SPRAWOZDANIE w sprawie strategii tematycznej dotyczącej zanieczyszczenia powietrza

30.6.2006 - (2006/2060(INI))

Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Sprawozdawca: Dorette Corbey

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie strategii tematycznej dotyczącej zanieczyszczenia powietrza

(2006/2060(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie strategii tematycznej dotyczącej zanieczyszczenia powietrza (COM(2005)0446),

–   uwzględniając szósty wspólnotowy program działań na rzecz ochrony środowiska (6. EAP)[1],

–    uwzględniając strategię lizbońską (konkluzje Rady Europejskiej w Barcelonie w dniach 15-16 marca 2002 r.),

–   uwzględniając komunikat Komisji w sprawie programu „Czyste powietrze dla Europy” (CAFE): o strategię tematyczną dotyczącą zanieczyszczenia powietrza (COM(2001)0245),

–    uwzględniając ocenę oddziaływania dotyczącą strategii tematycznej w sprawie zanieczyszczenia powietrza oraz dyrektywy w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i w sprawie czystszego powietrza dla Europy (SEC(2005)1133),

–    uwzględniając zdrowotne aspekty zanieczyszczenia powietrza – wyniki projektu WHO „Systematyczny przegląd zdrowotnych aspektów zanieczyszczenia” w Europie[2],

–    uwzględniając prezentację polityczną Instytutu Europejskiej Polityki Ochrony Środowiska Naturalnego (IEEP)[3],

–    uwzględniając wniosek Komisji dotyczący nowej dyrektywy w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i w sprawie czystszego powietrza dla Europy (COM(2005)0447),

–    uwzględniając liczne przepisy UE kontrolujące jakość powietrza i emisję zanieczyszczeń do atmosfery, w tym: dyrektywę ramową w sprawie jakości powietrza[4] i jej pochodne, dyrektywę w sprawie krajowych poziomów emisji[5], dyrektywę LCP[6], dyrektywy w sprawie kontroli emisji z pojazdów i jakości paliw, dyrektywę dotyczącą emisji z rozpuszczalników (SED)[7] oraz dyrektywę dotyczącą zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC)[8],

–    uwzględniając wnioski sformułowane przez Radę Europejską ds. środowiska w dniu 9 marca 2006 r.,

–    uwzględniając art. 45 Regulaminu,

–    uwzględniając sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (A6‑0235/2006),

A.  mając na uwadze, że zanieczyszczenie powietrza należy do głównych przyczyn śmiertelności i chorobowości w Europie, prowadząc do skrócenia średniej długości życia przeciętnie o osiem miesięcy na każdą osobę; mając na uwadze, że szczególnie zagrożone jest zdrowie dzieci, osób starszych, osób cierpiących na choroby układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego, jak również osób mieszkających na obszarach wysokiego narażenia, takich jak obszary zurbanizowane (miasta) oraz w pobliżu głównych dróg;

B.   mając na uwadze, że ogólnym celem strategii tematycznej dotyczącej zanieczyszczenia powietrza jest stworzenie długoterminowej polityki strategicznej mającej na celu zwalczanie zanieczyszczenia powietrza i osiągnięcie celów szóstego wspólnotowego programu działań na rzecz środowiska w odniesieniu do ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska,

C.  mając na uwadze, że w ostatnich dziesięcioleciach poczyniono znaczne postępy w zmniejszaniu emisji zanieczyszczeń do atmosfery, szczególnie nieprzyjaznych dla zdrowia,

D.  mając na uwadze, że zanieczyszczeniami powodującymi największe problemy zdrowotne są drobne cząsteczki pyłu zawieszonego PM_2,5 oraz ozon troposferyczny,

E.   mając na uwadze, że 55% europejskich ekosystemów ponosi szkody wskutek zanieczyszczenia powietrza,

F.   mając na uwadze, że zanieczyszczenie powietrza występuje we wszystkich państwach członkowskich i należy do problemów transgranicznych, ponieważ pyły zawieszone i inne zanieczyszczenia mogą się przemieszczać się o setki kilometrów, wobec czego rozwiązanie na szczeblu europejskim i mocniejsze środki transgraniczne są niezbędne; mając na uwadze, że ten fakt nie zwalnia niektórych państw członkowskich z odpowiedzialności za przestrzeganie dopuszczalnych wartości w zakresie jakości powietrza,

G.  mając na uwadze, że zanieczyszczenie powietrza może być skutecznie zwalczane jedynie przy zastosowaniu skoordynowanych działań łączących środki na poziomie europejskim, narodowym i lokalnym oraz, przede wszystkim ukierunkowanych na zwalczanie emisji zanieczyszczeń u źródła,

H.  mając na uwadze, że w art. 7 szóstego programu działań na rzecz ochrony środowiska (6-ty EAP) stwierdzono, że jednym z celów programu jest osiągnięcie „poziomu jakości powietrza, który nie wiąże się ze znacznym negatywnym wpływem na zdrowie ludzkie i środowisko naturalne oraz nie stanowi dla nich zagrożenia”.

