w sprawie oceny Euratomu - 50 lat europejskiej polityki w dziedzinie energii jądrowej

(2006/2230(INI))

Parlament Europejski,

- uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, podpisany 25 marca 1957 r. w Rzymie („traktat Euratom”),

- uwzględniając preambułę traktatu Euratom, która przywołuje jego początkowy cel ustanowienia Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom), tworzącej „warunki niezbędne do rozwoju silnego przemysłu jądrowego zapewniającego szeroki dostęp do zasobów energetycznych, prowadzącego do modernizacji procesów technicznych i zapewniającego, dzięki wielu innym zastosowaniom, dobrobyt ich narodów”,

- uwzględniając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, a zwłaszcza wyrok Trybunału z dnia 14 listopada 1978 r.(1), orzeczenie Trybunału z 22 kwietnia 1999 r.(2) oraz orzeczenie Trybunału z 10 grudnia 2002 r.(3),

- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 10 stycznia 2007 r., zatytułowany „Europejska polityka energetyczna” (COM(2007)0001),

- uwzględniając komunikat Komisji „Ramowy program energetyki jądrowej przedstawiony zgodnie z artykułem 40 Traktatu Euratom do zaopiniowania Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu” (COM(2006)0844),

- uwzględniając rezolucję z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie europejskiej strategii na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii - zielona księga(4),

- uwzględniając rezolucję z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii Europejskiej(5),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie projektu rozporządzenia Rady ustanawiającego instrument na rzecz wspierania ochrony i bezpieczeństwa jądrowego(6),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady w sprawie nadzoru i kontroli transportu odpadów radioaktywnych oraz wypalonego paliwa jądrowego(7),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 15 czerwca 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady dotyczącej siódmego programu ramowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) badań jądrowych i działań szkoleniowych (2007 - 2011)(8),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady (Euratom) ustanawiającego zasady uczestnictwa przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych w działaniach prowadzonych w ramach siódmego programu ramowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz zasady upowszechniania wyników badań (2007 - 2011)(9),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady dotyczącej programu szczegółowego wdrażającego siódmy program ramowy Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) na rzecz działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej (2007-2011)(10),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 30 listopada 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie programu szczegółowego, który ma zostać zrealizowany w formie działań bezpośrednich przez Wspólne Centrum Badawcze w ramach siódmego programu ramowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej (2007-2011)(11),

- uwzględniając swoje stanowisko z dnia 16 listopada 2005 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady dotyczącego wdrożenia protokołu nr 9 dołączonego do Aktu dotyczącego warunków przystąpienia do Unii Europejskiej Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji, w sprawie elektrowni jądrowej Bohunice V1 na Słowacji(12),

- uwzględniając rezolucję z dnia 16 listopada 2005 r. w sprawie wykorzystywania zasobów finansowych przeznaczonych na likwidację elektrowni jądrowych(13),

-      uwzględniając debatę podczas przesłuchania publicznego zorganizowanego dnia 1 lutego 2007 r. przez Komisję Przemysłu, Badań Naukowych i Energii na niniejszy temat,

- uwzględniając art. 45 Regulaminu,

- uwzględniając sprawozdanie Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii oraz opinię Komisji Spraw Konstytucyjnych (A6‑0129/2007),

A.   mając na uwadze, że do traktatów UE ciągle wprowadzane są daleko idące zmiany, aby sprostać nowym wymogom i wyzwaniom, podczas gdy do traktatu Euratom wniesiono w ciągu jego 50-letniej historii tylko jedną poprawkę(14), w głównych postanowieniach i treści pozostaje on jednak w swojej pierwotnej formie,

B.    mając na uwadze, że chociaż traktat Euratom został tylko nieznacznie zmieniony w ciągu ostatnich 50 lat, był on podstawą dużej liczby aktów prawnych powstałych w tym okresie, a także przedmiotem bardzo wielu orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, które przyczyniły się do znaczącego poszerzenia zakresu traktatu Euratom,

C.   mając na uwadze, że traktat Euratom wprowadził wysokie standardy bezpieczeństwa w postępowaniu z radioaktywnym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi w Unii Europejskiej, określa jednolite normy bezpieczeństwa w odniesieniu do ochrony zdrowia pracowników i ludności, a także gwarantuje ich stosowanie i zapobiega rozprzestrzenianiu materiału rozszczepialnego do celów wojskowych,

D.   mając na uwadze, że traktat Euratom oferuje kompletne i spójne ramy prawne dla wykorzystywania w bezpiecznych warunkach energii jądrowej w Europie, z korzyścią dla wszystkich państw członkowskich,

E.    mając na uwadze, ze część państw członkowskich nigdy nie rozwinęła opcji jądrowej, inne prowadzą aktywną politykę stopniowego wycofania, zaś jeszcze inne nadal wspierają swój sektor jądrowy,

F.    mając na uwadze, że we wniosku w sprawie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy (traktat konstytucyjny) Konwent zaproponował wyłączenie traktatu Euratom ze struktury prawnej przyszłej konstytucji; mając na uwadze, że Konwent, w ramach swoich prac nad przyszłością Unii Europejskiej i podpisania traktatu konstytucyjnego, utrzymał zapisy traktatu Euratom w ich obecnym stanie w formie protokołu dołączonego do traktatu,

G.   mając na uwadze, że Niemcy, Irlandia, Austria, Węgry i Szwecja załączyły do traktatu konstytucyjnego deklarację, zgodnie z którą główne postanowienia traktatu Euratom trzeba zaktualizować i w tym celu w możliwie najkrótszym czasie należy zwołać konferencję rewizyjną,

H.   mając na uwadze, że niedawne rozszerzenia zwiększyły różnorodność Unii Europejskiej w dziedzinie energii jądrowej oraz potrzebę wspólnotowego działania w sektorze jądrowym,

I.     mając na uwadze, że pięćdziesiąta rocznica podpisania traktatu Euratom stwarza Parlamentowi Europejskiemu okazję do rozpatrzenia jego treści i znaczenia oraz wyrażenia niepokoju z powodu faktu, że główne postanowienia traktatu Euratom nie zostały zmienione od czasu ich wejścia w życie przed pięćdziesięciu laty,

J.   mając na uwadze, że refleksja nad trwałością traktatu Euratom jest nierozerwalnie związana z celami wyznaczonymi przez Komisję na rzecz bezpieczniejszej, bardziej zrównoważonej i bardziej konkurencyjnej europejskiej polityki energetycznej przyczyniającej się do przeciwdziałania zmianom klimatycznym, które to cele wynikają z wyżej wymienionego komunikatu Komisji z dnia 10 stycznia 2007 r.,

