχει θέσει ο ΠΟΕ.

32. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή, καθώς και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.

• [1]  ΕΕ C 157, της 28.6.2005, σελ. 2 και INT/277-CESE 1237/2005.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Εισαγωγή

Η νανοτεχνολογία συνίσταται στο χειρισμό ή την αυτοσυναρμολόγηση επιμέρους ατόμων, μορίων ή ομάδων μορίων σε δομές για τη δημιουργία υλικών και διατάξεων με νέες ή πολύ διαφορετικές ιδιότητες. Το πρόθημα «νανο» προέρχεται από την ελληνική ρίζα που υποδηλώνει το πολύ μικρό μέγεθος. Στην τεχνική γλώσσα, «νανο» σημαίνει το δισεκατομμυριοστό, άρα το νανόμετρο ισούται με ένα δισεκατομμυριοστό του μέτρου. Για παράδειγμα, 1 νανόμετρο (nm) είναι περίπου το 1/80.000 του πάχους μιας ανθρώπινης τρίχας, ένας ιός έχει διαστάσεις 100 νανομέτρων περίπου, και ένα φύλλο χαρτιού έχει πάχος 100.000 nm.

Στην πολύ μικρή αυτήν κλίμακα, τα συστατικά και οι δομές εμφανίζουν επαναστατικά νέα φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα: τα υλικά από νανοσωλήνες άνθρακα είναι 100 φορές ανθεκτικότερα από το χάλυβα αλλά 6 φορές ελαφρότερα· τα νανοσωματίδια αργύρου στις επιφάνειες των ψυγείων, των κλιματιστικών μηχανημάτων και των πλυντηρίων λειτουργούν ως αντιβακτηριακοί και αντιμυκητικοί παράγοντες· στο βιοϊατρικό τομέα, κατασκευάζονται ήδη τεχνητά συνθετικά οστά ανθεκτικότερα από τον ανοξείδωτο χάλυβα. Άλλα νέα προϊόντα που βασίζονται στις νανοεπιστήμες είναι: βαφές όπου δεν πιάνουν τα γκράφιτι, ηλεκτρικές στήλες με μεγάλη διάρκεια ζωής, αυτοκαθαριζόμενα υφάσματα, επιχρίσματα προηγμένης τεχνολογίας, και εύκαμπτες οθόνες. Οι επιστήμονες του τομέα των νανοτεχνολογιών διερευνούν επίσης τρόπους ανακάλυψης και χορήγησης νέων φαρμάκων και τρόπους εφαρμογής νέων τεχνικών ικανών να συμβάλουν στην πρόληψη εγκληματικών ενεργειών.

Οι νανοτεχνολογίες συνδυάζουν διάφορους τεχνολογικούς τομείς (μικροηλεκτρονική, τεχνολογία μικροσυστημάτων, χημεία, φυσική και βιοτεχνολογία) σε έναν πολυεπιστημονικό τομέα. Συνεπώς, χάρη στο συνδυασμό των τεχνολογιών αυτών, τα υπάρχοντα τεχνολογικά εμπόδια είναι δυνατόν να προσεγγιστούν από διάφορες πλευρές, και να αναπτυχθούν πλείστες όσες νέες δυνατότητες. Κατά συνέπεια, η νανοτεχνολογία είναι ένα εξαίρετο πολυεπιστημονικό πεδίο και παρέχει πρόσβαση σε ένα νέο κόσμο ευκαιριών και λύσεων για πολλούς και διάφορους τομείς και κλάδους.

Αναμένεται ότι οι νανοεπιστήμες και οι νανοτεχνολογίες θα έχουν αντίκτυπο σε όλους σχεδόν τους κλάδους και, κατά συνέπεια, θεωρούνται ως μία από τις βασικές τεχνολογίες του 21ου αιώνα. Προβλέπεται ήδη ότι η αγορά τους θα αντιπροσωπεύει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ, το δε Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών (NSF) των ΗΠΑ εκτιμά ότι η παγκόσμια αγορά νανοτεχνολογιών θα φθάσει το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια εντός 10 έως 15 ετών[1]:

Η ανακοίνωση της Επιτροπής

Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής, το οποίο εγκρίθηκε στις 7 Ιουνίου 2005, αποτελεί συγκεκριμενοποίηση της στρατηγικής για τη νανοτεχνολογία, την οποία η Επιτροπή ενέκρινε το 2004[2]. Στο σχέδιο δράσης καθορίζονται ορισμένες αλληλένδετες δράσεις για την άμεση εφαρμογή μιας ασφαλούς, ολοκληρωμένης και υπεύθυνης στρατηγικής για τις νανοεπιστήμες και τη νανοτεχνολογία σε ενωσιακό επίπεδο.