I.    mając na uwadze, że pośród głównych środków wymienionych w art. 7 szóstego wspólnotowego programu działania na rzecz środowiska figuruje rozwój strategii tematycznej dotyczącej zanieczyszczenia powietrza oraz rewizja i uaktualnienie standardów jakości powietrza i krajowych poziomów emisji, celem osiągnięcia długoterminowych celów nieprzekraczania krytycznych obciążeń i poziomów; mając na uwadze, że zanieczyszczenie powietrza jest złożonym problemem, który może być rozwiązany jedynie poprzez systematyczne podejście uwzględniające interakcje,

J.    mając na uwadze, że skuteczne wdrażanie istniejących przepisów jest kluczem do poprawy jakości powietrza do roku 2020 oraz mając na uwadze, że niektóre istniejące przepisy są nadal wdrażane,

K.  mając na uwadze, że ambitne cele dotyczące jakości powietrza mogą być osiągnięte jedynie jeżeli istniejące przepisy są stale wykonywane we wszystkich państwach członkowskich oraz, jeżeli nowe projekty legislacyjne koncentrują się na ograniczaniu emisji przez sprawców zanieczyszczenia,

L.   mając na uwadze, że Komisja przedstawiła w swojej ocenie oddziaływania trzy scenariusze (A, B, C) odpowiadające różnym poziomom redukcji zanieczyszczeń, jak również scenariusz zakładający redukcję na poziomie maksymalnych możliwości technicznych,

M.  mając na uwadze, że ocena oddziaływania wskazuje, ze większość obywateli Europy opowiada się za przyjęciem europejskiej polityki na rzecz poprawy jakości powietrza według skali ambicji zbliżonej do tej przyjętej w scenariuszu C; jednakże Komisja przyjęła w swojej strategii mniej ambitne rozwiązanie, które można zakwalifikować jako A+,

N.  mając na uwadze, że w przypadku wszystkich scenariuszy koszty obniżenia poziomu zanieczyszczenia powietrza są mniejsze od korzyści finansowych; mając na uwadze, że żaden z tych scenariuszy nie zagraża ogólnemu potencjałowi konkurencyjnemu UE oraz mając na uwadze, że przyjęcie ambitnego scenariusza pozwoliłoby na stworzenie dodatkowych miejsc pracy,

O.  mając na uwadze, że przedstawiona przez Komisję ocena oddziaływania jest dokładna oraz uwzględnia zarówno rozporządzenie jak i strategię zrównoważonego rozwoju; brakuje nadal poważnego podejścia systemowego w proponowanej strategii i dyrektywie w sprawie jakości powietrza, ponieważ nie przewiduje się dalszych ograniczeń emisji CO₂, co bez wątpienia prowadzi do zawyżonej oceny kosztów i zaniżonej oceny korzyści dla strategii w sprawie zanieczyszczenia powietrza, ponieważ dalsze ograniczenie emisji po roku 2012 przyczyni się między innymi do poprawy jakości powietrza,

P.   mając na uwadze, że ocena oddziaływania wskazuje, że optymalny scenariusz - w którym marginalne koszty są równe marginalnym korzyściom – odpowiada zakresowi pomiędzy scenariuszami B i C, niezależnie od faktu, że monetaryzacja szkód dla ekosystemu, upraw jak również pewne niepożądane skutki dla zdrowia nie są uwzględnione w analizie kosztów,

Q.  mając na uwadze, że grupa robocza ds. pyłu zawieszonego stwierdziła, że cząstki pyłu zawieszonego o wielkości PM_2,5 i stężeniu poniżej 10 µg/m³ stwarzają zagrożenie dla zdrowia, a właściwy pułap nie powinien przekraczać 20 µg/m³ ,

R.   mając na uwadze, że - jak wskazał IEEP - proponowany przez Komisję pułap stężenia PM_2,5 wynoszący 25 µg/m³ nie pociąga za sobą nałożenia na państwa członkowskie bardziej rygorystycznych wymogów w zakresie PM, lecz raczej prowadzi do ich złagodzenia, dopuszczając możliwość zastosowania wyłączeń,

S.   mając na uwadze, że poprawa jakości powietrza przynosi korzyści całemu społeczeństwu, natomiast jej koszty ponoszą tylko konkretne sektory; mając na uwadze, że oznacza to konieczność znalezienia metody pokrywania tych kosztów w przypadku, gdy zasada „zanieczyszczający płaci” prowadzi do powstania kosztów niemożliwych do udźwignięcia przez dany sektor,

T.   mając na uwadze, że wszystkie sektory muszą przyczyniać się do poprawy jakości powietrza ze szczególnym naciskiem na te sektory, które dotąd niewystarczająco przyczyniały się do zagwarantowania czystości powietrza,

U.  mając na uwadze, że przepisy dotyczące rynku wewnętrznego stymulują osiągnięcie celów i pułapów środowiskowych w UE o ile założenia są równomiernie realizowane w państwach członkowskich,

V.  mając na uwadze, że wiele państw członkowskich nie przestrzega pułapów ustanowionych w obowiązującym prawodawstwie dotyczącym jakości powietrza – największe problemy występują w Holandii, Belgii, Niemczech, północnych Włoszech, Polsce oraz w dużych miastach; mając na uwadze, że dotychczas podejmowane środki, skoncentrowane na źródłach zanieczyszczenia nie wystarczają do osiągnięcia pułapów,

X.  mając na uwadze, że nieprzestrzeganie dopuszczalnych wartości nie zawsze jest powodowane brakiem środków podjętych przez państwo członkowskie, ale czasami brakiem odpowiednich środków wspólnotowych;

Y.  mając na uwadze, że, aby umożliwić państwom członkowskim spełnienie norm jakości powietrza, a równocześnie zapewnić dodatkowy okres tym państwom członkowskim, które przedsięwzięły wszystkie możliwe środki, ale nadal mają problemy z osiągnięciem pułapów, niezbędna jest strategia obejmująca ambitne cele, przekładające się na ambitne przepisy dotyczące jakości powietrza, którym towarzyszyć będą odpowiednie środki skoncentrowane na źródłach zanieczyszczenia,

Z.   mając na uwadze, że dla zapewnienia osiągnięcia celów dotyczących zdrowia i środowiska, dyrektywa w sprawie krajowych poziomów emisji powinna zostać uzupełniona o zestaw środków ograniczania emisji zanieczyszczeń na poziomie lokalnym, narodowym, wspólnotowym i międzynarodowym,

