SPRAWOZDANIE w sprawie roli i skuteczności polityki spójności w zmniejszaniu dysproporcji rozwojowych w najbiedniejszych regionach Unii Europejskiej

15.6.2007 - (2006/2176(INI))

Komisja Rozwoju Regionalnego
Sprawozdawca: Lidia Joanna Geringer de Oedenberg

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie roli i skuteczności polityki spójności w zmniejszaniu dysproporcji rozwojowych w najbiedniejszych regionach Unii Europejskiej

(2006/2176(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając art. 16, 87 ust. 3, art. 137, 141, 158 oraz art. 299 ust. 2 traktatu WE,

–   uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności[1],

–   uwzględniając decyzję Rady 2006/702/WE z dnia 6 października 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności[2],

–   uwzględniając wnioski Rady Europejskiej z Lizbony z 23 i 24 marca 2000 r. oraz z Goteborga z 15 i 16 czerwca 2001 r.,

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 30 maja 2007 r. „Czwarte sprawozdanie na temat spójności ekonomicznej i społecznej” (COM(2007)0273),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 12 czerwca 2006 r. „Strategia na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia a reforma europejskiej polityki spójności - czwarte sprawozdanie okresowe na temat spójności” (COM(2006)0281),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 1 marca 2006 r. „Plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn, 2006-2010” (COM(2006)0092),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 5 lipca 2005 r. „Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013” (COM(2005)0299),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 17 maja 2005 r. „Trzecie sprawozdanie okresowe na temat spójności: W kierunku nowego partnerstwa na rzecz wzrostu, zatrudnienia i spójności” (COM(2005)0192),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 26 maja 2006 r. „Ściślejsze partnerstwo dla regionów najbardziej oddalonych” (COM(2004)0343),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 21 lutego 1996 r. ‘Incorporating equal opportunities for women and men into all Community policies and activities’ [Wprowadzanie równych szans dla kobiet i mężczyzn do wszystkich obszarów polityki i działań Wspólnoty] (COM(1996)0067),

–   uwzględniając sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 10/2006 dotyczące ocen ex post programów celu 1 i 3 na lata 1994–1999 (fundusze strukturalne)[3],

–   uwzględniając art. 45 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A6‑0241/2007),

A. mając na uwadze, że art. 158 Traktatu zakłada, iż celem Wspólnoty jest harmonijny rozwój oraz zmniejszanie dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów, w szczególności wspomaganie regionów najmniej uprzywilejowanych poprzez wzmocnienie wzrostu gospodarczego,

B.  mając na uwadze, że za regiony najbiedniejsze uznawane są regiony objęte celem konwergencji polityki spójności UE, których PKB na mieszkańca wynosi poniżej 75% średniego PKB na mieszkańca całej Unii Europejskiej,

C. mając na uwadze, że pojęcie spójności nie zostało precyzyjnie zdefiniowane i obejmuje różne działania wzmacniające harmonijny rozwój gospodarczy, społeczny i terytorialny regionów UE,

D. mając na uwadze wnioski niedawno przyjętej rezolucji z dnia 24 kwietnia 2007 r. w sprawie skutków dalszego procesu rozszerzenia dla skuteczności polityki spójności[4], w której wspomina się, że obecna struktura finansowania polityki spójności ma zostać poddana rewizji z uwagi na przyszłe rozszerzenia; mając na uwadze, że proponuje się w niej również, by finansowanie konkurencyjności regionalnej i współpracy terytorialnej bardziej ukierunkować na integrację regionalnych gospodarek i infrastruktury o znaczeniu europejskim oraz na wspomaganie regionów w ich zmaganiach z globalizacją i zmianami demograficznymi,

E.   mając na uwadze, że jedną z podstawowych zasad Unii Europejskiej jest zasada solidarności, służąca zmniejszeniu nierówności w rozwoju regionalnym Unii,

F.   mając na uwadze, że dotychczasowa polityka spójności UE skutecznie przyczyniła się do rozwoju wielu regionów dawnych krajów objętych polityką spójności ( Irlandii, Grecji, Portugalii i Hiszpanii), mimo iż w niektórych regionach nadal utrzymuje się znaczne zapóźnienie, i mając na uwadze efekt konwergencji tej polityki na najbiedniejsze regiony, co doprowadziło do wzrostu dobrobytu całej UE,

G.  mając na uwadze, że celem polityki spójności jest uczynienie państw członkowskich gospodarczo rentownymi i w związku z tym niezależnymi od pomocy zewnętrznej, pomimo że uzyskanie funduszy strukturalnych nie podlega ograniczeniu w czasie,

H. mając na uwadze brak szczegółowych informacji i studiów porównawczych z rankingiem na temat postępów regionów korzystających z funduszy strukturalnych,

I.   mając na uwadze, że wskutek rozszerzenia Unii Europejskiej do 27 krajów liczba jej ludności wzrosła do blisko 493 mln[5], z czego około 30% [6]obywateli Unii zamieszkuje obecnie 100 regionów objętych celem konwergencji oraz że obecnie w UE-27 różnice w poziomie PKB pomiędzy regionami są znacznie większe niż były w UE-15, a dysproporcje w poziomie średniego PKB na mieszkańca wynoszą między 24% (północno-wschodnia Rumunia) a 303% (centralny Londyn) średniego poziomu PKB w UE,

J.   mając na uwadze, że w UE-27 najbiedniejsze regiony pośród obszarów objętych celem konwergencji w głównej mierze położone są w nowych państwach członkowskich, gdzie wdrażanie polityki spójności zaledwie się rozpoczęło, a zatem niemożliwe jest dokonanie oceny jej skuteczności w zmniejszaniu różnic,

K. zważywszy, że wzrost gospodarczy w najbiedniejszych państwach członkowskich jest nierównomiernie zlokalizowany i ma tendencję do koncentracji wokół obszarów miejskich, podczas gdy znaczna część populacji tych krajów żyje na obszarach wiejskich,

L.  mając na uwadze, że regiony dotknięte ubóstwem ekonomicznym z uwagi na brak podstawowej infrastruktury, utrudniony dostęp do usług użytku publicznego i wysokie bezrobocie wyludniają się szybciej niż inne, co dodatkowo zmniejsza ich zdolność do skutecznego rozwoju;