Bilans 50 lat traktatu Euratom

1.      podkreśla, że od 1957 r., czyli od podpisania traktatu Euratom, Unia Europejska stała się światowym liderem w przemyśle jądrowym i jednym z najważniejszych podmiotów prowadzących badania jądrowe w dziedzinie kontrolowanej syntezy termojądrowej oraz rozszczepienia jądrowego; zauważa, że europejski przemysł obejmuje całość jądrowego cyklu paliwowego i potrafił rozwinąć rodzime technologie, przy czym niektóre z nich, takie jak technologia wzbogacania przez ultrawirowanie, są owocem partnerskiej współpracy na szczeblu europejskim;

2.      stwierdza, że fakt opanowania przez sektor jądrowy Unii Europejskiej prawie całości cyklu paliwowego stanowi dla Unii Europejskiej – w momencie, gdy prowadzi się rozważania nad jej zależnością energetyczną – gwarancję niezależności z przemysłowego i technologicznego punktu widzenia, zwłaszcza w dziedzinie wzbogacania paliw;

3.      przypomina, że między innymi dzięki traktatowi Euratom energia jądrowa ze 152 reaktorów rozmieszczonych w 15 państwach członkowskich (dane z końca 2006 r.) dostarcza 32 % europejskiej energii elektrycznej, co stanowi największą część energii elektrycznej Unii Europejskiej wyprodukowanej bez emisji związków węgla i jedną z najbardziej konkurencyjnych, a więc przyczyniającą się do realizacji celów europejskiej polityki energetycznej określonych w wyżej wymienionym komunikacie Komisji z dnia 10 stycznia 2007 r.;

4.      podkreśla z punktu widzenia walki ze zmianami klimatycznymi, że Komisja w zielonej księdze „Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa dostaw energii” (COM(2000)0769) oszacowała, że energia jądrowa zredukowałaby o 300 milionów ton emisje CO2 w 2010 r., co jest równoważne usunięciu z dróg 100 milionów samochodów; przypomina, że w załączniku I komunikatu z dnia 10 stycznia 2007 r. Komisja stwierdza, że energia jądrowa jest trzecim, po energii wiatrowej typu offshore oraz energii wodnej opartej na małych elektrowniach, źródłem energii emitującym najmniej związków węgla;

5.      zauważa, że państwa założycielskie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej przyjęły zbiór postanowień zebranych w dziesięciu rozdziałach, które miały na celu ustanowienie sztywnych ram dla rozwoju energii jądrowej w Unii Europejskiej, które to postanowienia mają wciąż zastosowanie i są nieustannie wzbogacane w miarę powstawania przepisów prawnych przyjmowanych na podstawie traktatu Euratom oraz w znaczący sposób przyczyniają się do bezpiecznego funkcjonowania elektrowni jądrowych w Europie;

6.      zwraca uwagę, że konsensus z 1957 r. w sprawie energii jądrowej już dłużej nie istnieje pomiędzy państwami członkowskimi;

7.      zauważa, że zmieniły się oczekiwania wobec energii jądrowej, wyrażone w traktacie Euratom 50 lat temu; zauważa, że oczekiwania te dotyczą obecnie w większym stopniu potrzeby dysponowania, w postaci traktatu Euratom, solidnymi ramami prawnymi w celu kontrolowania wykorzystania energii jądrowej w Unii Europejskiej oraz w celu integrowania w Unii Europejskiej krajów korzystających z energii jądrowej, poprzez przyjęcie dorobku prawnego Euratomu; uznaje, że ważne rozdziały tytułu II traktatu Euratom umożliwiły ochronę ludności, pracowników oraz środowiska naturalnego przed promieniowaniem jonizującym (rozdział 3), rozwój badań w dziedzinie zarządzania odpadami i bezpieczeństwa instalacji (rozdział 1) oraz kontrolę bezpieczeństwa materiałów rozszczepialnych w Europie (rozdział 7);

8.      przypomina, że w ramach traktatu Euratom (Rozdział I) rozwinięto pierwszą działalność badawczą oraz że traktat ten był u źródeł powstania wspólnego ośrodka badań -pierwszej instytucji badawczej Unii Europejskiej; wzywa do włączenia programu badań i rozwoju jądrowego do budżetu programu ogólnych ram badawczych oraz poddaniu go tej samej kontroli i obowiązkowi odpowiedzialności publicznej, co wszystkie inne programy badawcze;

9.      uważa, że przepisy prawne stworzone w ramach rozdziału III traktatu Euratom (ochrona zdrowia i bezpieczeństwo) muszą pozostać w kompetencji Unii Europejskiej w celu zapewnienia, że podstawowe normy ochrony pracowników oraz ogółu społeczeństwa są stosowane i rozszerzane, tak by objąć środowisko naturalne oraz sukcesywnie uwzględniają wyniki międzynarodowych badań naukowych;

10.    podkreśla, że zasięg tych przepisów nie ogranicza się jedynie do terytoriów (skreślenie), na których działają elektrownie jądrowe, ale obejmują one on również obecnie ochronę sąsiednich państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw trzecich, dzięki stałym kontrolom zrzutów substancji radioaktywnych oraz dzięki przyjęciu przepisów dotyczących transportu wypalonego paliwa i odpadów radioaktywnych, ochrony łańcucha pokarmowego oraz pogotowia radiologicznego;

11.    zauważa, że rozdział VI traktatu Euratom (inwestycje) miał na celu zbieranie precyzyjnych informacji na szczeblu wspólnotowym o projektach inwestycyjnych państw członkowskich;

12.    zauważa jednocześnie, że Komisja, publikując przykładowe programy energetyki jądrowej (PPEJ), nie oceniła realnie potrzeb inwestycyjnych w sektorze jądrowym, zwłaszcza w świetle problematyki bezpieczeństwa dostaw energii, przeciwdziałania zmianom klimatycznym oraz konkurencyjności Unii Europejskiej, w kontekście ożywienia sektora na skalę światową;

13.    z zadowoleniem stwierdza jednak obecność w traktacie Euratom obowiązku informowania o wszelkich nowych inwestycjach w sektorze jądrowym w Europie, co pozwala na istnienie kompletnej mapy działalności Unii Europejskiej w sektorze jądrowym, przy czym obowiązek ten nie istnieje nigdzie indziej poza europejskim przemysłem jądrowym;

14.    uważa, że wspólne przedsiębiorstwa (Rozdział V traktatu Euratom) były cennymi narzędziami wdrażania polityki publicznej, zwłaszcza w dziedzinie badań naukowych, w której ten instrument prawny był wielokrotnie wykorzystywany, między innymi przy stworzeniu w 1978 r. Joint European Torus w Culham, a bardziej współcześnie przy ustanowieniu europejskiego podmiotu prawnego (European Legal Entity) w celu realizacji projektu międzynarodowego eksperymentalnego reaktora termojądrowego (ITER);