Wyznaczenie właściwego poziomu redukcji zanieczyszczeń powietrza

1.   z zadowoleniem przyjmuje strategię tematyczną Komisji dotyczącą zanieczyszczenia powietrza, w której podkreślono fakt, że zanieczyszczenie to stanowi poważny problem dla zdrowia i środowiska naturalnego;

2.   z niepokojem zauważa, że strategia tematyczna w sprawie zanieczyszczenia powietrza nie pokazuje jak osiągnąć cele szóstego programu działań na rzecz środowiska; w związku z tym wzywa Komisję do dążenia do znacznie bardziej ambitnego poziomu ograniczenia zanieczyszczeń powietrza do roku 2020 w celu zrealizowania tych założeń;

3.   z żalem odnotowuje, że strategia nie zawiera żadnych prawnych wymogów dla ograniczenia emisji pyłów, zgodnie z zaleceniami Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska, ale jedynie ogranicza się do zasugerowania orientacyjnych celów;

4.   wzywa do przyjęcia strategii przewidującej bardziej ambitne cele w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń, odpowiadające w przypadku lotnych związków organicznych (LZO), PM_2.5 oraz tlenków azotu (NOx), pułapom przyjętym w scenariuszu C, co pozwoliłoby na osiągnięcie większych korzyści w dziedzinie zdrowia i zatrudnienia, przy utrzymaniu odpowiedniego bilansu kosztów i korzyści; wzywa, by ograniczenia zostały ustalone zgodnie z niniejszą tabelą:

	rok 2020 - obowiązujące prawodawstwo	rok 2020 STZP[9]	rok 2020 - cele PE oraz odpowiadający im scenariusz
SO2	68%	82%	82% (B)
NOx	49%	60%	65% (C)
LZO	45%	51%	55% (C)
NH3	4%	27%	27% (A+)
PM2.5	45%	59%	61% (C)
Koszty ogółem (na rok)		dodatkowe 7 100 milionów Euro	dodatkowe ok. 11 000 milionów Euro

5.   wzywa Komisję do uaktualnienia bazy danych stosowanej do zintegrowanego modelu oceny, tak aby uwzględniała środki strukturalne i pełne możliwości ograniczenia emisji zanieczyszczeń ze statków międzynarodowych, uwzględniała istniejące przepisy w tak zwanym scenariuszu podstawowym oraz aby stosowany był scenariusz energetyczny zgodny z ambitną polityką UE w zakresie klimatu przed zastosowaniem modelu do przygotowania rewizji dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji; wierzy, że uaktualnienie bazy danych sotosowanej do tak przeprowadzonej analizy oraz włączenie dodatkowych nietechnicznych środków strukturalnych do ograniczenia emisji, w znaczący sposób zmniejszyłoby szacunkowe koszty realizacji przejściowych celów oraz doprowadziłoby do znacznego zwiększenia możliwości ograniczenia emisji;

6.  opowiada się za wprowadzeniem rocznego limitu PM10 w wysokości 30 µg/m³ w 2010 r. i wspiera projekt Komisji dotyczący wprowadzenia ograniczenia stężenia PM2.5, gdyż część PM2.5 w PM10 jest najbardziej szkodliwa dla zdrowia; wzywa do wprowadzenia celu związanego z poziomem PM2.5 w wysokości 20 µg/m³ w 2010 r. rezygnując z granicznej wartości w 2015 r., a zgodnie z zaleceniem Światowej Organizacji Zdrowia wzywa do długoterminowego celu związanego z poziomem PM2.5 w wysokości 10 µg/m³; zgadza się, aby umożliwić państwom członkowskim, które mogą wykazać, że podjęły wszystkie możliwe środki, przedłużenie okresu osiągnięcia wartości granicznej;

7.   opowiada się za większą jednolitością metod pomiarów i liczenia stężenia pyłów stosowanych przez państwa członkowskie; uważa między innymi, że należy właściwie stosować czynniki korekcyjne;

8.   jest przekonany, że zaproponowane ograniczenia zanieczyszczenia mogą zostać osiągnięte jedynie, jeżeli UE wzmocni swoje przepisy odnośnie emisji zanieczyszczeń oraz wzywa do przyjęcia ambitnych wartości granicznych bardziej wiążących;

9.   wspiera projekt Komisji zakładający wprowadzenie celu związanego z ograniczeniem emisji o 20% narażenia na PM2.5 w 2020 r. w porównaniu ze średnim wskaźnikiem narażenia w 2010 r.; wzywa jednak do przyjęcia zróżnicowania celów związanych z ograniczeniem emisji, które wezmą pod uwagę różne poziomy początkowe w Państwach Członkowskich i wcześniej podjęte kroki, ze szczególnym odniesieniem do większego potencjału redukcji w krajach, w których początkowy poziom narażenia jest wysoki;

10. wzywa do wprowadzenia alarmów smogowych w przypadku wystąpienia wysokiego stężenia smogu oraz zachęcania obywateli, by nie korzystali w tych dniach z kominków otwartych oraz ograniczyli podróże samochodem;

11. jest przekonany, że zaproponowane ograniczenia emisji mogą być osiągnięte jedynie, jeżeli UE wzmocni swoje przepisy dotyczące emisji; wskazuje, że zanieczyszczenie powietrza może jedynie zostać ograniczone jeżeli ambitne wartości graniczne powiązane są z amibitną polityką dotyczącą emisji;

Działania sektorowe

12. wzywa Komisję i państwa członkowskie do jak najszybszego podjęcia niezbędnych środków w celu zmniejszenia poziomu emisji zanieczyszczeń w różnych sektorach przyczyniających się do zanieczyszczenia powietrza , w związku z czym szczególnie priorytetowo należy potraktować sektory, które jak dotąd nie podlegały regulacji oraz, gdzie dalsze ograniczenia emisji mogą zostać osiągnięte przy niższych kosztach;