M. mając na uwadze, że art. 299 ust. 2 traktatu WE wymaga od Wspólnoty przystosowania polityki i stosowania specyficznych środków wobec regionów najbardziej oddalonych z uwagi na szczególną sytuację tych regionów, z których większość należy do najbiedniejszych w UE, co stanowi czynnik poważnie hamujący ich rozwój z powodu nakładania się i trwałego charakteru niekorzystnych uwarunkowań strukturalnych i geograficznych,

N. mając na uwadze niską absorpcję funduszy w najbiedniejszych regionach niektórych z dziesięciu nowych krajów członkowskich objętych polityką spójności w latach 2004-2006,

O.  mając na uwadze, że do pomyślnej implementacji funduszy strukturalnych potrzebna jest ścisła koordynacja pomiędzy władzami na poziomach: lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim,

P.  mając na uwadze, że przyznanie funduszy samo w sobie nie gwarantuje ich właściwego wykorzystania, a władze w biednych regionach często nie mają odpowiednich umiejętności, praktyki ani niezbędnych środków własnych, by w pełni skorzystać z funduszy polityki spójności, które im przysługują,

Q. biorąc pod uwagę różne przyczyny zacofania gospodarczego poszczególnych regionów, oraz, że najbiedniejszym regionom UE przede wszystkim brakuje podstawowej infrastruktury, niezbędnej do zrównoważonego trwałego rozwoju i dalszych inwestycji oraz odpowiednich zasobów ludzkich, a także odpowiednich zachęt do edukacji, kształcenia ustawicznego i innowacji,

R.  biorąc pod uwagę, że prywatny kapitał zakładowy, kapitał podwyższonego ryzyka, fundusze rotacyjne oraz mikrokredyty dla rozpoczynających działalność gospodarczą przedsiębiorstw odgrywają zasadniczą rolę jako motor przedsiębiorczości, innowacyjności i tworzenia nowych miejsc pracy,

S.  mając na uwadze, że problem wykluczenia społecznego i niezwykle wysokie poziomy długookresowego bezrobocia dotyczą w szczególności najbiedniejszych regionów i dotykają zwłaszcza kobiet, ludzi starszych oraz osób niepełnosprawnych, a także najbardziej wrażliwe grupy etniczne,

T.  mając na uwadze, że do fundamentalnych praw obywatelskich należy równość szans kobiet i mężczyzn w dostępie do wszelkich dóbr użyteczności publicznej, a także równość szans na rynku pracy, w dostępie do edukacji, kultury, usług zdrowotnych i opieki społecznej,

1.  domaga się podjęcia zdecydowanych działań zmierzających do redukcji najbardziej dotkliwych zapóźnień w rozwoju najuboższych regionów Unii Europejskiej, zwracając w szczególności uwagę na fakt, że nowe państwa członkowskie objęte polityką spójności od 2004 r. wymagają specjalnego wsparcia z uwagi na występujące trudności natury instytucjonalnej, administracyjnej oraz gospodarczej;

2.  podkreśla znaczenie analizy historycznego rozwoju w objętych polityką spójności państwach UE-15; wzywa Komisję, aby we współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi, ich regionami, władzami lokalnymi oraz innymi zainteresowanymi stronami jasno podkreśliła z jednej strony środki przyczyniające się do wzrostu w państwach, które odniosły sukces (takich jak Irlandia), a z drugiej strony główne przeszkody występujące w państwach pozostających z tyłu, tak aby nie pojawiły się one w regionach nowych państw członkowskich;

3.  zwraca uwagę Komisji i państw członkowskich na sytuację regionów, które pomimo tego, że były najbiedniejsze w UE-15 i mimo braku poprawy swych wskaźników rozwoju w UE-27 nie są już dłużej uważane za najbiedniejsze z czysto statystycznych powodów; zaleca zwrócenie uwagi na szczególną sytuację tych regionów;

4.  jest zdania, że trudności w absorpcji funduszy to istotny i pilny problem szczególnie dla nowych państw członkowskich, którym trudno jest sprostać skomplikowanym wymogom polityki spójności i którym to krajom - z powodu trudności proceduralnych i ograniczenia czasowego realizacji projektów - często brakuje wystarczającego wkładu w postaci kapitału własnego (prywatnego lub publicznego) do początkowego finansowania dotacji Wspólnoty, w rezultacie czego potencjalni beneficjenci nie są w stanie uzyskać, a nawet ubiegać się o fundusze, z których mogliby skorzystać;

5.  wyraża zaniepokojenie faktem, iż w niektórych regionach pomoc Wspólnoty jest źle adresowana, co owocuje brakiem poprawy sytuacji w tych regionach mimo wieloletniego finansowania i w efekcie prowadzi do marnotrawienia środków Wspólnoty;

6.  sugeruje, że unijna polityka spójności powinna uwzględniać zróżnicowane potrzeby najbiedniejszych regionów, dostosowując pomoc do ich uwarunkowań i cech szczególnych z wykorzystaniem ich potencjału, by w oparciu o wieloletnie plany rozwoju i przy uwzględnieniu planów zagospodarowania przestrzennego realizować projekty gwarantujące trwałe rezultaty i efektywny rozwój;

7.  zaleca odpowiednie dostosowanie polityki spójności UE do potrzeb regionów najbardziej oddalonych poprzez przyjęcie odrębnych, szczególnych środków, jak przewiduje to art. 299 ust. 2 Traktatu WE; popiera rozwijaną przez Komisję strategię na rzecz tych najbardziej oddalonych regionów i zwraca się do Komisji o szybkie uściślenie treści zapowiadanego „ściślejszego partnerstwa”, zwłaszcza w zakresie poprawy konkurencyjności regionów najbardziej oddalonych oraz w zakresie swego planu działania na rzecz szerszego sąsiedztwa;

