SPRAWOZDANIE w sprawie projektu decyzji Parlamentu Europejskiego zmieniającej decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z dnia 9 marca 1994 r. w sprawie przepisów i ogólnych warunków regulujących wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich

13.3.2008 - (2006/2223(INI))

Komisja Spraw Konstytucyjnych
Sprawozdawca: Anneli Jäätteenmäki

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie projektu decyzji Parlamentu Europejskiego zmieniającej decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z dnia 9 marca 1994 r. w sprawie przepisów i ogólnych warunków regulujących wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich

(2006/2223(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając pismo z dnia 11 lipca 2006 r. skierowane przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich do przewodniczącego PE,

–   uwzględniając pismo z dnia 21 września 2006 r. skierowane przez przewodniczącego do Komisji Spraw Konstytucyjnych,

–   uwzględniając art. 195 ust. 4 traktatu WE,

–   uwzględniając art. 107d ust. 4 traktatu Euratom,

–   uwzględniając decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z dnia 9 marca 1994 r. w sprawie postanowień i ogólnych warunków wykonywania funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich^[1]1, w brzmieniu ujętym w Załączniku X do regulaminu PE,

–   uwzględniając art. 45 ust. 2 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych oraz opinię Komisji Petycji (A6-0076/2008),

1.  przyjmuje załączoną decyzję zmieniającą decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom;

2.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji w celu wykonania postanowień art. 195 ust. 4 traktatu WE;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do zapewnienia w odpowiednim czasie publikacji załączonej decyzji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej po uzyskaniu opinii Komisji i zgody Rady.

• [1] ¹ Dz.U. L 113 z 4.5.1994, s. 15. Decyzja zmieniona decyzją 2002/262/WE, EWWiS, Euratom (Dz.U. L 92 z 9.4.2002, s.13).

ZAŁĄCZNIK

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady

zmieniająca decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z 9 marca 1994 r. w sprawie postanowień i ogólnych warunków wykonywania funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich

PARLAMENT EUROPEJSKI,

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 195 ust. 4,

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, w szczególności jego art. 107d ust. 4,

uwzględniając rezolucję z dnia ... w sprawie projektu decyzji Parlamentu Europejskiego zmieniającej decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z dnia 9 marca 1994 r. w sprawie przepisów i ogólnych warunków regulujących wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich,

uwzględniając opinię Komisji, za zgodą Rady,

a także mając na uwadze,

co następuje:

(1) Karta praw podstawowych Unii Europejskiej[1] uznaje prawo do dobrej administracji za podstawowe prawo obywateli Europy;

(2) ufność obywateli w zdolność Rzecznika Praw Obywatelskich do prowadzenia szczegółowego i bezstronnego dochodzenia w zgłaszanych przypadkach złej administracji ma zasadnicze znaczenie w działalności Rzecznika;

(3) należy dostosować Statut Rzecznika Praw Obywatelskich, żeby usunąć wszelką ewentualną niepewność co do zdolności Rzecznika do przeprowadzenia szczegółowego i bezstronnego dochodzenia w zgłaszanych przypadkach złej administracji;

(4) należy dostosować Statut Rzecznika Praw Obywatelskich w taki sposób, żeby umożliwić ewentualną ewolucję prawa stanowionego lub orzecznictwa w sprawie występowania instytucji i organów Unii Europejskiej w sprawach przed Trybunałem Sprawiedliwości;

(5) należy dostosować Statut Rzecznika Praw Obywatelskich, tak aby uwzględnić zmiany, jakie nastąpiły w ostatnich latach w odniesieniu do roli instytucji UE lub organów w zwalczaniu naruszeń interesów finansowych Unii Europejskiej, w szczególności utworzenie Europejskiego urzędu ds. zwalczania nadużyć finansowych (OLAF), żeby umożliwić Rzecznikowi Praw Obywatelskich przekazywanie tym instytucjom lub organom informacji pozostających w zakresie ich właściwości;

(6) należy podjąć kroki w celu umożliwienia Rzecznikowi Praw Obywatelskich rozwoju współpracy z podobnymi instytucjami na szczeblu krajowym i międzynarodowym, jak również z instytucjami krajowymi lub międzynarodowymi nawet wówczas, gdy zakres ich działań jest szerszy niż zakres działań Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich – np. ochrona praw człowieka – ponieważ taka współpraca może pozytywnie wpłynąć na zwiększenie skuteczności działań Rzecznika;

(7) Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali wygasł w 2002 r.

