SPRAWOZDANIE w sprawie przyszłości młodych rolników w ramach obecnej reformy WPR

13.5.2008 - (2007/2194(INI))

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Sprawozdawca: Donato Tommaso Veraldi

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie przyszłości młodych rolników w ramach obecnej reformy WPR

(2007/2194(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 17 stycznia 2000 r. w sprawie sytuacji i perspektyw młodych rolników w Unii Europejskiej[1],

- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)[2],

–   uwzględniając strategię lizbońską, której celem jest uczynienie Europy do 2010 r. najbardziej konkurencyjną i dynamiczną światową gospodarką opartą na wiedzy,

- uwzględniając wyniki wysłuchania publicznego, jakie odbyło się w Parlamencie Europejskim w dniu 26 lutego 2008 r.,

–   uwzględniając art. 45 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (A6‑0182/2008),

A. mając na uwadze pierwszeństwo nadane konkurencyjnej i zrównoważonej gospodarce europejskiej w strategii z Göteborga oraz zasadniczy wkład, jaki młodzi rolnicy mogą wnieść na rzecz korzystnego rozwoju tejże gospodarki,

B. mając na uwadze europejski model wielofunkcyjnego rolnictwa oraz jego zdolność do generowania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, dzięki powszechnej obecności gospodarstw rolnych,

C. mając na uwadze, że w odniesieniu do wielu aspektów związanych z zakładaniem i rozwojem przedsiębiorstw prowadzonych przez młodych ludzi pojawiły się nowe możliwości, wynikające z postępu procesu reformy WPR, jednak perspektywy te nie dotyczą w równym stopniu całości terytorium UE, co utrudnia zastosowanie strategicznego podejścia wspólnotowego,

D. mając na uwadze, że zgodnie z danymi liczbowymi Eurostatu z 2003 r. Unia Europejska liczy zaledwie 7% rolników w wieku poniżej 35 lat, przy czym odsetek ten maleje, podczas gdy konieczny będzie dalszy wzrost produkcji żywności; mając ponadto na uwadze niepokojący brak aktualnych i wyczerpujących danych statystycznych w zakresie liczby młodych rolników oraz ich sytuacji w Unii Europejskiej,

E. mając na uwadze, że zbliżający się przegląd wspólnej polityki rolnej (WPR), „badanie kontrolne”, stanowi okazję do lepszego ukierunkowania pomocy dla młodych rolników w celu zapobieżenia marnotrawieniu środków,

F. mając na uwadze konieczność umożliwienia młodym ludziom rozpoczynania działalności w sposób opłacalny i godziwy, a tym samym sprostania wyzwaniom związanym z bezpieczeństwem żywnościowym i energetycznym Unii Europejskiej, wzrostem zatrudnienia na wszystkich europejskich obszarach wiejskich, a także zrównoważonym i trwałym zarządzaniem obszarami wiejskimi,

G. mając na uwadze konieczność przyjęcia podejścia wielofunkcyjnego, a w szczególności prowadzenia polityki wsparcia na rzecz młodych rolników,

H. mając na uwadze, że na obszarach wiejskich niezwykle istotne jest, aby młodzi ludzie stawali właścicielami gospodarstw rolnych, zważywszy że w przypadku większości obszarów wiejskich rolnictwo wciąż stanowi zasadnicze źródło wsparcia dla działalności gospodarczej i struktury społecznej,

I. mając na uwadze, że europejska strategia wspierania kształcenia i szkolenia młodych rolników w zakresie przedsiębiorczości wydaje się być pilnie potrzebna,

J. mając na uwadze wysoki dynamizm, jakim w procesie decyzyjnym wykazują się młodzi przedsiębiorcy, jak również ich skłonność do podejmowania ryzyka, umiejętność wyszukiwania synergii i komplementarności oraz dokonywania wyborów w zakresie planowania cechujących się wysokim stopniem innowacyjności i wykraczających poza normalne praktyki rolnicze,