8.  zaleca, aby regiony i państwa członkowskie w celu przyspieszenia wzrostu gospodarczego, dalszych inwestycji i zrównoważonego trwałego rozwoju najbiedniejszych regionów zapewniły pierwszeństwo projektom zaplanowanym z myślą o poprawie dostępności regionów, poprzez zapewnienie im podstawowej infrastruktury szczególnie transportowej i teleinformatycznej, mając na uwadze wpływ tych działań na społeczeństwo i środowisko naturalne;

9.  zwraca się do państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych, by przy planowaniu przyszłych programów rozwoju regionalnego wzięły pod uwagę zrównoważony rozwój całego regionu; szczególnie ważne jest uwzględnienie specyficznych potrzeb obszarów miejskich, objęcie odpowiednią polityką miejską, w tym polityką mieszkalnictwa, tzw. „dzielnic biedy”, jak również odpowiedni rozwój obszarów wiejskich;

10. jest przekonany, że szczególnie ważne jest przyznanie większych kompetencji w obszarze polityki spójności miastom tak, aby mogły one w partnerstwie reagować na specyficzne potrzeby obszarów miejskich; w tym kontekście wzywa Komisję i państwa członkowskie do pełnego wykorzystania potencjału zawartego w planach zintegrowanego rozwoju, gdzie polityka spójności może być bezpośrednio powiązana z planowaniem miejskim;

11. zachęca państwa członkowskie do podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej najbiedniejszych regionów w oparciu o ich bogactwo naturalne i kulturowe, poprzez rozwój tradycyjnych, charakterystycznych dla danego regionu form działalności gospodarczej oraz kreowanie nowych form aktywności; w tym kontekście zwraca się do Komisji o wzmożenie działań na rzecz identyfikacji i wspierania środków służących zachowaniu specyficznego rzemiosła i zwyczajów przetrwałych w oddalonych i pozostających na marginesie Europy regionach;

12. przychylnie odnosi się do kwestii skoncentrowania się na podnoszeniu zdolności innowacyjnej Wspólnoty w kontekście polityki spójności na lata 2007-2013; zwraca uwagę, że cel ten winien odnosić się także do najbiedniejszych regionów; podkreśla w szczególności konieczność zmniejszenia różnic w rozwoju technologicznym w obrębie regionów i państw członkowskich oraz pomiędzy nimi poprzez wzmocnienie sieci współpracy technologicznej;

13. przypomina Komisji i państwom członkowskim, że ocena polityki spójności musi poprawić innowacyjną politykę spójności w przyszłej rozszerzonej Unii; przypomina konieczność skupienia się na nowych koncepcjach rozwoju terytorialnego, a dokładniej na idei wspierania rozwoju regionalnej „masy krytycznej” obszarów podmiejskich oraz innych klasterów regionalnych; przypomina również potrzebę stosowania zróżnicowanego podejścia do korzystania z funduszy strukturalnych zgodnie z potrzebami wszystkich regionów;

14. wzywa Komisję oraz państwa członkowskie do wspierania projektów, które zwiększają zdolność regionów do generowania i absorpcji nowych technologii, szczególnie uwzględniających ochronę środowiska naturalnego i rozwój zasobów naturalnych, rozpowszechnianie modeli opartych na niskiej energochłonności i wykorzystanie energii odnawialnej tak, by umożliwić regionom przewodzenie w innowacjach ekologicznych bez konieczności znoszenia negatywnych, nie mających charakteru zrównoważonego rozwoju aspektów, doświadczanych przez inne regiony w ich cyklu rozwojowym;

15. podkreśla znaczenie współpracy terytorialnej (transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej) w kontekście polityki spójności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju; w związku z tym zachęca do tworzenia regionalnych i sektorowych sieci współpracy obejmujących zwłaszcza regiony najbiedniejsze;

16. zachęca Komisję, państwa członkowskie i władze lokalne do promocji przedsiębiorczości w najbiedniejszych regionach poprzez zintegrowany system zachęt ekonomiczno-społecznych dla inwestorów, zwracając przy tym uwagę, że koniecznym jest znaczne uproszczenie procedur i usprawnienie administracji, zwłaszcza przy zakładaniu i rozszerzaniu istniejącej już działalności gospodarczej;

17. zachęca Państwa Członkowskie do propagowania ducha przedsiębiorczości w szkołach i do wspierania szkoleń dla przyszłych przedsiębiorców adresowanych w szczególności do ludzi młodych, kobiet i osób w starszym wieku oraz mniejszości narażonych na społeczne wykluczenie;

18. przyjmuje z zadowoleniem nowe instrumenty, takie jak inicjatywy Wspólne europejskie zasoby dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (JEREMIE) i Wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich (JESSICA); zwraca jednak uwagę, że instrumenty te przybywają za późno, aby być w pełni wykorzystanymi, oraz że świadomość dotycząca ich możliwości na szczeblu lokalnym i regionalnym jest nadal bardzo niewielka; odnotowuje pilną potrzebę możliwie szerokiego upowszechnienia i zastosowania ich w państwach członkowskich w zależności od rzeczywistej sytuacji tych krajów z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb potencjalnych beneficjentów i ich konkretnej zdolności do wykorzystania tych instrumentów;

19. wzywa Komisję do zwiększenia wysiłków w kierunku udzielania pomocy technicznej państwom członkowskim i regionom poprzez stworzenie odpowiedniego programu szkoleń; przyjmuje z zadowoleniem Wspólną inicjatywę wsparcia projektów w regionach europejskich (JASPERS) w kontekście pomocy w realizacji dużych projektów;

20. przychylnie odnosi się do rozpoczętej niedawno inicjatywy Komisji „Regiony na rzecz zmian gospodarczych” oraz zawartego w niej zobowiązania propagowania godnych naśladowania praktyk, które przyniosły wyraźne pozytywne skutki w przeszłości przyczyniając się do wzrostu gospodarczego regionu; wzywa w związku z tym Komisję do zagwarantowania objęcia najbiedniejszych regionów UE siecią wymiany najlepszych praktyk, jak również do opisania tych działań na ogólnodostępnej witrynie internetowej we wszystkich językach urzędowych UE;