STANOWI, CO NASTĘPUJE:

Artykuł 1

Dokonuje się następujących zmian w brzmieniu odniesienia 1, punktu 3 preambuły, art. 1 ust. 1, art. 3 ust. 2 akapit pierwszy i piąty, art. 4 oraz art. 5 decyzji 94/262/EWWiS, WE, Euratom:

Statut Rzecznika Praw Obywatelskich	Projekt poprawki
Poprawka 1 Odniesienie 1
uwzględniając Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie, a w szczególności art. 195 ust. 4 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, 20 D ust. 4 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz 107 D ust. 4 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej,	uwzględniając Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie, a w szczególności art. 195 ust. 4 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz 107 D ust. 4 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej,
Uzasadnienie
Ponieważ Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali wygasł w 2002 r. odwołanie do tych przepisów stało się nieaktualne i należy je skreślić.
Poprawka 2 Punkt 3 preambuły
Rzecznik Praw Obywatelskich, który może także działać z inicjatywy własnej, musi dysponować wszelkimi środkami niezbędnymi dla właściwego wykonywania swoich zadań; w tym celu instytucje i organy wspólnotowe są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich informacji, których zażąda, chyba że istnieją należycie uzasadnione powody do zachowania tajemnicy oraz z zastrzeżeniem obowiązku nieujawniania informacji przez Rzecznika; organy państw członkowskich są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich niezbędnych informacji, chyba że informacje te objęte są przepisami ustawowymi lub wykonawczymi dotyczącymi zachowania tajemnicy lub przepisami zakazującymi ich przekazywania; w przypadku, gdy Rzecznik Praw Obywatelskich nie otrzyma żądanej pomocy, informuje o tym Parlament Europejski, który podejmuje odpowiednie środki;	Rzecznik Praw Obywatelskich, który może także działać z inicjatywy własnej, musi dysponować wszelkimi środkami niezbędnymi dla właściwego wykonywania swoich zadań; w tym celu instytucje i organy wspólnotowe są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich informacji, których zażąda, z zastrzeżeniem obowiązku nieujawniania informacji przez Rzecznika oraz traktować informacje lub dokumenty niejawne zgodnie z dokładnie takimi samymi uregulowaniami, które obowiązują w danych instytucjach lub organach; mając na uwadze, że instytucje lub organy przekazujące niejawne informacje lub dokumenty powiadamiają Rzecznika Praw Obywatelskich o takim utajnieniu; mając na uwadze, że Rzecznik Praw Obywatelskich oraz dane instytucje i organy powinny uzgodnić warunki funkcjonowania w zakresie dostarczania poufnych informacji lub dokumentów; organy państw członkowskich są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich niezbędnych informacji, chyba że informacje te objęte są przepisami ustawowymi lub wykonawczymi dotyczącymi zachowania tajemnicy lub przepisami zakazującymi ich przekazywania; w przypadku, gdy Rzecznik Praw Obywatelskich nie otrzyma żądanej pomocy, informuje o tym Parlament Europejski, który podejmuje odpowiednie środki;
Uzasadnienie
Poprawka ma na celu dostosowanie brzmienia niniejszego punktu preambuły do zmian wprowadzonych poprawką 5 w art. 3 ust. 2 akapit pierwszy.
Poprawka 3 Artykuł 1 ustęp 1
1. Niniejsza decyzja określa postanowienia i ogólne warunki wykonywania zadań przez Rzecznika Praw Obywatelskich zgodnie art. 195 ust. 4 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, art. 20 D ust. 4 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz art. 107 D ust. 4 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.	1. Niniejsza decyzja określa postanowienia i ogólne warunki wykonywania zadań przez Rzecznika Praw Obywatelskich zgodnie art. 195 ust. 4 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz art. 107 D ust. 4 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
Uzasadnienie
Ponieważ Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali wygasł w 2002 r. odwołanie do tych przepisów stało się nieaktualne i należy je skreślić.
Poprawka 4 Artykuł 3 ustęp 2 akapit pierwszy
2. Instytucje i organy wspólnotowe są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich informacji, których zażąda, oraz umożliwiają mu dostęp do właściwych akt. Odmowa może być umotywowana wyłącznie należycie uzasadnionymi względami zachowania tajemnicy.	2. Instytucje i organy wspólnotowe są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich informacji, których zażąda, oraz umożliwiają mu dostęp do właściwych akt. W zakresie dostępu do informacji lub dokumentów niejawnych, w szczególności do dokumentów sensytywnych w rozumieniu art. 9 rozporządzenia (WE) 1049/2001, Rzecznik Praw Obywatelskich przestrzega dokładnie takich samych uregulowań, które obowiązują w danej instytucji lub organie.
	Zgodnie z poprzednim akapitem instytucje lub organy przekazujące niejawne informacje lub dokumenty powiadamiają Rzecznika Praw Obywatelskich o takim utajnieniu;
	W celu wykonania przepisów określonych w akapicie pierwszym Rzecznik Praw Obywatelskich może uzgodnić z instytucjami warunki funkcjonowania w zakresie dostępu do informacji niejawnych i innych informacji objętych obowiązkiem zachowania tajemnicy służbowej.
Uzasadnienie
Obecne brzmienie może naruszać zaufanie obywateli do działań Rzecznika Praw Obywatelskich i należy je skreślić. Niemniej ustanowione zostają przepisy szczegółowe dotyczące dostępu do informacji i dokumentów niejawnych, które określają związane z tym obowiązki Rzecznika Praw Obywatelskich i instytucji dostarczających takich informacji lub dokumentów. Ponadto Rzecznik i jego pracownicy podlegają również obowiązkowi poufności, który został wzmocniony (zob. niżej poprawkę 6 do art. 4 ust. 1).
Poprawka 5 Artykuł 3 ustęp 2 akapit piąty
Urzędnicy oraz inni pracownicy instytucji i organów wspólnotowych są zobowiązani do składania zeznań na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich. Wypowiadają się wówczas w imieniu instytucji i zgodnie z otrzymanymi od nich instrukcjami oraz są związani tajemnicą służbową.	Urzędnicy oraz inni pracownicy instytucji i organów wspólnotowych są zobowiązani do składania zeznań na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich. Są wówczas związani odpowiednimi postanowieniami regulaminu pracowniczego, w szczególności tajemnicą służbową.