K. mając na uwadze, że choć różnego rodzaju polityki na rzecz młodych przedsiębiorców przyczyniają się do rozwoju europejskiego rolnictwa, wymiana pokoleń w przypadku właścicieli gospodarstw rolnych wciąż stanowi jedno z wyzwań stojących przed Unią Europejską,

L. mając na uwadze coraz większe trudności, jakie napotykają młodzi przedsiębiorcy w sektorze rolniczym, takie jak wysokie koszty rozpoczęcia działalności, znaczny wskaźnik zadłużenia oraz brak dostępnych gospodarstw rolnych i odpowiednich szkoleń; mając również na uwadze, że polityka rolna nakłada na przedsiębiorców coraz więcej dodatkowych obowiązków, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska naturalnego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, bezpieczeństwa żywności oraz utrzymania krajobrazu,

M. mając na uwadze, że młody i dynamiczny sektor rolniczy ma być jednym z kluczowych elementów w dążeniu do celów określonych w strategii lizbońskiej,

N. mając na uwadze, że dzięki nowemu rozporządzeniu w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich można będzie zapewnić programowanie obejmujące okres do 31 grudnia 2013 r.,

O. mając na uwadze, że obszary wiejskie zajmują 92% terytorium Unii Europejskiej, przy czym zamieszkuje je połowa ludności, a druga połowa – miasta,

P. mając na uwadze, że wymiana pokoleń jest konieczna do zachowania w przyszłości wysokiej jakości europejskiej żywności, jej bezpieczeństwa oraz samowystarczalności Unii Europejskiej,

1. stwierdza, że jednym z celów zreformowanej WPR musi być zapewnienie lepszej wymiany pokoleń w rolnictwie oraz że w perspektywie osiągnięcia tego celu instrumenty pierwszego i drugiego filaru – odpowiednio na rzecz trwałego rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich – uzupełniają się w szczególny sposób;

2. stwierdza, że wspieranie wymiany pokoleń rolników ma zasadnicze znaczenie w obliczu wyzwań związanych z żywnością, energią, środowiskiem naturalnym i aspektami terytorialnymi, które stoją przed rolnictwem europejskim teraz i w przyszłości; uważa, że wszystkie te wyzwania, związane z oczekiwaniami społeczeństwa, nie mogą zostać podjęte bez silnego rolnictwa i dużej liczby rolników w Unii;

3. odnotowuje, że rozszerzenie Unii Europejskiej o nowe państwa członkowskie wzmocniło różnorodność kulturową, a w konsekwencji różnorodność produktów, i stworzyło realną szansę zwiększenia konkurencyjności europejskiego rolnictwa przy postawieniu na stałą innowacyjność i jakość produktów wspólnotowych oraz położeniu nacisku na osiągnięcia producentów w tak istotnej dziedzinie, jaką jest bezpieczeństwo żywności;

4. jest zdania, że środki wsparcia na rzecz młodych rolników należy opracować i wdrożyć ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji młodych przedsiębiorców w nowych państwach członkowskich;

5. wzywa zatem Komisję Europejską do przedłożenia wniosków dotyczących wprowadzenia europejskiego oznaczenia jakości, która pozwoli konsumentom łatwo zidentyfikować produkty wyprodukowane zgodnie z surowymi normami europejskimi z zakresu ochrony środowiska naturalnego, dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwa żywności;

6. zwraca uwagę na to, że w kontekście jakości celem powinna być różnorodność produkcji i produktów;

7. zauważa, że głównym warunkiem odmłodzenia danej grupy przedsiębiorców rolnych jest dostęp do gruntów, zważywszy na ich wysoką cenę;

8. uważa, że przyszłym celem WPR powinno być zniesienie przeszkód, jakie napotykają obecnie młodzi ludzie pragnący rozpocząć działalność rolniczą, zaś wymiana pokoleń powinna być jednym z jej priorytetów;

9. ponadto wzywa do podjęcia wzmożonych wysiłków w celu wyjaśnienia opinii publicznej europejskiego modelu rolniczego stosującego wysokie normy w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwa żywności;