21. zachęca państwa członkowskie do zawiązywania partnerstw publiczno-prywatnych, jako efektywnego sposobu włączania kapitału prywatnego w finansowanie projektów rozwoju regionalnego; sugeruje w związku z tym ustalenie prostych i przejrzystych zasad zawiązywania takich partnerstw, biorąc pod uwagę ich długoterminowe oddziaływanie na finanse publiczne;

22. wzywa Komisję do wzmożenia wysiłków w dążeniu do uczynienia dyrektyw, reguł i wskazówek bardziej zrozumiałymi, celem uniknięcia błędnych interpretacji i ułatwienia realizacji programów;

23. zachęca państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe do wzmocnienia procedur kontroli wykorzystania funduszy oraz do daleko idących uproszczeń proceduralnych związanych z rozdziałem funduszy w sposób przejrzysty, sprawny i gwarantujący szybkie dotarcie do końcowych beneficjentów; w tym kontekście sugeruje również pełne wykorzystanie koncepcji pojedynczych punktów kontaktowych oraz wzmocnienie procedur kontroli korzystania z funduszy; zachęca państwa członkowskie do osiągnięcia zgodności z europejską inicjatywą przejrzystości i spoczywającym na instytucji zarządzającej obowiązkiem ogłoszenia w formie elektronicznej lub innej wykazu beneficjentów, tytułów operacji i przyznanych im kwot finansowania publicznego, jak przewiduje art. 7 ust. 2 lit. d) rozporządzenia WE nr 1828/2006[7] z dnia 8 grudnia 2006 r.;

24. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia skutecznej koordynacji na poziomach politycznym, technicznym i administracyjnym oraz rzeczywistej zgodności z zasadami partnerstwa w celu właściwego gospodarowania środkami; wyraża zaniepokojenie faktem, że w najuboższych regionach brakuje prawidłowo funkcjonujących mechanizmów koordynacji i partnerstwa;

25. zwraca uwagę Komisji i państwom członkowskim, iż realizowanie celu zrównoważonego rozwoju wymaga synergii między aspektami gospodarczym, społecznym i środowiskowym, w oparciu o analizę przyczyn zacofania gospodarczego, a zwłaszcza bezrobocia i leżących u jego źródła struktur, szczególnie w najbiedniejszych regionach

26. podkreśla, że stopa bezrobocia w niektórych najbiedniejszych regionach UE przekracza nawet 20%; jest zaniepokojony faktem, że problem bezrobocia dotyka w szczególności najbiedniejsze regiony oraz że bezrobocie wśród kobiet oraz narażonych na wykluczenie społeczne mniejszości utrzymuje się stale na wyższym poziomie; wzywa państwa członkowskie do wspierania kobiet na rynku pracy i wyrównywania różnic w wynagrodzeniu między kobietami a mężczyznami; wzywa ponadto do szczególnego zwrócenia uwagi na bardzo specyficzną sytuację ludności romskiej, dla której problem długotrwałego bezrobocia jest krytyczny;

27. podkreśla potrzebę skutecznego wykorzystania Europejskiego Funduszu Społecznego, inwestowania w kapitał ludzki w regionach najbiedniejszych poprzez lepszą edukację i ciągłe podnoszenie kwalifikacji, zwłaszcza ludzi młodych, kobiet i osób w starszym wieku oraz narażonych na wykluczenie społeczne mniejszości, a także odpowiednie działania towarzyszące, zapewniające wsparcie, usługi społeczne i opiekuńcze poprawiające możliwości zatrudnienia;

28. podkreśla, że wspieranie równości szans kobiet i mężczyzn powinno mieć miejsce na wszystkich etapach opracowywania i wdrażania projektów realizowanych w ramach polityki spójności UE;

29. zauważając, że rok 2007 został ogłoszony Europejskim rokiem na rzecz równości szans dla wszystkich, nawołuje Komisję i państwa członkowskie do promowania projektów podnoszących poziom świadomości na temat równouprawnienia płci we wszystkich programach wspólnotowych, zwłaszcza mających wpływ na spójność gospodarczą i społeczną;

30. wzywa Komisję do poprawy systemu oceny polityki spójności oraz określenia nowego sposobu mierzenia rozwoju regionów, nie tylko na postawie PKB, ale także w oparciu o inne wskaźniki, takie jak stopa bezrobocia oraz inne wskaźniki ilościowe i jakościowe, z jednoczesną poprawą metod obliczania parytetu siły nabywczej, mianowicie poprzez rozwijanie wskaźników raczej regionalnych niż krajowych;

31. wzywa Komisję, do regularnego dostarczania Parlamentowi aktualnych, dokładnych i porównywalnych danych statystycznych, które pozwalałyby mu na dokładną ocenę realnych postępów w rozwoju w najuboższych regionach Unii;

32. wzywa Komisję do przeanalizowania osiągniętych efektów polityki spójności i zbadania przyczyn ewentualnych niepożądanych rezultatów w strategii politycznej Wspólnoty przy okazji śródokresowego przeglądu budżetu Wspólnoty w 2009 r. oraz w następnym sprawozdaniu w sprawie spójności gospodarczej i społecznej, w celu zapewnienia maksymalnej skuteczności polityki spójności w całym okresie programowania 2007-2013 r.;

33. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

• [1]  Dz.U. L 210 z 31.7.2006, str. 25. Corrigendom opublikowane Dz.U. L 239, 1.9.2006, str. 248.
• [2]  Dz.U. L 291 z 21.10.2006, str. 11.
• [3]  Dz.U. L 302 z 12.12.2006, str. 1.
• [4]  Teksty przyjęte, P6_TA(2007)0130.
• [5]  492 852 386. Źródło: Eurostat/US Census Bureau.
• [6]  Źródło: Eurostat, Statistics in Focus – Economy and Finance 17/2006.
• [7]  Dz.U. L 37 z 27.12.2006, str. 1.