Uzasadnienie
Skreślone słowa tworzyły ryzyko naruszenia publicznej ufności w zdolność Rzecznika Praw Obywatelskich do przeprowadzania szczegółowych dochodzeń, ponieważ mogły być interpretowane w tym sensie, że zezwalają urzędnikom na niemówienie prawdy Rzecznikowi. Należy jednak uwzględnić obowiązki nałożone przez regulamin pracowniczy.
Poprawka 6 Artykuł 4
1. Rzecznik Praw Obywatelskich oraz jego personel, do których stosuje się art. 287 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, art. 47 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz art. 194 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, są zobowiązani do nierozpowszechniania informacji i dokumentów, z którymi zapoznali się w ramach przeprowadzanych dochodzeń. Osoby te są także zobowiązane do zachowania dyskrecji co do wszelkich informacji, które mogłyby zaszkodzić skarżącemu lub każdej innej zainteresowanej osobie, z zastrzeżeniem ust. 2.	1. Rzecznik Praw Obywatelskich oraz jego personel, do których stosuje się art. 287 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz art. 194 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, są zobowiązani do nierozpowszechniania informacji i dokumentów, z którymi zapoznali się w ramach przeprowadzanych dochodzeń. Osoby te są także zobowiązane do nieujawniania wszelkich informacji niejawnych lub dokumentów dostarczonych Rzecznikowi Praw Obywatelskich jako dokumenty sensytywne w rozumieniu art. 9 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 lub jako dokumenty, do których stosuje się prawodawstwo wspólnotowe o ochronie danych osobowych, jak również wszelkich informacji, które mogłyby zaszkodzić skarżącemu lub każdej innej zainteresowanej osobie, z zastrzeżeniem ust. 2.
	Rzecznik Praw Obywatelskich i jego personel rozpatrują wnioski stron trzecich o dostęp do dokumentów otrzymanych przez Rzecznika w trakcie dochodzenia zgodnie z warunkami i ograniczeniami, o których mowa w rozporządzeniu (WE) nr 1049/2001, a w szczególności z art. 4 tego rozporządzenia.
2. Jeżeli w ramach prowadzonego dochodzenia Rzecznik Praw Obywatelskich powziął wiadomość o faktach, które jego zdaniem mogą pociągać za sobą odpowiedzialność karną, natychmiast informuje o tym, za pośrednictwem Stałych Przedstawicielstw Państw Członkowskich przy Wspólnotach Europejskich, właściwe organy krajowe, jak również, w stosownym przypadku, instytucję wspólnotową, której podlega urzędnik lub pracownik, którego dotyczy dana sprawa. Instytucja wspólnotowa może zastosować art. 18 akapit drugi Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich. Rzecznik Praw Obywatelskich może także poinformować zainteresowaną instytucję lub organ wspólnotowy o niewłaściwym z punktu widzenia dyscyplinarnego postępowaniu jednego z podlegających im urzędników lub pracowników.	2. Jeżeli w ramach prowadzonego dochodzenia Rzecznik Praw Obywatelskich powziął wiadomość o faktach, które jego zdaniem mogą pociągać za sobą odpowiedzialność karną, natychmiast informuje o tym, za pośrednictwem Stałych Przedstawicielstw Państw Członkowskich przy Wspólnotach Europejskich lub właściwych instytucji lub organów Wspólnoty, właściwe organy krajowe; w stosownym przypadku Rzecznik Praw Obywatelskich powiadamia również instytucję wspólnotową lub organ wspólnotowy, którym podlega urzędnik lub pracownik, którego dotyczy dana sprawa. Instytucja wspólnotowa może zastosować art. 18 akapit drugi Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich. Rzecznik Praw Obywatelskich może także poinformować zainteresowaną instytucję lub organ wspólnotowy o niewłaściwym z punktu widzenia dyscyplinarnego postępowaniu jednego z podlegających im urzędników lub pracowników.
Uzasadnienie
Rzecznik Praw Obywatelskich i jego pracownicy są już zobowiązani do nieujawniania informacji uzyskanych w trakcie dochodzenia. Celem poprawki do ust. 1 jest wzmocnienie tego obowiązku w odniesieniu do dokumentów sensytywnych oraz dokumentów budzących obawy co do ochrony danych osobowych. Poprawka porusza również kwestię publicznego dostępu do dokumentów otrzymanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich w trakcie dochodzenia. Jeżeli chodzi o ust. 2, to celem jest doprecyzowanie, że Rzecznik może wedle swojego wyboru przekazać organom krajowym lub właściwym instytucjom i organom wspólnotowym (np. OLAF lub przyszłemu Europejskiemu Oskarżycielowi Publicznemu) uzyskane przez niego informacje o ewentualnych działaniach przestępczych, nadużyciach lub korupcji naruszających interesy finansowe Unii.
Poprawka 7 Artykuł 5
Rzecznik Praw Obywatelskich może współpracować z podobnymi organami istniejącymi w niektórych państwach członkowskich, w poszanowaniu odpowiednich przepisów prawa krajowego, o ile może się to przyczynić do zwiększenia skuteczności jego dochodzeń oraz do zapewnienia lepszej ochrony praw i interesów osób składających skargi. Rzecznik nie może żądać tą drogą dokumentów, do których nie miałby dostępu na mocy art. 3.	Rzecznik Praw Obywatelskich może współpracować z podobnymi organami istniejącymi w niektórych państwach członkowskich, w poszanowaniu odpowiednich przepisów prawa krajowego, o ile może się to przyczynić do zwiększenia skuteczności jego dochodzeń oraz do zapewnienia lepszej ochrony praw i interesów osób składających skargi. Rzecznik nie może żądać tą drogą dokumentów, do których nie miałby dostępu na mocy art. 3. Na tych samych zasadach Rzecznik Praw Obywatelskich może współpracować z innymi instytucjami na rzecz upowszechniania i ochrony praw człowieka.
Uzasadnienie
Poprawka ma na celu umożliwienie Rzecznikowi Praw Obywatelskich współpracy także z innymi instytucjami krajowymi lub międzynarodowymi działającymi w dziedzinie praw podstawowych. Pojęcie praw podstawowych jest bardziej ogólne. Obejmuje ono również pojęcie praw człowieka i jest zgodne z bieżącą praktyką i Kartą praw podstawowych, w której zapisano prawo obywateli do dobrej administracji i złożenia skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Artykuł 2

