SPRAWOZDANIE w sprawie włączenia nowych państw członkowskich do WPR
1.3.2007 - (2006/2042(INI))
Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Sprawozdawca: Csaba Sándor Tabajdi
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
w sprawie włączenia nowych państw członkowskich do WPR
Parlament Europejski,
– uwzględniając art. 33 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską,
- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1268/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. w sprawie wspólnotowych środków pomocowych na rzecz działań przedakcesyjnych w dziedzinie rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich w państwach Europy Środkowej i Wschodniej ubiegających się o członkostwo w Unii Europejskiej w okresie przedakcesyjnym[1],
- uwzględniając Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej[2],
- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników[3],
- uwzględniając decyzję Rady z dnia 22 marca 2004 r. w sprawie dostosowania Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej w następstwie reformy wspólnej polityki rolnej[4],
- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 864/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników oraz dostosowujące je w następstwie przystąpienia Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Litwy, Łotwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji do Unii Europejskiej[5],
- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej[6],
- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)[7],
- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 318/2006 z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru[8],
- uwzględniając Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej i należytego zarządzania finansami z dnia 17 maja 2006 r.[9],
- uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego i poprawiającego rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)[10],
– uwzględniając art. 45 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (A6-0037/2007),
A. mając na uwadze, że rozszerzenie z 2004 r. znacząco zwiększyło powierzchnię gruntów rolnych (o ok. 27%), liczbę gospodarstw rolnych (o ok. 60%) oraz liczbę pracowników zatrudnionych w rolnictwie (o ok. 57%) w Unii Europejskiej, zwiększając tym samym jej potencjał produkcyjny oraz znaczenie rolnictwa; mając na uwadze, że zwiększenie wydajności z hektara w procesie wytwarzania żywności i paszy pozwala na uzyskanie dostatecznej ilości obszarów do produkcji biomasy oraz że przyczyniło się to do dalszego zróżnicowania w europejskim sektorze rolnictwa i obszarów wiejskich; mając na uwadze, że proces ten nasilił się i pogłębił wraz z przystąpieniem Bułgarii i Rumunii,
B. mając na uwadze, że rolnictwo w większości nowych państw członkowskich różni się znacznie w stosunku do państw UE-15 pod względem poziomu produkcji i jej struktury, wielkości gospodarstw, a także ma niższą od starych państw członkowskich ogólną wydajność, niższy stopień rozwoju technologicznego oraz integracji pionowej i poziomej,
C. mając na uwadze, że w większości nowych państw członkowskich rolnictwo odgrywa większą rolę gospodarczą i społeczną niż w UE-15, jako że wkład sektora w DNB oraz odsetek osób w nim zatrudnionych są powyżej średniej UE,
D. mając na uwadze, że w niektórych nowych państwach członkowskich rolnictwo nietowarowe i niskotowarowe spełnia bardzo ważne funkcje społeczne, kulturowe i środowiskowe,
E. mając na uwadze, że nowe państwa członkowskie zostały pomyślnie i płynnie włączone w rynek wewnętrzny, przyczyniając się do znaczącego wzrostu europejskiego handlu rolnego i handlu żywnością; mając na uwadze, że nowe państwa członkowskie należycie wprowadziły i egzekwują przepisy weterynaryjne, fitosanitarne, bezpieczeństwa żywności, organizacji wspólnego rynku i inne zasady horyzontalne, zatem nie było konieczne zastosowanie specjalnych środków ochronnych,
F. mając na uwadze, że nowe państwa członkowskie musiały ponieść wysokie koszty społeczne i ekonomiczne w celu dostosowania się do zasad wspólnej polityki rolnej (WPR) oraz ich integracji, a także w celu dostosowania się do konkurencyjnego środowiska w UE; mając na uwadze, że fundusze przedakcesyjne tylko częściowo pokryły koszty procesu dostosowania się i integracji przed akcesją; mając na uwadze, że przystąpienie do UE uwidoczniło ogólne problemy nowych państw członkowskich związane z gospodarką i konkurencyjnością oraz że WPR nie zdołała przyczynić się do ich całościowego rozwiązania,
G. mając na uwadze, że WPR zainicjowała istotny rozwój i znaczące zmiany w rolnictwie nowych państw członkowskich oraz że narosły pewne problemy i napięcia wynikające głównie z faktu, że zasady WPR nie wspierają w skuteczny sposób rozwoju zrównoważonego, trwałego sektora rolnictwa, zwłaszcza w odniesieniu do hodowli zwierząt, ogrodnictwa oraz integracji na poziomie producentów i odbiorców,
H. mając na uwadze, że akt przystąpienia przewiduje dla nowych państw członkowskich długi, dziewięcioletni okres stopniowego dochodzenia do pełnych płatności bezpośrednich oraz ich niski poziom początkowy (25% poziomu mającego zastosowanie w UE), chociaż państwa te w pełni podlegają zasadom rynku wewnętrznego i wkładu do budżetu; mając na uwadze, że poziom kosztów i dochodów w nowych państwach członkowskich nie uzasadnia takiego zróżnicowania, które prowadzi do nierównych warunków konkurencji dla rolników z nowych państw członkowskich,
I. mając na uwadze, że problemy, z którymi powinny się zmierzyć nowe państwa członkowskie, wymagają przede wszystkim zmian strukturalnych w celu wzmocnienia konkurencyjności; mając na uwadze, że środki WPR służące wspieraniu dochodów i gwarantowaniu cen znacznie przyczyniły się do tego wzmocnienia,
J. mając na uwadze, że Komisja i Rada spóźniły się lub wykazały niechęć wobec zrozumienia szczególnych problemów nowych państw członkowskich i zaoferowania niezbędnej pomocy (np. problemy na rynku owoców i warzyw, zwłaszcza w odniesieniu do owoców miękkich, czereśni i wiśni oraz jabłek, nieuzasadniona blokada przez Rosję i Ukrainę polskiego eksportu, zmiana i propozycja zniesienia przepisów interwencyjnych dotyczących kukurydzy, import miodu z krajów trzecich),
K. mając na uwadze, że zdecydowanie zbyt mała liczba producentów będących właścicielami w przemyśle rolno-spożywczym nowych państw członkowskich oraz nadużywanie dominującej pozycji przez sieci handlowe poważnie ogranicza konkurencyjność rolników oraz ich możliwości współpracy i integracji,