15.    uważa, że traktat Euratom, dzięki stworzeniu Agencji (Rozdział VI), która czuwa nad zaopatrzeniem użytkowników w Unii Europejskiej na zasadzie równego dostępu do materiałów jądrowych, dysponuje instrumentem podstawowej wagi w czasie refleksji nad bezpieczeństwem dostaw energii;

16.    uważa, że środki bezpieczeństwa (Rozdział VII) stanowią jeden z najdonioślejszych sukcesów w stosowaniu traktatu Euratom oraz dają Komisji możliwość posiadania informacji o rezerwach i ruchu materiałów jądrowych w Unii Europejskiej;

17.    zauważa, że wspomniane środki bezpieczeństwa stanowią również prawdziwą gwarancję dla państw dostarczających materiały jądrowe odnośnie do wykorzystania tych materiałów, w uzupełnieniu kontroli nierozprzestrzeniania prowadzonych przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej (MAEA);

18.    stwierdza, że przystąpienie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej na podstawie rozdziału X traktatu Euratom (stosunki zewnętrzne) do licznych konwencji międzynarodowych, a zwłaszcza do konwencji bezpieczeństwa jądrowego oraz wspólnej konwencji w sprawie bezpieczeństwa gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami radioaktywnymi, pozwoliło Wspólnocie na uczestnictwo w międzynarodowych staraniach na rzecz tych kwestii oraz na promowanie istotnych postępów dokonanych przez Unię Europejską;

19.    stwierdza również, że to właśnie na podstawie rozdziału X traktatu Euratom Europejska Wspólnota Energii Atomowej zawarła liczne porozumienia o współpracy w dziedzinie badań naukowych, uczestniczyła w międzynarodowych projektach - takich jak Forum IV Generacji dotyczące systemów reaktorów przyszłości - oraz przeprowadziła międzynarodowe negocjacje w sprawie projektu ITER;

Debata instytucjonalna

20.    zwraca uwagę, że główne postanowienia traktatu Euratom nie zostały zmienione od czasu jego wejścia w życie w dniu 1 stycznia 1958 r.;

21.    potwierdza, że zgodnie z zasadą pomocniczości to w gestii każdego poszczególnego państwa członkowskiego leży decyzja, czy opierać się na energii jądrowej, czy też nie;

22.    zauważa zresztą, że niektórym państwom członkowskim, które otwarcie sprzeciwiają się energii jądrowej i które przystąpiły do Wspólnot (Wspólnoty Europejskiej i Euratomu) nigdy nie narzucano w jakikolwiek sposób wykorzystania energii jądrowej na ich terytorium; stwierdza zatem, że od wielu lat wiadomo, iż promowanie energii jądrowej przez traktat Euratom nie zostaje narzucone nikomu, lecz ustanowione przez niego ramy prawne służą wszystkim;

23.    podkreśla, że istnienie traktatu Euratom w żadnym wypadku nie hamuje rozwoju wewnętrznego rynku energii elektrycznej i nie utrudnia stosowania zasady swobodnego przepływu towarów, osób i kapitału; przypomina, że w tej dziedzinie prawo powszechne Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (traktatu WE) ma zastosowanie do działalności związanej z energią jądrową i zauważa, tytułem przykładu, że obrót materiałami, urządzeniami i technologiami jądrowymi wewnątrz Unii Europejskiej i poza nią wynika ze stosowania przepisów dotyczących kontroli produktów podwójnego zastosowania, przyjętych na podstawie polityki handlowej ustanowionej w traktacie WE; dodaje, że prawodawstwo Euratomu podlega prawu konkurencji i przepisom dotyczącym pomocy państwa określonym w tytule VI traktatu WE; uznaje w związku z tym, że traktat Euratom nie stanowi w żadnym wypadku ram dla protekcjonizmu z dziedzinie energii jądrowej;

24.    stwierdza, że traktat Euratom daje państwom, które wybrały opcję jądrową, instrumenty do jej rozwoju (wspólne przedsiębiorstwa, wsparcie prac badawczo-rozwojowych, pożyczki Euratom), lecz dostęp do tych instrumentów ogranicza szczelnymi ramami prawnymi (ochrona zdrowia, środki bezpieczeństwa, zaopatrzenie), tak by zagwarantować bezpieczeństwo tym państwom członkowskim, które nie wybrały tej opcji;

25.    zauważa, że dla dobra Wspólnoty ramy prawne Euratom stosują się również do państw członkowskich, które nie produkują energii jądrowej, lecz posiadają na swoim terytorium badawcze reaktory jądrowe oraz proponuje tym państwom instrumenty (takie jak ramowe programy badań naukowych i rozwoju Euratom), które pozwalają im na korzystanie z finansowania, na przykład w dziedzinie badań medycznych;

26.    uważa, że bez względu na różnorodność poglądów na temat energii jądrowej postanowienia traktatu Euratom, które przyczyniły się do zapobiegania rozprzestrzenianiu materiałów jądrowych lub dotyczą zdrowia, bezpieczeństwa i zapobiegania zanieczyszczeniom radiologicznym, przyniosły znaczne korzyści i powinny zostać starannie uzgodnione z postanowieniami traktatu WE odnośnie do zdrowia i bezpieczeństwa.

Luki

27.    wyraża ubolewanie, że zwiększenie uprawnień Parlamentu Europejskiego, a zwłaszcza rozszerzenie procedury współdecydowania na większą część prawodawstwa unijnego, nie została uwzględniona w traktacie Euratom; uważa, że pomimo technicznego charakteru tego traktatu Parlament Europejski ma prawo formalnie uczestniczyć w pracach nad dokumentami, których podstawę prawną stanowi traktat Euratom;

28.    uznaje za niedopuszczalny brak demokracji fakt, że Parlament prawie całkowicie został wyłączony z procesu stanowienia traktatu Euratom oraz że jedynie w przypadku jednego z dziesięciu rozdziałów zwrócono się do niego o przedstawienie opinii;

29.    zauważa jednak, że poprzez porozumienie międzyinstytucjonalne Parlament jest zaangażowany w negocjacje w sprawie programu ramowego Euratomu w zakresie działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej na lata 2007-2011 (RPBR Euratom); zauważa również, w świetle dokumentów rozpatrywanych ostatnio przez Komisję Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego (RPBR Euratom, dyrektywa w sprawie nadzoru i kontroli transportu odpadów radioaktywnych oraz wypalonego paliwa jądrowego(15), instrument na rzecz wspierania ochrony i bezpieczeństwa jądrowego itp.), że mimo procedury przewidującej jedynie konsultację Parlamentu Europejskiego, poprawki wnoszone przez Parlament Europejski do tekstów Euratomu są regularnie, w całości lub częściowo, uwzględniane przez Radę; nie można jednak uznać tego za wystarczające;