Niniejsza decyzja zostaje opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Artykuł 3

Niniejsza decyzja wchodzi w życie z dniem jej opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Sporządzono w Brukseli dnia

W imieniu Parlamentu Europejskiego

Przewodniczący

• [1]  Dz.U. C 303 z 14.12.2007, s. 1.

UZASADNIENIE

W piśmie z dnia 11 lipca 2006 r. skierowanym do przewodniczącego Hansa-Gerta Pötteringa Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, Nikiforos Diamandouros, zwrócił się do Parlamentu Europejskiego o wszczęcie procedury nowelizacji Statutu Rzecznika Praw Obywatelskich w odniesieniu do niektórych przepisów, których obecne brzmienie uznaje za nie do końca właściwe.

Wniosek dotyczył następujących kwestii:

1.   prawa do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (art. 1 ust. 3),

2.   dostępu do dokumentów instytucji (art. 3 ust. 2 akapit pierwszy),

3.   składania zeznań przez urzędników (art. 1 ust. 3 akapit piąty),

4.   informacji o ewentualnych działaniach przestępczych (art. 4 ust. 2),

5.   współpracy z instytucjami międzynarodowymi w dziedzinie praw człowieka / praw podstawowych (art. 5).

Parlament zajmował się niektórymi z tych spraw już w 2001 r. na wniosek ówczesnego Rzecznika Praw Obywatelskich, Jacoba Södermana. Parlament przyjął wówczas rezolucję w dniu 6 września 2001 r. na podstawie sprawozdania Komisji Spraw Konstytucyjnych, sporządzonego przez Teresę Almeida Garret, która zawierała szereg poprawek zmierzających w podobnym kierunku co propozycje zgłoszone obecnie przez Nikiforosa Diamandourosa. W tamtym czasie wydawało się, że zostanie osiągnięte porozumienie z Radą przy poparciu Komisji, lecz nigdy nie doprowadzono negocjacji do końca ze względu na wygaśnięcie mandatu Jacoba Södermana.

1.   Prawo do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Propozycja ta wzbudziła kontrowersje. Po wielu rozmowach Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował komisję, że pragnie ją wycofać. Zdaniem sprawozdawczyni zaproponowana przez nią poprawka stanowi krok w dobrym kierunku i należycie uwzględniłaby zmiany wprowadzone do art. 40 ust. 2 Statutu Trybunału Sprawiedliwości na mocy traktatu lizbońskiego. Niemniej sprawozdawczyni rozumie, że rozbieżności zdań poszczególnych grup politycznych w tym zakresie skłaniają do wycofania tej poprawki. W każdym razie Rzecznik Praw Obywatelskich może, gdy zajdzie taka potrzeba, zwrócić się bezpośrednio do Trybunału w celu otrzymania orzeczenia dotyczącego dokładnej definicji zakresu i warunków jego ewentualnego prawa do interwencji.