L. mając na uwadze, że w odniesieniu do płatności bezpośrednich osiem spośród dziesięciu nowych państw członkowskich wybrało system jednolitej płatności obszarowej (SAPS),
M. mając na uwadze, że potrzeba pomocy ze strony Wspólnoty w zakresie rozwoju obszarów wiejskich w nowych państwach członkowskich była znacznie wyższa niż dostępne środki budżetowe na okres 2004-2006, a jednocześnie przepisy wykonawcze programów rozwoju obszarów wiejskich ograniczyły dynamiczne wykorzystanie środków wspólnotowych; mając na uwadze, że czynniki te istotnie zmniejszyły wpływ drugiego filara WPR w nowych państwach członkowskich i mogą także utrzymać się w okresie nowych ram finansowych,
Płynna integracja, sytuacja obopólnej korzyści
1. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że sektor rolnictwa i żywności nowych państw członkowskich został gruntownie i płynnie włączony do wspólnego rynku Unii Europejskiej;
2. podkreśla, że rozszerzenie z 2004 r., mimo że spowodowało ono zakłócenia na rynkach rolno-spożywczych niektórych nowych państw członkowskich, wywarło znaczący wpływ na rozwój i poszerzenie ugruntowanych stosunków rynkowych w ramach EU-25 jako całości;
3. zauważa, że rozszerzenie było przynajmniej częściowo korzystne dla sektora rolnictwa i żywności zarówno w nowych, jak i starych państwach członkowskich: podmioty w nowych państwach członkowskich skorzystały na wyższym poziomie wsparcia dla rolnictwa oraz na zwiększeniu możliwości handlowych, podczas gdy przetwórstwo spożywcze i handel międzynarodowy w starych państwach członkowskich zanotowały postępy; ponadto zwiększył się poziom inwestycji oraz obroty w handlu detalicznym, szczególnie w okresie przedakcesyjnym;
4. uważa, że ogólnie integrację nowych państw członkowskich należy ocenić pozytywnie, jednak nie we wszystkich przypadkach jest to jednoznaczne, ponieważ nie w każdym gospodarstwie nastąpiła poprawa sytuacji dochodowej; zauważa, że podniesienie cen skupu i dopłat zostało częściowo zniwelowane przez znaczny wzrost kosztów produkcji (np. podwyżka cen paliw, energii, nawozów, środków ochrony roślin oraz maszyn);
5. podkreśla fakt, że rozszerzenie nie zwiększyło poziomu ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa żywności, zdrowia zwierząt i roślin, i w związku z tym odnotowuje, że normy i skuteczność pracy właściwych organów w nowych państwach członkowskich sytuują się w niektórych aspektach powyżej średniej UE;
6. zauważa, że rozszerzenie z 2004 r. nie spowodowało nadmiernego obciążenia budżetu WPR i nie wymagało znaczących zmian w budżecie UE, jednakże decyzje o zamrożeniu rynku i budżetu płatności bezpośrednich oraz ramy finansowe na lata 2007-2013 wymagają wysiłku opartego na zasadzie solidarności ze strony UE-15 począwszy od 2007 r.; ponadto zwraca uwagę, że na podstawie decyzji podjętych przez Radę Europejską w grudniu 2005 r. i dotyczących przystąpienia Bułgarii oraz Rumunii producenci z UE-15 zostali obciążeni dalszymi redukcjami, które wykraczają poza decyzje w sprawie realizacji działań w celu wzmocnienia drugiego filara, takich jak opcjonalna modulacja;
7. ubolewa nad faktem, że na rozszerzenie zarówno w 2004 r., jak i w 2007 r. nie przeznaczono większych kwot, chociażby w wysokości planowanej pierwotnie;
Wdrażanie WPR w nowych państwach członkowskich
8. zauważa, że istotne różnice pomiędzy sektorami rolnictwa w nowych państwach członkowskich prowadzą do różnic dotyczących wpływu wdrażania WPR oraz zakresu i skali wyzwań stojących przed nowymi państwami członkowskimi;
9. zauważa, że po rozszerzeniu UE o 10 nowych państw członkowskich w 2004 r. przepisy wspólnotowe nie zostały odpowiednio dostosowane do nowych warunków panujących na niektórych rynkach (np. rynek owoców miękkich, rynek skrobi);
10. zauważa, że konsekwencją dostosowania do warunków i zasad rynku wewnętrznego oraz wdrażania WPR – zwłaszcza w odniesieniu do przepisów weterynaryjnych, fitosanitarnych, bezpieczeństwa żywności, organizacji wspólnego rynku i innych zasad horyzontalnych – jest konieczność znacznego wysiłku ze strony rolników i administracji w nowych państwach członkowskich;
11. jest zdania, że Komisja przez wiele miesięcy nie przywiązywała należytej wagi i nie podejmowała skutecznych działań w celu zniesienia zakazu eksportu na Ukrainę i do Rosji produktów rolnych pochodzących z Polski;
12. zauważa, że chociaż finansowane przez UE programy przedakcesyjne wniosły wkład we wdrażanie WPR, a programy twinningowe okazały się przydatne, to pierwotne cele osiągnięto tylko częściowo, zaś skuteczność środków wspólnotowych była ograniczona;
13. przypomina, że program SAPARD rozpoczął się ze znacznym opóźnieniem, a jego zasięg był także ograniczony – głównie z powodu jego skomplikowanych wymogów i braku podejmowanych na czas decyzji ze strony Komisji i władz nowych państw członkowskich;
14. zauważa, że niektóre nowe państwa członkowskie stoją w obliczu poważnych trudności we wdrażaniu wspólnotowych programów rozwoju obszarów wiejskich, co wynika z ich złożonych zasad i obciążenia administracyjnego związanego z zarządzaniem nimi;
15. ponownie stwierdza, że ponieważ płatności bezpośrednie odgrywają istotną rolę w rozwoju i dostosowaniu sektora rolnictwa w nowych państwach członkowskich, ich niski poziom w pierwszych latach okresu stopniowego wprowadzania nie tylko utrudnił konieczne dostosowanie, ale także stworzył nierówne warunki konkurencji na rynku wewnętrznym, co dla niektórych przedsiębiorstw oznaczało trudności gospodarcze, którym nie były one w stanie sprostać;
16. podkreśla istotną rolę programów rozwoju obszarów wiejskich, zarówno dla dostosowania gospodarstw rolnych do nowych warunków rynkowych, np. w dziedzinie przetwarzania i wprowadzania do obrotu własnych produktów lub w branży turystycznej, jak i w odniesieniu do stworzenia alternatywnych możliwości uzyskiwania dochodów dla rolników wycofujących się z podstawowej produkcji rolniczej ze względu na sytuację gospodarczą;
17. zauważa, że różnice poziomów płatności bezpośrednich pomiędzy UE-10 a UE-15 nie zapewniły równych reguł gry, przez co w kilku nowych państwach członkowskich producenci ponieśli straty nawet na własnym rynku krajowym, do czego przyczyniła się zwłaszcza konkurencja spowodowana wzrostem importu i eksportu z krajów trzecich w wyniku zmienionej procedury celnej;