30.    zwraca uwagę na ogromne znaczenie art. 203 traktatu Euratom, który wprowadza do traktatu Euratom elastyczność w zakresie podejmowania- tak jak w przypadku utworzenia instrumentu współpracy w zakresie bezpieczeństwa jądrowego- inicjatyw legislacyjnych, które nie zostały pierwotnie przewidziane w traktacie Euratom; sądzi, że należy rozważyć sposób, w jaki można wykorzystać art. 203, aby wystąpić z nowymi inicjatywami i ewentualnie przeprowadzić dostosowania w traktacie Euratom;

31.    wyraża ubolewanie z powodu braku prawodawstwa dotyczącego zharmonizowanych norm, wnoszącego rzeczywistą wartość dodaną, zwłaszcza w porównaniu z obowiązującymi ramami międzynarodowymi, w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego, gospodarki odpadami radioaktywnymi oraz zamykania obiektów jądrowych;

32.    wzywa Komisję, by posłużyła się doświadczeniem zdobytym podczas wdrażania konwencji zarządzanych przez MAEA (konwencja bezpieczeństwa jądrowego oraz wspólna konwencja w sprawie bezpieczeństwa gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami radioaktywnymi) oraz uwzględniła oceny najbardziej zaawansowanych praktyk narodowych w zakresie gospodarki odpadami radioaktywnymi, dokonane przez Agencję Energii Jądrowej przy OECD (NEA); zauważa, że uzgodnione inicjatywy, takie jak inicjatywy realizowane przez stowarzyszenie WENRA (Stowarzyszenie Zachodnioeuropejskich Organów Nadzoru Instalacji Jądrowych), mające na celu osiągnięcie wspólnego podejścia do bezpieczeństwa jądrowego, mogą przyczynić się do stworzenia podstaw legislacyjnych w tej dziedzinie;

33.    zauważa, że - jak to zostało potwierdzone w wyżej wymienionym orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-29/99 Komisja przeciwko Radzie - na mocy traktatu Euratom Komisja posiada uprawnienia w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego oraz jest uprawniona do przedkładania wniosków w tej dziedzinie;

Wytyczne na przyszłość

34.    uważa, że traktat Euratom, pomimo jego niedoskonałości, nadal stanowi niezbędne ramy prawne, zarówno dla państw członkowskich, które pragną rozwijać swój sektor jądrowy, jak i dla tych państw członkowskich, które pragną jedynie dysponować arsenałem prawnym chroniącym je same, ich mieszkańców oraz ich środowisko naturalne;

35.    wskazuje na fakt, że postanowienia traktatu Euratom znajdują się obecnie w centrum debaty (skreślenie) dotyczącej przemysłu w związku ze strategią lizbońską oraz kwestii energetycznych - między innymi pod kątem zaopatrzenia - w momencie, gdy Unia Europejska stara się stworzyć unijny wachlarz energetyczny z niewielkim udziałem źródeł emitujących związki węgla, konkurencyjny i jak najbardziej „wewnątrzunijny”;

36.    ponownie podkreśla w tym kontekście, że energia jądrowa dostarcza dziś Unii Europejskiej 32% elektryczności i że w komunikacie Komisji z dnia 10 stycznia 2007 r. uznana została za jedno z głównych źródeł energii wolnych od CO2 w Europie i trzecie pod względem opłacalności źródło energii w Europie, bez internalizacji kosztów CO2; sądzi zatem, że Unia Europejska powinna bronić, zgodnie z traktatem Euratom, swojej czołowej pozycji z przemysłowego i technologicznego punktu widzenia, w obliczu krajów, gdzie występuje dynamiczne ożywienie w sektorze jądrowym (Rosja, Stany Zjednoczone) oraz pojawienia się nowych uczestników światowego rynku energii jądrowej (Chiny i Indie), a więc w perspektywie średnioterminowej przyszłych konkurentów Unii Europejskiej;

37.    uważa, że brak ram prawnych określonych przez traktat Euratom spowodowałby ponowne upaństwowienie polityki w dziedzinie energii jądrowej w Europie - a więc regres w stosunku do dorobku wspólnotowego - oraz spowodowałby ryzyko niepewności prawnej dla wszystkich 27 państw członkowskich;

38.    wzywa do respektowania zasady uczciwej konkurencji i jednakowych warunków dla różnych źródeł energii;

39.    uważa również, że skreślenie jednego czy kilku rozdziałów traktatu Euratom lub połączenie niektórych przepisów w traktacie WE zachwiałoby równowagę całego traktatu Euratom, osłabiając rolę polegającą na stanowieniu ram dla wykorzystania energii jądrowej w Europie; dodaje, że brak spójnych ram prawnych niezmiernie skomplikowałby przyswajanie przez przyszłe państwa członkowskie dorobku wspólnotowego Euratomu;

40.    uważa, że zarządzanie wykorzystaniem w Europie energii jądrowej, ze względu na bardzo szczególne cechy tego źródła energii, wymaga utrzymania odrębnych ram prawnych, takich jak traktat Euratom, który od 50 lat wykazuje przydatność wszystkich swoich postanowień; dodaje, że jego częściowe włączenie do hipotetycznego rozdziału „Energia” traktatu WE osłabiłoby całość ram prawnych energii jądrowej w Europie i wyeliminowałoby procedury kontrolne specyficzne dla energii jądrowej, jakie obecnie znajdują się w traktacie Euratom;

41.    uważa jednak, że konieczne będzie dokonanie reformy traktatu Euratom;

42.    uważa, że niezależnie od możliwości dokonania krótkoterminowych dostosowań, konieczna jest obszerna rewizja traktatu Euratom w celu zrekompensowania deficytu demokratycznego i postawienia kwestii wspólnego bezpieczeństwa i ochrony w centrum związanych z energią jądrową działań Unii i państw członkowskich;

43.    wzywa do odświeżenia procedur podejmowania decyzji zawartych w traktacie Euratom, co pozwoliłoby na aktywny udział Parlamentu w pracach legislacyjnych w dziedzinie energii jądrowej oraz na osiągnięcie większej przejrzystości i pełnego zaangażowania obywateli Unii; dlatego wzywa Radę i Komisję do usunięcia „deficytu demokracji” związanego z traktatem Euratom i rozszerzenia procedury współdecyzji o przepisy przyjmowane w ramach tego traktatu;

44.    uważa, że zmiany te mogą zostać dokonane na podstawie art. 203 traktatu Euratom, bez naruszania przy tym ogólnej struktury i treści traktatu; wzywa Radę do rozważenia tej możliwości;