Η Επιτροπή προβλέπει:

*  Αύξηση των κονδυλίων για τις νανοτεχνολογίες στο πλαίσιο του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου,

*  Ανάπτυξη ανταγωνιστικής υποδομής για την έρευνα και πόλων αριστείας, παγκόσμιας κλίμακας,

*  Δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για να μπορέσει η ενωσιακή βιομηχανία να μετατρέπει την έρευνα σε χρήσιμα προϊόντα και υπηρεσίες,

*  Εξασφάλιση, αφενός μεν, του συνεχούς σεβασμού των δεοντολογικών αρχών, αφετέρου δε, του συνυπολογισμού των μελημάτων και των προσδοκιών των πολιτών,

*  Αντιμετώπιση των κινδύνων για τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον, στο πρωιμότερο δυνατό στάδιο,

*  Επανεξέταση της ισχύουσας ενωσιακής νομοθεσίας,

*  Υποστήριξη της δημιουργίας ανοικτού αρχείου σχετικών επιστημονικών δημοσιευμάτων στον οικείο τομέα,

*  Προαγωγή της διεπιστημονικής εκπαίδευσης και κατάρτισης των ερευνητών και των μηχανικών,

*  Ενίσχυση του διεθνούς διαλόγου για θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

Ενίσχυση των προσπαθειών

Ο εισηγητής υποστηρίζει τους στόχους και τις δράσεις που εκτίθενται στο σχέδιο δράσης. Οι νανοεπιστήμες και οι νανοτεχνολογίες είναι τομέας με πολύ ευοίωνες προοπτικές. Οι επιτυχείς καινοτομίες στον τομέα αυτόν θα οδηγήσουν σε εφαρμογές που θα καλύπτουν ανάγκες των πολιτών και θα συμβάλλουν στην επίτευξη των ενωσιακών στόχων ανταγωνιστικότητας και αειφόρου ανάπτυξης.

Ταυτόχρονα, ο εισηγητής τονίζει ότι απαιτείται σημαντικό άλμα στο (συντονισμό των) επενδύσεων για έρευνα και καινοτομία. Λόγω του διεπιστημονικού, πολύπλοκου και δαπανηρού χαρακτήρα της, η υποδομή για την Ε&Α και την καινοτομία στον τομέα των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών απαιτεί κάποια κρίσιμη μάζα πόρων που υπερβαίνουν τις δυνατότητες των περιφερειακών και, συχνά, και των εθνικών κυβερνήσεων και της βιομηχανίας. Παράλληλα ωστόσο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν την ύπαρξη εθνικών πολιτικών Ε&Α για τη νανοτεχνολογία οι οποίες να επιτρέπουν ανταπόκριση στις μεταβαλλόμενες ευκαιρίες ταχύτερη από ότι τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Σήμερα, η έρευνα στον τομέα των νανοεπιστημών είναι πολύ κατακερματισμένη στην ΕΕ, χωρίς σαφή συντονισμό πόρων. Άρα, η Ε&Α στον τομέα των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών, τόσο σε επίπεδο Κοινότητας όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, θα πρέπει να ενισχυθεί και να συντονιστεί ώστε να επιτευχθούν οι απαιτούμενες οικονομίες κλίμακας χωρίς απώλεια της απαιτούμενης ευελιξίας.

Το σύνολο των δαπανών Ε&Α παγκοσμίως στον τομέα των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών υπολογίζεται σε 8 δισ. ευρώ περίπου ετησίως, από τα οποία το 37% περίπου δαπανάται στις ΗΠΑ, το 28% στην Ιαπωνία και το 24% στην Ευρώπη. Οι κατά κεφαλήν επενδύσεις στην ΕΕ των 25 το 2004 ανήλθαν σε 3 ευρώ, ενώ ήταν 4,5 ευρώ στις ΗΠΑ και 6 ευρώ στην Ιαπωνία. Στον τομέα των ιδιωτικών επενδύσεων, η Ευρώπη υπολείπεται ακόμη περισσότερο, αφού δαπανά 1,5 ευρώ περίπου κατά κεφαλήν, έναντι 6 ευρώ για τις ΗΠΑ και άνω των 12 ευρώ για την Ιαπωνία[3].