UZASADNIENIE

Polityka spójności Unii Europejskiej wkracza w nowy okres programowania. Znajdujemy się w pierwszym roku perspektywy finansowej na lata 2007-13 i obowiązywania nowych rozporządzeń określających politykę spójności. Przyjęte zostały wytyczne strategiczne, znane są główne kierunki tej polityki. Teraz nadszedł czas by przy pomocy odpowiednich zaleceń uczynić nową politykę spójności jak najbardziej skuteczną. Opierając się na statystykach obrazujących efekty już osiągnięte dzięki polityce spójności, znając także problemy, które nie pozwoliły niektórym państwom na pełne wykorzystanie środków strukturalnych w przeszłości, niniejsze sprawozdanie z inicjatywy własnej stawia sobie za cel maksymalizację skuteczności polityki spójności w nowym okresie programowania 2007-2013, tak by jej wpływ był najbardziej widoczny i odczuwalny w szczególności w najbiedniejszych regionach UE.

Niezmiernie istotnym jest podkreślenie zasad działania, które państwa członkowskie i UE mogłyby zastosować, aby zwiększyć skuteczność polityki spójności w najbiedniejszych regionach i osiągnąć maksymalne rezultaty w odniesieniu do spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej w tychże regionach. Fundusze przeznaczone na rozwój regionów objętych celem konwergencji zostały już zagwarantowane w perspektywie finansowej 2007-2013, teraz konieczna jest ich efektywna absorpcja, tak, aby regiony najbiedniejsze osiągnęły, przynajmniej średni poziom rozwoju UE. Ogromne obecnie dysproporcje w rozwoju pomiędzy najbiedniejszymi i najbogatszymi regionami UE powinny dzięki temu stopniowo się zmniejszać.

Regiony najbiedniejsze znajdują się głównie w nowych państwach członkowskich, którym często brakuje zdolności administracyjnych, umiejętności i praktyki w wykorzystaniu dostępnych funduszy. W celu uskutecznienia absorpcji i dobrego wykorzystania funduszy strukturalnych oraz co za tym idzie osiągnięcia trwałego rozwoju najbiedniejszych regionów, sprawozdanie przedstawia szereg zaleceń i uwag.

Głównym celem polityki spójności UE jest zmniejszanie dysproporcji rozwojowych regionów, a szybki rozwój najbiedniejszych regionów leży w interesie całej Unii. Obecnie 100 regionów, uważanych za najbiedniejsze, czyli takie, które nie osiągają 75% średniego poziomu PKB całej Unii, objętych jest celem konwergencji polityki spójności.

Różnice w poziomie rozwoju regionów pod względem wysokości PKB na mieszkańca są bardzo duże, obecnie w UE-27 znacznie większe, niż były w UE złożonej z 15 państw członkowskich. Dysproporcje te obrazuje Tabela 1.

Tabela 1. Regionalny PKB na mieszkańca w UE 27, dane z 2004r. (wg PPS, EU27 = 100)

Piętnastka regionów z najwyższym PKB			Piętnastka regionów z najniższym PKB
1	Inner London (UK)	303	1	Nord-Est (RO)	24
2	Luxembourg (LU)	251	2	Severozapaden (BG)	26
3	Bruxelles-Cap. / Brussels Hfdst. (BE)	248	3	Yuzhen tsentralen (BG)	26
4	Hamburg (DE)	195	4	Severen tsentralen (BG)	26
5	Wien (AT)	180	5	Sud-Muntenia (RO)	28
6	Île de France (FR)	175	6	Sud-Vest Oltenia (RO)	29
7	Berkshire, Buckinghamshire & Oxfordshire (UK)	174	7	Severoiztochen (BG)	29
8	Oberbayern (DE)	169	8	Yugoiztochen (BG)	30
9	Stockholm (SE)	166	9	Sud-Est (RO)	31
10	Utrecht (NL)	158	10	Nord-Vest (RO)	33
11	Darmstadt (DE)	157	11	Lubelskie (PL)	35
12	Praha (CZ)	157	12	Podkarpackie (PL)	35
13	Southern & Eastern (IE)	157	13	Centru (RO)	35
14	Bremen (DE)	156	14	Podlaskie (PL)	38
15	North Eastern Scotland (UK)	154	15	Vest (RO)	39

Źródło: Eurostat news release 23/2007 -19 February 2007

Powyższe dane opublikowane przez Eurostat pokazują ogromną lukę w rozwoju między najbogatszymi a najuboższymi regionami UE, przy czym najuboższe regiony znajdują się głównie w państwach członkowskich Europy Środkowo-Wschodniej, które dołączyły do Unii w dwóch ostatnich rozszerzeniach ( 2004 r. i 2007 r.).

Sytuacja ta powoduje konieczność podjęcia poważnych działań mających na celu zmniejszenie dysproporcji pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi regionami. Regionom opóźnionym pod względem rozwoju, podlegającym restrukturyzacji lub dotkniętym przez szczególne utrudnienia geograficzne[1], gospodarcze czy społeczne by osiągnęły zrównoważony rozwój, należy zapewnić oprócz dostępnych funduszy także pomoc ekspercką w rozwiązywaniu problemów i wsparcie techniczne by mogły sobie poradzić z trudnościami proceduralnymi związanymi z realizacją polityki spójności UE.

Jak pokazują liczne przykłady, wiele wcześniej ubogich regionów w Unii Europejskiej osiągnęło już pomyślny rozwój dzięki polityce spójności. Z pomocą funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności wszystkie cztery kraje, zwane wcześniej krajami kohezji, jak Irlandia, Grecja, Portugalia i Hiszpania odnotowały nadzwyczajny wzrost gospodarczy.

Tabela 2.

Nadrabianie dysproporcji przez kraje kohezji w PKB na mieszkańca, UE=100

Hiszpania Portugalia   Grecja Irlandia

1960	60.76	40.48	44.78	64.52
1970	74.89	51.97	64.50	62.97
1980	74.46	57.11	71.79	67.40
1990	77.94	62.97	59.41	75.30
2000	82.29	68.37	65.51	115.26
2002	84.48	69.23	66.59	122.26

Źródło: „Catching-up in Europe: The experiences of Portugal, Spain and Greece in the Nineties”, Karl Aiginger; Wifo (Österreichisches Institut für wirtschaftsforschung) Working Papers, no 212, December 2003, p. 4.

