SPRAWOZDANIE w sprawie sytuacji kobiet na obszarach wiejskich UE

4.2.2008 - (2007/2117(INI))

Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia
Sprawozdawca: Christa Klaß

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie sytuacji kobiet na obszarach wiejskich UE

(2007/2117(INI))

Parlament Europejski,

–– uwzględniając traktat WE, w szczególności jego art. 3 i 13,

–   uwzględniając decyzję Rady 2006/144/WE z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju obszarów wiejskich (okres programowania 2007 – 2013)[1],

–   uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)[2],

–   uwzględniając rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)[3],

–   uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej[4],

–   uwzględniając dyrektywę Rady 86/613/EWG z dnia 11 grudnia 1986 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek, w tym w rolnictwie, oraz w sprawie ochrony kobiet pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa[5],

–    uwzględniając dyrektywę 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzania w życie zasady równych szans i równego traktowania mężczyzn i kobiet w sprawach zatrudnienia i zawodowych[6],

–   uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiające przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych[7],

–   uwzględniając rezolucję Rady z dnia 2 grudnia 1996 r. w sprawie włączenia elementu równych szans dla mężczyzn i kobiet w europejskie fundusze strukturalne[8],

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 marca 2003 r. w sprawie celów równości szans dla kobiet i mężczyzn przy wykorzystywaniu funduszy strukturalnych[9],

–   uwzględniając konkluzje Rady z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zatrudnienia na obszarach wiejskich w ramach europejskiej strategii zatrudnienia[10],

–   uwzględniając dokument „Przegląd strategii zrównoważonego rozwoju - zmieniona strategia”[11],

–   uwzględniając komunikat Komisji na wiosenny szczyt Rady Europejskiej zatytułowany „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia - nowy początek strategii lizbońskiej” (COM(2005)0024),

–   uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Znoszenie różnic w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn” (COM(2007)0424),

–   uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Zatrudnienie na obszarach wiejskich: wypełnianie luki w zatrudnieniu” (COM(2006)0857) oraz towarzyszący mu dokument roboczy służb Komisji (SEC(2006)1772),

–   uwzględniając publikację „Kobiety zaangażowane w rozwój obszarów wiejskich: zapewnianie przyszłości na obszarach wiejskich Europy”[12],

–   uwzględniając studium z 2006 r. na temat zatrudnienia na obszarach wiejskich,

–   uwzględniając sprawozdanie z 2006 r. dotyczące rozwoju obszarów wiejskich w Unii Europejskiej - informacje statystyczne i gospodarcze,

–   uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej, która odbyła się w Lizbonie w dniach 23-24 marca 2000 r., dotyczące strategii lizbońskiej na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego,

–   uwzględniając konkluzje zatytułowane „Przyszłość obszarów wiejskich - tworzenie polityki zdolnej do sprostania naszym ambicjom” przyjęte przez drugą konferencję europejską w sprawie rozwoju obszarów wiejskich, która odbyła się w Salzburgu w dniach 12-14 listopada 2003 r.,

–   uwzględniając sprawozdania Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound) zatytułowane „Pierwszy europejski przegląd jakości życia - różnice między obszarami miejskimi i wiejskimi”, „Kapitał społeczny a tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich Europy” i „Przedsiębiorczość kobiet na obszarach wiejskich”,

–   uwzględniając decyzję Rady 2005/600/WE z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie wytycznych dla polityk zatrudnienia państw członkowskich[13],

–   uwzględniając wspólne sprawozdanie w sprawie ochrony socjalnej i integracji społecznej (2007 r.)[14],

–   uwzględniając Europejski pakt na rzecz równości płci zatwierdzony przez Radę Europejską podczas posiedzenia w Brukseli w dniach 23-24 marca 2006 r.,

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 25 czerwca 1993 r. w sprawie oceny pracy kobiet bez wynagrodzenia[15],

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie kobiet na obszarach wiejskich Unii w kontekście śródokresowego przeglądu wspólnej polityki rolnej (WPR)[16] oraz rezolucję z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie planu działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2006-2010[17],

–   uwzględniając art. 45 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A6-0031/2008),

A. mając na uwadze, że z perspektywy europejskiej obszary wiejskie[18] rozpatrywane są poprzez pryzmat wspólnej polityki rolnej (WPR); mając na uwadze, że niniejsza rezolucja odnosi się do drugiego filaru WPR, tj. rozwoju obszarów wiejskich, a także mając na uwadze, że należy również uwzględnić politykę społeczną i gospodarczą,

B.  mając na uwadze, że jednym z głównych celów polityki rozwoju obszarów wiejskich prowadzonej przez Unię Europejską jest podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich i propagowanie zróżnicowanej działalności gospodarczej,