2.   Dostęp do dokumentów i informacji

Artykuł 3 ust. 2 Statutu Rzecznika Praw Obywatelskich stanowi:

"2. Instytucje i organy wspólnotowe są zobowiązane dostarczać Rzecznikowi Praw Obywatelskich wszelkich informacji, których zażąda, oraz umożliwiają mu dostęp do właściwych akt. Odmowa może być umotywowana wyłącznie należycie uzasadnionymi względami zachowania tajemnicy.

W swoim piśmie rzecznik składa wniosek, żeby skreślono ostatnie zdanie powołujące się na ewentualne ograniczenie dostępu do informacji, ponieważ może ono naruszać publiczną ufność „w zdolność Rzecznika Praw Obywatelskich do przeprowadzenia gruntownego dochodzenia”.

Jest oczywiste, że Rzecznik Praw Obywatelskich musi mieć dostęp do wszelkich istotnych informacji, żeby uzasadnić ocenę słuszności skarg składanych przez obywateli.

Jednak podkreślając, że do tej pory w żadnym przypadku instytucje nie odmówiły dostępu do istotnych dokumentów lub informacji, Rzecznik uważa, że przedmiotowe zdanie mogłoby prowadzić do ewentualnych sporów i może podważać publiczne zaufanie do działań Rzecznika.

Ponadto przyjęcie, że instytucje z „należycie uzasadnionych względów zachowania tajemnicy” mogą odmówić Rzecznikowi Praw Obywatelskich dostępu do istotnej dokumentacji, której potrzebuje on do sformułowania swojej oceny słuszności działań administracji, cechuje nadmierna niejasność i pozostawia ono instytucjom zbyt szeroki margines uznania. Wszelkie ewentualne ograniczenie Rzecznikowi dostępu do informacji powinno opierać się na ścisłych kryteriach prawnych, a nie na tak szerokiej klauzuli, która pozostawia do uznania samej administracji określenie przypadków, w których jej zdaniem należy zachować tajność. Z drugiej strony nie wiadomo, jakie „należycie uzasadnione względy” mogą uzasadnić „zachowanie tajemnicy” wobec Rzecznika w sprawie informacji posiadanych przez administrację, skoro on sam, jak i jego pracownicy mają taki sam obowiązek zachowania tajemnicy jak instytucje. Nie potrzeba zresztą przypominać, że wszelki wkład Rzecznika w rozwój dobrej administracji pozostaje również w interesie instytucji.

W związku z powyższym ograniczenie przewidziane w ostatnim zdaniu ust. 2 wydaje się niepożądane i w jakimś sensie jest znakiem nieuzasadnionego braku zaufania do Rzecznika Praw Obywatelskich. Z tego względu wydaje się słuszne skreślenie omawianego zdania.

Nie oznacza to jednak, że Rzecznik Praw Obywatelskich powinien mieć bezwarunkowy dostęp do wszystkich informacji lub dokumentów. Należałoby wprowadzić obiektywne zasady określające obowiązki Rzecznika w zakresie dostępu do informacji i dokumentów niejawnych, zwłaszcza do dokumentów sensytywnych w rozumieniu art. 9 rozporządzenia (WE) 1049/2001 z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Można to uzyskać w łatwy sposób poprzez nałożenie na Rzecznika obowiązku przestrzegania dokładnie takich samych uregulowań, które obowiązują w danej instytucji lub organie, które dostarczyły dokumenty niejawne. Jest to całkowicie zgodne z przepisami wewnętrznymi obowiązującymi w różnych instytucjach w zakresie dostępu do informacji niejawnych, a mianowicie obowiązującymi przepisami dotyczącymi wewnętrznych zasad bezpieczeństwa (decyzja Komisji z dnia 29 listopada 2001 r. zmieniająca wewnętrzny regulamin Komisji).

Należy równocześnie zaznaczyć, że instytucje przekazujące Rzecznikowi Praw Obywatelskich informacje i dokumenty niejawne muszą poinformować go o takich utajnieniu.

Ponadto korzystne wydaje się zachęcenie Rzecznika Praw Obywatelskich oraz pozostałych instytucji to uzgodnienia szczegółowych zasad działania w zakresie dostarczania takich dokumentów, co będzie najlepszym sposobem na uniknięcie sporów w przyszłości.

