ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με την παρακολούθηση της εφαρμογής της εδαφικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Χάρτη της Λειψίας: προς ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη χωροταξική ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή

31.1.2008 - (2007/2190(INI))

Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης
Εισηγήτρια: Gisela Kallenbach

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με την παρακολούθηση της εφαρμογής της εδαφικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Χάρτη της Λειψίας: προς ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη χωροταξική ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή

(2007/2190(INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–   έχοντας υπόψη την εδαφική ατζέντα της ΕΕ («εδαφική ατζέντα») και το Χάρτη της Λειψίας για την αειφόρο ανάπτυξη των ευρωπαϊκών πόλεων («Χάρτης της Λειψίας») που εγκρίθηκαν και τα δύο από το άτυπο συμβούλιο υπουργών χωροταξίας και αστικής ανάπτυξης, που έγινε στη Λειψία στις 25 και 25 Μαΐου 2007, και το πρώτο πρόγραμμα δράσης για την εφαρμογή της εδαφικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εγκρίθηκε από το άτυπο συμβούλιο υπουργών χωροταξίας και αστικής ανάπτυξης στην Πόντα Ντελγκάντα (Αζόρες,) στις 23 και 24 Νοεμβρίου 2007 («Πρώτο Πρόγραμμα Δράσης»),

–   έχοντας υπόψη την τέταρτη έκθεση για την οικονομική και κοινωνική συνοχή (COM(2007)0273) («Τέταρτη Έκθεση Συνοχής»),

–   έχοντας υπόψη το Σχέδιο ανάπτυξης του κοινοτικού χώρου (ΣΑΚΧ) που εγκρίθηκε από το άτυπο συμβούλιο υπουργών χωροταξίας στο Πότσνταμ στις 11 Μαΐου 1999,

–   έχοντας υπόψη τα αποτελέσματα του προγράμματος εργασίας του Δικτυακού Παρατηρητηρίου της Ευρωπαϊκής Χωροταξίας (ESPON) 2006,

–   έχοντας υπόψη το προταθέν πρόγραμμα ΕSΡΟΝ 2013,

–   έχοντας υπόψη τα άρθρα 158 και 159 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας,

–   έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού του,

–   έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης (A6‑0028/2008),

A. έχοντας υπόψη ότι η εδαφική πολυμορφία, ο πολυκεντρισμός και οι συμπαγείς πόλεις αποτελούν σημαντικά διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής χωροταξίας,

Β.  λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η πλειονότητα των ευρωπαίων πολιτών κατοικεί σήμερα στις πόλεις,

Γ.  επισημαίνοντας ότι στις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χωροταξική ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνονται η μεταβολή του κλίματος, η άναρχη επέκταση των πόλεων και η χρήση της γης, η ενεργειακή κατανάλωση, οι υποδομές των μεταφορών, οι δημογραφικές αλλαγές, περιλαμβανομένης της ερήμωσης των αγροτικών περιοχών και άλλων περιφερειών της ΕΕ, ο αντίκτυπος της διεύρυνσης στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή καθώς και οι άνισες χωροταξικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, περιλαμβανομένου του διευρυνόμενου χάσματος μεταξύ πλούσιων και λιγότερο ευημερουσών περιοχών, καθώς και η άνιση ανάπτυξη αστικών και αγροτικών περιφερειών σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές αλλαγές,

Δ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι στόχοι που θέτει η εδαφική ατζέντα είναι η εδραίωση ενός πολυκεντρικού και ισόρροπου συστήματος αστικών κέντρων και η δημιουργία νέας σχέσης μεταξύ πόλης και υπαίθρου, ο σχηματισμός καινοτόμων περιφερειακών συστάδων, η εξασφάλιση ίσης πρόσβασης στις υποδομές και τη γνώση, η προώθηση διευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης του κινδύνου, η βιώσιμη ανάπτυξη, η μελλοντοστρεφής διαχείριση και προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς,

Ε.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι στόχοι που θέτει ο Χάρτης της Λειψίας είναι η αυξημένη προσφυγή σε προσεγγίσεις μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την ανάπτυξη των αστικών κέντρων, με τη δημιουργία και τη διασφάλιση ποιοτικών δημοσίων χώρων, τον εκσυγχρονισμό των δικτύων υποδομών και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, την προώθηση της προορατικής καινοτομίας και εκπαιδευτικών πολιτικών καθώς και - ιδιαίτερα για τις υποβαθμισμένες γειτονιές – την προώθηση ενός φιλοπεριβαλλοντικού, αποδοτικού και φθηνού συστήματος αστικών συγκοινωνιών, τη χάραξη στρατηγικής για την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και της τοπικής πολιτικής για την απασχόληση, την προορατική πολιτική για την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση για παιδιά και νέους,

ΣΤ. επισημαίνοντας ότι η χωροταξία είναι το ενδεδειγμένο μέσο για τη χάραξη κατευθύνσεων σχετικά με τη χρήση της γης και την οικιστική διάρθρωση στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες και τις πόλεις τους, καθώς και για τον επί τόπου καθορισμό των συνθηκών διαβίωσης και των αναπτυξιακών δυνατοτήτων,

Ζ.  τονίζοντας ότι, παράλληλα με τη χρήση της πολιτικής συνοχής ως εργαλείου στρατηγικού προσανατολισμού, χρειάζονται και άλλα μέτρα για την επίτευξη των στόχων της εδαφικής ατζέντας και του Χάρτη της Λειψίας, συγκεκριμένα η μελέτη των χωροταξικών επιπτώσεων, η ολοκληρωμένη προσέγγιση και η χωροταξική παρακολούθηση,

Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι, εκτός από την πολιτική συνοχής, και η πολιτική για την ανάπτυξη της υπαίθρου έχει σημαντικό χωροταξικό αντίκτυπο· λαμβάνοντας υπόψη την ανεπαρκή διασύνδεση των δύο αυτών τομέων πολιτικής και, ως εκ τούτου, την ανάγκη για εντονότερες συνέργειες που θα αποκαλύψουν τις πραγματικές αναπτυξιακές δυνατότητες και θα τονώσουν την ελκυστικότητα και την ανταγωνιστικότητα των αγροτικών περιοχών, πράγμα που θα συμβάλει στην καταπολέμηση της ερήμωσης της υπαίθρου,

Θ. επισημαίνοντας ότι η ποιότητα του δημοσίου χώρου και του φυσικού, πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ποιότητα ζωής του αστικού και του αγροτικού πληθυσμού και αποτελεί σημαντικό «ήπιο» παράγοντα θέσης,