13. wzywa Komisję do zaproponowania rewizji dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji w możliwie najkrótszym terminie oraz do dostosowania jej do poziomu ambicji, za jakim opowiada się Parlament;

14. wzywa Komisję i państwa członkowskie do niezwłocznego podjęcia środków na rzecz ograniczenia emisji zanieczyszczeń przez sektor żeglugi morskiej oraz wzywa Komisję do wniesienia propozycji

           - ustanowienia standardów emisji NOx dla łodzi korzystających z portów Unii Europejskiej;

- uznania Morza Śródziemnego i Atlantyku Północno-Wschodniego za obszary kontroli emisji siarki (SECAs) zgodnie z konwencją MARPOL;

- obniżenia maksymalnego stężenia siarki dopuszczalnego w paliwach dla statków używanego na obszarach kontroli emisji siarki oraz przez statki pasażerskie z 1.5% do 0.5%;

- wprowadzenia instrumentów finansowych jak podatki czy opłaty za emisję SO₂ i NOx ze statków;

- poparcia wprowadzenia zróżnicowanych opłat portowych i opłat za korzystanie z toru wodnego faworyzujących statki o niskiej emisji SO₂ i NOx;

- poparcia pobierania energii elektrycznej z lądu przez statki zacumowane w portach;

- dyrektywy UE w sprawie jakości paliw okrętowych;

     ponadto wzywa Komisję do przedstawienia propozycji skoordynowanych działań na rzecz zagwarantowania równych szans oraz do nalegania na podjęcie odpowiednich działań na forum IMO; wyraża przekonanie, że niezbędne jest lepsze rozłożenie kosztów ograniczenia emisji zanieczyszczeń przez statki oraz źródła lądowe;

15. zwraca uwagę, że chociaż rolnictwo jest jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza powodowanych przez amoniak, w sektorze tym obowiązują nieliczne wymogi w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń; z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie zasady "warunkowości” pomocy dla rolnictwa zgodnie z ostatnia reformą WPR, co w znacznym stopniu powinno ograniczyć emisję substancji szkodliwych dla środowiska; wzywa państwa członkowskie do przeciwdziałania zanieczyszczeniom powietrza powodowanym przez hodowlę bydła, szczególnie przez intensywne rolnictwo, wykorzystywanie nawozów oraz systemów ogrzewania powodujących wydzielanie gazów cieplarnianych, jak również do wykorzystywania dotacji rolniczych w celu przeciwdziałania problemom związanym z amoniakiem; wzywa, by w ramach przeglądu WPR dokonano aktualizacji celów dotyczących redukcji amoniaku; wzywa Komisję do włączenia intensywnego rolnictwa w ramy dyrektywy w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC) oraz wzywa Komisję i państwa członkowskie do zwiększenia środków promujących rozwój rolnictwa biologicznego i zintegrowanego jako części polityki rozwoju obszarów wiejskich;

16. zauważa znaczny wpływ działalności rolniczej w emisję amoniaku; podziela opinię Komisji o potrzebie ograniczenia emisji; wzywa Komisję do niezwłocznego przedstawienia konkretnych propozycji zmierzających do ograniczenia emisji amoniaku z rolnictwa; oraz wzywa Komisję do połączenia pomocy w ramach WPR z restrykcyjnymi wymogami działania na rzecz zwalczania emisji amoniaku z rolnictwa;

17. zauważa, że koszt ograniczenia emisji NH3 jest ogólnie przeceniany, np. projekt reformy WPR przedstawiony przez Europejską Agencję Środowiska przewiduje niższą liczbę inwentarza żywnego niż przewidywania programu CAFE, które, jeżeli są dokładniejsze, oznaczają także niższe od przewidywanych koszty osiągnięcia zmniejszenia emisji amoniaku;

18. wzywa Komisję do przeprowadzenia oceny efektów krzyżowych odpowiednich dyrektyw z dziedziny ochrony środowiska, takich jak dyrektywa azotanowa, dyrektywa w sprawie oceny wpływu na środowisko oraz ramowa dyrektywa wodna; zauważa w związku z tym zachętę zawartą w dyrektywie azotanowej do stosowania nawozów mineralnych (zidentyfikowanych jako główne źródło emisji amoniaku w rolnictwie) zamiast nawozów pochodzenia zwierzęcego;

19. wzywa Komisję do jak najszybszego zaproponowania środków na rzecz ograniczenia emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych, włącznie z rewizją dyrektywy IPPC, która powinna przewidywać efektywniejsze wynagradzanie innowacji oraz obejmować niewielkie zakłady spalania paliw (poniżej 50 MWh);

20. zwraca się do Komisji o jak najszybsze zaproponowanie środków na rzecz ograniczenia emisji zanieczyszczeń przez gospodarstwa domowe, w tym norm dotyczących instalacji grzewczych; zachęca państwa członkowskie do wprowadzenia środków i programów na rzecz ograniczenia emisji pochodzących z gospodarstw domowych, takich jak emisje powodowane przez kominki;

21. wzywa Komisję do zaproponowania w roku 2006 przyszłych norm Euro 6 dla samochodów osobowych z dalszym ograniczeniem norm NOx dla pojazdów osobowych z silnikiem diesel oraz furgonetek od roku 2011 oraz do wskazania kierunków dla standardów Euro VII dla ciężkich pojazdów użytkowych; nalega, aby Komisja wprowadziła normy Euro VI dla ciężkich pojazdów użytkowych najpóźniej w roku 2012 ze standardami porównywalnymi do obowiązujacych w Stanach Zjednoczonych; pozwoli to państwom członkowskim na osiągnięcie celów jakości powietrza; zachęca państwa członkowskie do podjęcia niezbędnych środków na rzecz stopniowego wycofania starszych, bardziej zanieczyszczających pojazdów lub - w odpowiednich przypadkach – wprowadzenia zachęt dla ich modernizacji; wzywa Komisję, państwa członkowksie i sektor transportu do zaangażowania się w kluczową debatę w sprawie zrównoważonej mobilności w wieku XXI;