Η μελλοντική αύξηση των δαπανών δεν θα μεταβάλει εντυπωσιακά την εικόνα αυτήν. Το ποσό που προτείνεται για τις «Νανοεπιστήμες, νανοτεχνολογίες, υλικά και νέες τεχνολογίες παραγωγής» στο πλαίσιο του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου είναι 4270 εκατ. ευρώ για 7 έτη (δηλ. 610 εκατ. ευρώ ετησίως). Σε σύγκριση με το ποσό αυτό, οι αμερικανική κυβέρνηση σκοπεύει να δαπανήσει, μόνον εντός του 2006, άνω του ενός δισ. δολαρίων για Ε&Α στον τομέα των νανοτεχνολογιών. Περαιτέρω περικοπές της χρηματοδότησης της Ε&Α στην ΕΕ θα απομακρύνουν ακόμη περισσότερο την Ευρώπη από την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας.

Κατά την άποψη του εισηγητή, η υποδομή Ε&Α παγκόσμιας κλίμακας και οι «πόλοι αριστείας» έχουν ουσιώδη σημασία για να μπορέσει η ΕΕ να παραμείνει ανταγωνιστική σ' αυτόν τον ιδιαίτερα ελπιδοφόρο τομέα. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία, οι οργανώσεις Ε&Α και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν ότι η ερευνητική αριστεία οδηγεί σε εμπορικώς βιώσιμα και εγγενώς ασφαλή προϊόντα και διαδικασίες. Χωρίς αυτήν την «εμπορικοποίηση της γνώσης», η Ευρώπη δεν θα δρέψει πλήρως τα ωφελήματα της συνέργειας μεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας, δηλαδή του «τριγώνου γνώσης» που τόσο πολύ χρειάζεται ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας. Η ανεπαρκής μεταφορά γνώσεων έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στης χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας από τις επιχειρήσεις όσο και στις δραστηριότητες των νεοσύστατων επιχειρήσεων[4].

Για να αξιοποιηθούν πλήρως τα ωφελήματα της συνέργειας αυτής μεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας, πρέπει να αντιμετωπιστεί η έλλειψη δεξιοτήτων και εκπαιδευμένου προσωπικού μέσω μεγαλύτερης έμφασης στην κατάρτιση στις φυσικές επιστήμες και μέσω της προσέλκυσης περισσότερων σπουδαστών σε πολυεπιστημονικούς τομείς που συνδέονται με τις θετικές επιστήμες. Επίσης, είναι σημαντικό να βελτιωθεί περαιτέρω το επιχειρηματικό κλίμα για τις επιχειρήσεις νανοτεχνολογιών μέσω της ενίσχυσης της αγοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων και μέσω του καθορισμού σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου και της εγκαθίδρυσης κατάλληλης προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τη λειτουργία των αγορών[5].

Η τυποποίηση προσφέρει συνθήκες ισοτέλειας στις αγορές και στο διεθνές εμπόριο, και αποτελεί προϋπόθεση για το θεμιτό ανταγωνισμό, τη συγκριτική εκτίμηση κινδύνου και τα ρυθμιστικά μέτρα. Η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας έχει ουσιαστική σημασία για την καινοτομία, τόσο για την προσέλκυση αρχικών επενδύσεων όσο και για τη εξασφάλιση μελλοντικού εισοδήματος. Επίσης, ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο είναι απαραίτητο για την ενίσχυση της καινοτομίας. Είναι αυτονόητο ότι όλες οι εφαρμογές και χρήσεις των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών πρέπει να σέβονται τη σημερινή υψηλή στάθμη προστασίας της δημόσιας υγείας, της ασφάλειας, των καταναλωτών, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος. Ωστόσο, οι ασαφείς κανονιστικές ρυθμίσεις σχετικά με τους τοξικολογικούς κινδύνους και την αστική ευθύνη παρεμποδίζουν, αδικαιολόγητα, την υιοθέτηση των νανοτεχνολογιών στην Ευρώπη.

Εξάλλου, χρειάζεται διεθνής συνεργασία στον τομέα των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών, τόσο με οικονομικώς και βιομηχανικώς προηγμένες χώρες, όσο και με λιγότερο προηγμένες χώρες προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβασή τους στις γνώσεις και να αποφευχθεί τυχόν «νανοτεχνολικό χάσμα» ή «απαρτχάιντ γνώσεων». Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στη συνεργασία με χώρες που υπάγονται στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας και με χώρες με τις οποίες υπάρχουν συμφωνίες επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας.