Podobna zmiana będzie musiała zostać wprowadzona do preambuły statutu Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ponadto byłoby wskazane wzmocnienie przepisów, które stanowią, że zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich, jak i jego pracownicy sami są zobowiązani do nieujawniania informacji, do których mają dostęp w prowadzonym przez nich dochodzeniu, tak żeby doprecyzować, że nie mogą ujawniać żadnych informacji lub dokumentów niejawnych i podkreślić, że ten obowiązek jest szczególnie istotny w odniesieniu do wszelkich dokumentów sensytywnych – w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji[1] – oraz do dokumentów mających konsekwencje w zakresie ochrony danych osobowych, jak również aby podkreślić, że publiczny dostęp do dokumentów otrzymanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich w trakcie dochodzenia musi podlegać zasadom i ograniczeniom określonym w ww. rozporządzeniu (WE) 1049/2001.

Należy zauważyć, że Parlament zajmował się już tą sprawą w 2001 r. w ramach ww. rezolucji z 6 września. Wówczas Parlament uchwalił podobną zmianę ust. 2 wraz z innymi zmianami proponowanymi przez ówczesnego rzecznika, Jacoba Södermana, które nie zostały przejęte przez Nikiforosa Diamandourosa. Zmiany dotyczyły w szczególności dokumentów pochodzących z państw członkowskich. Jako że Nikiforos Diamandouros podkreślił na posiedzeniu Komisji Spraw Konstytucyjnych, iż nie widzi potrzeby zmiany tych przepisów, która stanowiłaby raczej delikatną kwestię dla państw członkowskich, wydaje się, że Parlament nie musi przywracać tych zmian.

3.   Składanie zeznań przez urzędników

Artykuł 3 ust. 2 ostatni akapit Statutu Rzecznika Praw Obywatelskich stanowi, że:

„Urzędnicy oraz inni pracownicy instytucji i organów wspólnotowych są zobowiązani do składania zeznań na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich. Wypowiadają się wówczas w imieniu instytucji i zgodnie z otrzymanymi od nich instrukcjami oraz są związani tajemnicą służbową”.

Rzecznik uznał w swoim piśmie, że ostatnie zdanie rozpatrywanego artykułu zawiera „niejasne” warunki, które opinia publiczna może zrozumieć w tym sensie, że „świadek nie zawsze ma obowiązek mówienia prawdy”. To również może podważyć ufność obywateli w zdolność Rzecznika Praw Obywatelskich do prowadzenia gruntownych dochodzeń. Z tego względu Nikiforos Diamandouros zaproponował skreślenie tego zdania.

Rzeczywiście, trudno wytłumaczyć opinii publicznej, dlaczego urzędnicy powinni składać Rzecznikowi Praw Obywatelskich zeznania „w imieniu instytucji i zgodnie z otrzymanymi od nich instrukcjami”, a nie na podstawie wiedzy o okolicznościach, w sprawie których Rzecznik prowadzi dochodzenie. Takie uregulowanie można nawet rozumieć w tym sensie, że urzędnicy mają prawo okłamywać Rzecznika, jeżeli otrzymają takie instrukcje. Z pewnością nie byłoby ono rodzajem standardu, który odpowiada wymogom nowoczesnej i otwartej administracji, i nie spełniałoby wymogów dobrej administracji, którą uznano za podstawowe prawo europejskich obywateli (art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej). W konsekwencji z pewnością należy skreślić to zdanie.

4.   Informacje dotyczące ewentualnej działalności przestępczej lub bezprawnej

Nikiforos Diamandouros proponuje również zmianę art. 4 Statutu Rzecznika Praw Obywatelskich, żeby przyznać Rzecznikowi pewną swobodę uznania w zakresie wyboru organów, które ma zawiadomić, w przypadku gdy w trakcie prowadzonego przezeń dochodzenia dowie się o faktach, które w jego ocenie mogą wiązać się z działaniami przestępczymi. W miejsce wyłącznej możliwości zawiadomienia właściwych organów krajowych, jak przewidziano w obecnym brzmieniu art. 4, proponuje danie Rzecznikowi Praw Obywatelskich wyboru między zawiadomieniem organów krajowych a właściwych instytucji i organów Unii, takich jak np. OLAF lub przyszły Europejski Oskarżyciel Publiczny, lub jakakolwiek inna instytucja mająca uprawnienia w tej dziedzinie, która może zostać w przyszłości powołana.

Należy uznać, że rzeczywiście w niektórych przypadkach bardziej wskazane może być zawiadomienie w pierwszym rzędzie instytucji lub organów wspólnotowych. Może tak być w przypadku, kiedy wykryte przez Rzecznika Praw Obywatelskich, podejrzane działania dotyczące nadużyć na szkodę interesów finansowych UE lub korupcji mogą w bardziej odpowiedni sposób stać się przedmiotem działań z zakresu kompetencji instytucji europejskich lub być lepiej badane przez OLAF lub przyszłego Europejskiego Oskarżyciela Publicznego niż krajowe organy jednego państwa członkowskiego.

Ponadto należy pamiętać, że zgodnie z art. 22a regulaminu pracowniczego wszyscy urzędnicy instytucji wspólnotowych, włączając w to pracowników Rzecznika Praw Obywatelskich, mają obowiązek zawiadamiania swoich przełożonych lub OLAF o wszelkich ewentualnych bezprawnych działaniach, m.in. nadużyciach lub korupcji na szkodę interesów Unii.