C. mając na uwadze, że uatrakcyjnienie obszarów wiejskich wymaga propagowania zrównoważonego i zintegrowanego wzrostu oraz tworzenia nowych możliwości zatrudnienia, zwłaszcza dla kobiet i ludzi młodych, jak również świadczenia wysokiej jakości usług zdrowotnych i społecznych,

D. mając na uwadze, że zmiany gospodarcze i społeczne, którym podlegają obszary wiejskie, nie wpływają w jednakowy sposób na wszystkie kobiety, dla niektórych stanowiąc szansę, dla innych - bardzo poważne wyzwanie i problemy,

E.  mając na uwadze, że cele lizbońskie związane z tworzeniem wzrostu gospodarczego i propagowaniem społecznej gospodarki rynkowej można wypełnić jedynie przy pełnym wykorzystaniu znacznych możliwości kobiet na rynku pracy, zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich,

F.  mając na uwadze, że praca kobiet jest często postrzegana jako nieograniczone zasoby naturalne, które mogą być eksploatowane oraz mając ponadto na uwadze, że niesprawiedliwy podział rynku pracy staje się coraz bardziej sztywny,

G. mając na uwadze, że stopa zatrudnienia zarówno mężczyzn, jak i kobiet jest niższa na obszarach wiejskich, a ponadto wiele kobiet nigdy nie pojawia się na oficjalnym rynku pracy, a zatem nie są one rejestrowane jako bezrobotne, ani uwzględnianie w statystykach dotyczących bezrobocia oraz mając na uwadze, że brak miejsc pracy wysokiej jakości niekorzystnie wpływa na obszary wiejskie,

H. ponownie wyrażając przekonanie, że wdrożenie dyrektywy Rady 86/613/EWG nie było dotychczas skuteczne ani nie spełniło pierwotnych celów dyrektywy, w szczególności w zakresie poprawy statusu małżonków pomagających w pracy,

I.   mając na uwadze, że wiele kobiet na obszarach wiejskich zajmuje się pracami porównywalnymi z działalnością zawodową, które jednak nie są uznawane za taką działalność, nie są chronione ani opłacane,

J.   mając na uwadze, że niewiele kobiet jest właścicielami gospodarstw rolnych – zazwyczaj działających na niewielką skalę i o niskiej rentowności – oraz że większość kobiet na obszarach wiejskich pracuje ze swoimi partnerami (ojcowie, bracia lub mężowie), mającymi wyłączne prawo własności gospodarstwa (rolnego lub hodowlanego),

K. mając na uwadze, że w różnych państwach członkowskich, a także w obrębie poszczególnych państw członkowskich na obszarach wiejskich występują bardzo zróżnicowane sytuacje i mając w związku z tym na uwadze, że obszarom wiejskim o różnych możliwościach rozwoju, a także ludności zamieszkującej na danym obszarze, należy udzielić odpowiedniego wsparcia,

L.  mając na uwadze, że obszary wiejskie mogą zapewnić wysoką jakość życia rodzinom z dziećmi oraz ludziom starszym, jednak wciąż wiąże się ono z występowaniem wielu różnych wyzwań, takich jak brak infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej na wszystkich poziomach oraz nieodpowiednia sieć usług socjalnych, niezapewniająca, na przykład, wystarczającej liczby odpowiednich instytucji opieki nad dziećmi, usług dla potrzebujących i opieki nad ludźmi starszymi i chorymi lub niepełnosprawnymi, a także presja z powodu trwających przekształceń w rolnictwie i działań w zakresie ochrony środowiska naturalnego,

M. mając na uwadze, że znaczny wkład kobiet w rozwój lokalny i gminny znajduje niedostateczne odzwierciedlenie w ich udziale w procesach decyzyjnych,

N. mając na uwadze, że to głównie kobiety zgłaszają się do pracy ochotniczej w rodzinie lub związanej z ich rodziną, a rodzina stanowi podstawową komórkę społeczną,

O. mając na uwadze, że obszary wiejskie szczególnie dotyka problem starzenia się społeczeństwa, niskiej gęstości zaludnienia i wyludnienia na niektórych obszarach,

P.  mając na uwadze, że migracja kobiet z grupy wiekowej osób aktywnych zawodowo nadal powoduje maskulinizację ludności wiejskiej, co ma negatywne skutki dla jakości życia społeczności i dla tendencji demograficznych,

Q. mając na uwadze, że kobiety na obszarach wiejskich spędzają szczególnie dużo czasu, wożąc dzieci i innych członków rodziny do lekarza, szkoły i na zajęcia sportowe oraz mając na uwadze, że młodzi ludzie są w niekorzystnej sytuacji z powodu braku lokalnej komunikacji publicznej, w związku z czym posiadają mniej możliwości znalezienia kursów zawodowych lub pracy,