45.    wskazuje na fakt, że w kontekście konieczności adaptacji unijnej polityki energetycznej oraz wydłużenia okresu eksploatacji elektrowni jądrowych, zachodzi pilna potrzeba opracowania na szczeblu wspólnotowym solidnego prawodawstwa w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego, gospodarki odpadami radioaktywnymi oraz zamykania obiektów jądrowych, a także podjęcia kroków w kierunku zagwarantowania maksymalnej uwagi i wsparcia działalności w zakresie badań naukowych i rozwoju, która przyczynia się do bezpiecznego wykorzystania energii jądrowej; zwraca się do Komisji o dokonanie przeglądu odpowiednich projektów wniosku legislacyjnego i przedstawienie wniosków dotyczących dyrektyw w sprawie bezpieczeństwa obiektów jądrowych, gospodarki odpadami, a także zamykania obiektów jądrowych, z uwzględnieniem zasady „zanieczyszczający płaci”;

46.    usilnie wzywa Komisję oraz Radę do szybkiego rozpatrzenia tej kwestii i do pracy nad nią w ścisłym porozumieniu z Parlamentem Europejskim;

47.    wzywa do tworzenia na szczeblu europejskim programów edukacyjnych i szkoleniowych w dziedzinie energii jądrowej i do zapewnienia finansowania ambitnych programów badawczych, które pozwolą na sprostanie wyzwaniom w dziedzinie rozszczepienia (bezpieczeństwo, gospodarka odpadami, reaktory przyszłości) i ochrony przed promieniowaniem (skreślenie) oraz utrzymanie poziomu wiedzy i umiejętności oraz odpowiednich zasobów ludzkich w celu utrzymania otwartej opcji jądrowej w oparciu o trwały i konkurencyjny przemysł europejski;

48.    wzywa, aby europejski mechanizm koordynacji najlepszych praktyk krajowych chronił pracowników oraz społeczeństwa przed promieniowaniem w celu uzupełnienia harmonizacji już osiągniętej w tym sektorze dzięki traktatowi Euratom;

49.    apeluje do Komisji o regularne opracowywanie, zgodnie z postanowieniami traktatu Euratom, prawdziwie perspektywicznych przykładowych programów energetyki jądrowej (PPEJ) dotyczących celów produkcyjnych i inwestycji w dziedzinie energii jądrowej w kontekście wzrostu konkurencji w tym sektorze w skali światowej, które uwzględnią również cele związane z redukcją emisji gazów cieplarnianych; przypomina w związku z tym, że decyzja o wykorzystaniu wszelkich innych źródeł energii leży również w zakresie kompetencji krajowych i że mimo to cele (czasem nawet wiążące) są ustalane na szczeblu wspólnotowym, tak jak ma to miejsce w przypadku energii odnawialnych;

50.    zachęca Radę, mając na uwadze cel, jakim jest bezpieczeństwo dostaw i dążenie do zmniejszenia emisji CO2 , do sprecyzowania skoordynowanej polityki, która, przy zachowaniu pełnej zgodności z wymogami bezpieczeństwa pobudziłaby inwestycje mające na celu zwiększenie okresu eksploatacji i ulepszenie wydajności istniejących reaktorów, a także inwestycje w nowe reaktory;

51.    zauważa inicjatywę Rady przewidującą ustanowienie grupy wysokiego szczebla ds. bezpieczeństwa jądrowego, ochrony obiektów i gospodarki odpadami radioaktywnymi;

52.    z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę utworzenia europejskiego forum nuklearnego ułatwiającego prowadzenie dyskusji na wysokim szczeblu z udziałem polityków, przedstawicieli przemysłu oraz społeczeństwa obywatelskiego;

53.    wzywa do reaktywowania roli Agencji Dostaw Euratomu oraz do pełnego wykorzystania szerokich uprawnień nadanych jej na mocy traktatu Euratom; uważa, że rola ta powinna być rozważana nie z punktu widzenia niedoboru uranu, lecz z punktu widzenia konkurencyjności i bezpieczeństwa dostaw, w tym dostaw wyprodukowanego paliwa jądrowego; uważa, że postanowienia traktatu Euratom dają jej możliwość pełnienia roli obserwatorium energetycznego w dziedzinie energii jądrowej oraz popiera toczącą się debatę nad ulepszeniem statutu Agencji Dostaw Euratomu;

54.    zachęca do kontynuowania ścisłej współpracy międzynarodowej, której podstawy stworzył traktat Euratom, oraz wzywa do stałego zacieśniania współpracy z MAEA, aby uniknąć powielania się poszczególnych działań MAEA i Euratomu oraz aby zagwarantować najwyższy poziom ochrony w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem, bezpieczeństwa jądrowego oraz nierozprzestrzeniania;

55.    wnosi o kontynuację na wysokim szczeblu współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań i rozwoju, tak jak w przypadku projektu ITER czy w ramach międzynarodowego forum dotyczącego reaktorów IV generacji;

°

°                               °

56.    zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

(1) Wyrok Trybunału w sprawie 1/78, Zb.Orz. 1978, str. 2151. (2) Sprawa C-161/97, Kernkraftwerke Lippe-Ems Gmbh przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, Zb.Orz. 1999, str. I-02057. (3) Sprawa C-29/99, Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Radzie Unii Europejskiej, Zb.Orz. 2002, str. I-11221. (4) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0603. (5) Dz. U. C 292E z 1.12.2006, str. 112. (6) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0599. (7) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0300. (8) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0266. (9) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0517. (10) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0524. (11) Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0523. (12) Dz. U. C 280E z 18.11.2006, str.108. (13) Dz. U. C 280E z 18.11.2006, str.117. (14) Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej podpisanego w Maastricht w dniu 7 lutego 1992 r. (15)            Dyrektywa Rady 2006/0117/Euratom z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego (Dz.U. L 337 z 5.12.2006, str. 21).

Po pięćdziesięciu latach stosowania Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (zwanego dalej traktatem), gdy toczy się właśnie debata nad zdefiniowaniem unijnej polityki energetycznej, zwrócono się do sprawozdawcy o zbadanie, czy traktat odpowiada aktualnej sytuacji w dziedzinie energii jądrowej w Unii Europejskiej oraz czy oferuje instrumenty niezbędne do sprostania przyszłym wyzwaniom energetycznym.

Na pierwszy rzut oka ramy prawne Euratomu okazują się przestarzałe pod względem formy, gdyż jego struktura instytucjonalna nie uległa ewolucji, jak to miało miejsce z Unią Europejską. Traktat, stworzony początkowo jako narzędzie „integracji funkcjonalnej”, okazuje się w pewnym stopniu przestarzały również pod względem treści, gdyż niektóre z jego postanowień wyszły z użycia lub nie są stosowane zgodnie z początkowym zamysłem traktatu.