10. uważa, że rozpoczynanie działalności przez młodych ludzi zakładających bądź przejmujących przedsiębiorstwa rolne stanowi ogromy atut rozszerzonej Unii;

11. zwraca uwagę na utrzymujące się problemy związane z wysokimi kosztami rozpoczęcia działalności, takimi jak ceny sprzedaży i dzierżawy gruntów rolnych, przy występującej jednocześnie konieczności ciągłego inwestowania w kapitał fizyczny i ludzki w celu osiągnięcia jak najwyższego poziomu innowacyjności technologicznej i logistycznej, zauważa jednak, że podniesienie poziomu innowacyjności technologicznej i logistycznej wymaga nie tylko zakupu urządzeń i maszyn, lecz również prowadzenia badań i udostępniania ich wyników;

12. zwraca się do Komisji Europejskiej o wspieranie państw członkowskich w tworzeniu banku gruntów, który powinien obejmować grunty zwolnione po wcześniejszym przystąpieniu do reformy; uważa, iż należy ustanowić pomoc na rzecz wspólnego nabywania kosztownych maszyn i urządzeń rzadko używanych w indywidualnym zakresie;

13. wzywa do zweryfikowania wysokości premii na rozpoczęcie działalności, która pozostała niezmieniona od czasu jej wprowadzenia i nie wydaje się obecnie dostosowana do potrzeb rolników;

14. podkreśla znaczenie kwestii gruntów w problemach związanych z rozpoczynaniem działalności przez młodych rolników i zwraca się do Komisji o zbadanie zjawiska znacznego wzrostu cen gruntów, częściowo wynikającego z presji miejskiej i spekulacji;

15. zaleca, aby opracować instrumenty, które w przypadku przekazywania gruntów umożliwią priorytetowe traktowanie młodych rolników rozpoczynających działalność w stosunku do rolników powiększających swoje gospodarstwa, w szczególności w ramach mechanizmu wcześniejszych emerytur, pomocy w rozłożonym w czasie zakupie gruntów, mechanizmu stopniowego rozpoczynania działalności i dzierżawy części gruntów;

16. zauważa konieczność poprawy skuteczności polityk wsparcia dla podejmowania działalności przez młodych rolników oraz potrzebę wprowadzenia dalszych kryteriów pierwszeństwa w ustalaniu klasyfikacji beneficjentów, z uwzględnieniem obiektywnych cech;

17. wzywa Komisję Europejską do zaproponowania, w projekcie tekstu legislacyjnego dotyczącego „badania kontrolnego”, aby pomoc na rzecz młodych rolników przewidziana w przepisach dotyczących rozwoju obszarów wiejskich została dodana do szeregu obowiązkowych środków określonych w programach opracowywanych przez państwa członkowskie, czemu powinien również towarzyszyć wzrost wysokości premii na rozpoczęcie działalności;

18. uważa, że środki wspierające młodych rolników powinny również służyć nowym przedsiębiorcom, gdyż mogą oni wnieść cenny wkład w odnowę europejskiego rolnictwa; tym samym podkreśla, iż pomoc powinna być skierowana głównie do nowych przedsiębiorców, a nie tych, którzy zaprzestają działalności rolniczej; zaznacza, że środki wsparcia na rzecz przejmowania gospodarstw nie mogą powodować zakłóceń konkurencji w stosunku do nowych przedsiębiorców, w porównaniu z dziećmi rolników;

19. zauważa, że szczególnie istotną kwestią pozwalającą uniknąć wyludniania się obszarów rolnych o trudnych warunkach gospodarowania, a w konsekwencji dążyć do celu spójności terytorialnej Unii, jest zachęcanie młodych rolników do rozpoczynania działalności na obszarach znajdujących się w niekorzystnym położeniu ze względu na warunki naturalne, na przykład na wyspach i w górach, gdzie koszty zagospodarowania, konstrukcji budynków i dostępności są wyższe i często występuje konieczność różnicowania działalności, aby osiągnąć dostateczny próg opłacalności prowadzonej działalności;