Ι.   υπενθυμίζοντας ότι η δημιουργικότητα και η καινοτομία αποτελούν αποφασιστικούς βατήρες για τη μετάβαση σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία της γνώσης και ότι, για το λόγο αυτό, η επιτυχία μιας αειφόρου χωροταξικής και αστικής ανάπτυξης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη του δημιουργικού δυναμικού,

ΙΑ. τονίζοντας ότι η “Baukultur” (η φιλοσοφία του οικοδομημένου περιβάλλοντος υψηλής ποιότητας) , δηλαδή το σύνολο των πολιτισμικών, οικονομικών, τεχνολογικών, κοινωνικών και οικολογικών πτυχών που επηρεάζουν την ποιότητα και τη διαδικασία του σχεδιασμού και της κατασκευής, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης,

ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση προϋποθέτει ότι τα αναπτυσσόμενα σχέδια συνιστούν συνεκτικό πρόγραμμα που ενσωματώνει μακροπρόθεσμα τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις και προβλέπει την πλήρη συμμετοχή των εταίρων-κλειδί στον προγραμματισμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση των προγραμμάτων αστικής ανάπτυξης,

ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της εδαφικής διάστασης της συνοχής δεν εξαντλείται σε δράσεις και πολιτικές χωροταξίας και αστικής ανάπτυξης, διότι το τελικό ζητούμενο είναι να εξασφαλισθεί ισότητα μεταξύ των ευρωπαίων πολιτών όποιος κι αν είναι ο τόπος διαμονής τους, στόχος που δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο στη βάση της χωροταξίας,

1.  εκτιμά ότι οι στόχοι της εδαφικής ατζέντας και του Χάρτη της Λειψίας μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν ακολουθηθεί μια σφαιρική, διατομεακή και ολοκληρωμένη αναπτυξιακή στρατηγική που θα εφαρμόζει στην πράξη την ολοκληρωμένη προσέγγιση·

2.  εισηγείται, στο πλαίσιο της περιοδικής αποτίμησης της πολιτικής συνοχής και ενόψει της πολιτικής συνοχής που θα ακολουθηθεί μετά το 2013, να εξεταστεί κατά πόσο θα μπορούσε να αποτελέσει δεσμευτική προϋπόθεση η υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στο γενικό σχεδιασμό και στην επιλογή των σχεδίων στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων· καλεί, στο πλαίσιο αυτό, τους αρμόδιους για τη λήψη των αποφάσεων φορείς να δεσμευθούν σε εθελοντική βάση ότι θα εφαρμόσουν τις νέες μεθόδους συνεργασίας·

3.  επικροτεί την απόφαση των υπουργών της ΕΕ που είναι αρμόδιοι για την αστική ανάπτυξη, που ελήφθη στο πλαίσιο της άτυπης συνεδρίασής τους στη Λειψία στις 24 και 25 Μαΐου 2007, να συστήσουν διακυβερνητική ομάδα εργασίας, υπό την προεδρία της Γερμανίας, που θα εντοπίσει και θα διασαφηνίσει διάφορα ζητήματα που συνδέονται με την εφαρμογή της πρωτοβουλίας JESSICA·

4.  εκφράζει την ικανοποίησή του, ως προς το θέμα αυτό, για τη δημιουργία στην Επιτροπή διυπηρεσιακής ομάδας που θα ασχολείται με προτάσεις για την εφαρμογή της ολοκληρωμένης προσέγγισης και καλεί την Επιτροπή να εργασθεί σε στενή συνεργασία με το σύνολο των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων και να εξασφαλίσει τη συμμετοχή τους σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν την εδαφική συνοχή· ζητεί από την Επιτροπή να τηρεί το Κοινοβούλιο ενήμερο σχετικά με την πρόοδο στο έργο αυτό·

5.  ζητεί να ληφθούν ιδιαίτερα υπόψη, κατά την χάραξη της πολιτικής της συνοχής για το διάστημα μετά το 2013, οι χωροταξικές ιδιομορφίες και ανάγκες και να γίνει πάνω στη βάση αυτή η αναγκαία διαφοροποίηση για την κάθε περιφέρεια· συνιστά τη χρησιμοποίηση προσανατολισμένων στην εφαρμογή εργαλείων προγραμματισμού, όπως αναφέρεται στο Χάρτη της Λειψίας, με βάση την έρευνα και τη διαρκή παρακολούθηση·

6.  καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο, στο πλαίσιο της περιοδικής αποτίμησης της πολιτικής συνοχής, να αξιοποιήσουν καλύτερα τις συνέργειες με το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο για την Ανάπτυξη της Υπαίθρου (ΕΓΤΑΥ) για τη συνολική ανάπτυξη της επικράτειας και συνιστά, ενόψει της πολιτικής συνοχής για το διάστημα μετά το 2013, στενό συντονισμό μεταξύ της πολιτικής συνοχής και της πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου, προκειμένου να αυξηθούν οι δυνατότητες βελτίωσης της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές·

7.  επισημαίνει ότι καινοτόμο δυναμικό δεν διαθέτουν μόνο οι μητροπολιτικές περιφέρειες αλλά και ορισμένες απομακρυσμένες περιοχές της υπαίθρου που ανήκουν στους πρωτοπόρους όσον αφορά την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής της Λισαβόνας· απευθύνει έκκληση στην Επιτροπή να μελετήσει από πιο κοντά τους παράγοντες που συντελούν στην επιτυχία αυτών των περιοχών, για να διαμορφώσει ένα αναπτυξιακό πρότυπο για τις μικρές και μεσαίες πόλεις της υπαίθρου·

8.  τονίζει τη σημασία των εταιρικών σχέσεων και του επιμερισμού των ρόλων μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών για μια ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη του χωροταξικού συνόλου· καλεί τις αρχές των αστικών και αγροτικών περιφερειών, σε συνεργασία με όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς να εντοπίσουν τα κοινά στοιχεία τους και να προτείνουν κοινές αναπτυξιακές στρατηγικές σε επίπεδο περιφέρειας και υπο-περιφέρειας, με σκοπό να διασφαλιστούν καλύτεροι όροι διαβίωσης και υψηλότερη ποιότητα ζωής για όλους τους πολίτες της Ένωσης· καλεί τις επικείμενες προεδρίες να διοργανώσουν άτυπες συνεδριάσεις των αρμοδίων για τη χωροταξία και την αστική ανάπτυξη υπουργών για την αντιμετώπιση των εν λόγω θεμάτων·

9.  καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο στο πλαίσιο της αναθεώρησης του γενικού προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λάβουν υπόψη την εδαφική ατζέντα και το Χάρτη της Λειψίας και να προβούν σε ποιοτικές αναπροσαρμογές που θα επιτρέψουν την καλύτερη συνεκτίμηση των στόχων της εδαφικής συνοχής στις πολιτικές της ΕΕ· εκτιμά ότι τα προσεχή έτη θα πρέπει να ληφθούν νομοθετικά μέτρα για την επίτευξη του σκοπού αυτού·