R.  mając na uwadze większe trudności z dostępem do technologii informatycznych i komunikacyjnych na wsi, zwłaszcza dla kobiet,

S.  mając na uwadze, że obszary wiejskie oferują konkretne możliwości z uwagi na ich potencjał rozwoju w nowych sektorach, zapewnianie udogodnień na obszarach wiejskich oraz rzemiosło i turystykę, którymi zajmują się głównie kobiety i które stanowią istotny czynnik gospodarczy dla obszarów słabo rozwiniętych, ale interesujących pod względem krajobrazowym,

T.  mając na uwadze, że należy dokładniej rozważyć kwestię sporządzania budżetu z uwzględnieniem spraw płci w celu sprawnego zarządzania programami rozwoju obszarów wiejskich, a w szczególności w celu lepszego ukierunkowania funduszy na specyficzne potrzeby kobiet w tych regionach,

U. mając na uwadze, że zniesienie nierówności i promowanie równych szans dla mężczyzn i kobiet są podstawowymi celami rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999,

1.  jest przekonany, że uwzględnianie spraw płci w sektorze wiejskim stanowi podstawową strategię, nie tylko na rzecz promowania równości kobiet i mężczyzn, ale również na rzecz wzrostu gospodarczego i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich;

2.  apeluje do Komisji o lepsze dane statystyczne i informacje dotyczące tego zjawiska oraz o przeprowadzenie analizy wzorców, podstawowych przyczyn i skutków migracji z obszarów wiejskich w UE; wzywa państwa członkowskie do opracowania strategii mających na celu ograniczenie migracji kobiet z obszarów wiejskich, w szczególności kobiet dobrze wykształconych;

3.  wzywa państwa członkowskie, aby we współpracy z lokalnymi rządami i przedsiębiorstwami stworzyły zachęty do uczestnictwa kobiet w życiu zawodowym, zwłaszcza poprzez zniesienie dyskryminacji, jakiej mogą paść ofiarą na rynku pracy, w celu rozwiązania problemu ubóstwa i wykluczenia społecznego na obszarach wiejskich; odnotowuje, że ubóstwo jest szeroko rozpowszechnione na obszarach wiejskich, zwłaszcza w nowych państwach członkowskich;

4.  wzywa państwa członkowskie do przyjęcia odpowiednich środków w odniesieniu do kobiet samozatrudnionych w zakresie urlopów macierzyńskich i zwolnień lekarskich;

5.  wzywa Komisję do przedstawienia statystyk na temat ubóstwa i wykluczenia społecznego z podziałem nie tylko ze względu na płeć i wiek, ale również z uwzględnieniem podziału miasto/wieś;

6.  wzywa państwa członkowskie do wparcia przechodzenia od obszarów wiejskich, na których dominuje rolnictwo do obszarów wiejskich o szeroko pojętej gospodarce;

7.  wzywa państwa członkowskie do wdrażania polityki poprawy ogólnych warunków życia kobiet na obszarach wiejskich oraz do zabezpieczenia przyszłości obszarów wiejskich poprzez zapewnienie dostępu do usług na wsi, takich jak usługi pocztowe, szerokopasmowe usługi sieciowe, nowe technologie, ośrodki kultury i sportu, straż pożarna i usługi użyteczności publicznej;

8.  wzywa państwa członkowskie do propagowania przedsiębiorczości kobiet, wspierania sieci przedsięwzięć kobiecych, takich jak modele nauczania/treningu lub związki kobiet-przedsiębiorców, oraz do opracowania inicjatyw ukierunkowanych na poprawę przedsiębiorczości, umiejętności i możliwości kobiet na obszarach wiejskich;

9.  wzywa Radę, Komisję i państwa członkowskie do zwiększenia nakładów finansowych na nowatorskie działania na rzecz kobiet na obszarach wiejskich; wzywa Komisję do ustanowienia projektów sieciowych LEADER dla wymiany doświadczeń i najlepszych wzorców;

10. wzywa państwa członkowskie i Komisję do wzięcia pod uwagę ważnej grupy - kobiet pomagających swoim partnerom w gospodarstwach rolnych i w małych i średnich przedsiębiorstwach (MŚP), które w wielu państwach członkowskich nie posiadają ustalonego statusu prawnego, co prowadzi do konkretnych finansowych i prawnych problemów w zakresie prawa do urlopu macierzyńskiego, zwolnienia lekarskiego, nabywania praw emerytalnych i dostępu do systemu ubezpieczeń społecznych, jak również problemów w przypadku rozwodu;