Niemniej sprawozdawca uważa, że ograniczenia traktatu nie mogą przesłonić faktu, że niektóre z postanowień są dziś wyjątkowo aktualne oraz że leżą one u podstaw przyjęcia licznych przepisów pochodnych. Przepisy te w żadnym wypadku nie czynią z niego traktatu promującego energię jądrową, lecz tworzą sztywne ramy dla funkcjonowania przemysłu jądrowego. Z tego względu sprawozdawca zbadał, na ile istniejące ramy prawne traktatu pozwalają rozbudować przepisy w zaniedbanych dziedzinach - a mianowicie przyjęcie wspólnych norm bezpieczeństwa oraz gospodarka odpadami radioaktywnymi - oraz czy są one w stanie przyczynić się do wzrostu konkurencyjności gospodarki europejskiej, do jej niezależności energetycznej oraz do bezpieczeństwa dostaw.

I - Traktat tworzy sprawdzone i wyważone ramy dla rozwoju konkurencyjnego przemysłu jądrowego

· 50 lat inicjatyw i ambitnych dokonań są dowodem na wyważenie i skuteczność traktatu.

- Traktat umożliwił to, że energia jądrowa - o której skądinąd wiadomo, że pozwala uniknąć emisji 312 mln ton dwutlenku węgla na rok (7 % całości emisji gazów cieplarnianych UE) - stała się istotnym elementem europejskiego wachlarza energetycznego.

Unia Europejska, która wyprodukowała w 2005 r. ponad 920 terawatogodzin energii pochodzenia jądrowego, wytwarza jedną trzecią światowej energii jądrowej, szacowanej na 2470 terawatogodzin. Średni wspólnotowy udział energii elektrycznej pochodzenia jądrowego w całości produkcji energii elektrycznej wynosi 32 %, przy czym sytuacja w poszczególnych państwach jest bardzo zróżnicowana: elektrownie jądrowe posiada 15 państw członkowskich, przy czym dla niektórych z nich stanowią one główne źródło energii elektrycznej. Unijny przemysł obejmuje całość jądrowego cyklu paliwowego, w tym rozwój rodzimych technologii (wzbogacanie paliwa, projektowanie reaktorów, utylizacja i recyckling zużytego paliwa). W ocenie sprawozdawcy jest to znaczący element europejskiej energetyki jądrowej, zwłaszcza w kontekście toczącej się międzynarodowej debaty nad „wielostronnym podejściem do jądrowego cyklu paliwowego”.

- Jeśli chodzi badania naukowe, pobudzający wpływ sześciu programów ramowych Euratom w dziedzinie badań i rozwoju (RPBR) pozwolił na utrzymanie europejskiego sektora badań w światowej czołówce, szczególnie w dziedzinie kontrolowanej syntezy termojądrowej.

· Liczne postanowienia traktatu świadczą o jego żywotności i przystosowalności.

- Ochrona zdrowia jako kwestia priorytetowa

Traktat przewiduje, że EWEA „tworzy jednolite normy bezpieczeństwa mające chronić zdrowie pracowników i ludności oraz zapewnia ich stosowanie”. Rozdział ten pozwolił na stworzenie licznych przepisów pochodnych, stanowiących ramy dla przepisów krajowych państw członkowskich w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem: przyjęcie wspólnych „norm podstawowych”, ustalenie maksymalnych dozwolonych poziomów skażenia radioaktywnego środków spożywczych, zasady wymiany informacji, pogotowie radiologiczne, kontrola promieniowania, kontrola zrzutów substancji radioaktywnych z instalacji jądrowych, ochrona załogi w lotnictwie cywilnym.

- Kontrola bezpieczeństwa materiałów jądrowych jako uzupełnienie działań prowadzonych przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej (MAEA)

Rozdział VII wprowadza szczelny system kontroli, mający na celu zagwarantowanie, że ani rudy ani specjalne materiały rozszczepialne nie są wykorzystywane w celach innych niż zadeklarowane przez użytkowników.

Te środki bezpieczeństwa, opierające się na deklaratywnym systemie księgowania materiałów będących w posiadaniu użytkowników, wpasowują się w system zabezpieczeń (Safeguards) stosowanych przez MAEA w ramach trójstronnych porozumień zawartych z państwami członkowskimi i wspólnotą Euratom. W ramach systemu nierozprzestrzeniania, uszczelnionego przez podpisanie w 1998 r. protokołów dodatkowych do umów o zabezpieczeniach, Euratom regularnie przekazuje MAEA dokumentację księgową materiałów jądrowych, będących w posiadaniu państw członkowskich. Sprawozdawca uważa, że oba te systemy dowiodły swojej komplementarności i jeśli są możliwe ewentualne udoskonalenia, należałoby je wprowadzić w praktyce w przebiegu inspekcji oraz upodabniając wzajemnie metody dochodzeniowe w celu uniknięcia powielania działań.

- Intensywna polityka zewnętrzna, która w pragmatyczny sposób zaradziła niedostatkom Traktatu Euratom

W ramach swoich uprawnień Euratom stworzył pokaźny zbiór porozumień międzynarodowych:

- z organizacjami międzynarodowymi: Euratom przystąpił do większości konwencji przyjętych pod patronatem MAEA. Ta komplementarność wynika z faktu, że zalecenia, traktaty i umowy opracowywane przez MAEA zbiegają się z odpowiednimi politykami Euratomu, którego status obserwatora przy MAEA pozwolił mu na nawiązanie stosunków opartych na aktywnym partnerstwie.

- umowy dwustronne: z punktu widzenia historycznego stosunki zewnętrzne Euratomu sprowadzały się do umów z trzema dużymi dostawcami materiałów i technologii jądrowych: Kanadą, Australią i USA. Umowy z tymi państwami zostały następnie rozszerzone na dziedziny bezpieczeństwa i badań jądrowych. Umowy dwustronne są dzisiaj w raczej umowami o wzajemnej współpracy (z Japonią, Argentyną, Kazachstanem oraz Ukrainą) w dziedzinie bezpieczeństwa, kontroli materiałów jądrowych, walki z przemytem tych materiałów oraz badań w dziedzinie kontrolowanej syntezy termojądrowej (zbiór przepisów prawnych ITER). Euratom, również dzięki rozdziałowi poświęconemu stosunkom zewnętrznym, odegrał też bardzo aktywną rolę podczas kolejnych etapów rozszerzenia Unii (program PHARE).

Sprawozdawca uważa, że mowa tu o jednej z najistotniejszych części traktatu Euratom, która już tylko ze względu na swoją żywotność świadczy o aktualności traktatu.

II - Częściowe niedostosowanie prawne i luki stanowią wyraźne słabe strony Euratomu

- Deficyt demokratyczny

Brak równowagi instytucjonalnej powinien zostać zniwelowany na rzecz Parlamentu Europejskiego, któremu należy nadać prawo współdecydowania (poprzez procedurę współdecydowania) w dziedzinach objętych postanowieniami traktatu. Sprawozdawca podkreśla duże znaczenie udziału Parlamentu. Jego udział w debacie, pomimo że ogranicza się tylko do konsultacji, okazał się wielekroć rozstrzygający, czy to w sytuacjach impasu podczas przyjmowania siódmego programu ramowego Euratom w dziedzinie badań i rozwoju, czy w trakcie negocjacji w sprawie dyrektywy dot. transportu, czy za pośrednictwem poprawek do instrumentu współpracy w zakresie bezpieczeństwa jądrowego.