Brak kompletnych danych statystycznych dotyczących rozwoju najbiedniejszych regionów czy nieporównywalność danych nie pozwalają na dokładną analizę, w jakim stopniu fundusze strukturalne przyczyniły się do rozwoju regionów. Niemniej jednak ogólnie analizując średni PKB widzimy, że na przestrzeni od lat 60 tych do 2002 r. średni PKB Hiszpanii wzrósł z 60,76% do prawie 85% średniego PKB Unii, średni PKB Portugali wzrósł z 40% do 69%, średni PKB Grecji wzrósł z 44% do 66% a Irlandii z 65% do 122% średniej unijnej.

Te pozytywne przykłady pozwalają zakładać, iż kraje członkowskie objęte obecnie celem konwergencji także skorzystają z szansy, jaką stwarza im nowa polityka spójności, szczególnie, że pomimo niższego niż średnia UE PKB charakteryzują się dużo wyższą od średniej UE stopą wzrostu gospodarczego, a zatem dysponują wielkim potencjałem rozwoju.

Tabela 3.

Realna stopa wzrostu PKB

Stopa wzrostu PKB – zmiana procentowa w stosunku do poprzedniego roku

(Dla lat 2006, 2007 i 2008 podano prognozy)

1997 -98 -99 -00 -01 -02 -03 -04 -05 -06 -07 -08

Bułgaria	-5,4	3,9	2,3	5,4	4,1	4,9	4,5	5,6	5,5	6,0	6,0	6,2
Rumunia			-1,2	2,1	5,7	5,1	5,2	8,4	4,1	7,2	5,8	5,6
EU-25	2,7	2,9	3,0	3,9	2,0	1,2	1,3	2,4	1,7	2,9	2,4	2,4
EU-15	2,6	2,9	3,0	3,9	1,9	1,1	1,1	2,3	1,5	2,7	2,2	2,3

Źródło: Eurostat

Jak przedstawiono w Tabeli 3, potencjał wzrostu gospodarczego jest szczególnie znaczny w dwóch krajach, które przystąpiły do UE w 2007 r. – Bułgarii i Rumunii. Pełne wykorzystanie tego potencjału wymaga przede wszystkim odpowiedniego przygotowania, w tym skutecznego funkcjonowania administracji.

Podsumowujące pierwsze dwa lata absorpcji statystyki pokazują jednak, że kraje członkowskie, które przystąpiły do UE w 2004, pomimo istotnych postępów gospodarczych już osiągniętych, nie wykorzystały jednak w pełni dostępnych dla nich do 2006 r. funduszy, głównie ze względu na szeroko rozumianą nieskuteczność administracyjną.

Tabela 4.

Absorpcja funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w UE-10 (maj 2004-wrzesień 2006)
w milionach euro	(1) Zobowiązania	(2) Płatności	(2)/(1)
UE-10	21 494.5	5 622.8	26.2%
Czechy	2 224.3	521.9	23.5%
Estonia	604.4	177.7	29.4%
Cypr	93.6	18.1	19.3%
Łotwa	1 092.8	274.8	25.2%
Litwa	1 380.0	353.9	25.6%
Węgry	2 945.9	959.0	32.6%
Malta	86.4	22.7	26.2%
Polska	11 015.2	2 701.5	24.5%
Słowenia	415.5	141.9	34.1%
Słowacja	1 636.6	451.6	27.6%

Źródło: Prezentacja Dr. Dalii Grybauskaité, Komisarza odpowiedzialnego za programowanie finansowe i budżet. Bruksela, 21 września 2006.

Liczne przykłady pokazują brak zdolności wykorzystania funduszy w nowych państwach członkowskich. Trudności w absorpcji funduszy mogą najdotkliwiej odczuć szczególnie najuboższe regiony, ich władzom często brakuje umiejętności i doświadczenia lub tzw. wkładu własnego, aby radzić sobie ze skomplikowanymi wymogami polityki spójności, w związku z czym są one niezdolne do aplikowania o środki, do których co do zasady są uprawnione.

Należy położyć nacisk na zdolność instytucjonalną jako konieczny warunek pomyślnej realizacji programów i projektów wraz z rozwojem zasobów ludzkich. Z doświadczenia pomocy przedakcesyjnej wynika, że różne programy wykazały znaczną liczbę niedociągnięć instytucjonalnych, administracyjnych oraz w zakresie zarządzania po stronie odbiorcy pomocy i niedociągnięć tych nie usunięto jeszcze całkowicie. Jeżeli jednak środki mają zostać prawidłowo zainwestowane i wydatkowane, w najbliższej przyszłości niezbędne będzie rozwiązanie tych problemów.

Konieczna zatem jest:

- poprawa jakości administracji, aby regiony otrzymujące środki były w stanie wchłonąć i efektywnie wykorzystać pomoc

- pomoc techniczna, zwłaszcza w przygotowaniu realizacji nowych projektów

- wysoka jakość, w wymiarze zewnętrznym w postaci wiedzy specjalistycznej, lecz również w wymiarze wewnętrznym, który obejmuje wiedzę o tym, co jest naprawdę potrzebne

- odpowiednia kontrola jakości projektów i wydatkowania środków, jak również ocena trwałości już zrealizowanych projektów.

Ważnym jest także, aby fundusze szybko docierały do regionów kwalifikujących się do ich otrzymania. Czasami upływa zbyt dużo czasu, zanim środki dotrą do beneficjentów, co w efekcie powoduje wzrost kosztów projektu. Dystrybucja środków musi być oparta na przejrzystych regułach i zrozumiałych kryteriach.

Trudno jest uniknąć złożoności systemu wykorzystania funduszy strukturalnych, na który mają wpływ trzy różne poziomy właściwych uregulowań: przepisy wspólnotowe, ramy krajowe oraz praktyki na poziomie regionalnym. Na wszystkich trzech poziomach wyzwaniem jest zatem uproszczenie procedur w celu uniknięcia kolejnych interpretacji oraz w celu ułatwienia i przyspieszenia wykonania programów.

Właściwe zarządzanie funduszami strukturalnymi wymaga także koordynacji na poziomach – politycznym, technicznym i administracyjnym. Jest to pilny problem szczególnie w nowych państwach członkowskich, gdzie konieczne jest podjęcie skuteczniejszych działań. Zasadniczą wagę mają dyskusje na temat zapewnienia spójności między Wspólnotą, państwami członkowskimi oraz regionami, a w ramach tego konstruktywnego dialogu nie można pominąć żadnej sfery zarządzania.