18. zauważa, że zastrzeżenia Komisji wobec nowych państw członkowskich co do rzekomych nadmiernych zapasów w dniu akcesji do UE oraz groźby nałożenia ogromnych kar finansowych były w większości przypadków bezpodstawne i oparte na błędnych wyliczeniach, a na żadnym z rynków rolnych nie zanotowano zakłócenia równowagi, które mogłoby wynikać z rzekomych nadmiernych zapasów;
19. podkreśla, że nowe państwa członkowskie były zmuszone zastosować uzupełniające krajowe płatności bezpośrednie (CNDP, „top-up”), które można uważać za formę współfinansowania i rodzaj sprowadzenia wspólnotowych płatności bezpośrednich na szczebel krajowy oraz które spowodowały poważne trudności polityczne i gospodarcze w różnych nowych państwach członkowskich, ponieważ znacznie obciążyły budżety krajowe i ograniczyły możliwość zastosowania programów pomocy państwa;
20. podkreśla, że z powodu ograniczeń budżetowych oraz wbrew ogólnym celom i zasadom WPR i modulacji w UE-15, większość nowych państw członkowskich została zmuszona do przegrupowania części wspólnotowych środków na rozwój obszarów wiejskich na cele CNDP, jak przewiduje akt przystąpienia;
21. przypomina o stanowisku niektórych nowych państw członkowskich, że całkowicie oddzielone od produkcji płatności obszarowe nie przyczyniają się w pełni do zrównoważonego rozwoju i trwałości rolnictwa tych państw oraz że do 2013 r. w niektórych państwach członkowskich przynajmniej tymczasowo mogą być konieczne preferencje sektorowe i/lub opcjonalne płatności powiązane z poziomem produkcji; przypomina w związku z tym o pomyślnym zastosowaniu systemu CNDP całkowicie lub częściowo związanych z produkcją oraz tymczasowych środków pomocy państwa;
22. zauważa, że większość nowych państw członkowskich chciałaby jak najdłużej kontynuować stosowanie systemu jednolitej płatności obszarowej, jako że przejście na system jednolitej płatności (SPS) wiąże się z wyjątkowym obciążeniem administracyjnym i technicznym;
23. uznaje za konieczne przestrzeganie zasad wzajemnej zgodności i wymogów dotyczących rozsądnych metod uprawy w rolnictwie i warunków środowiskowych, zarówno w starych, jak i w nowych państwach członkowskich; proponuje stopniowe wprowadzanie zasad wzajemnej zgodności, tak aby zostały one całkowicie wdrożone do końca okresu stopniowego wprowadzania płatności bezpośrednich; proponuje także, aby nowe państwa członkowskie miały możliwość odroczenia stosowania zasad wzajemnej zgodności do zakończenia stopniowego wprowadzania płatności bezpośrednich; proponuje również, aby wymogi dotyczące zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska pozostały w mocy przynajmniej przez okres SAPS, ponieważ większość nowych państw członkowskich może mieć trudności z osiągnięciem zgodności ze złożonymi i kosztownymi zasadami wzajemnej zgodności;
24. z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Rada zaakceptowała propozycję Komisji w sprawie utrzymania SAPS do końca 2010 r. oraz rozszerzenia systemu pomocy z tytułu uprawy roślin energetycznych na nowe państwa członkowskie;
25. wzywa Komisję do uwzględnienia – w ramach upraszczania i racjonalizacji wdrażania WPR, przepisów dotyczących płatności bezpośrednich oraz programów rozwoju obszarów wiejskich – problemów, z którymi borykają się przede wszystkim nowe państwa członkowskie, a także do zaproponowania odpowiednich rozwiązań, nie odbiegając przy tym od zasad wdrażania WPR;
26. podkreśla, że Komisja powinna w większym stopniu uwzględniać szczególne problemy i niepokoje nowych państw członkowskich w swoich decyzjach w zakresie WPR;
27. jest poważnie zaniepokojony nowym wnioskiem Komisji w sprawie całkowitego zniesienia od 2007 r. systemu interwencyjnego dla kukurydzy; zauważa, że sposób przedstawienia wniosku jest sprzeczny z podstawowymi zasadami UE dotyczącymi wybranego terminu, braku należytej oceny, zwłaszcza w odniesieniu do skutków dla wspólnej organizacji rynku zbóż i dopłat bezpośrednich obliczanych na podstawie powierzchni gruntu, a także braku rozwiązań alternatywnych lub okresów przejściowych; jest zdania, że przedwczesne zniesienie systemu interwencyjnego dla kukurydzy może mieć poważne konsekwencje;
28. uważa, że w duchu reformy WPR z 2003 r. warto zastanowić się nad wprowadzeniem płatności obszarowych do upraw owoców miękkich kierowanych do przetwórstwa i powiązaniem ich z obowiązkowym uczestnictwem w grupach lub organizacjach producentów oraz obowiązkiem sprzedaży produktów w ramach kontraktacji, co mogłoby się przyczynić do wzrostu konkurencyjności sektora owoców miękkich oraz poprawić sytuację rolników w państwach członkowskich, zwłaszcza w Polsce;
29. uważa, że konieczne są dalsze zmiany w produkcji rolnej i w strukturze obszarów wiejskich nowych państw członkowskich, i podkreśla, że zasady WPR oraz pomoc Wspólnoty musi wspierać tę procedurę; podkreśla, że kluczową kwestią jest wprowadzanie niezbędnych zmian w sposób stopniowy, jako że społeczność obszarów wiejskich związana z rolnictwem oraz gospodarka nowych państw członkowskich mogłyby nie znieść zbyt szybkich i drastycznych zmian w strukturze produkcji i zatrudnienia;
Przyszłość WPR w rozszerzonej UE
30. zauważa, że aktualna WPR nie jest w stanie poradzić sobie ze znaczną częścią problemów rolnictwa i tych związanych z rolnictwem w rozszerzonej UE; uważa, że nałożone przez WTO oddzielenie płatności bezpośrednich od produkcji ogólnie wzmacnia orientację rynkową rolnictwa UE, lecz płatności bezpośrednie oddzielone od produkcji nie przyczyniają się w pełni do stworzenia trwałego sektora rolnictwa i społeczności obszarów wiejskich ani w nowych państwach członkowskich, ani w większości państw UE-15; zauważa, że konieczne są dodatkowe środki lub indywidualne rozwiązania w zakresie stosowania płatności bezpośrednich;
31. jest zdania, że szczególnie w państwach członkowskich i regionach, w których wyspecjalizowane gospodarstwa odgrywają decydującą rolę w rolnictwie, obecny system płatności bezpośrednich nadmiernie promuje uprawy polowe, zaś nie przyczynia się w odpowiedni sposób do stworzenia systemu trwałej hodowli zwierząt oraz nie wspiera ani nie ułatwia koniecznych zmian strukturalnych;