10. καλεί το Συμβούλιο, κατά την επανεξέταση των στρατηγικών της Λισαβόνας και του Γκέτεμποργκ (αειφόρος αναπτυξιακή στρατηγική) στην εαρινή σύνοδο κορυφής του 2008, να καθορίσει ως στόχους τα συμφέροντα της εδαφικής και πολεοδομικής πολιτικής·

11. καλεί τα κράτη μέλη να αναλάβουν ταχέως δράση για την υλοποίηση των στόχων της εδαφικής ατζέντας και την εφαρμογή του Χάρτη της Λειψίας·

12. καλεί το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη, σε πνεύμα αληθινής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που όχι μόνο λαμβάνει υπόψη την εδαφική πολυμορφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά σέβεται και την αρχή της επικουρικότητας, να μεριμνήσουν για την πλήρη συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων, περιλαμβανομένων των διασυνοριακών δημόσιων αρχών, και, με βάση την αρχή της εταιρικής σχέσης, να προβλέψουν τη συμμετοχή των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων καθώς και σημαντικών ΜΚΟ και ιδιωτικών ενδιαφερόμενων φορέων στα προγράμματα δράσης για την υλοποίηση της εδαφικής ατζέντας καθώς και του Χάρτη της Λειψίας και υποστηρίζει ένθερμα αυτό το στόχο· υπογραμμίζει ότι αυτή η ανάγκη για συνεργασία πρέπει να αντιμετωπίζεται θετικά από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, εφόσον είναι αποδεδειγμένο ότι η συντονισμένη συνεργασία φέρνει αποτελέσματα·

13. υπενθυμίζει τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζει η πρόσβαση σε ενημέρωση και επικοινωνία για τις μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης των περιφερειών, και συνιστά, ως εκ τούτου, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στην εδαφική ατζέντα, το συνδυασμό υποδομών, όπως π.χ. τα καλώδια ευρείας ζώνης στα νέα προγράμματα μεταφορών και επικοινωνιών·

14. καλεί την Επιτροπή να προβαίνει σε συστηματική ανάλυση των πολιτικών κλειδί της ΕΕ σε ό, τι αφορά τις εδαφικές επιπτώσεις τους, όπως συμφώνησαν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της γραμμής δράσης 2 του πρώτου προγράμματος δράσης και να προχωρεί σε αποτίμηση των χωροταξικών επιπτώσεων των νέων νομοθετημάτων· επισημαίνει, στο πλαίσιο αυτό, τις δυνατότητες που προσφέρουν οι μέθοδοι αξιολόγησης της ΕSΡΟΝ·

15. αναγνωρίζει ότι η προσχολική και σχολική εκπαίδευση υψηλής ποιότητας, η διά βίου μάθηση, τα πανεπιστήμια και άλλα ερευνητικά κέντρα έχουν θεμελιώδη σημασία για τη μελλοντική ανάπτυξη των πόλεων και των περιφερειών·

16. ζητεί μια πολιτική για τους δημιουργικούς τομείς της οικονομίας, που θα ενταχθεί στη χωροταξική και αστική ανάπτυξη με στόχο τη δημιουργία πλαισίου με τη βοήθεια των διαθέσιμων μηχανισμών (πολιτική της συνοχής, χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός), που θα λαμβάνει υπόψη την ποιότητα του χώρου, για να βελτιωθούν οι δυνατότητες δημιουργικής και καινοτόμου δράσης·

17. θεωρεί αναγκαίο με γνώμονα τη δημογραφική εξέλιξη, να βελτιωθεί η προσαρμοστικότητα των πόλεων και των περιφερειών, με κύριο βάρος στην αυτόνομη ανάπτυξη και την ενθάρρυνση της εθελοντικής εργασίας·

18. υπογραμμίζει ότι η δημογραφική εξέλιξη δημιουργεί νέες προκλήσεις στην αγορά εργασίας, ως προς την πρόσβαση σε κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες, τη στέγαση και τον προγραμματισμό γενικά· επισημαίνει ότι η γήρανση του πληθυσμού μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης σε μια μεγεθυνόμενη αγορά και νέων προϊόντων και υπηρεσιών που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων· τονίζει ότι η ανάπτυξη της αποκαλούμενης "οικονομίας των ηλικιωμένων" είναι σημαντική σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο·

19. καλεί τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν, ως θέμα αρχής, σε όλες τις περιοχές της επικράτειάς τους τη διάθεση, το δικαίωμα πρόσβασης και τη δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες κοινής ωφελείας, προκειμένου οι πολίτες διαφορετικών περιφερειών να έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις ειδικές ευκαιρίες και το ειδικό δυναμικό που προσφέρει η περιοχή τους· ζητεί να ληφθούν ιδιαίτερα υπόψη οι ανάγκες μειονεκτουσών ομάδων όπως άτομα με αναπηρία, μετανάστες, εθνοτικές μειονότητες, μακροχρόνια άνεργοι και άτομα με λιγότερα προσόντα, ειδικότερα δε οι ανάγκες των γυναικών· καλεί την Επιτροπή, στις κατευθυντήριες γραμμές της για την εφαρμογή της ρύθμισης πλαίσιο για τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας και την ανάθεση δημόσιων συμβάσεων, να προβλέψει τη δυνατότητα των τοπικών αρχών να λαμβάνουν περισσότερο υπόψη τις τοπικές ανάγκες και τη βελτίωση της προσαρμοστικότητάς τους·

20. καλεί την Επιτροπή, με βάση τις νέες κοινοτικές αρμοδιότητες για τη χωροταξία σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, να εκπονήσει ανακοίνωση για τη δημιουργία πλαισίου της ΕΕ για την αποτίμηση του χωροταξικού αντίκτυπου για κάθε πρόγραμμα, με βάση τις εργασίες της ΕSΡΟΝ·

21. επισημαίνει ότι, ύστερα από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, πρέπει να ενισχυθεί, στο πλαίσιο της εφαρμογής του πρώτου προγράμματος δράσης, η συνεργασία και ο συντονισμός μεταξύ του ιδίου και του Συμβουλίου και της Επιτροπής·

22. χαιρετίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας ανακηρύσσει την εδαφική συνοχή, παράλληλα με την οικονομική και την κοινωνική συνοχή, σε στόχους της Συνθήκης και εκχωρεί συντρέχουσα νομοθετική αρμοδιότητα στην ΕΕ και τα κράτη μέλη στον τομέα αυτό· επισημαίνει ότι η Συνθήκη της Λισσαβόνας αναγνωρίζει το γεγονός ότι οι εδαφικές προκλήσεις που επηρεάζουν τα νησιά, τις ορεινές και τις παραμεθόριες περιφέρειες και τις ιδιαίτερα απόμακρες και αραιοκατοικημένες περιοχές οφείλουν να αντιμετωπισθούν, δεδομένου ότι έχουν αρνητική επίπτωση στη συνολική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ· καλεί την Επιτροπή να συμπληρώσει το πρώτο πρόγραμμα δράσης με συγκεκριμένες προτάσεις για μέτρα και πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ·

23. τονίζει το γεγονός ότι δεν υφίσταται κοινός καθιερωμένος προσδιορισμός της εδαφικής συνοχής· αναμένει από την Επιτροπή, στην Πράσινη Βίβλο της σχετικά με την εδαφική συνοχή, όχι μόνο να παράσχει σαφή προσδιορισμό της χωροταξικής ανάπτυξης, αλλά και να απαριθμήσει τους στόχους της· αναμένει ότι θα δοθεί η υψηλότερη προτεραιότητα στο στόχο της διασφάλισης ίσων ευκαιριών ανάπτυξης και πρόσβασης σε όλους τους πολίτες, όπου και να διαμένουν·

24. συνιστά την περαιτέρω ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Χωροταξίας (ΕURΕΚ) και ζητεί την πλήρη ένταξη των νέων κρατών μελών σε αυτή τη διαδικασία·

25. θεωρεί αναγκαία την τακτική αποτίμηση της προόδου που συντελείται όσον αφορά την εφαρμογή του εδαφικού προγράμματος και καλεί το Συμβούλιο, την Επιτροπή και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να αξιολογούν τόσο τις προόδους της εφαρμογής των μεμονωμένων μέτρων του σχεδίου δράσης όσο και τον αντίκτυπο αυτών των μέτρων και τη συμβολή τους στην αειφόρο χωροταξική ανάπτυξη στην Ευρώπη·

26. καλεί το Συμβούλιο να καταλήξει το συντομότερο δυνατό σε απλούς και μετρήσιμους δείκτες για την παρακολούθηση της χωροταξικής εξέλιξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

27. επισημαίνει ότι οι δείκτες αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημεία αναφοράς για την καθοδήγηση της χωροταξικής ανάπτυξης και προτείνει να χρησιμοποιήσουν το Συμβούλιο και η Επιτροπή τους δείκτες αυτούς για μια σύγκριση της αποδοτικότητας («benchmarking») μεταξύ κρατών μελών και για τη δημιουργία βάσης δεδομένων σχετικά με πολιτικές για την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών·

28. επικροτεί την πρόταση του Συμβουλίου να υποβάλλει κοινή έκθεση για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης σε κάθε άτυπο Συμβούλιο και προτείνει στο Συμβούλιο να καταρτίσει ένα πρόγραμμα για αμοιβαία εκμάθηση (Mutual Learning Programme, MLP) για την ευρωπαϊκή χωροταξική ανάπτυξη με σκοπό την ανταλλαγή εμπειριών και τον εντοπισμό βέλτιστων πρακτικών από τα κράτη μέλη·

29. υπογραμμίζει τη σημασία ενός καλύτερου συντονισμού μεταξύ της εδαφικής ατζέντας και του Χάρτη της Λειψίας και εκφράζει, στο πλαίσιο αυτό, τη λύπη του για το γεγονός ότι το Συμβούλιο δεν έχει καταλήξει ακόμη σε πρόγραμμα δράσης για την υλοποίηση των στόχων του Χάρτη της Λειψίας και καλεί τις επικείμενες προεδρίες του Συμβουλίου να καλύψουν αυτό το έλλειμμα και να εξασφαλίσουν συστηματική παρακολούθηση της εφαρμογής του Χάρτη αυτού·

30. χαιρετίζει την πρωτοβουλία της σλοβενικής προεδρίας του Συμβουλίου να προετοιμάσει και να ενθαρρύνει μέτρα που τονώνουν τον συντονισμό μεταξύ χωροταξικής και αστικής ανάπτυξης με σκοπό την αυξημένη επιδίωξη των στόχων του εδαφικού προγράμματος και του Χάρτη της Λειψίας·

31. παραπέμπει στα πορίσματα της Τέταρτης Έκθεσης της Επιτροπής σχετικά με την Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή, στην οποία πόλεις και αστικές περιοχές θεωρούνται κέντρα πληθυσμού, οικονομικής δύναμης και καινοτομίας, το φαινόμενο "πρωτεύουσα" με τον αντίκτυπό του αναγνωρίζεται και όπου συνιστάται η επικέντρωση σε δευτερεύοντες πόλους αστικής ανάπτυξης· προτείνει, ως εκ τούτου, τη στενή διασύνδεση μεταξύ διαρθρωτικών επενδύσεων αφενός και στόχων ανάπτυξης και απασχόλησης αφετέρου και καλεί τις εν λόγω συμπράξεις να επεκτείνουν το έργο τους πέραν τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ·

32. καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τις εργασίες του Urban Audit, να θεσπίσουν δείκτες για σύγκριση της απόδοσης όσον αφορά την αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων δυνάμει του Χάρτη της Λειψίας, όπως για παράδειγμα την κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας, το ποσοστό χρησιμοποίησης μαζικών μέσων μεταφοράς στο σύνολο των συγκοινωνιών ή τις κατά κεφαλήν εκπομπές ρύπων που εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου·

33. τονίζει το ρόλο-κλειδί που διαδραματίζουν οι πόλεις στην υλοποίηση της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και ζητεί, ως εκ τούτου, να εφαρμοστεί μια ολική και δεόντως συντονισμένη στρατηγική για την ανάπτυξη των πόλεων που θα υποστηρίζεται από όλα τα κυβερνητικά επίπεδα και από τον ιδιωτικό τομέα·

34. παρακαλεί την Επιτροπή να ασχοληθεί επιμελέστερα με το θέμα της πολυδιάσπασης των αστικών κέντρων (urban sprawl) και καλεί τα κράτη μέλη - με βάση την προβληματική της διάσπασης του τοπίου και της χρησιμοποίησης των εδαφών για την επέκταση των πόλεων στα κράτη μέλη - να λάβει μέτρα και να χαράξει στρατηγικές για τον περιορισμό της κατάληψης των ελεύθερων εδαφών·

35. συνιστά στα κράτη μέλη να τονίσουν την προτεραιότητα της εσωτερικής ανάπτυξης των πόλεων έναντι της εξωτερικής, δηλαδή να δίδουν προτεραιότητα στην ανακαίνιση και την αξιοποίηση υπαρχόντων κτιρίων κυρίως με τη βοήθεια μιας αειφόρου διαχείρισης των εδαφών, μάλλον απ' ό, τι στην χρησιμοποίηση νέων επιφανειών·