22. zachęca narodowe, regionalne i krajowe władze do dokonania przeglądu lokalnych systemów transportu i opracowania nowatorskich rozwiązań pod względem ograniczenia korzystania z samochodów w centrach miast; wyraża przekonanie, że opłaty związane z przeciążeniem ruchu drogowego przynoszą korzyści gospodarcze i środowiskowe, oraz, że podział na strefy środowiskowe, który zniechęca właścicieli samochodów emitujących większą ilość spalin do wjazdu do centrów miast, stanowi silną zachętę do modernizacji taboru; podkreśla, że władze lokalne mogą zapewnić zdecydowaną zachętę do innowacyjności, zakupując na potrzeby samochodowego taboru publicznego i prywatno-publicznego pojazdy o ograniczonej emisji spalin (spełniające normy EEV, Euro 6 i VI) oraz podejmując działania wspierające pracowników korzystających z bardziej trwałych środków transportu;

23. zauważa brak powiązań pomiędzy rozwojem i użyciem alternatywnych źródeł energii oraz redukcją zanieczyszczenia powietrza jak również brak podkreślenia konieczności rozwoju transportu publicznego i eksploatowania alternatywnych źródeł energii w oparciu o planowanie strategiczne;

24. wzywa Komisję do zaproponowania środków na rzecz przeciwdziałania zanieczyszczeniu powietrza, które - zgodnie z art. 95 ust. 3 traktatu WE – zapewnią wysoki poziom ochrony środowiska; wzywa Komisję do zezwolenia na odstępstwa od reguł rynku wewnętrznego tym państwom członkowskim, które pragną podjąć działania wykraczające poza zakres obowiązujących norm UE; wyraża przekonanie, że państwa członkowskie, które stosują bardziej rygorystyczne normy, zapewniają istotną zachętę do innowacyjności;

Lepsze stanowienie prawa

25. wzywa Komisję i Radę do zawarcia z Parlamentem porozumienia międzyinstytucjonalnego, w którym wszystkie trzy instytucje zadeklarują zaangażowanie w realizację celów w zakresie ograniczenia emisji ustalonych w omawianej strategii oraz w przeprowadzenie ambitnego przeglądu dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji; porozumienie to wymaga włączenia szczegółowej listy środków unijnych, jakie podjęte muszą zostać dla zagwarantowania, że cele związane z emisją określone w Strategii Tematycznej osiągnięte zostaną we właściwym czasie (w tym cele również, o których mowa w pkt. 13-24 powyżej); lista powinna być spójna z innymi politykami wspólnotowymi, w tym z planem działania na rzecz klimatu; wyraża przekonanie, że tego rodzaju porozumienie przyczyniłoby się do zwiększenia odpowiedzialności, a przez to do „lepszego stanowienia prawa”;

o

o o

26. wzywa Komisję do zrewidowania w roku 2012 postępów poczynionych w realizacji celów strategii oraz do przeprowadzenia oceny potencjału różnych sektorów dla dalszej redukcji skutecznej pod względem kosztów;

27. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji, jak również rządom i parlamentom państw członkowskich.

• [1]  Dz.U. L 242 z 10.9.2002, str. 1.
• [2]  (http://www.euro.who.int/document/E83080.pdf)
• [3]  http://www.europarl.eu.int/comparl/envi/default_en.htm
• [4]  Dyrektywa 96/62/WE (Dz.U. L 296 z 21.11.1996, str. 55).
• [5]  Dyrektywa 2001/81/WE (Dz.U. L 309 z 27.11.2001, str. 22).
• [6]  Dyrektywa 2001/80/WE (Dz.U. L 309 z 27.11.2001, str. 1).
• [7]  Dyrektywa 1999/13/WE (Dz.U. L 85 z 29.3.1999, str. 1).
• [8]  Dyrektywa 96/61/WE (Dz.U. L 257 z 10.10.1996, str. 26).
• [9]  Strategia tematyczna dotycząca zanieczyszczenia powietrza.

UZASADNIENIE

Czyste powietrze ma zasadnicze znaczenie dla ludzkiego zdrowia. Zanieczyszczenie powietrza powoduje poważne szkody zdrowotne. W Europie jest ono przyczyną utraty 3,6 mln lat życia rocznie, innymi słowy, 360 000 osób umiera przedwcześnie o 10 lat. Zanieczyszczenie powietrza przyczynia się nie tylko do zgonów, lecz także do znacznych cierpień związanych z chorobami lub zaburzeniami czynności płuc. Problemy zdrowotne nie dotykają wszystkich w równej mierze – najbardziej odczuwają je dzieci, osoby starsze, osoby już cierpiące na zaburzenia czynności płuc oraz osoby mieszkające na obszarach miejskich i w pobliżu głównych dróg. Zanieczyszczenie powietrza szkodzi także środowisku naturalnemu. Szacuje się, że 55% europejskich ekosystemów odczuwa negatywny wpływ zanieczyszczonego powietrza. Jego konsekwencją jest zakwaszanie lasów, eutrofizacja oraz utrata różnorodności biologicznej. Źródłem tych problemów są przede wszystkim tlenki azotu, dwutlenek siarki, amoniak, jak również ozon. Zanieczyszczenie powietrza szkodzi także budynkom.