Ανησυχίες του κοινού

Οι νανοτεχνολογίες ξεπερνούν τα τεχνικά εμπόδια, αλλά, τελικά, η επιτυχία τους θα εξαρτηθεί από την αποδοχή τους από τους καταναλωτές. Τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά που κάνουν τις νανοτεχνολογίες τόσο συναρπαστικές - νέες ιδιότητες που εμφανίζονται στη νανοκλίμακα και η δυνατότητα λεπτεπίλεπτης και επακριβούς τροποποίησης των ιδιοτήτων αυτών - γεννούν ερωτήματα για τη συμπεριφορά των νέων αυτών ουσιών στο περιβάλλον και στο ανθρώπινο σώμα. Οι αβεβαιότητες του κοινού όσον αφορά τον αντίκτυπο στην υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον ενδέχεται να περιορίσουν τα διαθέσιμα κεφάλαια και να εμποδίσουν την εμπορική δρομολόγηση προϊόντων προερχόμενων από νανοτεχνολογίες. Τα επόμενα χρόνια θα είναι, λοιπόν, αποφασιστικής σημασίας για να αποδειχθεί ότι οι ερευνητές και η βιομηχανία λαμβάνουν υπόψη τους στα σοβαρά τα μελήματα αυτά.

Ένα ουσιώδες στοιχείο μιας υπεύθυνης στρατηγικής για τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες είναι ο συνυπολογισμός όχι μόνον των οικονομικών και περιβαλλοντικών στοιχείων αλλά και των κοινωνικών πτυχών της τεχνολογικής ανάπτυξης των νανοτεχνολογιών και των πτυχών που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια. Η βιομηχανία θα πρέπει να παροτρυνθεί να λάβει υπόψη της τον ευρύτερο αντίκτυπο των οικονομικών δραστηριοτήτων της στο πεδίο των νανοτεχνολογιών σύμφωνα με τις αρχές της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και τις εκθέσεις «τριπλού λογαριασμού αποτελεσμάτων» της Πρωτοβουλίας για Υποβολή Εκθέσεων σε Παγκόσμιο Επίπεδο. Θα πρέπει να καθιερωθεί ουσιαστικός διάλογος με όλους τους ενδιαφερομένους, προκειμένου να παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την πορεία των εργασιών και τα αναμενόμενα οφέλη και να λαμβάνονται υπόψη τόσο οι πραγματικές όσο και οι φαινομενικές προσδοκίες και οι ανησυχίες, ώστε να προσανατολίζονται οι εξελίξεις έτσι ώστε να αποφεύγονται οι αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία.

Είναι αναγκαίο να εκπονηθεί κατάλληλο πολύγλωσσο ενημερωτικό υλικό για διάφορες ηλικιακές ομάδες προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί το κοινό σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες και να αναπτυχθεί περαιτέρω ο διάλογος με το κοινό στο κατάλληλο επίπεδο, ιδίως μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Διεθνείς πτυχές

Σήμερα, οι ΗΠΑ αναγνωρίζονται ως ο ηγέτης στην Ε&Α του τομέα των νανοτεχνολογιών σε παγκόσμιο επίπεδο, με ετήσιες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις της τάξης των 3 δισ. δολαρίων, δηλαδή άνω του ενός τρίτου των παγκόσμιων επενδύσεων. Οι ΗΠΑ είναι επίσης η πρώτη χώρα από άποψη αριθμού νεοσύστατων επιχειρήσεων, δημοσιεύσεων και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Κατά την πενταετία από το 2000 μέχρι σήμερα, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ επένδυσε άνω των 4 δισ. δολαρίων στις νανοτεχνολογίες, για δε το 2006, το αντίστοιχο ποσό αναμένεται να υπερβεί το 1 δισ. δολάρια.

Οι ετήσιες δαπάνες της Ιαπωνίας κατά το 2003 ανήλθαν σε 630 εκατομ. δολάρια περίπου, από τα οποία το 73% προερχόταν από το Υπουργείο Παιδείας και το 21% από το Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Οι σχετικές έρευνες εστιάζονται κυρίως στα νανοϋλικά, π.χ. εφαρμογές υλικών από νανοάνθρακα στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος, της πληροφορικής και της βιοϊατρικής. Όσον αφορά τα επιχειρηματικά κεφάλαια για τις νανοτεχνολογίες, η Mitsui αποφάσισε να επενδύσει σχεδόν 700 εκατομ. δολάρια κατά την επόμενη τετραετία, ενώ το Critical Technology Fund θα διοχετεύσει 30 δισ. δολάρια περίπου στην έρευνα νανοεπιστημών και νανοτεχνολογίας.