36. χαιρετίζει την έμφαση που δίδεται στη διασύνδεση των μεταφορών στον Χάρτη της Λειψίας, και τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, το σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι βελτιωμένες υποδομές για ποδηλάτες και πεζούς, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες πόλεις και μητροπόλεις, οι οποίες μονίμως αντιμετωπίζουν προβλήματα ως προς την αποτελεσματικότητα των συγκοινωνιών και τη διαχείριση των μεταφορών· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τις δυνατότητες εφαρμογής αποτελεσματικότερων μηχανισμών για την υποστήριξη των τοπικών αρχών, οι οποίες μόνες τους συχνά δεν είναι σε θέση να φέρουν το μεγάλο χρηματοδοτικό και διοικητικό βάρος τέτοιων προγραμμάτων·

37. διαπιστώνει με λύπη του ότι οι αποκλίσεις στα εισοδήματα στις ευρωπαϊκές μητροπολιτικές περιφέρειες και πόλεις διευρύνονται και καλεί τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα αυτό το πρόβλημα και να το λάβουν περισσότερο υπόψη κατά τον προγραμματισμό για τον καταμερισμό των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων·

38. είναι της γνώμης ότι οι πόλεις φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη για την εκπλήρωση των κοινοτικών στόχων προστασίας του κλίματος καθότι βρίσκονται σε μοναδική θέση για να προσφέρουν δυνητικές λύσεις· καλεί επιτακτικά τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν την προστασία του κλίματος ως γενικό στόχο σε όλα τα μέτρα ανάπτυξης των πόλεων·

39. τονίζει το γεγονός ότι οι επενδύσεις σε φιλοπεριβαλλοντική τεχνολογία, όπως η καινοτόμος πρόληψη, τα μέτρα μετριασμού και αναπροσαρμογής, προσφέρουν μακροπρόθεσμα σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες·

40. διαπιστώνει ότι αστικές περιοχές υφίστανται τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών σε σοβαρότερο βαθμό όταν η έλλειψη διαδρόμων καθαρού αέρος οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας και σε υψηλότερες συγκεντρώσεις ρύπανσης·

41. τάσσεται υπέρ της επίτασης των προσπαθειών για την αναβάθμιση της ολοκλήρωσης και της κοινωνικής συνοχής και της εδαφικής συνοχής, ιδίως μέσω της αντιμετώπισης των ελλείψεων στο σχεδιασμό των πόλεων και της βελτίωσης των περιβαλλοντικών συνθηκών, εφαρμόζοντας ισορροπημένη πολιτική ανάπτυξης του αστικού χώρου, δηλ. σταθεροποιώντας τις προβληματικές ζώνες και προβλέποντας ελκυστικές ζώνες για κατοικία, εργασία και διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου·

42. ζητεί την καλύτερη ένταξη προβληματικών συνοικιών, και χαιρετίζει συνεπώς τις προτάσεις για πολιτική κοινωνικής ένταξης, προκειμένου να μειωθούν οι ανισότητες και να αποφευχθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός· υπενθυμίζει τη συμβολή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, και ειδικότερα των μικρών επιχειρήσεων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών γειτονίας, στην ποιότητα ζωής του συνόλου των αστικών ζωνών·

43. καλεί την Επιτροπή στο πλαίσιο μελλοντικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων συμπεριλαμβανομένου του έβδομου ερευνητικού προγράμματος πλαίσιο να υποστηρίξει περισσότερα σχέδια που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της ανταλλαγής εμπειριών με σκοπό την αειφόρο διαχείριση της ζωής στην πόλη, την προώθηση αποτελεσματικών από ενεργειακή άποψη πρακτικών και τεχνολογιών, την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων στα αστικά κέντρα καθώς και τη συμβολή των πόλεων στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος·

44. είναι της γνώμης ότι μια ενδυνάμωση της ταυτότητας των πόλεων και της ενεργού δραστηριότητας των πολιτών μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική υλοποίηση του Χάρτη της Λειψίας· ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ανακοινώσουν τη διεξαγωγή "εδαφικού διαλόγου", ούτως ώστε το κοινό να συμμετάσχει περισσότερο στην εκπόνηση των σχεδίων αναζωογόνησης και ανάπτυξης των αστικών ζωνών·

45. καλεί τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τις πόλεις να αντιμετωπίσουν περισσότερο από ό,τι μέχρι τώρα τη διαμόρφωση του αστικού τοπίου ως έναν αποφασιστικό παράγοντα για την ποιότητα ζωής στις πόλεις στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξής τους, αποδίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα του δημοσίου χώρου, ειδικότερα εις ό, τι αφορά την ποιότητα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, ως μέσο για να διασφαλιστεί η ευεξία των Ευρωπαίων πολιτών·

46. καλεί το Συμβούλιο, και ιδιαίτερα τη Σλοβενική και τη Γαλλική Προεδρία, να χτίσουν πάνω στις καλές προσπάθειες που έγιναν στα πλαίσια της Γερμανικής και της Πορτογαλικής Προεδρίας στο θέμα της εδαφικής συνοχής και να συνεχίσουν την ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών· είναι της γνώμης, δεδομένου ότι έμφαση μέχρι σήμερα δόθηκε στις πόλεις, στη σχέση πόλης και υπαίθρου και στη χωροταξία, ότι οι μελλοντικές πρωτοβουλίες θα πρέπει πλέον να αφορούν το ζήτημα των περιφερειών με εδαφικά μειονεκτήματα, όπως είναι οι νησιωτικές, οι ορεινές, οι παραμεθόριες, οι ιδιαίτερα απομακρυσμένες και οι αραιοκατοικημένες περιοχές·

47. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή, καθώς και στην Επιτροπή Περιφερειών.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Ιστορικό

Στις 24 και 25 Μαΐου 2007, οι Υπουργοί της Ε.Ε. που είναι αρμόδιοι για τη χωροταξία και τον αστικό σχεδιασμό ενέκριναν σε άτυπη Σύνοδο Υπουργών στη Λειψία το Εδαφικό Πρόγραμμα (ΕΠ) και το Χάρτη της Λειψίας (ΧΛ).

Με βάση μια κοινή ανάλυση των μελλοντικών προκλήσεων για τη χωροταξία στην Ευρώπη, οι Υπουργοί της Ε.Ε. έθεσαν προτεραιότητες για την ανάπτυξη της Ε.Ε. και συμφώνησαν σε συστάσεις για μια ολοκληρωμένη πολιτική γύρω από το αστικό περιβάλλον με απόδοση ιδιαίτερης σημασίας στις παραμελημένες γειτονιές.