Zanieczyszczenie powietrza stanowi problem o wymiarze transgranicznym. Zanieczyszczenia mogą przemieszczać się setki, a nawet tysiące kilometrów. Państwa takie jak Wielka Brytania emitują duże ilości zanieczyszczeń, natomiast same są nimi dotknięte w stosunkowo niewielkim stopniu. Częste wiatry zachodnie sprawiają jednak, że inne państwa członkowskie odczuwają znaczący wpływ takich emisji. Holandia „importuje” duże ilości zanieczyszczonego powietrza z Belgii, Niemiec i Wielkiej Brytanii, jednak sama „eksportuje” ich trzykrotnie więcej. Państwa skandynawskie importują stosunkowo duże ilości zanieczyszczonego powietrza.

Obecna polityka

W ciągu ostatnich 30 lat jakość powietrza uległa poprawie, częściowo dzięki unijnemu prawodawstwu. Ustalono normy jakości powietrza skutkujące znacznym obniżeniem emisji wielu rodzajów zanieczyszczeń. Obowiązują europejskie dyrektywy służące przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom u ich źródeł, przykładowo w dużych zakładach spalania, samochodach oraz pojazdach ciężarowych. Jednakże nie w każdym przypadku udało się zapewnić przestrzeganie norm jakości powietrza, nadal występują poważne problemy, w szczególności na obszarach konurbacji miejskich. Wyniki analizy przeprowadzonej przez Europejską Agencję Środowiska dowodzą, że ponad 50% osób mieszkających w miastach europejskich narażonych jest na stężenia zanieczyszczeń przekraczające dzienne pułapy częściej niż 35 razy w roku (Obecny stan i perspektywy 2005, str. 268). Nie jest to jedyny problem: niestety obecnie obowiązujące zasady mają zbyt ograniczony zakres, by rozwiązać problem zanieczyszczenia powietrza oraz zrealizować cel określony w szóstym programie działań na rzecz ochrony środowiska (EAP), dotyczący osiągnięcia „takiego poziomu jakości powietrza, aby zanieczyszczenia nie wywierały negatywnego wpływu na zdrowie ludzkie i środowisko naturalne i nie stanowiły dla nich zagrożenia”. Dlatego niezbędne jest przyjęcie przekonującej strategii: strategii mającej służyć przede wszystkim ochronie zdrowia, jak również przewidującej rozwiązania służące rozstrzygnięciu problemu niedociągnięć obecnej polityki oraz problemów związanych z brakiem przestrzegania prawa.

Strategia tematyczna

Strategia tematyczna została oparta na kompleksowej ocenie oddziaływania. Punktem wyjścia strategii były trzy scenariusze (A, B, C) oraz scenariusz zakładający redukcję na poziomie maksymalnych możliwości technicznych (MTFR). W odniesieniu do oceny oddziaływania można poczynić następujące uwagi:

* Wszystkie scenariusze, włącznie z MTFR, są opłacalne, tzn. korzyści zdrowotne przewyższają koszty odpowiednich działań.

*Wszystkie scenariusze są mniej więcej neutralne, jeżeli chodzi o wpływ na zatrudnienie i konkurencyjność. Należy jednak zwrócić uwagę, że w przypadku przyjęcia scenariusza C nastąpiłby wzrost zatrudnienia we wszystkich sektorach z wyjątkiem rolnictwa. Wysoka liczba likwidowanych miejsc pracy w sektorze rolnictwa (73 000) zostałaby w dużej mierze zrównoważona dzięki zwiększeniu zatrudnienia w pozostałych sektorach.

* Pojawiły się opinie, że koszty realizacji poszczególnych scenariuszy są niedoszacowane. W szczególności przedstawiciele przemysłu motoryzacyjnego utrzymują, że w praktyce ich realizacja wiązałaby się z wyższymi kosztami. Z drugiej strony, możliwe jest zmniejszenie kosztów ograniczeń emisji ze źródeł lądowych, jeżeli dojdzie do redukcji emisji w sektorze żeglugi morskiej (który nie został uwzględniony przy obliczaniu kosztów). Możliwe jest także, że koszty te ulegną dalszemu obniżeniu pod warunkiem przyjęcia środków umożliwiających realizację zobowiązań po wygaśnięciu protokołu z Kioto (które zostaną dopiero określone), nie uwzględnionych jeszcze z oczywistych względów.

* Szacunkowe korzyści są niskie, ponieważ w obliczeniach uwzględniono jedynie korzyści zdrowotne, a poza tym, wartość przypisywana ludzkiemu życiu jest dużo niższa niż w metodach obliczeń stosowanych w USA. Przy ich ocenie nie uwzględniono korzyści dla środowiska oraz korzyści związanych z ograniczeniem niszczenia upraw rolniczych (szacowanych na kwotę 0,3 mld EUR rocznie), jak równie ograniczenia niszczenia budynków. Dlatego stosunek kosztów do korzyści przedstawia się w rzeczywistości dużo bardziej korzystnie.

* Marginalne koszty i korzyści mają oczywiście istotne znaczenie. Zgodnie z wynikami oceny oddziaływania optymalny scenariusz, przyjęty w oparciu o niski szacunkowy poziom korzyści zdrowotnych, kształtuje się w zakresie leżącym między scenariuszami B i C.

*IEEP przeanalizował ocenę oddziaływania i uznał przeprowadzone w nim obliczenia i szacunki za wiarygodne.

Uwagi

Poziom redukcji zanieczyszczenia zaproponowany przez Komisję kształtuje się w zakresie pomiędzy scenariuszem A i B. Łączne koszty realizacji scenariusza A+ dochodzą do 7,1 mld EUR. Natomiast korzyści kształtują się na poziomie 42 mld EUR. Wybrany scenariusz nie spowodowałby spadek zatrudnienia oraz nie miałby negatywnego wpływu na konkurencyjność Europy w ujęciu globalnym.