11. wzywa państwa członkowskie do zapewnienia wsparcia ideologicznego i finansowego za pełnienie obowiązków honorowych i pracę społeczną;

12. zaznacza, że kobiety na obszarach wiejskich są bardziej dotknięte problemem ukrytego bezrobocia niż mężczyźni z uwagi na tradycyjny podział ról i słabą infrastrukturę w wielu dziedzinach, takich jak opieka nad dziećmi;

13. wzywa państwa członkowskie, aby we współpracy z władzami regionalnymi zachęcały do tworzenia regionalnych ośrodków wsparcia dla kobiet, zwłaszcza w wieku 25 - 60 lat, którym grozi bezrobocie, oraz aby zachęcały je do podejmowania kroków w kierunku samozatrudnienia lub do rozwoju usług w ich własnych społecznościach poprzez oddolne konsultacje i ocenę potrzeb;

14. wzywa państwa członkowskie do polepszenia obiektów edukacyjnych i szkoleniowych oraz infrastruktury opieki nad dziećmi, opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi oraz opieki zdrowotnej, zwłaszcza do poprawy dostępu do opieki zdrowotnej pierwszego kontaktu; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia usług paramedycznych i dyżurów lekarskich na obszarach wiejskich;

15. zwraca uwagę na fakt, że przemoc seksualna i/lub przemoc w rodzinie wobec kobiet i dziewcząt na obszarach wiejskich stanowią poważne tabu; wzywa państwa członkowskie do podjęcia odpowiednich środków dla zapewnienia lepszej ochrony i wsparcia dla ofiar i osób zagrożonych tego typu przemocą;

16. apeluje do państw członkowskich, aby zajęły się sprawą braku sprawnej infrastruktury transportowej na obszarach wiejskich oraz opracowały pozytywne strategie poprawy dostępu do transportu dla wszystkich, a zwłaszcza osób niepełnosprawnych, ponieważ transport pozostaje istotnym czynnikiem w utrwalaniu wykluczenia społecznego i nierówności społecznej, które dotykają głównie kobiety;

17. wzywa Komisję, aby w ramach przeglądu programów rozwoju obszarów wiejskich pilnie monitorowała włączanie spraw płci do programów rozwoju obszarów wiejskich przedkładanych przez państwa członkowskie;

18. z związku z tym z zadowoleniem przyjmuje projekty EFS/EQUAL mające na celu zwrócenie uwagi na sytuację kobiet na obszarach rolniczych i wiejskich i poprawę jej; wzywa Komisję i państwa członkowskie do promowania takich projektów w Unii Europejskiej;

19. wzywa państwa członkowskie do wspierania przedsiębiorstw, które inwestują na obszarach wiejskich i oferują kobietom zatrudnienie wysokiej jakości;

20. wzywa instytucje UE, państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne do promowania tworzenia forum wymiany wiedzy lub podobnych działań, zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji kobiet na obszarach wiejskich;

21. powołuje się na fakt, ze kobiety są niewystarczająco reprezentowane na oficjalnych stanowiskach kierowniczych na poziomie wsi lub regionu, pomimo iż odgrywają one ważną rolę w nieformalnej wspólnocie i w jej życiu społecznym wpływając na rozwój kapitału społecznego, poprzez zaangażowanie w nieformalne sieci lokalne (np. w ramach dobrowolnej pracy na rzecz wspólnoty lub różnych stowarzyszeń tematycznych);

22. wzywa właściwe władze krajowe, regionalne i lokalne do zachęcania kobiet do udziału w lokalnych grupach działania oraz do tworzenia lokalnych partnerstw w ramach osi Leader, a także do zapewnienia zrównoważonego pod względem płci udziału w organach zarządzających;

23. wyraża ubolewanie, że Komisja nie odpowiedziała na wyżej wspomnianą rezolucję Parlamentu z dnia 3 lipca 2003 r. i nie podjęła radykalnej rewizji dyrektywy 86/613/EWG, pomimo że sama Komisja przyznaje, iż stosowanie tej dyrektywy nie było dotychczas skuteczne oraz że poczyniono minimalne postępy w uznawaniu pracy małżonków osób pracujących na własny rachunek lub pracujących w gospodarstwach rolnych w państwach członkowskich oraz w zapewnianiu im odpowiedniej ochrony; ponownie wzywa Komisję do przedstawienia do końca roku 2008 poprawionej dyrektywy zapewniającej niezależne prawa socjalne i emerytalne dla kobiet pomagających w pracy w gospodarstwach rolnych i MŚP;