20. wzywa Komisję Europejską do zbadania skuteczności i wartości dodanej różnych środków krajowych i europejskich przeznaczonych dla młodych rolników oraz do przedłożenia sprawozdania w tej sprawie na dzień 1 lipca 2009 r.;

21. stwierdza, że zdaniem znacznej części młodych rolników pomoc inwestycyjna oraz dotacje na spłatę odsetek stanowią najskuteczniejsze środki w zakresie pobudzania ducha przedsiębiorczości i wzmacniania konkurencyjnej pozycji; wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do zwrócenia stosownej uwagi na kwestię pomocy i dotacji;

22. zwraca się do Komisji, aby przeprowadziła badanie dotyczące skutków praw do produkcji, praw do jednolitych płatności lub praw do premii na rozpoczęcie działalności przez młodych rolników, gdyż wszystkie te rozwiązania często prowadzą do konfliktów między pokoleniami, które przejawiają się w trudniejszym dostępie do tych praw dla młodych ludzi pragnących rozpocząć działalność rolniczą; jest zdania, że Komisja powinna wyciągnąć wnioski co do zarządzania WPR, aby zwiększyć zdolność młodych ludzi do rozpoczynania działalności;

23. zauważa, że aby w większym stopniu uwzględnić wzrost kosztów związanych z przejęciem gospodarstwa i trudności z rozpoczęciem działalności na obszarach o trudnych warunkach gospodarowania, należy podnieść pułap wspólnotowy, który ogranicza pomoc do 55 000 EUR i przedłużyć okres dostosowania do norm po rozpoczęciu działalności z trzech do pięciu lat;

24. stwierdza, że działalność rolnicza jest często ostatnią działalnością prowadzoną na obszarach wiejskich, należy zatem wdrożyć środki zachęcające młodych rolników do rozpoczynania działalności, lecz oprócz stabilnego charakteru ich gospodarstw należy zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie godziwego życia w środowisku wiejskim poprzez ułatwianie równego dostępu do usług publicznych (poczty, szkoły, transport zbiorowy, opieka zdrowotna itp.) i utrzymanie usług dla ludności (handel i rzemiosło, struktury opieki nad małymi dziećmi i osobami starszymi, mieszkania socjalne i lokatorskie itp.) oraz przestrzeni życia społecznego pozwalających przerwać izolację (kawiarnie, ośrodki kulturalne, ośrodki sportowe itp.);;

25. podkreśla, że należy opracować narzędzia pozwalające młodym rolnikom na nieobecność w gospodarstwie w związku ze szkoleniami, urlopami, narodzinami dzieci itp.;

26. z zadowoleniem odnotowuje możliwość dobrowolnego uzależnienia wypłaty premii na rozpoczęcie, choćby częściowe, działalności przez młodych rolników od opracowania planu biznesowego, jako narzędzia umożliwiającego z biegiem czasu rozwój działalności rolniczej i innej działalności związanej ze środowiskiem wiejskim w ramach nowego gospodarstwa rolnego;

27. zaleca, aby system środków zachęcających do rozpoczęcia działalności przewidywał zachęty dla właścicieli wynajmujących gospodarstwa młodym rolnikom lub pomoc w zakresie opłat za wynajem przez okres do 10 lat po rozpoczęciu działalności;

28. podkreśla trudności młodych rolników, którzy chcą rozpocząć działalność w dostępie do finansowania, a także przydatność praktyki preferencyjnych pożyczek, dających młodym rolnikom możliwość realizacji projektów związanych z rozpoczęciem działalności oraz gwarancję ich stabilności przy jednoczesnym uniknięciu zbyt wysokiego zadłużenia;

29. stwierdza, że z powodu wysokiego wskaźnika zadłużenia i znacznych kosztów rozpoczęcia działalności młodzi rolnicy napotykają istotne trudności, aby osiągnąć dobrą pozycję konkurencyjną; zwraca się w związku z tym do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o znalezienie nowych rozwiązań tych konkretnych problemów;