32. zauważa, że w przypadku niektórych nowych państw członkowskich kwoty przypisane do pewnych sektorów doprowadziły do zamrożenia lub nawet spadku produkcji rolnej, a fakt, że płatności oddzielone od produkcji zostały powiązane z niższym poziomem kwot, był jeszcze jednym niekorzystnym dla nowych państw członkowskich aspektem dopłat, obok okresu stopniowego ich wprowadzania; zauważa ponadto, że problem występuje także w niektórych starych państwach członkowskich;
33. uważa, że realizację celów WPR w nowych państwach członkowskich utrudnia także niewystarczający poziom finansowania rozwoju obszarów wiejskich, brak skutecznego systemu zarządzania ryzykiem i kryzysami oraz zbyt sztywne przepisy wspólnotowe dotyczące pomocy państwa;
34. podkreśla, że należy utrzymać WPR na szczeblu Wspólnoty w ramach zreformowanej WPR oraz unikać sprowadzenia jej na szczebel krajowy; uważa jednak, że należy stosować specjalne środki oparte na zasadzie pomocniczości; jest zdania, że konieczny jest przegląd zakresu, celów, zamierzeń i zasad WPR, w tym europejskiego modelu rolnictwa, biorąc pod uwagę cele i potrzeby rolnictwa, obszarów wiejskich, rolników, konsumentów i całego społeczeństwa w rozszerzonej UE 27 państw, tak aby określić niezbędne środki finansowe i zapewnić ich właściwy, sprawiedliwy i należycie uzasadniony podział;
35. podkreśla, że wszystkie ewentualne czynniki (np. konsekwencje wcześniejszych decyzji finansowych, reformy WPR, doświadczenia nowych państw członkowskich, niejednolitość i różnorodność europejskiego rolnictwa) muszą być należycie uwzględnione w przyszłej reformie WPR, zwłaszcza podczas „kontroli stanu WPR” oraz przeglądu śródokresowego ram finansowych na lata 2007-2013, który nastąpi w 2008-2009 r.;
36. podkreśla ponadto, że bezwzględnie konieczne jest unikanie decyzji wymuszonych wyłącznie przez próby zmniejszenia poziomu finansowania wspólnotowego lub utrzymania status quo wśród państw członkowskich;
37. uważa, że produkcja biomasy i bioenergii odegra strategiczną rolę w przyszłości sektora rolnictwa UE; zwraca się o odpowiednie finansowanie z UE na rzecz promocji produkcji biomasy na obszarach, które nie są już potrzebne do produkcji żywności i paszy; przypomina w tym zakresie o dużych zdolnościach nowych państw członkowskich oraz zwiększonym ogólnym potencjale produkcyjnym w poszerzonej UE;
38. podkreśla, że zaspokajanie szczególnych potrzeb państw członkowskich i regionów, w tym problemów i trudności w nowych państwach członkowskich, powinno być utrzymane w oparciu o pomocniczość i z zastosowaniem następujących specjalnych instrumentów:
a) wprowadzenie zrewidowanego systemu płatności bezpośrednich, w tym nowych środków, takich jak dobrowolna możliwość ponownego powiązania płatności z produkcją, przeznaczona dla państw członkowskich, które uważają ją za konieczną do realizacji celów społecznych, celów zatrudnienia i trwałego rozwoju; rozszerzenie płatności bezpośrednich na nowe sektory i nowych beneficjentów (np. owoce miękkie przeznaczone do przetwórstwa) w ramach zrewidowanego systemu krajowych kopert finansowych i pełnego finansowania wspólnotowego,
b) wprowadzenie dodatkowych, opcjonalnych, regionalnych lub tymczasowych środków rynkowych z finansowaniem wspólnotowym,
c) zastosowanie systemu kopert krajowych pochodzących z budżetu UE w sektorach mających podlegać reformie (wino, owoce i warzywa),
d) poprawa wsparcia i stosowanie silnych zachęt dla organizacji zrzeszających producentów, a także zniesienie w poszczególnych krajach barier prawnych utrudniających im działanie,
e) wspieranie współpracy transgranicznej pomiędzy organizacjami zrzeszającymi producentów,
f) wprowadzenie skutecznego systemu zarządzania kryzysami i ryzykiem w rolnictwie przy finansowym wsparciu Wspólnoty wypłacanym z kopert krajowych,
g) wzmocnienie rynku wewnętrznego przez wspólne przepisy dotyczące jakości, wprowadzania do obrotu, konkurencji, bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt,
h) wzmocnienie systemu rozwoju obszarów wiejskich i jego finansowania,
i) zwiększenie elastyczności przepisów dotyczących pomocy państwa (zwłaszcza poszerzenie zakresu wyłączeń grupowych i podwyższenie poziomu minimalnego);
39. uważa, że podczas rundy negocjacyjnej z Ad-Dauhy należy zapewnić zgodność z wymogami WTO, co byłoby częścią propozycji UE w zakresie zmniejszenia barier handlowych, lub w zamian za zgodę innych członków WTO na utrzymanie poziomów pomocy wewnętrznej;
40. przypomina, że użytecznym instrumentem ochrony rynku UE przed nadmiernym importem czy importem po zaniżonych cenach w sektorach wrażliwych, w tym wrażliwych dla nowych państw członkowskich, mogłyby być dodatkowe opłaty celne nakładane w ramach mechanizmu specjalnych klauzul ochronnych (SSG); zwraca się do Komisji o stworzenie takiej możliwości przez negocjacje w ramach obecnej rundy WTO stosownej modyfikacji aktualnego zakresu SSG w liście koncesyjnej UE; przypomina, że część nowych państw członkowskich miała możliwość stosowania SSG we wrażliwych sektorach rolnych nieobjętych aktualną listą koncesyjną UE;
41. oczekuje, że przyszła WPR weźmie pod uwagę nie tylko potrzeby rozszerzonej UE, ale stanie się także łatwiejsza w zarządzaniu; oczekuje, że zmniejszy ona obciążenie administracyjne rolników i organów krajowych oraz będzie wspierać bezpieczną produkcję, ukierunkowaną na rynek i przyjazną dla środowiska, przy zapewnieniu przyszłości trwałego rolnictwa;
42. zwraca się do Komisji, państw członkowskich i wszystkich zainteresowanych o podjęcie otwartej dyskusji i przedstawienie perspektywicznych propozycji w celu budowy trwałej przyszłości rolnictwa w rozszerzonej UE;
43. z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji dotyczący opracowania długoterminowej perspektywy z myślą o rozwoju WPR po 2013 r., która w sposób kompleksowy wykorzysta wyjątkową szansę wynikającą z faktu, iż wzrost światowego handlu produktami rolno-spożywczymi w ciągu najbliższych 30 lat prawdopodobnie dwukrotnie przewyższy oczekiwany ogólny wzrost handlu światowego, w ramach której będzie się ponadto zwracać szczególną uwagę na równomierny rozwój rolnictwa we wszystkich regionach UE, a państwa UE-15 oraz nowe państwa członkowskie wspólnymi siłami będą realizować zadania stawiane stale przed rolnictwem, zarówno te, które wynikają z jego roli jako gałęzi produkcji, jak i te, które nie mają związku z produkcją rolną;
44. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji, jak również parlamentom i rządom państw członkowskich.