5.   Współpraca z innymi instytucjami międzynarodowymi

Nikiforos Diamandouros zgłasza także wniosek o modyfikację art. 5 Statutu Rzecznika Praw Obywatelskich[2], żeby umożliwić Rzecznikowi współpracę z innymi instytucjami na rzecz upowszechniania i ochrony praw podstawowych.

Należy w tym względzie pamiętać, że o ile mniejsza część krajowych rzeczników praw obywatelskich w państwach członkowskich ma szczególne kompetencje w zakresie ochrony podstawowych praw obywateli (m.in. prawa do sądu), to nie jest tak w przypadku większości tych organów, a także w przypadku Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Jednak nie da się zaprzeczyć, że kontakty i wymiana doświadczeń między Rzecznikiem Praw Obywatelskich a tego rodzaju strukturami krajowymi w charakterze zwykłej współpracy, bez związanych z tym nowych kompetencji, które ewentualnie mogłyby prowadzić do konfliktu z kompetencjami innych instytucji lub organów Unii, może być korzystne dla obu stron pomóc w usprawnieniu działalności Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w upowszechnianiu „dobrej administracji” uznanej w Karcie praw podstawowych za podstawowe prawo europejskich obywateli. W tym zakresie propozycja Nikiforosa Diamandourosa jest do przyjęcia.

6.   Inne kwestie

Nikiforos Diamandouros proponuje również, żeby skreślić odniesienia do przepisów Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, ponieważ traktat ten wygasł w 2002 r. Uzasadnia to poprawki 1, 3 i 6 (pierwsza część).

• [1]  Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, Dz.U. L 145 z 31.5.2001, str. 43.
• [2]  „Rzecznik Praw Obywatelskich może współpracować z podobnymi organami istniejącymi w niektórych państwach członkowskich, w poszanowaniu odpowiednich przepisów prawa krajowego, o ile może się to przyczynić do zwiększenia skuteczności jego dochodzeń oraz do zapewnienia lepszej ochrony praw i interesów osób składających skargi. Rzecznik nie może żądać tą drogą dokumentów, do których nie miałby dostępu na mocy art. 3.”.

OPINIA Komisji Petycji (8.1.2008)

dla Komisji Spraw Konstytucyjnych

w sprawie projektu decyzji Parlamentu Europejskiego zmieniającej decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z dnia 9 marca 1994 r. w sprawie przepisów i ogólnych warunków regulujących wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich
(2006/2223(INI))

Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej: Maria Matsouka

KRÓTKIE UZASADNIENIE

Legitymizacja działań Unii Europejskiej przez jej obywateli stanowiła od zawsze konieczny warunek funkcjonowania opartego na zasadach demokratycznych, a wraz z rozwojem Wspólnoty kwestia ta nabierała coraz większego znaczenia. Mandat społeczny jest bezpośrednio uzależniony od wielu czynników, w tym także od zaufania pokładanego w stabilnym i ewoluującym systemie wartości gwarantującym poszanowanie praw podstawowych obywateli.

Wydarzeniem historycznym w procesie integracji europejskiej stało się zaistnienie nieporównanie silniejszej niż poprzednio potrzeby komunikacji pomiędzy Unią Europejską a jej obywatelami. Oznacza to przede wszystkim, że od UE oczekuje się, iż pochyli się ona nad problemami, z którymi borykają się obywatele oraz upewni ich w przekonaniu, że instytucje wspólnotowe nieustająco starają się sprostać odnośnym oczekiwaniom. W celu zapewnienia właściwej wiarygodności, tego rodzaju przedsięwzięcie musi odpowiadać rozwojowi wypadków oraz wymogom niezbędnym dla zapewnienia harmonijnego funkcjonowania Unii.

Struktura instytucjonalna Unii Europejskiej zorganizowana jest w sposób odpowiadający zasadzie dualności („unia państw, unia narodów”) oraz odzwierciedlający odnośne wartości. Instytucje unijne jako takie reprezentują zarówno państwa, jak i obywateli, Parlament Europejski jest zaś instytucją reprezentującą społeczeństwo. Głównym zadaniem urzędu Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, jako instytucji państwa prawa, jest zagwarantowywanie właściwego postępowania instytucji i organów Unii Europejskiej w kontaktach z szerokim odbiorcą, w tym także zapewnienie szacunku dla obywateli oraz jak najznaczniejsze zwiększenie stopnia zaufania społecznego, którym obdarzane są zarówno wspomniane instytucje i organy, jako części składowe, jak i cała idea integracji europejskiej.