30. uważa, że konieczne jest wsparcie działalności gospodarczej młodych rolników poprzez wprowadzenie przejrzystych, uproszczonych i zredukowanych przepisów, a tym samym obniżenie związanych z tym kosztów;

31. uważa zatem, że państwa członkowskie i władze regionalne powinny przeanalizować możliwości wprowadzenia lub ulepszenia systemów oferujących młodym rolnikom kapitał początkowy o preferencyjnym oprocentowaniu;

32. ubolewa nad jednoczesnym oddziaływaniem czynników o charakterze spekulacyjnym i strukturalnym – takich jak gwarancje wymagane do zaciągnięcia kredytu, wysokie oprocentowanie, bariery natury prawnej i podatkowej, obciążenia socjalne i administracyjne –, które uniemożliwiają odpowiednie wynagrodzenie czynników produkcji, czyli ziemi, pracy i kapitału oraz uważa, że konieczne jest przyjęcie właściwych środków politycznych umożliwiających likwidację wypaczeń i nieprawidłowości zakłócających równą konkurencję;

33. wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do przygotowania nowych środków (podatkowych), aby pomóc młodym rolnikom w spłacaniu wysokich odsetek wynikających z nabycia gospodarstwa; wzywa Komisję Europejską do przedłożenia konkretnych wniosków w tej sprawie w ramach reformy WPR;

34. zwraca się z wnioskiem, aby objęcie młodych rolników niektórymi środkami miało charakter obowiązkowy w ramach działań przewidzianych w osi 1 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 i ukierunkowanych na poprawę konkurencyjności sektora rolniczego;

35. potwierdza swoją opinię, że środki na rzecz rozwoju obszarów wiejskich powinny być ukierunkowane bezpośrednio na rolników;

36. uważa, że Komisja Europejska powinna dokonać analizy specjalnych form pomocy finansowej na rzecz młodych rolników z tytułu osi 2 i 3 polityki rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności w zakresie infrastruktury społecznej oraz zwiększenia udziału młodych osób z obszarów wiejskich w rynku pracy;

37. zwraca się o zwiększenie premii na rozpoczęcie działalności na rzecz rolników prowadzących działalność wielofunkcyjną (rolniczą czy inną), tak aby młodzi rolnicy zajmujący się wyłącznie działalnością rolniczą lub czerpiący dodatkowe dochody z działalności wykonywanej w środowisku wiejskim mogli mieć dostęp do premii na rozpoczęcie po raz pierwszy działalności;

38. zwraca się do państw członkowskich o udostępnienie młodym właścicielom, kobietom i mężczyznom, pozbawionym regularnych dochodów premii na rozpoczęcie pierwszej działalności, których potrzebują w celu dostosowania swoich gospodarstw, zarówno w przypadku wykonywania działalności rolniczej, jak i w przypadku czerpania dodatkowych dochodów z innych źródeł, tak aby zapewnić takim osobom średni poziom życia w rozumieniu uzyskiwanego dochodu oraz pracy;

39. uważa, że młodzi rolnicy w UE powinni mieć możliwość konkurowania ze sobą na równych warunkach; wzywa zatem do przeprowadzenia starannego przeglądu, a następnie wdrożenia obecnego art. 69 rozporządzenia Rady 1782/2003, aby zapobiec wszelkim zakłóceniom konkurencji na europejskim rynku wewnętrznym;

40. wzywa do zapewnienia pełnej spójności wszelkich polityk w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich z celami, jakie wyznaczyła sobie UE w ramach strategii lizbońskiej, tak aby umożliwić młodym rolnikom działanie w dynamicznym otoczeniu gospodarczym;

41. uważa, że w ramach „badania kontrolnego” WPR należy zachęcać do stabilizacji i zabezpieczania dochodów rolnych, co stanowi niezbędny warunek wymiany pokoleń w rolnictwie, poprzez wdrożenie na szczeblu europejskim innowacyjnych narzędzi zarządzania ryzykiem i kryzysami, aby sprostać niestabilnej sytuacji na rynku i wszelkim wahaniom cen;