- [1] Dz.U. L 161 z 26.6.1999, str. 87.
- [2] Dz.U. L 236 z 23.9.2003, str. 33.
- [3] Dz.U. L 270 z 21.10.2003, str. 1.
- [4] Dz.U. L 93 z 30.3.2004, str. 1.
- [5] Dz.U. L 161 z 30.4.2004, str. 48.
- [6] Dz.U. L 209 z 11.8.2005, str. 1.
- [7] Dz.U. L 277 z 21.10.2005, str. 1.
- [8] Dz.U. L 58 z 28.2.2006, str. 1.
- [9] Dz.U. C 139 z 14.6.2006, str. 1.
- [10] COM(2006)0500 z 22.9.2006.
UZASADNIENIE
Najważniejsze konsekwencje członkostwa oraz stosowania wspólnej polityki rolnej (WPR) w nowych państwach członkowskich, obejmujące jej ogólne oddziaływanie na europejską integrację
Ogólna charakterystyka
W nowych państwach członkowskich rolnictwo odgrywa ważną rolę w krajowych gospodarkach oraz w życiu na obszarach wiejskich. Dane z 2004 r. wskazują, że 22% całkowitej powierzchni nowych państw członkowskich przeznaczone jest na działalność rolniczą, podczas gdy w krajach UE-15 wskaźnik ten wynosi zaledwie 4%. W nowych państwach członkowskich w rolnictwie znajduje zatrudnienie 13% ogółu pracowników, a w UE-15 – 1,6%. Rolnictwo wnosi do PKB odpowiednio 2,8% i 1,6%. W niektórych obszarach wiejskich nowych państw członkowskich rolnictwo jest jedynym źródłem dochodów.
Średni poziom produkcji rolnej w nowych państwach członkowskich jest znacznie poniżej średniego poziomu UE-15. Rolnictwo charakteryzuje się wysokim udziałem małych, produkujących częściowo na własne potrzeby i pracujących w niepełnym wymiarze godzin gospodarstw, o niskim poziomie technologii produkcji oraz zainwestowanego kapitału. Z powodu niskiej wydajności produkcja wymaga w szczególności wyższej liczby jednostek pracy. Pozioma i pionowa integracja jest ograniczona. Liczba spółdzielni i organizacji producentów jest nieodpowiednia; rolnicy nie dysponują prawem własności w branży przetwarzania żywności. Mniej intensywna produkcja jest niekorzystnym aspektem w ramach konkurencji, jednakże w mniejszym stopniu zagraża ona środowisku, a także pomaga w zachowaniu różnorodności biologicznej.
Rolnictwo w nowych państwach członkowskich charakteryzuje się też większą różnorodnością w warunkach naturalnych i gospodarczych. W rezultacie istnieją duże różnice także w strukturze produkcji. W Polsce większa część sektora rolnictwa opiera się na małej i średniej wielkości gospodarstwach rodzinnych o zróżnicowanej działalności (uprawy rolne oraz hodowla zwierząt związana z wypasem). Na Węgrzech i w Estonii znaczną rolę odgrywają gospodarstwa wyspecjalizowane. W Słowenii dominuje europejski typ produkcji rolnej – rozwinięte gospodarstwa rodzinne. Czechy oraz Słowacja charakteryzują się relatywnie rozwiniętą, jednorodną strukturą produkcji. W większości gospodarstw państw bałtyckich prowadzi się również zróżnicowaną działalność. Węgierskie rolnictwo jest dwupoziomowe – duże przedsiębiorstwa rolne współistnieją z licznymi małymi i niewydajnymi gospodarstwami rodzinnymi. Na Cyprze i Malcie charakterystyczną cechą rolnictwa jest produkcja śródziemnomorska. Ogrodnictwo jest ważnym sektorem w Polsce i na Węgrzech.
Niektóre słabe strony prowadzonej wcześniej polityki rolnej są wciąż obecne, gdyż w czasach komunistycznych rolnictwo było rozwijane przez dziesięciolecia w kierunku diametralnie różnym od kierunku przyjętego w WPR. Po zmianie ustroju pojawiły się dalsze problemy – zapaść tradycyjnych rynków, zmiany w strukturze własności i strukturze produkcji, poważny niedobór kapitału, niewystarczająca integracja, niski poziom krajowych dopłat oraz ich niewystarczające ustrukturyzowanie.
Oczywiste jest, że szeroko zakrojone dalsze zmiany w rolnej i wiejskiej gospodarce nowych państw członkowskich są nieuniknione. W związku z ograniczonymi możliwościami na rynku wewnętrznym oraz na rynkach państw trzecich ilościowy wzrost produkcji jest rozwiązaniem realnym wyłącznie w przypadku produktów cenionych na rynku. Zwiększenie wydajności będzie skutkowało koncentracją gospodarstw i mniejszymi możliwościami zatrudnienia. Możliwości dywersyfikacji gospodarki rolnej są ograniczone, ponieważ obszary wiejskie nowych państw członkowskich nie przyciągają wystarczającej ilości kapitału. Bezrobocie mające swe źródło w rolnictwie jest poważnym problemem. Zbyt szybkie i zbyt drastyczne zmiany w strukturze produkcji i zatrudnienia spowodowałyby trudne do opanowania polityczne i gospodarcze napięcia.
Płynna integracja, sytuacja obopólnej korzyści
Przystąpienie dziesięciu nowych państw członkowskich zwiększyło liczbę europejskich konsumentów o blisko 20%. Wykorzystywana rolniczo powierzchnia oraz liczba pracowników zatrudnionych w sektorze rolnictwa wzrosły odpowiednio o 27 i 57%.
Ten swoisty „wielki wybuch” nie spowodował zakłóceń na jednolitym rynku UE, ani w starych, ani w nowych państwach członkowskich. W UE-15 rozszerzenie nie poskutkowało żadną zauważalną zmianą w odniesieniu do cen rolnych, cen żywności, ugruntowanych stosunków rynkowych, schematów ogólnej produkcji oraz wzorców konsumenckich. Towary z nowych państw członkowskich nie spowodowały dumpingu w krajach UE-15, częściowo dzięki temu, że większa część produktów rolnych i spożywczych będących przedmiotem handlu była już przed rozszerzeniem zwolniona od cła i niesubsydiowana. Mimo że Komisja nie zakończyła jeszcze odnośnego badania, sondaże rynkowe wskazują, że podmioty gospodarcze w nowych państwach członkowskich nie zgromadziły spekulacyjnych zapasów przez przystąpieniem do UE.