24. wyraża ponadto głębokie ubolewanie z powodu braku konkretnej reakcji Komisji na poprzednie rezolucje Parlamentu w sprawie sytuacji małżonków pomagających partnerom pracującym na własny rachunek, które wzywały do:

     - obowiązkowego rejestrowania pomagających małżonków, tak by osoby te nie były „niewidzialnymi pracownikami”;

     - zobowiązania państw członkowskich do podjęcia niezbędnych środków mających na celu zagwarantowanie pomagającym małżonkom prawa do ubezpieczenia obejmującego opiekę zdrowotną, świadczenia emerytalne, świadczenia z tytułu macierzyństwa i usługi zastępcze oraz świadczenia związane z niepełnosprawnością;

25. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu, Komitetowi Regionów oraz organom wykonawczym i wybieralnym odpowiedzialnym na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym w państwach członkowskich za kwestie równości szans.

• [1]  Dz.U. L 55 z 25.2.2006, str. 20.
• [2]  Dz.U. L 277 z 21.10.2005, str. 1.
• [3]  Dz.U. L 368 z 23.12.2006, str. 15.
• [4]  Dz.U. L 209 z 11.8.2005, str. 1.
• [5]  Dz.U. L 359 z 19.12.1986, str. 56.
• [6]  Dz.U. L 204 z 26.7.2006, str. 23.
• [7]  Dz.U. L 161 z 26.6.1999, str. 1.
• [8]  Dz.U. C 386 z 20.12.1996, str. 1.
• [9]  Dz.U. C 61 E z 10.3.2004, str. 370.
• [10]  Dz.U. C 186 z 6.8.2003, str. 3.
• [11]  Dokument Rady 10117/06 z 9.6.2006.
• [12]  Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa, Komisja Europejska 2000.
• [13]  Dz.U. L 205 z 6.8.2005, str. 21.
• [14]  Dokument Rady 6694/07 z 23.2.2007.
• [15]  Dz.U. C 194 z 19.7.1993, str. 389.
• [16]  Dz.U. C 074 E z 24.3.2004, str. 882.
• [17]  Dz.U. C 301 E z 13.12.2007, str. 56.
• [18]  Definicję obszarów wiejskich stosowaną w niniejszej rezolucji przyjęto w kontekście decyzji 2006/144/WE. Komisja konsekwentnie stosuje metodologię OECD. Metodologia OECD opiera się na gęstości zaludnienia (OECD, Tworzenie wskaźników dla obszarów wiejskich w celu kształtowania polityki terytorialnej, Paryż, 1994). Podstawę jej stanowi podejście dwuetapowe: po pierwsze - jednostki lokalne (np. gminy) uznawane są za wiejskie, jeśli gęstość zaludnienia na ich terenie nie przekracza 150 os./km2. Następnie regiony (np. NUTS 3 lub NUTS 2) przypisywane są do jednej z 3 kategorii:
  · region z przewagą obszarów wiejskich (PR): jeśli ponad 50% ludności regionu mieszka w społecznościach wiejskich (w których gęstość zaludnienia nie przekracza 150 os./km2),
  · region pośredni (IR): jeśli 15 do 50% ludności regionu mieszka w lokalnych skupiskach wiejskich,
  · region z przewagą obszarów miejskich (PU): jeśli poniżej 15% ludności regionu mieszka w lokalnych skupiskach wiejskich.
  1284 regiony NUTS 3 w UE-27 są stosunkowo równomiernie rozłożone między trzy kategorie wiejsko-miejskie. Komisja podejmuje obecnie prace nad alternatywnymi definicjami, które lepiej odzwierciedlałyby różnorodność obszarów o przeważającym wiejskim charakterze, w tym obszarów wokół miast.

UZASADNIENIE

Wprowadzenie

Życie kobiet na obszarach wiejskich niesie ze sobą różnorodne możliwości oraz problemy.

Rozwój obszarów wiejskich nie może opierać się jedynie na rolnictwie, zróżnicowanie zarówno w rolnictwie, jak i poza sektorem rolnym jest niezbędne do propagowania realnego zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich[1].

Według szacunków Komisji Europejskiej obszary wiejskie w Unii Europejskiej zajmują 92% powierzchni, a zamieszkuje je 56% ludności. Są one niezwykle zróżnicowane pod względem struktury społecznej i ekonomicznej, geografii i kultury. Gospodarka wiejska wywarza 45% wartości dodanej brutto i zapewnia 53% miejsc pracy, jednak w porównaniu do obszarów niewiejskich[2] pozostaje w tyle pod względem wielu wskaźników społeczno-ekonomicznych. Obszary wiejskie oferują konkretne możliwości z uwagi na ich potencjał rozwoju w nowych sektorach, zapewnianie udogodnień na obszarach wiejskich oraz turystykę, z uwagi na ich atrakcyjność jako miejsca do życia i pracy, rolę jako skarbnicy bogactw naturalnych i wysoko cenionych krajobrazów, z uwagi na ich osady o bogatej historii i pozostałościach architektonicznych, a także obszary chronione, takie jak parki regionalne i narodowe.