Po przeprowadzenia konsultacji dotyczących oceny oddziaływania oraz po zapoznaniu się z zaleceniami specjalistów w dziedzinie zdrowia sprawozdawczyni przyjmuje stanowisko, że należy przyjąć bardziej ambitne założenia. Strategia tematyczna dotycząca zanieczyszczenia powietrza jest w zbyt dużym stopniu skoncentrowana na kwestii kosztów, zbyt mało uwagi poświęcono natomiast korzyściom zdrowotnym oraz możliwościom związanym z przyjęciem bardziej ambitnego podejścia. W świetle strategii lizbońskiej oraz aspiracji UE zdobycia pozycji najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie należy przyjąć, że stosowane normy jakości powietrza powinny kształtować się co najmniej na takim poziomie jak w USA. W przypadku stężenia drobnych cząstek pyłu zawieszonego (PM_2.5), pułap obowiązujący w USA wynosi 15 mg, chociaż należy tutaj zwrócić uwagę na fakt, że normy obowiązujące w USA opierają się na wynikach pomiarów zrealizowanych w okresie trzyletnim oraz, że pomiary nie zawsze koncentrują się na prawdziwie newralgicznych punktach.

Jeżeli UE postawi zdecydowanie na ochronę zdrowia i wybierze bardziej ambitny scenariusz, powstanie szereg możliwości tworzenia nowych miejsc pracy, na co też wskazują wyniki oceny oddziaływania. Problem jakości powietrza dotyka wszystkie miasta na świecie. Technologie i innowacje opracowywane w Europie mogą zostać wykorzystane w pozostałych częściach świata.

Strategia: ambitna i równocześnie uwzględniająca wymogi realizacji

Sprawozdawczyni życzyłaby sobie, aby rezultaty walki z zanieczyszczeniem powietrza były lepsze i szybciej widoczne. Dlatego w przypadku PM_2.5, LZO oraz NOx wybrano scenariusz C. W odniesieniu do amoniaku sprawozdawczyni opowiada się za scenariuszem A+, natomiast w przypadku SO₂ za scenariuszem B. Przyjęcie zaproponowanych przez sprawozdawczynię propozycji kosztowałoby 11 mld EUR rocznie, tj. więcej niż 7,1 mld EUR zaproponowane przez Komisję. Za wyborem scenariusza C- mogą przemawiać następujące argumenty:

* większe korzyści dla zdrowia niż w przypadku scenariusza A+, ponieważ to właśnie PM_2.5, LZO oraz NOx są przyczyną najpoważniejszych szkód dla zdrowia;

* scenariusz C- jest w pełni opłacalny, jednak łączne koszty, wynoszące 11 mld EUR rocznie, są dużo niższe niż w przypadku scenariusza C (14,9 mld EUR);

* wybór ten jest korzystny dla wzrostu zatrudnienia oraz potencjału innowacyjnego; scenariusz C- doprowadzi do utworzenia ponad 40 000 nowych miejsc pracy, ponieważ liczba stanowisk zlikwidowanych w sektorze rolnictwa będzie ograniczona, zaś w pozostałych sektorach powstanie wiele nowych stanowisk pracy.

W przypadku amoniaku sprawozdawczyni - podobnie jak Komisja – opowiada się za scenariuszem A+, natomiast w przypadku SO₂ popiera scenariusz B, z następujących przyczyn:

* w przypadku amoniaku przyjęcie scenariusza C będzie wiązało się z dużym wzrostem kosztów;

* nie uwzględniono jeszcze reformy polityki rolnej, jak dotąd nie wiadomo także dokładnie, jakie będą jej skutki. Z tych powodów sprawozdawczyni domaga się dokonania przeglądu i stworzenia bardziej ambitnej strategii działania w kwestii amoniaku, kiedy reforma WPR zacznie nabierać kształtu;

* amoniak ma niewielki udział w powstawaniu ubocznych drobnych cząstek, natomiast łączne koszty realizacji działań w kwestii podstawowych i ubocznych drobnych cząstek zgodnie z poziomem redukcji zanieczyszczeń przyjętym w scenariuszu C oraz w kwestii amoniaku na podstawie scenariusza A+ byłyby prawie równie wysokie, jak w przypadku przyjęcia scenariusza C także w zakresie amoniaku;

* w przypadku SO₂ można zaakceptować scenariusz B, ponieważ korzyści zdrowotne związane z przyjęciem scenariusza C byłyby stosunkowo nieliczne.

Sprawozdawczyni zdaje sobie oczywiście sprawę, że wyznaczone tu cele są ambitne i niełatwe w realizacji. Niektóre państwa członkowskie mają trudności nawet z realizacją obecnych celów. Dlatego sprawozdawczyni opowiada się za wprowadzeniem tymczasowego odstępstwa dla tych państw członkowskich, które będą w stanie wykazać, że podjęły wszelkie możliwe środki na rzecz osiągnięcia pułapów ustalonych w rozpatrywanej strategii tematycznej, jednak mimo to nie zdołały dostosować się do obowiązujących norm. Rozwiązanie to stanowić będzie także zachętę do szybkiego zapewnienia pełnej zgodności z pułapami. Fakt, że na szczeblu europejskim nadal nie przyjęto odpowiednich środków dotyczących źródeł emisji, stanowi oczywistą przeszkodę dla państw członkowskich, które mają zrealizować te cele. Dlatego zadaniem Komisji jest niezwłoczne przedłożenie propozycji odpowiednich środków dotyczących źródeł emisji, natomiast do Rady i Parlamentu należy ich niezwłoczne przyjęcie. Wszelkie opóźnienia w tym zakresie oznaczać będą zwłokę w zapewnieniu odpowiedniej ochrony dla zdrowia obywateli i środowiska naturalnego.