Το ΕΠ είναι αποτέλεσμα πολυετούς συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών μελών και βασίζεται στους τρεις βασικούς στόχους του ισχύοντος πάντοτε ευρωπαϊκού σχεδίου χωροταξίας (EUREK):

· εκπόνηση ενός ισορροπημένου και πολυ-κεντρικού συστήματος ανάπτυξης των πόλεων και δημιουργία νέας σχέσης μεταξύ πόλης και χώρας,

· εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στις υποδομές και τη γνώση,

· αειφόρος ανάπτυξη, ιδίως μέσω της διαχείρισης και της προστασίας της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η έγκριση του EΠ ενδυναμώνει την εδαφική διάσταση και εντάσσεται στις προσπάθειες για καλύτερο ορισμό και διαμόρφωση της εδαφικής συνοχής. Με βάση τα άρθρα 2, 6,16 και 158 της Συνθήκης ΕΚ, η εδαφική συνοχή εντάχθηκε ήδη στην πολιτική συνοχής ως τρίτη διάσταση. Η μεταρρυθμιστική Συνθήκη ορίζει την εδαφική συνοχή ως συμβατικό στόχο και προβλέπει επικουρική νομοθετική αρμοδιότητα για την Ε.Ε. και τα κράτη μέλη στον τομέα αυτόν.

Οι Υπουργοί Χωροταξίας της Ε.Ε. συμφώνησαν στην έγκριση του ΧΛ, παρόλο που η Ε.Ε. δεν έχει νομοθετική αρμοδιότητα στον τομέα της χωροταξίας. Η διάσταση ωστόσο του αστικού περιβάλλοντος αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ιδίως σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση της πολιτικής της συνοχής. Η αυξανόμενη αστυφιλία συνοδεύεται από πολυάριθμες προκλήσεις, όπως είναι για παράδειγμα η αντιμετώπιση της υποβάθμισης αστικών διαμερισμάτων, η συμφόρηση των κεντρικών αστικών δικτύων μεταφορών, η επιβάρυνση του εδάφους, οι βλάβες στο περιβάλλον ή τα κοινωνικά προβλήματα. Ο ΧΛ στηρίζεται πρώτα και κύρια στα παρακάτω πορίσματα:

· στο πρόγραμμα εργασίας της Λίλης του έτους 2000,

· στο χωροταξικό κεκτημένο (Urban Acquis) του 2004 και

· στη συμφωνία του Μπρίστολ του 2005.

Προς την κατάρτιση του πρώτου προγράμματος δράσης

στις 23 Νοεμβρίου 2007, οι Υπουργοί της Ε.Ε. θα εγκρίνουν στην άτυπη Σύνοδό τους στις Αζόρες το πρώτο πρόγραμμα δράσης για την εφαρμογή του ΕΠ. Το πρόγραμμα δράσης θα παρέχει ένα πλαίσιο για συγκεκριμένα μεμονωμένα μέτρα, τα οποία πρέπει να υλοποιηθούν για την επίτευξη των στόχων του ΕΠ ενόψει μιας πρώτης αξιολόγησης το 2010. Πρέπει να γίνει διάκριση πέντε πεδίων δραστηριοποίησης:

· εφαρμογή του ΕΠ εντός του πεδίου αρμοδιοτήτων των Υπουργών,

· επηρεασμός σημαντικών τομέων δραστηριότητας της Ε.Ε. και ενίσχυση των εδαφικών και αστικών πτυχών των τομεακών πολιτικών,

· ενίσχυση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης (Multi-Level-Governance),

· αξιολόγηση και σύγκριση της χωροταξικής ανάπτυξης στην Ε.Ε.,

· συντονισμός και αποτίμηση της εφαρμογής του πρώτου προγράμματος δράσης και της χάραξης μιας επικοινωνιακής στρατηγικής για την εδαφική συνοχή και την αειφόρο χωροταξία.

Το πρόγραμμα δράσης πρέπει να δρομολογήσει μια δυναμική διαδικασία που θα επιτρέψει μια θετική επιρροή στην ευρωπαϊκή χωροταξία σύμφωνα με τους στόχους του ΕΠ και του ΧΛ.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμετείχε ως κύριος φορέας στην εκπόνηση του ΕΠ και του ΧΛ, συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία και επιθυμεί να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς και τη διαδικασία εφαρμογής.

Στις 27 Φεβρουαρίου 2007, η Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης (REGI) εξέδωσε ένα έγγραφο με θέσεις και συστάσεις για το ΕΠ και τον ΧΛ στο οποίο ζητεί μεταξύ άλλων ένα πρόγραμμα δράσης με σαφή κριτήρια αξιολόγησης και με μετρήσιμους στόχους.

Η έκθεση πρωτοβουλίας που στηρίζεται στην ενεργό συμμετοχή της REGI στην απόφαση για το ΕΠ και τον ΧΛ, καθώς και για το πρώτο πρόγραμμα δράσης, είναι μια πρώτη ουσιαστική συμβολή για τη δρομολόγηση μιας ισόρροπης, αειφόρου και συνεκτικής εδαφικής ανάπτυξης της Ε.Ε..

Η έκθεση πρόκειται να εγκριθεί πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., την Άνοιξη, κατά την οποία θα συζητηθεί η στρατηγική της Λισαβόνας και του Γκέτεμποργκ, ούτως ώστε να ληφθούν περισσότερο υπόψη στις στρατηγικές αυτές τα ζητήματα που αφορούν τη χωροταξία και την ανάπτυξη των πόλεων.

Προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη υλοποίηση

Οι στόχοι που τίθενται στο ΕΠ και στον ΧΛ μπορούν να επιτευχθούν μόνο με μια ευρεία, διατομεακή και σφαιρική αναπτυξιακή στρατηγική. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται μια επίμονη και ολοκληρωμένη προσέγγιση τόσο κάθετη όσο και οριζόντια.

Η κάθετη προσέγγιση σημαίνει καλύτερο συντονισμό και συνεργασία σε διαφορετικά κρατικά επίπεδα (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό) με συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων τοπικών και περιφερειακών φορέων καθώς και της κοινωνίας των πολιτών που είναι και ο κύριος ενδιαφερόμενος. Το πρόγραμμα δράσης δεν πρέπει να παρακινήσει απλώς τους αρμόδιους Υπουργούς της Ε.Ε. να δράσουν, αλλά πρέπει να συμπεριλάβει στην επιδίωξη των στόχων και όλα τα επίπεδα στα διάφορα κράτη. Ιδίως οι τοπικοί και περιφερειακοί φορείς πρέπει να ενστερνιστούν τους στόχους του, επειδή έχουν ιδιαίτερο ρόλο στα θέματα χωροταξίας[1].