Η ταχεία ανάπτυξη του κινεζικού κλάδου νανοτεχνολογιών κατά τα τελευταία 5 έως 10 χρόνια οφείλεται κυρίως στην παρέμβαση της κεντρικής κυβέρνησης. Η νανοτεχνολογία προστέθηκε στον κατάλογο τεχνολογιών προτεραιότητας στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και έκτοτε χρηματοδοτείται από το κράτος μέσω ενός εθνικού προγράμματος Ε&Α που παρέχει σημαντικές επενδύσεις για έργα νανοτεχνολογίας τόσο της κεντρικής όσο και των τοπικών κυβερνήσεων, κυρίως στον τομέα των νανοϋλικών. Στα διεξαγόμενα έργα περιλαβάνονται η μαζική παραγωγή υλικών επίχρισης με νανοδιαμάντια, νανοσωλήνες και νανοσύρματα άνθρακα, συστήματα για δίκτυα αισθητήρων για την παρακολούθηση για λόγους ασφαλείας, νανοϋλικά για συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας, αυτοκαθαριζόμενα και χημικά συστήματα και συστήματα βιοαισθητήρων και δίκτυα για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος και τη διάγνωση νόσων. Κατά τις κινεζικές αρχές[6], η Κίνα κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως όσον αφορά τις νέες καταχωρήσεις επιχειρήσεων, δημοσιεύσεων και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στον τομέα των νανοτεχνολογιών, η δε εσωτερική της αγορά για προϊόντα και συστήματα νανοτεχνολογίας υπολογίζεται ότι αντιπροσωπεύει άνω των 4,5 δισ. δολάρια και αναμένεται να υπερβεί τα 120 δισ. δολάρια το 2015. Ωστόσο, η σχετική βιομηχανία βρίσκεται ακόμη σε νηπιακό στάδιο και αντιμετωπίζει ακόμη σημαντικά προβλήματα όσον αφορά την εμπορικοποίηση της έρευνας, την υποδομή και τους ανθρώπινους πόρους.

30.5.2006

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

προς την Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες: ένα πρόγραμμα δράσης για την Ευρώπη 2005-2009

(2006/2004(ΙΝΙ))]

Συντάκτης γνωμοδότησης: Philippe Busquin

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων καλεί την Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

1.  υπογραμμίζει τις προόδους που μπορεί να επιφέρει η ανάπτυξη των νανοεπιστημών και των νανοτεχνολογιών (Ν&Ν) σε έναν σημαντικό αριθμό τομέων πολιτικής που αφορούν άμεσα τους πολίτες (δημόσια υγεία, ενέργεια, μεταφορές, αειφόρος ανάπτυξη...)·

2.  υποστηρίζει την Επιτροπή στη βούλησή της να ενισχύσει πολύ αισθητά τους πόρους που προορίζονται για την έρευνα στον τομέα των Ν&Ν, ο οποίος είναι ουσιαστικής σημασίας για το μέλλον της ανάπτυξης της Ευρώπης·

3.  υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να δημιουργηθούν οι συνθήκες ενός πραγματικού διαλόγου μεταξύ όλων των ενεχομένων μερών στο πλαίσιο των Ν&Ν, καθώς και μεταξύ αυτών και της κοινής γνώμης εν γένει·

4.  εμμένει στην ανάγκη να δρομολογηθούν φιλόδοξες και ισόρροπες ενημερωτικές εκστρατείες, με στόχο τη βελτίωση του επιπέδου πληροφόρησης του κοινού, ώστε να καταστούν πιο κατανοητές οι προκλήσεις και οι συνέπειες των Ν&N·

5.  υποστηρίζει τη δημιουργία επιτροπών δεοντολογίας οι οποίες, μέσω ανεξάρτητων επιστημονικών γνωμοδοτήσεων , θα συμβάλουν στην καλή πληροφόρηση του κοινού και στη δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης όσον αφορά τους ενδεχόμενους κινδύνους και τα πλεονεκτήματα που συνεπάγεται η εκμετάλλευση των ανακαλύψεων στον τομέα των νανοτεχνολογιών·