42. postrzega jako kwestię priorytetową rzeczywiste uproszczenie i zwiększenie przejrzystości stosowania instrumentów i środków na rzecz młodych przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność rolniczą konieczną do zapewnienia rentowności gospodarstwa, również w przypadku jednoczesnego wykonywania innej działalności związanej ze środowiskiem wiejskim;

43. zauważa, że należy unikać niekorzystnego traktowania rolników w średnim wieku, którzy pozostaną aktywni zawodowo w perspektywie średnioterminowej, lecz nie są już uznawani za młodych rolników, chociaż również muszą sprostać nowym wyzwaniom;

44. zwraca uwagę, że ze względu na duże wymagania wobec „przyszłych przedsiębiorców” konieczne jest systematyczne wzmacnianie systemu pozaszkolnego kształcenia i szkoleń, celem zapewnienia skutecznego transferu wiedzy z badań w dziedzinie rolnictwa do sektora rolnego;

45. sądzi, że w odniesieniu do dziedziczenia spadków należy rozważyć wprowadzenie przepisów, które w większym stopniu koncentrowałyby się na utrzymaniu jednostek gospodarczych w celu uzyskania zarówno korzyści skali, jak i korzyści zakresu. Należy ułatwić warunki dziedziczenia przez osoby niebędące członkami rodziny w celu zachowania gospodarstw i umożliwienia młodym przedsiębiorcom z wykształceniem rolniczym podjęcia działalności rolniczej;

46. uważa, że krajowe mechanizmy wcześniejszej emerytury powinny być stosowane tylko wtedy, gdy rolnik przechodzący na emeryturę przekazuje gospodarstwo młodemu rolnikowi, albo że w takim przypadku powinny być przyznawane na preferencyjnych zasadach;

47. uważa, że kompleksowe plany zakładania i rozwoju przedsiębiorstw powinny ponadto uwzględniać szczególne środki związane z uznawaniem statusu młodych rolników, gwarantując tym samym równe prawa socjalne dla kobiet i mężczyzn; w tym celu konieczne jest utrzymanie w obszarach wiejskich takich niezbędnych struktur jak żłobki, przedszkola oraz usługi wspomagające matki;

48. stwierdza, że specyfika i różnorodność społeczna i kulturowa stanowią kluczowe elementy polityki waloryzacji produkcji, podobnie jak przypisanie do określonego terytorium i doskonałość metod produkcji, o czym świadczą renoma i sukces produktów rolnych z chronionym oznaczeniem geograficznym lub produktów specjalnie oznaczanych;

49. podkreśla, że edukacja żywieniowa, której orędownikami mogą stać się młodzi rolnicy, sprzyja kształtowaniu prawidłowych zachowań żywieniowych z korzyścią dla zdrowia ludzkiego i dla całego społeczeństwa, i ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje takie działania, jak np. prowadzony przez CEJA program „Tellus” czy transgraniczne projekty pilotażowe, na przykład „Uczniowie w gospodarstwie rolnym”;

50. podkreśla potrzebę zapewnienia odpowiedniej informacji dotyczącej żywności i żywienia we wszystkich formach edukacji;

51. uważa, że należy promować zawód rolnika i usługi, jakie oddaje społeczeństwu oprócz działalności produkcyjnej, aby przyciągnąć do rolnictwa więcej młodych ludzi, w szczególności tych, którzy nie pochodzą ze środowiska rolniczego;

52. uważa, że waloryzacja zawodu rolnika wiąże się z lepszym informowaniem społeczeństwa, a więc konsumentów, o aspektach WPR, w zakresie wymogów sanitarnych, środowiska naturalnego i dobrostanu zwierząt oraz warunkowości pomocy, wielofunkcyjności, jakości produkcji europejskiej, wkładu w walkę ze zmianami klimatu, niezależności żywnościowej i przyszłych wyzwań związanych z żywieniem ludności światowej, która w 2050 r. powinna osiągnąć liczbę 9 miliardów;