Zawdzięczając to częściowo przedakcesyjnej pomocy UE, nowe państwa członkowskie wzmocniły swoje krajowe systemy bezpieczeństwa żywności, systemy weterynaryjne i fitosanitarne. Działania skupiły się na kontrolach granicznych towarów przywożonych z krajów trzecich, na rzeźniach oraz przedsiębiorstwach przetwórczych. W wyniku starannych prac przygotowawczych rozszerzenie nie wzmogło stopnia zagrożenia we wspomnianych sektorach w UE. Po przystąpieniu do UE nie nastąpił ani jeden przypadek, w którym konieczność zastosowania klauzuli ochronnej byłaby chociażby rozpatrywana.
Rolnictwo w nowych państwach członkowskich skorzystało na członkostwie w UE oraz na stosowaniu WPR. W sektorze zbóż, buraków cukrowych i mleka zasady WPR ustabilizowały zarówno ceny, jak i rynki. Dochody z rolnictwa znacząco wzrosły w nowych państwach członkowskich, szczególnie w tych krajach i gospodarstwach, w których dominują uprawy rolne oraz hodowla zwierząt związana z wypasem. Tylko niektóre ceny rolne i produktów spożywczych wzrosły, ponieważ procedura znaczącego dostosowania cen miała miejsce już przed akcesją. Najwyższy wzrost dochodów odnotowano w Polsce, na Litwie, Łotwie i w Czechach.
Stare państwa członkowskie skorzystały głównie na likwidacji granic wewnętrznych. Eksporterzy z UE-15 zwiększyli swój udział w rynku nowych państw członkowskich, zwłaszcza w sektorze towarów przetworzonych. Członkostwo umożliwiło także zaistnienie lepszych warunków dla pochodzących z UE-15 inwestorów, inwestujących w sektor rolno-spożywczy. Wspomniane możliwości szczodrze kompensują niewielkie dodatkowe obciążenie spoczywające na starych państwach członkowskich i dotyczące finansowania WPR.
Mimo historycznego znaczenia i rozmiarów, rozszerzenie z 2004 r. nie wymagało znacznych ani uciążliwych zmian w sposobach zarządzania i finansowania WPR. Od roku 2000 do chwili przystąpienia nowe państwa członkowskie otrzymały wsparcie w ramach programu SAPARD, z rocznym budżetem 520 mln euro, nieco powyżej 1% Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR). W okresie 2004-2006 nowe państwa członkowskie otrzymały około 5-8% przydziału z EFOGR. Istniejące ramy budżetowe dysponowały wystarczającymi rezerwami, a interes państw członkowskich UE-15 nie doznał uszczerbku. Stopniowe wprowadzanie płatności bezpośrednich w nowych państwach członkowskich pomaga w zmniejszeniu finansowego obciążenia poszczególnych państw. Nawet z końcem perspektyw finansowych na lata 2007-2013 udział płatności bezpośrednich i środków na rozwój obszarów wiejskich na rzecz nowych państw członkowskich w budżecie UE-27 wzrośnie do zaledwie 19%, podczas gdy blisko 30% rolniczo wykorzystywanej powierzchni oraz 50% pracowników sektora rolnictwa będzie znajdowało się w 12 nowych państwach członkowskich.
Przyszłe finansowanie WPR w UE-27 będzie odbywało się jednakże w ogólnie negatywnych warunkach politycznych i budżetowych. Decyzja w sprawie ram finansowych na lata 2007-2013 potwierdziła decyzję podjętą na brukselskim szczycie w 2002 r., dotyczącą zamrożenia na poziomie UE-15 z roku 2002 budżetu dla płatności bezpośrednich i środków rynkowych, a także zatwierdziła gwałtowne obniżenie środków na rozwój obszarów wiejskich na rzecz starych państw członkowskich. Jest bardzo prawdopodobne, że począwszy od roku 2008 dostępne środki finansowe nie pozwolą na przydział płatności bezpośrednich na poziomie ustanowionym odnośnym wspólnotowym prawodawstwem.
Wdrażanie WPR w nowych państwach członkowskich
W okresie przedakcesyjnym kraje kandydujące dokonały wielu starań, aby przetransponować wspólnotowy dorobek prawny i ustanowić ramy instytucjonalne niezbędne do stosowania WPR. Finansowane przez UE programy bliźniacze wsparły ten proces w sposób użyteczny. Jednakże krajowe polityki rolne oraz polityki rozwoju obszarów wiejskich prowadzone przed członkostwem w UE nie przygotowały skutecznie rolników ani społeczności wiejskich do otwierających się przed nimi możliwości i nowych wyzwań, ponieważ kraje kandydujące skupiły się na najbardziej palących problemach i nie dysponowały wystarczającymi środkami krajowymi. UE udostępniła wsparcie na rzecz rozwoju sektora rolnego oraz rozwoju obszarów wiejskich krajów kandydujących. Jednakże ze względu na skomplikowane wymogi i brak decyzji w odpowiednim czasie program SAPARD rozpoczął się ze znacznym opóźnieniem i większa część środków została wykorzystana dopiero po przystąpieniu do UE.
Najbardziej znaczącą i widoczną zmianą spowodowaną członkostwem w UE, która pojawiła się w nowych państwach członkowskich, było wprowadzenie płatności bezpośrednich. Mimo że wiele krajów kandydujących stosowało podobne schematy, wspólnotowe płatności bezpośrednie ustanowiły nowy system wsparcia w nowych państwach członkowskich, zwłaszcza w odniesieniu do ich wielkości, zasad rozdziału i grupy objętych nimi beneficjentów. W celu zapewnienia rolnikom równych reguł gry, każde nowe państwo członkowskie stosuje uzupełniające krajowe płatności bezpośrednie (CNDP), zgodnie z postanowieniami aktu przystąpienia. Jednakże poza istotnym obciążeniem, jakim płatności te są dla budżetu krajowego, rozprasza to krajowe środki zamiast koncentrować je na zatwierdzonych przez WE krajowych schematach wsparcia, które mogą być kluczowe we wspieraniu niezbędnych zmian w sektorach, w których wspólnotowe środki nie są dostępne wcale lub wyłącznie w ograniczonym zakresie. Większość nowych państw członkowskich musiała zastosować opcję „negatywnej modulacji” (przegrupowanie środków na rozwój obszarów wiejskich aby finansować CNDP).