6.  εμμένει στην κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων, οι οποίες οφείλουν να συμβάλουν σε μια αντικειμενική πληροφόρηση σχετικά με τις επιστημονικές ανακαλύψεις στον τομέα των Ν&Ν, των χρήσεων για τις οποίες προορίζονται, καθώς και των κινδύνων και των πλεονεκτημάτων που συνεπάγονται για την κοινωνία·

7.  υπενθυμίζει ότι όλες οι εφαρμογές και χρήσεις των Ν&Ν θα πρέπει να ανταποκρίνονται στο υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας, των καταναλωτών, των εργαζομένων και του περιβάλλοντος, που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και εμμένει στην ανάγκη κωδικοποίησης των νανοϋλικών, η οποία θα οδηγήσει στη θέσπιση προδιαγραφών που με τη σειρά τους θα ενισχύσουν την προσπάθεια εντοπισμού ενδεχόμενων κινδύνων, καλεί δε την Επιτροπή να αναλάβει τις αναγκαίες προς τούτο πρωτοβουλίες·

8.  τονίζει ότι οι γνώσεις σχετικά με τις δυνητικές βλάβες της υγείας και του περιβάλλοντος που προκαλούν τα νέα, συνθετικά νανοσωματίδια εξακολουθούν να είναι περιορισμένες και ότι, κατά συνέπεια, θα πρέπει να διερευνηθούν, σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης, οι επιπτώσεις των νανοσωματιδίων που δεν είναι ευδιάλυτα ή βιοαποικοδομήσιμα, πριν από τη διάθεση αυτών των σωματιδίων στην αγορά·

9.  εμμένει στην άποψη ότι, καθόλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προϊόντων των Ν&Ν, θα πρέπει να πραγματοποιείται αξιολόγηση των τεχνολογικών κινδύνων που ενέχουν (από τη σύλληψη έως τη διάθεση ή την ανακύκλωση), για την ανθρώπινη υγεία, τους καταναλωτές, τους εργαζομένους και το περιβάλλον·

10. φρονεί ότι στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα (REACH) οι νανομορφές υπαρχόντων υλικών θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως νέες ουσίες, λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων τους• θα πρέπει να διερευνηθεί ιδιαίτερα κατά πόσο είναι ενδεδειγμένα για τα νανοσωματίδια τα όρια που έχουν θεσπιστεί στο πλαίσιο αυτής της νομοθεσίας για την παραγωγή και τις εισαγωγές·

11. υπογραμμίζει τη σημασία της μικρογράφησης των προϊόντων, με στόχο τη μείωση των αποβλήτων και μια καλύτερη χρήση της ενέργειας·

12. υποστηρίζει την Επιτροπή στη βούλησή της να λάβει υπόψη τα διάφορα προβλήματα σε ένα πρόωρο στάδιο, αποβλέπουσα στην ανάπτυξη των εν λόγω μελλοντοστραφών τεχνολογιών·

13. υποστηρίζει την προσπάθεια που καταβάλλει η Επιτροπή προκειμένου να ενταχθεί και να εκφρασθεί ομόφωνα. στο διεθνή χώρο.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Τίτλος	Νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες: ένα πρόγραμμα δράσης για την Ευρώπη 2005-2009
Αριθμός διαδικασίας	2006/2004(INI)
Επιτροπή αρμόδια επί της ουσίας	ITRE
Γνωμοδότηση της   Ημερομ. αναγγελίας στην ολομέλεια	ENVI 19.1.2006
Ενισχυμένη συνεργασία - Ημερομηνία αναγγελίας στην ολομέλεια
Συντάκτης(κτρια) γνωμοδότησης   Ημερομηνία ορισμού	Philippe Busquin 7.2.2006
Συντάκτης(κτρια) γνωμοδότησης που αντικαταστάθηκε/καν
Εξέταση στην επιτροπή	3.5.2006		30.5.2006
Ημερομηνία έγκρισης	30.5.2006
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	41 5 2
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Αδάμος Αδάμου, Georgs Andrejevs, Johannes Blokland, John Bowis, Frieda Brepoels, Dorette Corbey, Chris Davies, Avril Doyle, Mojca Drčar Murko, Matthias Groote, Françoise Grossetête, Satu Hassi, Gyula Hegyi, Marie Anne Isler Béguin, Caroline Jackson, Dan Jørgensen, Christa Klaß, Eija-Riitta Korhola, Holger Krahmer, Urszula Krupa, Aldis Kušķis, Marie-Noëlle Lienemann, Caroline Lucas, Jules Maaten, Linda McAvan, Roberto Musacchio, Riitta Myller, Péter Olajos, Miroslav Ouzký, Vittorio Prodi, Frédérique Ries, Guido Sacconi, Karin Scheele, Carl Schlyter, Horst Schnellhardt, Richard Seeber, Jonas Sjöstedt, Αντώνιος Τρακατέλλης, Evangelia Tzampazi, Thomas Ulmer, Anja Weisgerber, Åsa Westlund
Αναπληρωτής(ές) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	Dariusz Maciej Grabowski, Jiří Maštálka, Miroslav Mikolášik, Ria Oomen-Ruijten, Alojz Peterle, Bart Staes
Αναπληρωτής(ές) (άρθρο 178, παρ. 2) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία
Παρατηρήσεις (πληροφορίες που διατίθενται σε μία μόνον γλώσσα)	...