53. zwraca się z wnioskiem, aby wzmocnić preferencje wspólnotowe, które powinny dawać konsumentom europejskim gwarancję jakości sanitarnej i środowiskowej kupowanych produktów i stanowić rekompensatę dla rolników europejskich konkurujących z krajami trzecimi, które nie spełniają takich samych wymogów sanitarnych, środowiskowych i socjalnych;

54. stwierdza, że należy w jak największym stopniu ułatwić młodym rolnikom wykorzystanie możliwości płynących z rosnącej elastyczności popytu na towary i usługi będące efektem działalności rolniczej oraz szerszego otwarcia międzynarodowych rynków wschodzących, w perspektywie zakończenia negocjacji wielostronnych; uważa zatem, że w ramach WTO Komisja Europejska powinna wynegocjować porozumienie zapewniające sektorowi rolniczemu wystarczającą marżę, by pozostać konkurencyjnym w porównaniu z krajami trzecimi, oraz gwarantujące przyszłość młodym rolnikom; dodaje, iż w tym kontekście uwzględnienie wyzwań o charakterze niehandlowym ma nadrzędne znaczenie;

55. uważa, że młodzi rolnicy powinni mieć możliwość konkurowania z zagranicznymi konkurentami na równych warunkach; wzywa zatem Komisję Europejską, aby nadała priorytet uwzględnianiu kwestii pozahandlowych, takich jak kryteria dotyczące przywozu, zarówno w wielostronnych, jak i w dwustronnych negocjacjach handlowych;

56. zauważa, że w ramach programowania średnio- i długoterminowego konieczne jest przejęcie przez nowe pokolenie rolników odpowiedzialności w zakresie walki ze zmianami klimatu oraz ich roli partnera dla środowiska, dzięki czemu mogą przyczynić się do redukcji emisji CO2, zapewniając alternatywne, przyjazne dla środowiska źródła energii, w szczególności za pomocą produkcji biomasy i prowadzenia biogazowni;

57. z jednej strony muszą wdrażać środki na rzecz ulepszenia praktyk rolniczych oraz nadania im bardziej zrównoważonego i bardziej rentownego charakteru, z drugiej strony zaś muszą pozwolić, by rolnictwo odgrywało zasadniczą rolę w zarządzaniu elementami środowiska naturalnego i tym samym stało się przodującym sektorem w walce ze zmianą klimatu; podkreśla, iż w tym celu należy nadać politykom i środkom na rzecz młodych rolników charakter długoterminowy i zrównoważony, a także finansowo wspierać ich wysiłki w celu ochrony środowiska naturalnego;

58. pragnie zauważyć, że sektor rolniczy i leśny to jedyne przykłady działalności gospodarczej, w której dzięki procesowi fotosyntezy możliwe jest wiązanie dwutlenku węgla, co zwiększa konieczność utrzymania działalności rolniczej;

59. podkreśla znaczenie, jakie ma odpowiednie ukierunkowanie badań znajdujących zastosowanie w sektorze rolniczym w świetle reformy WPR, zachęcanie do transferu technologii i poprawa dostępu rolników do wyników badań i ostatnich innowacji związanych z metodami i narzędziami produkcji; uważa za konieczne, by europejscy rolnicy mieli łatwiejszy dostęp do wyników badań naukowych poprzez utworzenie systemów wymiany danych pochodzących z takich prac, a także dzięki koordynacji badań naukowych na szczeblu krajowym i europejskim;

60. stwierdza, że dla umożliwienia zastosowania wyników badań w praktyce oraz uwzględnienia w badaniach potrzeb sektora rolnego konieczny jest przepływ wiedzy między nauką a jej użytkownikami;