Polityka spójności nie wiąże się jedynie ze środkami finansowymi, lecz dotyczy również partnerstwa różnych podmiotów. Do zwiększenia efektu dźwigni nie wystarczy działanie i współpraca na jednym poziomie, dlatego szczególnie potrzebne są partnerstwa i właściwy przepływ informacji. Ponadto należy ustalić ramy umożliwiające wzajemne relacje w praktyce oraz stworzyć system wymiany doświadczeń. Działanie to może również umożliwić ustalenie norm i standardów, które zwiększą zdolności administracyjne w zakresie wprowadzania w życie przepisów.

Wzrost gospodarczy wykazuje tendencję do koncentracji wokół niektórych obszarów. Dowody takiej koncentracji są szczególnie widoczne w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie szybko rozwijają się regiony wokół miast stołecznych. Wzrost w obszarach miejskich przy coraz większej konkurencyjności może pod wieloma względami służyć jako katalizator rozwoju w okolicznych społecznościach wiejskich. Niemniej jednak faktem jest, że niektóre regiony nadal wykazują brak wzrostu gospodarczego. Ponadto, nawet miasta - bieguny rozwoju - doświadczają specyficznych problemów w tzw. dzielnicach biedy, dlatego też zjawisku wielkich blokowisk i wykluczenia społecznego, powinna przeciwdziałać skuteczna polityka miejska. Z kolei, inne regiony dotknięte ubóstwem ekonomicznym z uwagi na brak podstawowej infrastruktury, utrudniony dostęp do usług użytku publicznego, i wysokie bezrobocie wyludniają się szybciej i potrzebują właściwej polityki wspierającej przedsiębiorczość oraz strukturę demograficzną regionu w celu realnego rozwoju.

Przyspieszenie wzrostu gospodarczego w najuboższych regionach jest niezbędnym warunkiem dla osiągnięcia i w długiej perspektywie utrzymania wysokiej stopy życiowej w Unii. Konwergencja regionów UE ma znaczenie zasadnicze, jeżeli w najbliższej przyszłości Unia ma być konkurencyjna i silna w skali globalnej. Istnieje jednak ryzyko osłabienia skutków polityk poprzez odkładanie coraz większych kosztów na przyszłość, jeżeli regiony opóźnione w rozwoju nie będą dorównywać pozostałym regionom.

Konieczne jest określenie szczególnych potrzeb najbiedniejszych regionów oraz znalezienie odpowiednich mechanizmów pobudzających ich rozwój, wykorzystujących ich zasoby naturalne, bogactwo kulturowe i środowisko pod kątem zarówno ich ochrony jak i rozwoju. Kwestią zasadniczą jest ustalenie, jakie są główne potrzeby poszczególnego regionu, oraz skoncentrowanie funduszy na odpowiednich celach.

W przypadku krajów objętych Funduszem Spójności konieczne jest stworzenie „podstawy” infrastrukturalnej dla innych inwestycji. Konkurencyjność i cel spójności nie stoją we wzajemnej sprzeczności, istotne jest jednak zrozumienie, w których przypadkach efekt dźwigni podwyższa wzrost. Aby osiągnąć pewien poziom konkurencyjności, ubogie regiony muszą posiadać odpowiednio rozwiniętą podstawową infrastrukturę. Inwestycja w edukację i budowanie kapitału ludzkiego w najbiedniejszych regionach jest równie ważne, ponieważ to zasoby ludzkie decydują także o atrakcyjności regionu dla inwestorów oraz są gwarantem przyszłego rozwoju.

Kwestią zasadniczą jest większe wykorzystanie i promocja partnerstwa publiczno-prywatnego dla rozwoju najuboższych regionów. Konieczne jest ustalenie zasad wprowadzania w życie partnerstwa publiczno-prywatnego i zmniejszenie przeszkód w tym zakresie. W nowych państwach członkowskich brakuje dobrych praktyk, a zaangażowanie kapitału prywatnego jest kluczowym aspektem, który pobudza dodatkowe inwestycje. Środki w ramach wsparcia finansowego należy wydawać w sposób przejrzysty, aby zapewnić, że dzięki nim osiągane są wyznaczone cele.

Inicjatywy JASPERS, JEREMIE i JESSICA stanowią doskonałe narzędzia pomocy, także dla MŚP na poziomie regionalnym, należy jednak podjąć większe wysiłki w ich promowaniu przez państwa członkowskie i Komisję Europejską, aby zapewnić pełne wykorzystanie i skuteczność tych instrumentów zwłaszcza w najuboższych regionach.

Rozwój gospodarczy jest ściśle związany z innowacjami, które są kluczowym elementem rozwoju regionalnego. Polityka spójności UE musi być ukierunkowana zgodnie ze strategią lizbońską na zwiększenie zdolności innowacyjnych UE, a zatem istotne jest, aby w dążeniu do tego celu nie pomijano najuboższych regionów. Istotnym czynnikiem we wspieraniu innowacji jest poprawa jakości przepisów w krajach UE, by przepisy wspierały, a nie blokowały procesów innowacji w istotnych sektorach gospodarki. Pod tym względem najbardziej wrażliwe są prawdopodobnie regiony najuboższe

Ważnym dla trwałego rozwoju najbiedniejszych regionów jest aktywne wspieranie przedsiębiorczości, co wymaga zaangażowania wszystkich zainteresowanych podmiotów. Przedsiębiorczość powinno się propagować szczególnie wśród kobiet i osób wchodzących na rynek pracy jak również wśród grup dotkniętych wykluczeniem społecznym.

Konieczna jest synergia między politykami, zarówno europejskimi, jak i krajowymi. Polityki te powinny się uzupełniać, a nie być ze sobą sprzeczne. Terytorialna koncentracja korzyści innych polityk europejskich w poszczególnych krajach i regionach może na przykład osłabić wpływ polityk rozwoju. Rozwój regionalny musi mieć również wymiar społeczny oraz środowiskowy. Dla wzmocnienia spójności i skutecznego rozwoju najbiedniejszych regionów konieczne jest, zatem zmobilizowanie i pełne uczestnictwo wszystkich zainteresowanych stron.