31.5.2006

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

προς την Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες: ένα πρόγραμμα δράσης για την Ευρώπη 2005-2009

(2006/2004(ΙΝΙ))]

Συντάκτρια γνωμοδότησης: Piia-Noora Kauppi

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων καλεί την Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

1.  επιδοκιμάζει την ανακοίνωση της Επιτροπής και δίνει έμφαση στην ανάγκη νέων προσεγγίσεων της έρευνας και της ανάπτυξης στις νανοεπιστήμες και τη νανοτεχνολογία (N&N)·

2.  τονίζει τη σημασία των N&N για τη Στρατηγική της Λισαβόνας και σημειώνει ότι μπορούν να συμβάλλουν στους στόχους της ΕΕ για ανταγωνιστικότητα και βιώσιμη ανάπτυξη·

3.  τονίζει την ανάγκη να προωθηθεί η καλύτερη κατανόηση των Ν&Ν εκ μέρους του κοινού, ιδίως μεταξύ των νέων σπουδαστών, προκειμένου να αυξηθούν οι επαγγελματίες στον τομέα των επιστημών στην ΕΕ·

4.  επιδοκιμάζει τη διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε για τη συγκεκριμένη πρόταση και ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεχίσει τη βελτίωση των εργασιών της ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση για καλύτερη ρύθμιση·

5.  τονίζει την ανάγκη για σεβασμό των αυστηρών δεοντολογικών αρχών και επιδοκιμάζει τις προγραμματισμένες ανασκοπήσεις σε θέματα όπως οι μη θεραπευτικές βελτιωτικές επεμβάσεις στον άνθρωπο και η σχέση μεταξύ N&N και ιδιωτικής ζωής του ατόμου· αναμένει ότι οι ανασκοπήσεις θα είναι δημόσιες και θα περιλαμβάνουν μία λεπτομερή ανάλυση της νανοϊατρικής·

6.  ασπάζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι απαραίτητη στον χώρο των N&N για την καινοτομία τόσο από την άποψη προσέλκυσης αρχικών επενδύσεων όσο και της διασφάλισης μελλοντικών εσόδων· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει πρότυπα για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και μοντέλα για τις συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης·

7.  λυπάται για το γεγονός ότι η κατοχύρωση των εφευρέσεων N&N με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη προχωρά με βραδείς ρυθμούς· καλεί την ΕΕ να δημιουργήσει ένα σύστημα παρακολούθησης της κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών N&N, το οποίο θα ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ)·

8.  ενθαρρύνει τις γενικές μεταρρυθμίσεις στο χώρο του ευρωπαϊκού συστήματος ευρεσιτεχνιών με στόχο τη μείωση του κόστους της κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών καθώς και τη βελτίωση της πρόσβασης στην κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών για τις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις· τονίζει την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια και σαφή όρια στο πεδίο δράσης που αφορά την προστασία της κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών·