Procesy globalizacji w różnorodny sposób wpływają na poszczególne obszary wiejskie, prowadząc do przekształcania i upadku sektora rolnego, rozwoju sektora usług i zwiększonego nacisku na technikę. Trwające zmiany gospodarcze i społeczne dotykają kobiety. Kobiety na obszarach wiejskich nie stanowią jednolitej grupy, dlatego też zmiany te dotykają je w różny sposób. Ich konkretna sytuacja zależy od wielu czynników: potrzeby i zainteresowania kobiet są różne, tak jak różne są możliwości i wyzwania, przed którymi stają.

W dniu 20 lutego 2006 r. Rada Europejska przyjęła strategiczne wytyczne dla rozwoju obszarów wiejskich. Pełne zaangażowanie kobiet i wkład kobiet w ożywienie społeczności lokalnych, tworzenie nowych przedsiębiorstw, jak najlepsze wykorzystanie zasobów ludzkich mają podstawowe znaczenie dla wypełnienia priorytetów określonych w wytycznych, w szczególności dla poprawy jakości życia na obszarach wiejskich, propagowania zróżnicowania gospodarki wiejskiej, poprawy konkurencyjności obszarów wiejskich. Ponadto sprawą kluczową dla trwałości rozwoju obszarów wiejskich jest zapewnienie kobietom i mężczyznom równych szans.

Zgodnie z celami określonymi przez Radę Europejską w Lizbonie w 2000 r., do 2010 r. Unia Europejska powinna stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką opartą na wiedzy na świecie, zdolną do trwałego wzrostu gospodarczego, któremu towarzyszy ilościowa i jakościowa poprawa zatrudnienia oraz większa spójność społeczna. Osiągnięcie celów lizbońskich w zakresie zatrudnienia wymagać będzie dalszej poprawy działań państw członkowskich, szczególnie związanych z dostępem kobiet do rynku pracy. Kobiety odgrywają kluczową rolę w rozwoju społeczno-politycznym, socjalnym, gospodarczym i środowiskowym obszarów wiejskich. Ich potencjał na obszarach wiejskich Europy musi być w pełni wykorzystany, ponieważ w innym przypadku istnieje ryzyko niewykonania celów lizbońskich, zwłaszcza na obszarach najbardziej odległych i o przewadze rolnictwa..

Problematyka

Pomimo dominacji obszarów miejskich i uwagi, jaka jest poświęcana metropoliom w dyskusjach wybranych przedstawicieli, członków organów wykonawczych i decyzyjnych z rządów centralnych, lokalnych, miejskich i regionalnych, a także w mediach, większa część życia społecznego i gospodarczego toczy się na obszarach wiejskich. Chociaż miasta niewątpliwie przyczyniają się do osiągnięcia celów określonych w strategii lizbońskiej, zrównoważony rozwój obszarów wiejskich stwarza możliwości istotne dla wzrostu gospodarki UE.

Wskaźniki wykazują, że stopa zatrudnienia zarówno mężczyzn, jak i kobiet jest niższa na obszarach wiejskich. Ponadto w wielu państwach UE bezrobocie w połączeniu z brakiem zróżnicowania miejsc pracy jest bardziej powszechne wśród kobiet niż mężczyzn mieszkających na wsi. Tradycyjnie wskaźniki aktywności kobiet są niższe na obszarach wiejskich, ponieważ kobiety pracujące w gospodarstwach wiejskich nie zawsze zaliczane są do siły roboczej, mniejsze są też możliwości płatnej pracy w porównaniu do obszarów miejskich.

Obszary wiejskie podlegają zmianom demograficznym, społecznym i kulturowym. Starzenie się społeczeństwa, stanowiące ważną kwestię w całej Europie, jest szczególnie widoczne na obszarach o dominującym wiejskim charakterze w niektórych państwach członkowskich. To głównie kobiety sprawują podstawową opiekę nad dziećmi i nad innymi osobami niesamodzielnymi. Kobiety tak dostosowują swój czas pracy, aby móc wypełniać obowiązki opieki, i doświadczają w związku z tym negatywnych krótko- i długoterminowych skutków wpływających na ich karierę zawodową, zarobki i emerytury. Odnosi się to również do obszarów miejskich, jednak tam infrastruktura jest lepsza i zwykle przejazdy są krótsze, ponieważ wszystko jest bardziej scentralizowane.