W świetle powyższych konstatacji projektowi decyzji Parlamentu Europejskiego zmieniającej decyzję 94/262/EWWiS, WE, Euratom z dnia 9 marca 1994 r. w sprawie przepisów i ogólnych warunków regulujących wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich, w formie zamieszczonej w załączniku X do Regulaminu Parlamentu^[1]1 , należy poświęcić szczególną uwagę. Przyjęcie nowych uregulowań jest istotne, ponieważ odnośne zmiany stanowią o rzeczywistym upoważnieniu Rzecznika do prowadzenia działań odpowiadających oczekiwaniom wypływającym z regulacji prawa pierwotnego Unii Europejskiej.

WSKAZÓWKI

Komisja Petycji zwraca się do Komisji Spraw Konstytucyjnych, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1. Interwencje w sprawach sądowych

Mając na uwadze postanowienia Statutu (art. 40 ust. 2) oraz Regulaminu Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (art. 93) stwierdza się, że możliwość przedkładania Trybunałowi dowodów stanowi jedynie ułatwienie procesu dochodzenia prawnego. Dostarczanie dowodów w żadnym wypadku nie może zostać uznane za ingerencję, ponieważ to Trybunał jest władny, po przedłożeniu stosownej aplikacji, podjęcia decyzji o ewentualnym wzięciu pod uwagę danego zeznania. W przeciwnym przypadku przedmiotowe kroki byłyby równoznaczne z podważaniem zasadności wyroku.

2. Dostęp do dokumentów

Dostęp do wszystkich bez wyjątku dokumentów pozostających w posiadaniu instytucji wspólnotowych umożliwia zagwarantowanie, że Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich będzie w posiadaniu możliwie jak najpełniejszych informacji, a więc będzie także dysponować możliwością przedstawiania bardziej adekwatnych zaleceń, co ma z kolei bezpośredni wpływ na bardziej efektywną ochronę praw pojedynczych obywateli. Rzecznik nie jest ponadto upoważniony do rozpowszechniania, w jakichkolwiek przypadkach, treści wspomnianych dokumentów.

3. Wypowiedzi udzielane przez urzędników instytucji wspólnotowych

W odniesieniu do wypowiedzi urzędników i innych pracowników instytucji wspólnotowych udzielanych zgodnie z instrukcjami zwierzchników administracyjnych stwierdzić należy, iż sposób sformułowania odnośnych zapisów przesądzić może o nadszarpnięciu autorytetu instytucji, ponieważ odbiorcy mogą odnieść wrażenie, że próbuje się przed nimi ukryć informacje, a ponadto nie bierze pod uwagę faktu służebności wobec obywateli. Urzędnicy powinni być związani odnośnymi postanowieniami Regulaminu Pracowniczego.

4. 4. Przekazywanie informacji z zakresu prawa karnego

W przypadku odkrycia przez Rzecznika działań noszących znamiona czynów przestępczych w rozumieniu prawa karnego nie mogą istnieć jakiekolwiek obiektywne obiekcje w odniesieniu do możliwości przekazywania informacji zainteresowanym instytucjom wspólnotowym lub też Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych OLAF, w zakresie koniecznym do zapewnienia właściwego określenia odpowiedzialności i wymierzania sprawiedliwości.

5. Współpraca w dziedzinie praw człowieka

Współpraca Rzecznika z instytucjami gwarantującymi poszanowanie praw podstawowych jest rzeczą oczywistą. Niemniej jednak podkreślić należy, że tego rodzaju współpraca winna być prowadzona w ramach postanowień określonych w art. 5 decyzji w sprawie przepisów i ogólnych warunków regulujących wykonywanie funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	20.12.2007
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	23 1 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Robert Atkins, Inés Ayala Sender, Thijs Berman, Simon Busuttil, Carlos Carnero González, Marie-Hélène Descamps, Glyn Ford, David Hammerstein, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, András Gyürk, José Javier, Marcin Libicki, Manolis Mavrommatis, David Martin, Jean-Claude Martinez, Maria Matsouka, Kathy Sinnott, Margie Sudre, Antonios Trakatellis, Dushana Zdravkova, Rainer Wieland
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Jorgo Chatzimarkakis, José Javier Pomés Ruiz, Mihaela Popa, Grażyna Staniszewska

• [1] ¹ Dz.U. L 113 z 4.5.1994, s. 15. Decyzja zmieniona decyzją Parlamentu Europejskiego z dnia 14 marca 2002 r., 2002/262/WE, EWWiS, Euratom (Dz.U. L 92 z 9.4.2002, s.13).

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	10.3.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	19 0 3
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Jim Allister, Enrique Barón Crespo, Jens-Peter Bonde, Richard Corbett, Brian Crowley, Jean-Luc Dehaene, Andrew Duff, Maria da Assunção Esteves, Ingo Friedrich, Bronisław Geremek, Anneli Jäätteenmäki, Sylvia-Yvonne Kaufmann, Timothy Kirkhope, Jo Leinen, Íñigo Méndez de Vigo, József Szájer, Riccardo Ventre, Dushana Zdravkova
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Costas Botopoulos, Carlos Carnero González, Kathy Sinnott, Alexander Stubb
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Claude Turmes