- Przyjęcie jednolitych norm bezpieczeństwa dla UE, gospodarka odpadami radioaktywnymi oraz zagwarantowanie finansowania długoterminowych kosztów

Już w 2003 r. przedstawiono propozycję przepisów mających na celu sprecyzowanie zasad organizacyjnych, umożliwiających odpowiednie zarządzanie bezpieczeństwem i uzyskiwanie odpowiednich środków finansowych na eksploatację i zamykanie instalacji. Wobec braku porozumienia Rada zatwierdziła w 2004 r. proces ujednolicania zmierzający ku przyjęciu w 2006 r. planu działania w oparciu o prace grupy roboczej ad hoc ds. bezpieczeństwa jądrowego.

Sprawozdawca zauważa, że zalecenia tej grupy zbiegają się z zaleceniami projektu przykładowego programu energetyki jądrowej z dnia 10 stycznia 2007 r. oraz uważa, że przynajmniej propozycja ustanowienia grupy wysokiego szczebla ds. bezpieczeństwa jądrowego zasługuje na poparcie. Stanowienie prawa w tych dziedzinach nie wymaga dogłębnej rewizji traktatu, gdyż art. 203 stanowi wystarczającą podstawę prawną do przyjęcia nowych środków działania.

III - Traktat EURATOM powinien umożliwić sprostanie przyszłym wyzwaniom energetycznym

Pomimo, że narzędzia stworzone do zagwarantowania rozwoju sektora energii jądrowej nie zadziałały tak, jak pragnęli tego twórcy traktatu, sprawozdawca uważa, że przyczyna nie tkwi w Traktacie oraz sądzi, że należy dziś w pełni wykorzystać istniejące instrumenty:

- Wspólne przykładowe programy energetyki jądrowej

Liczne takie programy zostały opublikowane przez Komisję Europejską w latach 1966, 1972, 1984, 1990 i 1997. Sprawozdawca ubolewa, że straciły one woluntarystyczny i planistyczny charakter i nie odegrały oczekiwanej roli.

Sprawozdawca zauważa, że również i ostatni projekt przykładowego programu nie tworzy perspektywicznej wizji dostosowania przemysłowych zdolności produkcyjnych w zakresie energii jądrowej do celów wspólnotowej polityki energetycznej, ani wizji niezbędnych inwestycji w struktury badawczo-rozwojowe w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i gospodarki odpadami radioaktywnymi. W odpowiedzi na istniejące potrzeby sprawozdawca zaleca, by tego typu prospektywne oszacowanie przewidywało również narzędzia niezbędne do realizacji proponowanych celów (zwłaszcza za pomocą pożyczek Euratom).

- Uprawnienia Agencji Dostaw powinny być reaktywowane w kontekście liberalizacji rynku

Euratom ma na celu czuwanie nad stałością i równym dostępem do dostaw rud i paliwa jądrowego wszystkich użytkowników wspólnoty (wyłączne prawo Euratomu do zawierania umów o dostawy rud, materiałów wyjściowych i specjalnych materiałów rozszczepialnych pochodzących ze Wspólnoty lub spoza niej, prawo pierwokupu do rud, materiałów wyjściowych i specjalnych materiałów rozszczepialnych wyprodukowanych na obszarze państw członkowskich, organizacja Agencji Dostaw na komercyjnych zasadach).

Jeśli chodzi o wyłączne prawo do zawierania umów, uprawnienia agencji zostały w rzeczywistości ograniczone, a niektóre państwa członkowskie wprowadziły uproszczone procedury w relacjach z agencją, co zredukowało ją obecnie do roli protokolanta. Rolę agencji należy reaktywować w kontekście bezpieczeństwa dostaw energetycznych.

Ewolucja tego rozdziału, tak jak i wielu innych rozdziałów Traktatu, jest absolutnie możliwa, gdyż zawiera on własny mechanizm rewizyjny. Sprawozdawca widzi tu szansę na przemianę agencji w prawdziwe obserwatorium energetyki jądrowej, na wzór tego, co zaleca Komisja w zakresie europejskiej polityki energetycznej.

Wnioski w sprawie debaty instytucjonalnej i przyszłości traktatu

Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione wyżej argumenty, sprawozdawca uważa, że:

Ø traktat powinien zostać skonsolidowany, przede wszystkim dlatego, że udowodnił swoją skuteczność oraz że w różnorodnych europejskich scenariuszach energetycznych konieczne jest uwzględnienie udziału energii jądrowej w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw i w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym;

Ø prawodawstwo instytucjonalne Euratomu powinno ponownie umieścić Parlament Europejski w centrum prac;

Ø wdrożenie traktatu powinno jak najszybciej objąć nowe dziedziny działalności, przy czym podstawy do tych zmian już istnieją w Traktacie;

Ø traktat powinien zagwarantować warunki niezbędne do finansowania badań naukowych i rozwoju w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, gospodarki odpadami radioaktywnymi oraz systemów reaktorów przyszłości, a także rozwijać programy edukacyjne i szkoleniowe będące gwarancją udziału energii jądrowej w wachlarzu energetycznym;

Ø traktat powinien przyczynić się do stworzenia skoordynowanej polityki zachęcającej do inwestycji, gdyż dysponuje on narzędziami przystosowanymi do śledzenia rynku i formułowania zaleceń w celu utrzymania warunków niezbędnych do realizowania polityki energetycznej UE.

WSKAZÓWKI

Komisja Spraw Konstytucyjnych zwraca się do Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

A. mając na uwadze, że do traktatów UE ciągle wprowadzane są daleko idące zmiany, aby sprostać nowym wymogom i wyzwaniom, podczas gdy do traktatu Euratom wniesiono w ciągu jego 50-letniej historii tylko jedną poprawkę(1), w głównych postanowieniach i treści pozostaje on jednak w swojej pierwotnej formie,

B.  mając na uwadze, że chociaż traktat Euratom został tylko nieznacznie zmieniony w ciągu ostatnich 50 lat, był on podstawą dużej liczby aktów prawnych powstałych w tym okresie, a także przedmiotem bardzo wielu orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, które przyczyniły się do znaczącego poszerzenia zakresu jego stosowania,

C. mając na uwadze, że ostatnie rozszerzenia zwiększyły stopień zróżnicowania krajobrazu politycznego w Unii Europejskiej w dziedzinie energii jądrowej oraz uczyniły pilniejszą potrzebę podjęcia przez Wspólnotę działań w dziedzinie energii atomowej; mając na uwadze, że z 27 państw członkowskich jedenaście nigdy nie miało elektrowni atomowej na swoim terytorium; mając na uwadze, że Włochy zrezygnowały z produkcji energii elektrycznej w elektrowniach atomowych, a Belgia, Niemcy, Holandia i Szwecja uczyniły podobny krok,