Obszary wiejskie w Europie są zróżnicowane i obejmują wiele wiodących regionów. Niektóre obszary wiejskie jednak, a zwłaszcza obszary położone na obrzeżach, wyludnione lub uzależnione od rolnictwa, stają w obliczu szczególnych wyzwań. Aby sprostać wyzwaniom wzrostu i zrównoważonego rozwoju w nadchodzących latach potrzebują one wsparcia. Występuje tu tendencja do nakładania się różnych problemów, takich jak: niekorzystna sytuacja demograficzna, niższy poziom zatrudnienia i wyższa stopa bezrobocia, niższy poziom zarobków, nierówny podział pracy w gospodarstwach domowych, trudności godzenia życia zawodowego i rodzinnego, niewystarczająca infrastruktura techniczna i socjalna, dostęp do różnych usług, np. opieki zdrowotnej, lokalnej komunikacji publicznej, instytucji opieki nad dziećmi oraz usług socjalnych dla ludzi starszych i chorych, wolniejszy rozwój sektora usług, braki kwalifikacji i kapitału ludzkiego, brak instytucji kształcenia i szkolenia, niższy odsetek gospodarstw domowych z dostępem do szerokopasmowego Internetu, brak usług biznesowych wspierających kobiece przedsięwzięcia i przedsiębiorstwa, niska aktywność inwestycyjna, niska liczba kobiet uczestniczących w podejmowaniu decyzji i planowaniu, itd.

W dzisiejszej Europie różnice są dostrzegalne nie tylko w perspektywie wieś/miasto, ale również pomiędzy bogatszymi i biedniejszymi państwami UE, przy czym nierówności znajdują wyraźne odzwierciedlenie w danych dotyczących szerokiego wachlarza dziedzin, co wymaga nadania pierwszeństwa potrzebom nowych państw członkowskich. Na obszarach wiejskich wyróżnić można różne grupy kobiet - stare i młode, bezrobotne i aktywne zawodowo, kobiety prowadzące gospodarstwa rolne, kobiety mieszkające w regionach centralnych i na obrzeżach - w związku z czym potrzebne są różne działania wobec różnych grup. W biedniejszych państwach rozszerzonej UE to właśnie na obszarach wiejskich ubóstwo zaznacza się najwyraźniej[3]. Ewentualny problem, jaki może tu wystąpić, to prawdopodobieństwo, że regiony o bardziej wiejskim charakterze i bardziej odległe w nowych państwach członkowskich postrzegane będą jako obszary o ograniczonym potencjale wzrostu i nie będą miały w związku z tym udziału w inwestycjach; i to pomimo faktu, że, jak wskazują dowody, właśnie w tych regionach ludność narażona jest na najwyższy poziom ubóstwa i najgorsze warunki życia.

Taka sytuacja przyczynia się w wielu miejscach do stałej migracji, szczególnie osób młodych i dobrze wykształconych. Ponieważ większość osób wyjeżdżających stanowią kobiety, wywołuje to niekorzystny wpływ na życie społeczne na obszarach wiejskich i na ich gospodarkę. Ponadto przyczynia się do spadku liczby gospodarstw domowych w gminie. Poważnie osłabia też instytucje infrastruktury społecznej i usługi użyteczności publicznej. Poza spadkiem liczby ludności, zaobserwowany niższy wskaźnik rozrodczości stanowi dodatkowe zagrożenie dla średnio- i długoterminowego rozwoju tych obszarów.

Zalecenia

Na kobiety na obszarach wiejskich należy zwrócić szczególną uwagę polityczną. Sprawozdawczyni apeluje o rzeczywiste wsparcie lokalnych inicjatyw, działań na szczeblu gminy i zintegrowanego podejścia do rozwoju obszarów wiejskich, ukierunkowanego na kobiety. Uwzględnianie spraw płci w sektorze rolnym musi stanowić podstawową strategię, nie tylko na rzecz promowania równości kobiet i mężczyzn, ale również na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego. Podjęcie konkretnych działań ma zasadnicze znaczenie dla określenia pilnych problemów i potrzeb kobiet na obszarach wiejskich i zajęcia się nimi. Sprawozdawczyni podkreśla, że w pierwszej kolejności należy zwiększyć ogólną świadomość społeczną niekorzystnej sytuacji kobiet na obszarach wiejskich. Ponadto sprawozdawczyni apeluje o to, aby koniecznie zapewnić uwzględnienie spraw płci w ocenie wpływu polityki UE w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, a także we wszystkich procedurach budżetowych związanych z realizacją polityki rozwoju obszarów wiejskich. Aby stworzyć przeciwwagę dla nierównej sytuacji muszą istnieć bodźce finansowe zachęcające organy lokalne do wdrażania konkretnych środków.