9.   ζητά από την Επιτροπή να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία με στόχο την εναρμόνιση της διαδικασίας κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών στο χώρο των N&N μεταξύ της ΕΕ, των ΗΠΑ και Ιαπωνίας· υπογραμμίζει το γεγονός ότι ο διάλογος θα πρέπει να ενταθεί σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που έχει θέσει ο ΠΟΕ.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Τίτλος	Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες: σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009
Αριθμός διαδικασίας	2006/2004(INI)
Επιτροπή αρμόδια επί της ουσίας	ITRE
Γνωμοδότηση της   Ημερομ. αναγγελίας στην ολομέλεια	JURI 19.1.2006
Ενισχυμένη συνεργασία - Ημερομηνία αναγγελίας στην ολομέλεια
Συντάκτης(κτρια) γνωμοδότησης   Ημερομηνία ορισμού	Piia-Noora Kauppi 30.1.2006
Συντάκτης(κτρια) γνωμοδότησης που αντικαταστάθηκε/καν
Εξέταση στην επιτροπή	21.3.2006		19.4.2006
Ημερομηνία έγκρισης	30.5.2006
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	20 2 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Maria Berger, Rosa Díez González, Monica Frassoni, Piia-Noora Kauppi, Kurt Lechner, Klaus-Heiner Lehne, Katalin Lévai, Antonio López-Istúriz White, Hans-Peter Mayer, Aloyzas Sakalas, Francesco Enrico Speroni, Gabriele Stauner, Diana Wallis, Rainer Wieland, Nicola Zingaretti, Jaroslav Zvěřina, Tadeusz Zwiefka
Αναπληρωτής(ές) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	Alexander Alvaro, Hiltrud Breyer, Brian Crowley, Janelly Fourtou, Manuel Medina Ortega, Michel Rocard
Αναπληρωτής(ές) (άρθρο 178, παρ. 2) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία
Παρατηρήσεις (πληροφορίες που διατίθενται σε μία μόνον γλώσσα)	...

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Τίτλος	Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες : σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009
Αριθ. διαδικασίας	2006/2004(INI)
Κανονιστική βάση
Επιτροπή αρμόδια επί της ουσίας Ημερομηνία αναγγελίας στην ολομέλεια της έγκρισης εκπόνησης	ITRE 19.1.2006
Γνωμοδοτική(ές) επιτροπή(ες) Ημερομ. αναγγελίας στην ολομέλεια	ENVI 19.1.2006		IMCO 19.1.2006			JURI 19.1.2006
Αποφάσισε να μη γνωμοδοτήσει   Ημερομηνία της απόφασης	IMCO 21.2.2006
Ενισχυμένη συνεργασία   Ημερομ. αναγγελίας στην ολομέλεια	no
Εισηγητής(ές)   Ημερομηνία ορισμού	Miloslav Ransdorf 23.11.2005
Εισηγητής(ές) που αντικαταστάθηκε(καν)
Εξέταση στην επιτροπή	20.2.2006	20.3.2006			18.4.2006		20.6.2006
Ημερομηνία έγκρισης	20.6.2006
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+ : - : 0 :			40 2 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Šarūnas Birutis, Jan Březina, Renato Brunetta, Jerzy Buzek, Joan Calabuig Rull, Pilar del Castillo Vera, Jorgo Chatzimarkakis, Giles Chichester, Den Dover, Lena Ek, Nicole Fontaine, Adam Gierek, Norbert Glante, András Gyürk, Rebecca Harms, Erna Hennicot-Schoepges, Ján Hudacký, Romana Jordan Cizelj, Anne Laperrouze, Vincenzo Lavarra, Eugenijus Maldeikis, Eluned Morgan, Angelika Niebler, Umberto Pirilli, Miloslav Ransdorf, Vladimír Remek, Herbert Reul, Teresa Riera Madurell, Mechtild Rothe, Andres Tarand, Britta Thomsen, Patrizia Toia, Catherine Trautmann, Claude Turmes, Νικόλαος Βακάλης, Alejo Vidal-Quadras Roca, Dominique Vlasto
Αναπληρωτής(ές) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	María del Pilar Ayuso González, Peter Liese, Vittorio Prodi, John Purvis, Esko Seppänen
Αναπληρωτής(ές) (άρθρο 178, παρ. 2) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία
Ημερομηνία κατάθεσης	22.6.2006
Παρατηρήσεις (πληροφορίες που διατίθενται σε μία μόνον γλώσσα)

• [1]  Roco, C. and Sims Bainbridge, W. (ed.), Societal implications of nanoscience and nanotechnology, National Science Foundation, 2001.
• [2]  Towards a European Strategy for Nanotechnology (COM(2004)338).
• [3]  «Μερικά στοιχεία για την Ε&Α στον τομέα της νανοτεχνολογίας στην Ευρώπη και αλλού», έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, Δεκέμβριος 2005.
• [4]  It's ours to lose: An analysis of EU Nanotechnology funding and the sixth Framework Programmes, European Nanobusiness Association, 2002.
• [5]  The 2005 European NanoBusiness Survey, European Nanobusiness Association, 2005.
• [6]  Beijing Report 2005 on Nanotech Development to 2010-2015.