Wpływ ewentualnych zakłóceń występujących pomiędzy politykami powinien zostać uwzględniony i poddany analizie podczas śródokresowego przeglądu budżetu Wspólnoty w 2009 r. oraz w czwartym sprawozdaniu w sprawie spójności gospodarczej i społecznej.

Pomimo, że PKB dobrze odzwierciedla konwergencję gospodarczą regionów, nie wystarcza jednak do zmierzenia stopnia spójności społecznej czy terytorialnej. Przykładowo, niektóre biedniejsze regiony wykazują dobry wzrost gospodarczy, ale mają problemy z wysokim bezrobociem, co ma niepokojący wpływ na rozwój demograficzny regionu. Niezbędne, zatem jest zastosowanie innych wskaźników w celu określenia rzeczywistych potrzeb najbiedniejszych regionów. Dyskusja nad czwartym sprawozdaniem na temat spójności powinna obejmować również debatę w sprawie wskaźników spójności i sposobu mierzenia rozwoju regionów.

Konieczna jest walka z bezrobociem, z którym borykają się w szczególności najbiedniejsze regiony. Szczególnie niepokojące jest bezrobocie długookresowe w niektórych grupach społecznych oraz związany z tym bezpośrednio problem wykluczenia społecznego.

Aby osiągnąć spójność społeczną należy również dążyć do jak najlepszej integracji osób niepełnosprawnych. Niezbędnym elementem spójności społecznej w UE jest także równość szans mężczyzn i kobiet na rynku pracy. Obecnie nadal utrzymują się znaczne różnice w poziomie płac mężczyzn i kobiet, co utrudnia rozwój gospodarki. Wyczulenie na różnice w sytuacji kobiet i mężczyzn zwiększy skuteczność wdrażania polityki spójności, pozwoli na realizację projektów, które nie dyskryminują społeczeństwa ze względu na płeć i umożliwiają pogodzenie życia rodzinnego z zawodowym.

Należy informować o sposobach i konieczności stosowania podejścia opartego na równości szans mężczyzn i kobiet przy realizacji i ocenie programów i projektów, z lepszym wykorzystaniem dotychczasowych badań i analiz. Wdrożenie w praktyce tych kwestii jest możliwe, np. poprzez zapewnienie budżetowania pod kątem płci (na przykład sprawdzanie, czy budżet jest odpowiedni dla realizacji działań na rzecz równości szans) uświadomienie partnerom społecznym i odpowiednim podmiotom aspektów związanych z problematyką płci oraz zapewnienie dostępności specjalistycznej wiedzy na ten temat. Poważne podejście do zagadnień płci w życiu społecznym i gospodarczym, przy jednoczesnym unikaniu stereotypów dotyczących roli mężczyzn i kobiet w społeczeństwie, ma istotne znaczenie dla osiągnięcia skuteczności polityki spójności.

Rozwiązanie problemów, z jakimi borykają się najbiedniejsze regiony UE wymaga zrównoważonego i dostosowanego do ich charakterystycznych potrzeb programu. Władze budując wieloletnie plany powinny uwzględniać przede wszystkim trwałość realizowanych projektów i ich wpływ na rozwój regionu. Pierwszeństwo powinny mieć projekty związane przede wszystkim z dostępnością regionu, a zatem z infrastrukturą transportową i teleinformatyczną. Stworzenie tego typu bazy poparte odpowiednimi zachętami ekonomicznymi podniesie atrakcyjność inwestycyjną regionu i w efekcie przyniesie trwały rozwój gospodarczy, przyczyniając się do zmniejszania dysproporcji rozwojowych.

• [1]  regiony ultraperyferyjne, wyspy, górzyste, słabo zaludnione

PROCEDURA

Tytuł

Rola i skuteczność polityki spójności w zmniejszaniu dysproporcji rozwojowych w najbiedniejszych regionach Unii Europejskiej

Numer procedury

2006/2176(INI)

Komisja przedmiotowo właściwa   Data ogłoszenia wydania zgody na posiedzeniu

REGI 6.7.2006

Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii   Data ogłoszenia na posiedzeniu

Opinia niewydana   Data wydania decyzji

Ściślejsza współpraca   Data ogłoszenia na posiedzeniu

Sprawozdawca(y)   Data powołania

Lidia Joanna Geringer de Oedenberg 30.5.2006

Poprzedni sprawozdawca(y)

Rozpatrzenie w komisji

4.10.2006

23.1.2007

12.04.2007

Data przyjęcia

7.6.2007

Wynik głosowania końcowego

+ - 0

45 1 2

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Stavros Arnaoutakis, Elspeth Attwooll, Jean Marie Beaupuy, Bernadette Bourzai, Wolfgang Bulfon, Antonio De Blasio, Vasile Dîncu, Gerardo Galeote, Iratxe García Pérez, Eugenijus Gentvilas, Ambroise Guellec, Zita Gurmai, Gábor Harangozó, Filiz Husmenova, Mieczysław Edmund Janowski, Gisela Kallenbach, Tunne Kelam, Evgeni Kirilov, Miloš Koterec, Constanze Angela Krehl, Jamila Madeira, Sérgio Marques, Yiannakis Matsis, Miroslav Mikolášik, James Nicholson, Lambert van Nistelrooij, Jan Olbrycht, Maria Petre, Wojciech Roszkowski, Elisabeth Schroedter, Dimitar Stoyanov, Andrzej Jan Szejna, Kyriacos Triantaphyllides, Oldřich Vlasák, Vladimír Železný

Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Jan Březina, Den Dover, Mojca Drčar Murko, Emanuel Jardim Fernandes, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Ljudmila Novak, Francisca Pleguezuelos Aguilar, Zita Pleštinská, Christa Prets, Samuli Pohjamo, Toomas Savi, Gheorghe Vergil Şerbu, László Surján

Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Data złożenia

15.6.2007

Uwagi (dane dostępne tylko w jednym języku)