Η ανάπτυξη των πόλεων μπορεί να είναι πρόσφορη μόνο εάν εντάσσεται σε μια πολιτική σφαιρικής αντιμετώπισης της πόλης και της περιφέρειάς της. Τούτο διότι ακριβώς όπως η μείζων περιοχή επωφελείται από την προσφορά της πόλης, έτσι ακριβώς έχει ανάγκη η πόλη από την περιφέρειά της για την εκπλήρωση λειτουργιών που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει από μόνη της, όπως είναι η ψυχαγωγία ή η υδροδότηση. Με δεδομένη την εντατική ανταλλαγή και αμφίδρομη σχέση μεταξύ πόλης και περιφέρειάς της, ιδίως σε θέματα υλικού, κεφαλαίου και μετακίνησης ατόμων, οι πόλεις πρέπει να αναπτύξουν οπωσδήποτε εταιρική σχέση με την περιφέρειά τους. Για το λόγο αυτό πρέπει να δημιουργηθούν ενδεδειγμένες διοικητικές δομές που να επιτρέπουν την αξιοποίηση των συνεργιών και την αποτροπή νοσηρού ανταγωνισμού για σφετερισμό των πόρων. Τα γραφειοκρατικά και πολιτικά εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν. Η εδαφική και περιφερειακή συνεργασία διαδραματίζει στο πλαίσιο αυτό σημαντικό ρόλο για να αποτραπεί η πόλωση μεταξύ αστικών περιοχών και υπαίθρου και για να αξιοποιηθούν οι συνέργειες με τον καλύτερο τρόπο. Οι ειδικές αρμοδιότητες των περιοχών της υπαίθρου αποτελούν σημαντική συνεισφορά στη χωροταξική πολυμορφία της Ευρώπης.

Η αειφόρος χωροταξική, οικιστική ανάπτυξη απαιτεί και οριζόντια προσέγγιση. Οι τομεακές πολιτικές δεν πρέπει να υπονομεύουν ούτε τους στόχους της χωροταξίας, ούτε τους στόχους της ανάπτυξης των πόλεων, αλλά πρέπει αντίθετα να συνάδουν με αυτούς. Κατά συνέπεια, στις τομεακές πολιτικές, όπως για παράδειγμα η πολιτική των μεταφορών και της ενέργειας, πρέπει να αναλύονται ως προς τις επιπτώσεις τους σε ευρύτερη και σε πιο εντοπισμένη κλίμακα. Μια τέτοια προσπάθεια αποτελεί επίσης συνεισφορά στην αποτροπή της κοινωνικής περιθωριοποίησης και της υποβάθμισης αστικών διαμερισμάτων. Γι' αυτό πρέπει να εφαρμοστεί νέα σφαιρική αναπτυξιακή στρατηγική που θα λαμβάνει υπόψη όλες τις πτυχές όπως για παράδειγμα την εκπαίδευση, την αγορά εργασίας, την πολιτική των μεταφορών και την οικοδομική αντίληψη.

Πέραν τούτων, η πολιτική της συνοχής διαδραματίζει ρόλο-κλειδί για την επίτευξη των στόχων του ΕΠκαι του ΧΛ. Η πολιτική της συνοχής συνιστά λόγω της μεγάλης ροής κεφαλαίων στο πλαίσιο της αειφόρου χωροταξικής και αστικής ανάπτυξης, έναν από τους σημαντικότερους φορολογικούς πόρους. Η διοχέτευση πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία θα πρέπει να λαμβάνει περισσότερο από όσο μέχρι τώρα ως κριτήριο τους στόχους της χωροταξικής πολιτικής, όπως για παράδειγμα την προώθηση μιας πολυκεντρικής αστικής διάρθρωσης ή ενός διευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης των κινδύνων με γνώμονα τις κλιματικές μεταβολές.

Οι πόλεις φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη στην επίτευξη των στόχων για την προστασία του κλίματος. Η προστασία του κλίματος πρέπει θα αποτελεί κριτήριο για κάθε μέτρο που αφορά την ανάπτυξη μιας πόλης. Τα διαρθρωτικά ταμεία μπορούν να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση αποδίδοντας προτεραιότητα σε λύσεις για τις συγκοινωνίες που δεν βλάπτουν το κλίμα ή σε κτίσματα με υψηλή ενεργειακή αποτελεσματικότητα.

Συγκεκριμένες προτάσεις για την καλύτερη υλοποίηση των στόχων του ΕΠ και του ΧΛ

Μόνο μια συνύπαρξη της οικονομικής, οικολογικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης επιτρέπει μια ισορροπημένη χωροταξική και αστική ανάπτυξη. Η χωροταξική ανάπτυξη αφορά το σχεδιασμό και την καθοδήγηση της ανάπτυξης ολόκληρης της επικράτειας (κατασκευή οικισμών, εμπόριο / επιχειρήσεις / βιομηχανία, μεταφορές, υποδομές, φυσικό περιβάλλον, γεωργία), όπου οι πόλεις διαδραμάτισαν πάντοτε σημαντικό ρόλο λόγω της πολυσχιδούς οικονομικής και κοινωνικής τους δραστηριότητας.

Ένα από τα κύρια μελήματα της Πορτογαλικής Προεδρίας είναι η η υλοποίηση των στόχων του ΕΠ. Τα κράτη μέλη έχουν συμφωνήσει στο πρόγραμμα αυτό να προβούν σε μια πρώτη αξιολόγησή του το 2010 κατά τη διάρκεια της Ουγγρικής Προεδρίας του Συμβουλίου. Μια τέτοια αξιολόγηση θα είχε νόημα μόνο εάν οι συγκεκριμένοι στόχοι του ΕΠ συνεκτιμηθούν με την πραγματική ανάπτυξη. Προς το σκοπό αυτό είναι αναγκαίο στο πλαίσιο της εφαρμογής του πρώτου προγράμματος δράσης, να καθοριστούν συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι δείκτες υλοποίησης των στόχων που θα επιτρέπουν μια αποτίμηση της χωροταξικής ανάπτυξης της Ε.Ε.. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη προς το σκοπό αυτό οι προτάσεις που περιέχονται στις μελέτες της ESPON (π.χ. ESPON 1.1.1. για τον αστικό πολυκεντρισμό, ESPON 1.1.4. για τη δημογραφική ανάπτυξη, ESPON 1.2.1. για τις συγκοινωνίες ).

Η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας εντάσσει την εδαφική συνοχή στους συμβατικούς στόχους και απονέμει στην Ε.Ε. στον τομέα αυτόν και επικουρική αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή πρέπει να αξιοποιήσει αυτή τη νομική βάση για να προωθήσει την υλοποίηση του ΕΠ με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού (Open Method of Coordination).