Osiem nowych państw członkowskich wybrało system jednolitej płatności obszarowej (SAPS), ponieważ nie były one przygotowane na zaawansowany system płatności bezpośrednich funkcjonujący w UE-15. Ogólnie rzecz biorąc, ryczałtowy SAPS obliczany na podstawie obszaru i w pełni oddzielony od produkcji okazał się dobrym wyborem. Zarówno rolnicy, jak i władze krajowe są usatysfakcjonowane prostymi zasadami i warunkami. Większość państw członkowskich chciałaby kontynuować SAPS tak długo, jak jest to możliwe, mimo pewnych słabych stron systemu. Jednakże niektóre nowe państwa członkowskie sądzą, że pewne płatności powiązane są konieczne, przynajmniej tymczasowo, aby ukierunkować zmiany w produkcji rolnej. Kraje te pomyślnie stworzyły kilka kopert CNDP, z częściowo lub w pełni powiązanymi płatnościami dla sektorów, w których płatności SAPS spowodowały poważne skutki uboczne (np. tytoń, mleko, wołowina).
Poprawki do prawodawstwa WE, wprowadzone przez reformę rynku cukru, ułatwiają przejście od SAPS do SPS. Między innymi umożliwiają one nowym państwom członkowskim odejście od czysto regionalnego modelu SPS. Jednakże Komisja nie przedstawiła jeszcze wniosku dotyczącego szczegółowych zasad takiej zmiany, zwłaszcza w odniesieniu do reguł CNDP. Taka sytuacja niepewności zmusza nowe państwa członkowskie do kontynuowania stosowania SAPS.
Schemat rozwoju obszarów wiejskich spełnia jedynie częściowo oczekiwania nowych państw członkowskich. Obecny system jedynie częściowo przyczynia się do realizacji wspólnie uzgodnionych celów. Cele te nie koncentrują się wystarczająco na trwałym rozwoju ani na rozwiązywaniu problemów wykraczających poza sektor rolnictwa. Zasoby Wspólnoty są ograniczone, a rządzące nimi reguły skomplikowane. Mimo iż niedawno przyjęte wspólnotowe zasady dają możliwość dobrowolnej modulacji płatności bezpośrednich także i w nowych państwach członkowskich, skorzystanie przez nie z tej możliwości jest bardzo mało prawdopodobne, dopóki trwać będzie stopniowe wprowadzanie płatności bezpośrednich.
Z pomocą płatności bezpośrednich, środków rozwoju obszarów wiejskich oraz zatwierdzonych schematów pomocy państwa nowe państwa członkowskie mogą stworzyć system bardziej odpowiadający rozwojowi ich sektorów rolnych i społeczności wiejskich. Ostatnie zmiany w aktach prawnych i wnioskach (np. reforma cukru, rozszerzenie zakresu stosowania SAPS, rośliny energetyczne) sprzyjają temu celowi. Jednak konieczne jest uproszczenie pewnych reguł. Zalecane jest odroczenie w czasie stosowania przepisów dotyczących wzajemnej zgodności w nowych państwach członkowskich, dopóki dotyczy ich stopniowe wprowadzanie płatności bezpośrednich. Zarządzanie programami rozwoju obszarów wiejskich również mogłoby zostać uproszczone, bez szkody dla głównych regulujących je zasad.
Efekty WPR w różnych sektorach rolnych w nowych państwach członkowskich są bardzo różnorodne. Uprawa zbóż stała się największym beneficjentem stosowania WPR. System interwencyjny i cen gwarantowanych oparty na obszarowych płatnościach bezpośrednich umożliwia rolnikom wykorzystanie przewag konkurencyjnych należących do nich działek; spodziewany jest dalszy wzrost. W sektorze wołowiny i mleka można zaobserwować zróżnicowane efekty. Specyficzne ustalenia dotyczące dopłat do mleka, w postaci „top-up”, które rozpoczęto na poziomie 85% w 2004 r., pomogły utrzymać produkcję mleka w wielu krajach. Szanse na hodowlę bydła są ograniczone, jeżeli CNDP będą rozdzielane w oparciu o obszar. Sektor wieprzowiny i drobiu stoi w obliczu wyjątkowych problemów. Nie otrzymują one praktycznie żadnej pomocy Wspólnoty, a poziom krajowego wsparcia jest również ograniczony. Koszty produkcji wzrosły ze względu na wyższe ceny paszy i karmy, natomiast ceny producentów pozostały na tym samym poziomie. Sektor owoców i warzyw ma znaczenie jedynie w niektórych nowych państwach członkowskich. Import produktów owocowych i warzywnych o niskiej jakości jest dla rolników prawdziwym wyzwaniem. Jedynie mniejsza część producentów należy do uznanych organizacji producentów, co umożliwia im otrzymywanie wspólnotowej pomocy.
Jednymi z najważniejszych argumentów przemawiających za stopniowym wprowadzaniem płatności bezpośrednich były te dotyczące różnych poziomów rozwoju, standardów życia, a zwłaszcza różnic w wysokości ponoszonych kosztów, oraz to, że rolnicy w nowych państwach członkowskich potrzebują niższej rekompensaty dochodu. Obiecano też, że dyskryminacja w zakresie płatności bezpośrednich zostanie zrekompensowana zwiększonymi środkami na rozwój obszarów wiejskich. Jednakże obecnie odnotowywane liczby nie potwierdzają początkowej koncepcji, a oczekiwania dotyczące zwiększonego finansowania drugiego filaru także okazały się iluzoryczne. W perspektywach finansowych na lata 2007-2013 istnieje poważna nierównowaga w przydziale środków. Średni poziom wspólnotowego wsparcia rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich na rzecz nowych państw członkowskich będzie wynosił zaledwie 29-33% na rolnika i 62-64% na hektar w porównaniu ze starymi państwami członkowskimi na przestrzeni siedmiu lat.
Wykres I pokazuje, jak poziom płatności bezpośrednich i środków na rozwój obszarów wiejskich w przeliczeniu na 1 hektar wykorzystywanego rolniczo obszaru w nowych państwach członkowskich stopniowo zbliża się do poziomu UE-15. Po roku 2013 nie będzie zauważalnych różnic. Jednak jeżeli uwzględni się pracę w przeliczeniu na jednego pracownika sektora rolnictwa, różnica ta pozostanie znaczna (wykres II).
Wykres I.
Wykres II.
Przyszłość WPR w rozszerzonej UE
Rozszerzenie z 2004 r. zwiększyło zróżnicowanie europejskiego rolnictwa i jeszcze bardziej ograniczyło możliwość stosowania wspólnych reguł. Zmieniające się zapotrzebowanie i charakterystyczne cechy rozszerzonej UE zostały uwzględnione podczas planowania przyszłych reform WPR. Konieczne jest ustalenie nowych celów, aby zagwarantować długoterminową trwałość sektora, odpowiedzieć na lokalne i regionalne potrzeby rolnictwa i społeczności wiejskich, a także oczekiwania konsumentów, podatników, obrońców przyrody itd.