Na wszystkich obszarach wiejskich kobiety są w mniejszości przy podejmowaniu decyzji i planowaniu. Niski poziom uczestnictwa kobiet w podejmowaniu decyzji nieuchronnie prowadzi do stronniczości przyjmowanych priorytetów. Zadaniem programów rozwoju obszarów wiejskich jest określenie przeszkód w pełnym udziale kobiet w życiu gospodarczym i publicznym na szczeblu lokalnym oraz opracowanie konkretnych inicjatyw na ich korzyść. Duże znaczenie ze względu na poprawę możliwości zatrudnienia kobiet ma wsparcie rozwoju sieci, tzn. ustanowienie regionalnych ośrodków wsparcia dla kobiet, które mogłyby skupić działania na wzmacnianiu pozycji kobiet, zwłaszcza w wieku 25 - 60 lat, którym grozi bezrobocie, oraz na zachęcaniu ich do samozatrudnienia lub rozwoju usług w ich własnych społecznościach poprzez oddolne konsultacje i ocenę potrzeb.

Zróżnicowanie jest niezbędne do wzrostu, zatrudnienia i trwałego rozwoju na obszarach wiejskich. Ważne jest zwiększenie udziału i zaangażowania kobiet w nowych sektorach gospodarki, takich jak telekomunikacja, rozrywka i działalność na rzecz poprawy środowiska. Poprzez samozatrudnienie i zakładanie małych przedsiębiorstw kobiety mogą przodować w innowacjach i procesie różnicowania na obszarach wiejskich. Turystyka, rzemiosło i zapewnianie udogodnień na obszarach wiejskich są sektorami rozwijającymi się w wielu regionach, oferując możliwości zarówno dywersyfikacji w gospodarstwie rolnym, jak i tworzenia mikroprzedsiębiorstw w szerzej pojmowanej gospodarce wiejskiej. W promowaniu szkoleń, informacji i przedsiębiorczości należy wziąć pod uwagę szczególne potrzeby kobiet. Ponadto należy kontynuować udany program LEADER, ponieważ pomógł on wielu kobietom rozwinąć opłacalną działalność w dziedzinie turystyki, rzemiosła i produktów regionalnych.

Godzenie pracy z życiem rodzinnym na obszarach wiejskich jest utrudnione przez odległości pomiędzy miejscem zamieszkania, miejscem pracy i różnymi usługami. Z powodu nierównego podziału obowiązków domowych między partnerami, kobiety często stają w obliczu kwestii pogodzenia pracy z życiem rodzinnym. UE powinna wspierać państwa członkowskie, aby w ścisłej współpracy z gminami propagowały godzenie życia zawodowego z rodzinnym zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich, zwłaszcza w słabiej rozwiniętych regionach wiejskich, poprzez ułatwianie dostępu do zatrudnienia, w szczególności gminnych stanowisk pracy, poprzez zapewnianie zewnętrznej pomocy w pracach domowych oraz poprzez ułatwianie dostępu do różnych środków komunikacji. O ile czynniki powyższe należą do sfery publicznej, jeden, ważniejszy czynnik związany jest ze zmianą zachowań społecznych i dotyczy podziału czynności domowych między kobietę i mężczyznę. Należy dokonać tego indywidualnie, trzeba jednak dążyć do ogólnego rozwoju społecznego.

• [1]  Deklaracja końcowa „Przyszłość obszarów wiejskich - tworzenie polityki zdolnej do sprostania naszym ambicjom”. Europejska konferencja w sprawie rozwoju obszarów wiejskich, 12-14 listopada 2003 r., Salzburg.
• [2]  Ocena wpływu.
• [3]  Pierwszy europejski przegląd jakości życia - różnice między obszarami miejskimi i wiejskimi.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	28.1.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	27 0 0
Members present for the final vote	Edit Bauer, Lívia Járóka, Rodi Kratsa-Tsagaropoulou, Esther De Lange, Astrid Lulling, Doris Pack, Marie Panayotopoulos-Cassiotou, Zita Pleštinská, Anna Záborská, Edite Estrela, Lissy Gröner, Pia Elda Locatelli, Christa Prets, Teresa Riera Madurell, Anne Van Lancker, Siiri Oviir, Hiltrud Breyer, Věra Flasarová, Eva-Britt Svensson
Substitute(s) present for the final vote	Elisabeth Jeggle, Christa Klaß, Gabriela Creţu, Anna Hedh, Marusya Ivanova Lyubcheva,
Substitute(s) under Rule 178(2) present for the final vote	Petru Filip, José Ribeiro e Castro, Eva Lichtenberger