Στην προσπάθεια αυτή εντάσσεται - πέρα από την παρακολούθηση και αξιολόγηση νέων νομοθετημάτων σε επίπεδο Ε.Ε. - μια ακριβής ανάλυση των πολιτικών της Ε.Ε. για την αποτελεσματικότητά τους σε θέματα εδαφικής συνοχής. Ορισμένα σχέδια ESPON έχουν ήδη αποδώσει αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα, τα οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη χάραξη της σχετικής πολιτικής[2]. Μια πιο συστηματική ανάλυση των τομεακών πολιτικών της Ε.Ε. όσον αφορά τα χωροταξικά αποτελέσματά τους αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία της όλης προσπάθειας. Για τον τομέα αυτόν η ESPON έχει αναπτύξει μεθόδους για την αποτίμηση των χωροταξικών επιδράσεων: Η TEQUILA αποτελεί μια μέθοδο για πολυδιάστατη ανάλυση[3]. το νέο πρόγραμμα ESPON 2013 με προϋπολογισμό 34 εκατομμυρίων ευρώ θα μπορούσε να προσφέρει και άλλα σχετικά σχέδια.

Η επίγνωση της σπουδαιότητας των χωροταξικών επιρροών της περιφερειακής και των τομεακών πολιτικών της Ε.Ε. πρέπει με τον τρόπο αυτό να ενισχυθεί με μια συζήτηση για την εφαρμογή του ΕΠ και του ΧΛ στο πλαίσιο της συζήτησης για τα διαρθρωτικά ταμεία κατά τη σύνοδο κορυφής της άνοιξης. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην ειδική αντιμετώπιση και στην εξασφάλιση της χωροταξικής πολυμορφίας.

Με πρόταση της Επιτροπής και με βάση τις εργασίες της ESPON, θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο για την αξιολόγηση της χωροταξικής αντοχής για κάθε προτεινόμενο σχέδιο. Ορισμένα κράτη μέλη όπως η Γερμανία, η Αυστρία, το βαλονικό τμήμα του Βελγίου και η Πορτογαλία έχουν ήδη τέτοιους μηχανισμούς. Η συλλεγείσες εμπειρίες μπορούν να τροφοδοτήσουν αυτή τη συζήτηση. Ένα τέτοιο πλαίσιο αξιολόγησης θα πρέπει κυρίως να χρησιμοποιηθεί για τα μεγάλα σχέδια που χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία. Αυτό είναι ιδιαίτερα αναγκαίο για να προσλαμβάνει μεγαλύτερη σημασία η χωροταξική ανθεκτικότητα όταν κρίνεται η επιλεξιμότητα των σχεδίων. Και ο περιορισμός της χρήσης των εδαφών και η πολυδυναμική χρησιμοποίηση των κέντρων των πόλεων, ταυτόχρονα ως τόπων κατοικίας και εργασίας αποτελούν χωροταξικούς στόχους οι οποίοι αποτελούν πολύ περισσότερο απ' ό,τι μέχρι τώρα προϋπόθεση για την διάθεση πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία.

Στο πλαίσιο της εφαρμογής της στρατηγικής της Λισσαβόνας πρέπει θα ληφθεί περισσότερο υπόψη η εδαφική και αστική προσέγγιση στα εθνικά στρατηγικά προγράμματα - πλαίσιο και να αποτελέσει τμήμα του Bench-marking της Επιτροπής στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού. Επίσης, οι πτυχές αυτές πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την αξιολόγηση και τη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών πολιτικών σε μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι μέχρι τώρα, για παράδειγμα στο πλαίσιο της αναθεώρησης του προϋπολογισμού, της πολιτικής της χωροταξίας ή της πολιτικής μεταφορών της Ε.Ε..

Συμπέρασμα

Η υλοποίηση των στόχων που περιέχονται στο Εδαφικό Πρόγραμμα και στο Χάρτη της Λειψίας δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά χρησιμεύει για τη χάραξη μιας αειφόρου αναπτυξιακής στρατηγικής για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής όλων των πολιτών της Ε.Ε.. Η Ε.Ε. δεν χαρακτηρίζεται μόνο από μεγάλη χωροταξική πολυμορφία σε περιορισμένο χώρο, αλλά και από υψηλό βιοτικό επίπεδο - σε μεγάλο βαθμό και λόγω μιας ευρωπαϊκής ευαισθησίας για τη χωροταξία και την αειφόρο λειτουργία της πόλης - καθώς και από την περιφερειακή της πολιτική. Αυτήν την πορεία πρέπει η Ε.Ε. να τη συνεχίσει και στο μέλλον. Μια επιτυχημένη εφαρμογή του εδαφικού προγράμματος και του Χάρτη της Λειψίας μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	23.1.2008
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+ : - : 0 :	51 1 3
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Alfonso Andria, Εμμανουήλ Αγγελάκας, Σταύρος Αρναουτάκης, Elspeth Attwooll, Jean Marie Beaupuy, Rolf Berend, Jana Bobošíková, Victor Bostinaru, Antonio De Blasio, Bairbre de Brún, Petru Filip, Gerardo Galeote, Iratxe García Pérez, Eugenijus Gentvilas, Ambroise Guellec, Pedro Guerreiro, Zita Gurmai, Marian Harkin, Jim Higgins, Filiz Hakaeva Hyusmenova, Mieczysław Edmund Janowski, Gisela Kallenbach, Tunne Kelam, Evgeni Kirilov, Constanze Angela Krehl, Jamila Madeira, Mario Mantovani, Sérgio Marques, Miroslav Mikolášik, James Nicholson, Lambert van Nistelrooij, Jan Olbrycht, Maria Petre, Markus Pieper, Pierre Pribetich, Wojciech Roszkowski, Grażyna Staniszewska, Margie Sudre, Oldřich Vlasák, Vladimír Železný
Αναπληρωτής(ές) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	Peter Baco, Jan Březina, Brigitte Douay, Den Dover, Jill Evans, Emanuel Jardim Fernandes, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Dariusz Maciej Grabowski, Mirosław Mariusz Piotrowski, Francisca Pleguezuelos Aguilar, Christa Prets, Miloslav Ransdorf, Czesław Adam Siekierski, László Surján
Αναπληρωτής(ές) (άρθρο 178, παρ. 2) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	Vladimir Urutchev

• [1]  Βλ. μεταξύ άλλων: Ευρωπαϊκή Επιτροπή , «Spatial impacts of Community policies and costs of non-coordination»
• [2]  Bλ. μ. ά. «Territorial effects of structural funds, ESPON project 2.2.1.»
• [3]  Draft ad-hoc note, Policy Department B, EP, "Follow-up of the TA and the Leipzig Charter: Towards a European Action Programme for spatial development and territorial cohesion".