D. mając na uwadze, że Parlament już w swojej rezolucji z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie komunikatu Komisji „Energia dla przyszłości: odnawialne źródła energii – Biała Księga strategii wspólnotowej i plan działania” Parlament wezwał Radę, „aby w ramach przyszłej rewizji traktatu UE włączyła do traktatu rozdział poświęcony energii, w którym w odpowiedni sposób uwzględniona zostanie sprawa propagowania odnawialnych źródeł energii w celu zagwarantowania, że na szczeblu europejskim prowadzona będzie trwała i nieuciążliwa dla środowiska polityka energetyczna”(2),

E.  mając na uwadze, że Konwent we wniosku w sprawie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy (traktat konstytucyjny) zaproponował wyłączenie traktatu Euratom ze struktury prawnej przyszłej konstytucji; mając na uwadze, że Konwent, w ramach swoich prac nad przyszłością Unii Europejskiej i podpisania traktatu konstytucyjnego, utrzymał zapisy traktatu Euratom w ich obecnym stanie w formie protokołu dołączonego do traktatu,

F.  mając na uwadze, że Parlament w rezolucji z dnia 24 września 2003 r. w sprawie projektu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy i opinii Parlamentu Europejskiego w sprawie zwołania Konferencji Międzyrządowej (IGC) z zadowoleniem przyjął wyłączenie traktatu Euratom i wezwał konferencję międzyrządową „do zwołania konferencji mającej na celu rewizję tego traktatu służącą uchyleniu przestarzałych i nieaktualnych postanowień, w szczególności odnoszących się do propagowania energii jądrowej i braku demokratycznych procedur podejmowania decyzji”(3),

G. mając na uwadze, że Niemcy, Irlandia, Austria, Węgry i Szwecja załączyły do traktatu konstytucyjnego deklarację, zgodnie z którą główne postanowienia traktatu Euratom trzeba zaktualizować i w tym celu w możliwie najkrótszym czasie należy zwołać konferencję rewizyjną,

H. mając na uwadze, że traktat Euratom wprowadził wysokie standardy bezpieczeństwa w postępowaniu z radioaktywnym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi w Unii Europejskiej, określa jednolite normy bezpieczeństwa w odniesieniu do ochrony zdrowia pracowników i ludności, a także gwarantuje ich stosowanie i zapobiega rozprzestrzenianiu materiału rozszczepialnego do celów wojskowych,

1.  stwierdza, że zmieniły się oczekiwania wobec energii jądrowej, wyrażone w traktacie Euratom 50 lat temu; stwierdza, że oczekiwania te dotyczą obecnie w większym stopniu potrzeby dysponowania, w postaci traktatu Euratom, solidnymi ramami prawnymi w celu kontrolowania wykorzystania energii jądrowej w Unii Europejskiej oraz w celu integrowania w Unii Europejskiej krajów korzystających z energii jądrowej, poprzez przyjęcie dorobku prawnego Euratomu; uznaje, że ważne rozdziały tytułu II traktatu Euratom umożliwiły ochronę ludności, pracowników oraz środowiska naturalnego przed promieniowaniem jonizującym (rozdział 3), rozwój badań w dziedzinie zarządzania odpadami i bezpieczeństwa instalacji (rozdział 1) oraz kontrolę bezpieczeństwa materiałów rozszczepialnych w Europie (rozdział 7);

2.  uznaje za niedopuszczalny brak demokracji fakt, że Parlament prawie całkowicie został wyłączony z procesu stanowienia traktatu Euratom oraz że jedynie w przypadku jednego z dziesięciu rozdziałów zwrócono się do niego o przedstawienie opinii;

3.  zauważa, że mimo tonu zachęty w preambule do traktatu Euratom nie wymaga on od państw członkowskich, aby rozwijały produkcję energii atomowej na swoim własnym terytorium, a więc szanuje suwerenne prawo państw członkowskich do decydowania o źródłach, z których czerpią one energię;

4.  wskazuje na traktat z Amsterdamu z maja 1999 r., gwarantujący prawo współdecyzji Parlamentu Europejskiego; wyraża ubolewanie z powodu faktu, iż rozszerzenie uprawnień Parlamentu, w szczególności o prawo do współdecydowania w ramach większości wspólnotowych procedur legislacyjnych, nie zostało uwzględnione w traktacie Euratom; uważa zatem, że chociaż traktat ma charakter techniczny, Parlament powinien być formalnie zaangażowany w tworzenie tekstów, których podstawą jest traktat Euratom;

5.  podkreśla, że istnienie traktatu Euratom w żadnym wypadku nie hamuje rozwoju wewnętrznego rynku energii elektrycznej i nie utrudnia stosowania zasady swobodnego przepływu towarów, osób i kapitału; przypomina, że w tej dziedzinie prawo powszechne Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (traktatu WE) ma zastosowanie do działalności związanej z energią jądrową i zauważa, tytułem przykładu, że obrót materiałami, urządzeniami i technologiami jądrowymi wewnątrz Unii Europejskiej i poza nią wynika ze stosowania przepisów dotyczących kontroli produktów podwójnego zastosowania, przyjętych na podstawie polityki handlowej ustanowionej w traktacie WE; dodaje, że prawodawstwo Euratomu podlega prawu konkurencji i przepisom dotyczącym pomocy państwa określonym w tytule VI traktatu WE; uznaje w związku z tym, że traktat Euratom nie stanowi w żadnym wypadku ram dla protekcjonizmu z dziedzinie energii jądrowej;

6.  ponownie wzywa do zwołania konferencji rządowej w celu kompleksowej rewizji traktatu Euratom, służącej usunięciu przestarzałych postanowień traktatu, utrzymaniu regulacji obowiązujących w przemyśle jądrowym na szczeblu UE, zreformowaniu pozostałych części w świetle nowoczesnej i trwałej polityki energetycznej i przeniesieniu ich do Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy w ramach odrębnego rozdziału o energii;

7.  uważa, że bez względu na różnorodność poglądów na temat energii jądrowej postanowienia traktatu Euratom, które przyczyniły się do nierozprzestrzeniania materiałów jądrowych lub dotyczą zdrowia, bezpieczeństwa i zapobiegania zanieczyszczeniom radiologicznym, przyniosły znaczne korzyści i powinny zostać starannie uzgodnione z postanowieniami traktatu WE odnośnie do zdrowia i bezpieczeństwa.

PROCEDURA

(1) Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej podpisanego w Maastricht w dniu 7 lutego 1992 r. (2) Dz.U. L 210 z 6.7.1998, str. 215, ust. 39. (3) Dz.U. L 77 E z 26.3.2004, str. 255, ust. 14.