Sprawozdawczyni zdaje sobie również sprawę, że koszty i korzyści nie są rozłożone proporcjonalnie na całe społeczeństwo. Przede wszystkim niezbędne jest stosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”. W większości przypadków producenci mają możliwość przerzucenia wyższych kosztów na konsumentów. Jednakże w niektórych przypadkach nie jest to takie proste, ze względu na konkurentów spoza UE, którzy niekoniecznie ponoszą takie same koszty. Dlatego sprawozdawczyni wzywa Komisję do rozważenia możliwości zapewnienia pomocy finansowej w przypadku, gdy koszty nie mogą zostać przerzucone na konsumentów, a są one nie do przyjęcia dla zanieczyszczających. W tym kontekście sprawozdawczyni pragnie zwrócić uwagę na możliwości wsparcia, jakie oferują fundusze strukturalne oraz EFOGR. Państwa członkowskie mogą wykorzystać to wsparcie do współfinansowania działań (np. montażu instalacji oczyszczania powietrza w sektorze hodowli). Przy spełnieniu określonych warunków państwa członkowskie mogą także udzielać przedsiębiorstwom pomocy państwa.

Środki

Realizacja celów wyznaczonych w rozpatrywanej strategii wymaga podjęcia wielu środków w różnych sektorach. Określone zadania spoczywają tutaj na Komisji (w tym związane z działaniami dotyczącymi źródeł emisji w sektorze transportu, w niewielkich zakładach spalania oraz systemach grzewczych), jak również na państwach członkowskich (w tym związane z instalacjami do oczyszczania powietrza w sektorze rolniczym i żeglugi morskiej) oraz władzach zdecentralizowanych (związane z planami mobilności, najbardziej zanieczyszczonymi obszarami, alarmami smogowymi).

Ostatnia kwestia: lepsze prawo i lepsze stanowienie prawa

Unia Europejska słusznie dąży do zapewnienia „lepszego prawa”, mając na uwadze, że w dziedzinie prawodawstwa istnieje ogromne pole do ulepszeń. Strategia tematyczne oraz towarzysząca jej dyrektywa w sprawie jakości powietrza atmosferycznego stanowią przykład „lepszej regulacji”. Sprawozdawczyni zapoznała się ze stanowiskiem przedstawicieli władz krajowych i lokalnych, przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych. Wielu z rozmówców wyrażało pewne niezadowolenie ze sposobu stanowienia prawa w Europie. Wielokrotnie powtarzały się skargi, głównie na brak powstawania odpowiednich przepisów prawnych oraz niepewność dotyczącą rozwiązań, jakie zostaną wprowadzone w perspektywie średnioterminowej. Niepewności tej nie usunęło wyszczególnienie w strategii możliwych do przyjęcia środków. Zapewnienie lepszej komunikacji z obywatelami, przedsiębiorstwami oraz władzami niższego szczebla (na które spada obowiązek realizacji wielu z przedmiotowych środków) byłoby możliwe dzięki jasnemu określeniu przez Komisję, Radę i Parlament Europejski skali ambicji w kwestii jakości powietrza oraz jakich środków dotyczących źródeł emisji można oczekiwać i kiedy. Dlatego sprawozdawczyni opowiada się za zawarciem międzyinstytucjonalnego porozumienia, w którym Komisja, Rada i Parlament ustalą zadania i zobowiązania. Takie porozumienie przyczyniłoby się do lepszego stanowienia prawa oraz wspierałoby demokratyczne procesy.

PROCEDURA

Tytuł	Strategia tematyczna dotycząca zanieczyszczenia powietrza
Numer procedury	2006/2060(INI)
Komisja przedmiotowo właściwa   Data ogłoszenia wydania zgody na posiedzeniu	ENVI 16.3.2006
Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii   Data ogłoszenia na posiedzeniu	AGRI 16.3.2006			REGI 16.3.2006			TRAN 16.3.2006		ITRE 16.3.2006
Opinia niewydana   Data wydania decyzji	AGRI 21.3.2006			REGI 21.3.2006			TRAN 11.10.2005		ITRE 21.2.2006
Ściślejsza współpraca   Data ogłoszenia na posiedzeniu
Sprawozdawca(y)   Data powołania	Dorette Corbey 29.11.2005
Poprzedni sprawozdawca(y)
Rozpatrzenie w komisji	24.4.2006
Data przyjęcia	21.6.2006
Wynik głosowania końcowego	+ - 0	45 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Adamos Adamou, Margrete Auken, Johannes Blokland, Frieda Brepoels, Dorette Corbey, Chris Davies, Bairbre de Brún, Avril Doyle, Edite Estrela, Jill Evans, Anne Ferreira, Karl-Heinz Florenz, Matthias Groote, Françoise Grossetête, Rebecca Harms, Satu Hassi, Gyula Hegyi, Mary Honeyball, Dan Jørgensen, Eija-Riitta Korhola, Holger Krahmer, Urszula Krupa, Aldis Kušķis, Peter Liese, Marios Matsakis, Roberto Musacchio, Riitta Myller, Dimitrios Papadimoulis, Vittorio Prodi, Frédérique Ries, Guido Sacconi, Richard Seeber, Kathy Sinnott, Bogusław Sonik, Antonios Trakatellis, Thomas Ulmer, Anja Weisgerber, Åsa Westlund, Anders Wijkman
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Alfonso Andria, Giuseppe Castiglione, Henrik Lax, Ria Oomen-Ruijten, Andres Tarand
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Sepp Kusstatscher
Data złożenia	30.6.2006
Uwagi (dane dostępne tylko w jednym języku)