Doświadczenia zebrane w nowych państwach członkowskich dowodzą, że dalsza reforma WPR jest niezbędna. Dane statystyczne wykazują znaczny globalny wzrost dochodów w sektorze rolnym nowych państw członkowskich. Jednakże z płatności bezpośrednich korzystają głównie dwa sektory – uprawa zbóż i hodowla zwierząt związana z wypasem. W nowych państwach członkowskich można tez zaobserwować zjawisko „produkcji dla dopłat”. Mimo braku powiązania, płatności SAPS przyspieszają koncentrację gospodarstw i intensyfikują uprawy polowe.
Doświadczenia nowych państw członkowskich nie potwierdzają w pełni koncepcji całkowitego oddzielenia płatności od produkcji, którą promuje Komisja, ponieważ państwa członkowskie nie popierają uproszczonego i ryczałtowego systemu płatności. Większość z nich skłania się ku preferencyjnemu traktowaniu niektórych sektorów, przy wykorzystaniu możliwości oferowanych im przez niedawno przyjęte prawodawstwo.
Podczas „kontroli stanu WPR” powinno się rozpatrzyć, a może nawet i zatwierdzić, dalsze możliwości, obejmujące płatności bezpośrednie dla sektorów i beneficjentów w chwili obecnej z nich wykluczonych. Koperty SPS można uznać za pomoc finansową Wspólnoty dla kompensacji dochodów w sektorze rolnym państw członkowskich. Uwzględniając specyficzną sytuację, trudności i potrzeby krajowego rolnictwa, każde poszczególne państwo członkowskie powinno stworzyć najbardziej odpowiedni system kompensacji dochodów, używając w tym celu „listy możliwości” określonej we wspólnotowym prawodawstwie. Nowe możliwości mogłyby oznaczać, między innymi, rozszerzenie wsparcia dla organizacji producentów, wkład w skuteczną ocenę ryzyka rolnego oraz system zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Komisja ma obowiązek nadzorowania stosowania tych możliwości w celu uniknięcia sytuacji powstania jakichkolwiek zakłóceń. Koncepcja ta nie spowoduje ponownego upaństwowienia WPR. W miejsce wypracowanych w ramach kompromisu ogólnych warunków, które nigdzie nie funkcjonują idealnie, potrzeba bardziej elastycznego systemu. Należy zauważyć, że wspomniana koncepcja nie jest nowa. Wniosek Komisji dotyczący reformy wspólnej organizacji rynku bananów jest oparty na takich samych zasadach, a częściowo podobny system został zaproponowany w ramach reformy rynku wina.
Należy też ułatwić zarządzanie programami rozwoju obszarów wiejskich. Aby stanąć na wysokości oczekiwań konsumentów i podatników, wspólnotowe standardy oraz zasady dotyczące jakości, bezpieczeństwa żywności, środowiska i dobrostanu zwierząt muszą być stale ugruntowywane.
Kolejnym ważnym krokiem powinno być zwiększenie elastyczności w przypadku reguł pomocy państwa. Jasno zdefiniowany i wystarczająco szeroki zakres wyłączeń grupowych, a także znaczne podwyższenie poziomu minimalnego dałyby nowym państwom członkowskim niezbędną elastyczność, bez naruszania zasad konkurencji.
Komisja twierdzi, że oddzielenie płatności bezpośrednich od produkcji jest konieczne do wypełnienia zobowiązań UE wynikających z członkostwa w WTO i dotyczących wsparcia wewnętrznego. Partnerzy w negocjacjach w ramach WTO, zwłaszcza USA, są zainteresowani utrzymaniem ich własnego poziomu wsparcia wewnętrznego oraz dalszą redukcją ochrony światowego rynku. UE może zgodzić się z tymi dążeniami, jeżeli jej partnerzy w negocjacjach również zgodzą się z założeniem, że jedynie pewna część płatności bezpośrednich UE będzie oddzielona od produkcji i w związku z tym będzie wchodziła w skład „zielonej skrzynki” (green box).
Istotne jest, aby przyszłe reformy WPR były umotywowane celem spełnienia potrzeb sektora rolnego i społeczności wiejskich państw członkowskich, a także celem zapewnienia trwałego rozwoju; powinno to nastąpić poprzez uproszczenie i zmniejszenie obciążeń administracyjnych oraz poprzez imperatyw stworzenia systemu produkcji w pełni zgodnego z oczekiwaniami konsumentów i funkcjonującego w przyznanych ramach budżetowych.
Końcowe uwagi sprawozdawcy
Sprawozdawca pragnie złożyć wyrazy podziękowania za wkład i pomoc udzieloną podczas przygotowywania niniejszego sprawozdania posłom do Parlamentu Europejskiego, węgierskiemu instytutowi badawczemu ds. ekonomiki rolnictwa, a także ministerstwom rolnictwa oraz parlamentarnym komisjom rolnictwa Czech, Estonii, Cypru, Litwy, Łotwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji.
PROCEDURA
Tytuł |
Włączenie nowych państw członkowskich do WPR |
|||||||
Numer procedury |
||||||||
Komisja przedmiotowo właściwa |
AGRI |
|||||||
Sprawozdawca(y) |
Csaba Sándor Tabajdi |
|
||||||
Rozpatrzenie w komisji |
12.7.2006 |
3.10.2006 |
19.12.2006 |
27.2.2007 |
|
|||
Data przyjęcia |
27.2.2007 |
|||||||
Wynik głosowania końcowego |
+: –: 0: |
31 1 3 |
||||||
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego |
Vincenzo Aita, Peter Baco, Sergio Berlato, Thijs Berman, Niels Busk, Luis Manuel Capoulas Santos, Giuseppe Castiglione, Dumitru Gheorghe Mircea Coşea, Gintaras Didžiokas, Michl Ebner, Carmen Fraga Estévez, Ioannis Gklavakis, Lutz Goepel, Esther Herranz García, Elisabeth Jeggle, Tchetin Kazak, Atilla Béla Ladislau Kelemen, Heinz Kindermann, Diamanto Manolakou, Véronique Mathieu, Mairead McGuinness, María Isabel Salinas García, Willem Schuth, Czesław Adam Siekierski, Csaba Sándor Tabajdi, Marc Tarabella, Witold Tomczak, Donato Tommaso Veraldi, Bernard Piotr Wojciechowski |
|||||||
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego |
Bernadette Bourzai, Béla Glattfelder, Gábor Harangozó, Wiesław Stefan Kuc, Astrid Lulling, Albert Jan Maat |
|||||||
Data złożenia |
1.3.2007 |
|||||||
Uwagi (dane dostępne tylko w jednym języku) |
... |
|||||||