61. podkreśla, że coraz intensywniejsze wspieranie kształcenia rolników przez całe życie leży w interesie gospodarczym (poprawa produkcyjności) i środowiskowym (aktualizacja wiedzy na temat ekologicznych praktyk) Unii; zachęca w szczególności do realizacji programów sprzyjających mobilności młodych rolników w Unii (w tym programu Leonardo); nalega w szczególności na konieczność stworzenia instrumentów umożliwiających im nieobecność w gospodarstwie na czas trwania szkoleń;

62. proponuje ustanowienie programu dla młodych rolników służącego wymianie dobrych praktyk (best practice) w rolnictwie;

63. uważa, iż należy ustanowić program wymiany przeznaczony dla młodych rolników, który ułatwiałby dzielenie się dobrymi praktykami;

64. zaleca utrzymanie, doskonalenie i upowszechnianie metod produkcji wynikających ze specyfiki obszaru i dziedzictwa kulturowego europejskich rolników;

65. uważa, że temat utrzymania gruntów rolnych jest nierozerwalnie związany z kwestią rozpoczynania działalności przez młodych rolników oraz że, przy przydzielaniu gruntów, należy wprowadzić politykę traktującą priorytetowo młodych ludzi rozpoczynających działalność; zachęca Komisję do przygotowania sprawozdania na temat problemu gruntów podczas przejmowania gospodarstw przez młodych ludzi;

66. uważa, że należy lepiej wspierać integrację w społeczności poprzez uruchomienie specjalnych środków związanych z tą formą rozpoczynania działalności, które nie tylko pozwolą zmniejszyć koszty rozpoczynania działalności ponoszone przez młodych ludzi, lecz również pozwolą zorganizować pracę w sposób sprzyjający stabilności gospodarstw;

67. zwraca się z wnioskiem o utworzenie europejskiego centrum monitorowania rozpoczynania działalności oraz przekazywania gospodarstw i gruntów rolnych;

68. zaleca wprowadzenie większej elastyczności w procedurach rozpoczynania działalności i przekazywania gospodarstw przy zastosowaniu następujących środków: stopniowego rozpoczynania działalności, uwzględniania wcześniejszego doświadczenia zawodowego kandydata do rozpoczęcia działalności, jeżeli nie posiada on wymaganego poziomu wykształcenia, odstępstwa od warunku wieku, jeżeli kandydat przedstawi projekt rozpoczęcia stabilnej działalności, w szczególności na terenach o trudnych warunkach gospodarowania itp.;

69. uważa, iż należy przyjąć niezbędne środki w celu wspierania i wspomagania młodych rolników oraz radzenia im w ramach systemu pomocy na rozpoczęcie działalności, mając na celu wzrost liczby przypadków udanego rozpoczęcia działalności i jednocześnie wyeliminowanie lub zmniejszenie liczby sytuacji, w których dochodzi do porzucenia działalności czy nawet upadłości;

70. proponuje ustanowić europejski rok dialogu pomiędzy miastami a obszarami wiejskimi;

71. wzywa Komisję do wsparcia młodych rolników, chcących rozpocząć działalność, poprzez przewidywalną politykę, administrację ukierunkowaną na praktykę oraz możliwie najlepsze wsparcie zarządzania;

72. wzywa Komisję do przedłożenia w odpowiednim terminie sprawozdania okresowego dotyczącego sytuacji młodych rolników oraz przeprowadzenia konsultacji z właściwymi organizacjami młodych rolników;

73. podkreśla konieczność wspierania młodych rolników w latach następujących po rozpoczęciu działalności i przewidzenia specjalnych funduszy rezerwowych w celu zapewnienia pomocy w nieprzewidzianych sytuacjach, na przykład poważnych zdarzeń klimatycznych niszczących zbiory lub znacznego wzrostu obciążeń;

74. wzywa Komisję Europejską do przeanalizowania metod dzielenia się dobrymi praktykami z zakresu innowacyjnych technik rolniczych i zarządzania gospodarstwami wśród młodych rolników w całej Europie;

75. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

• [1]  Dz.U. C 262 z 18.9.2001, s. 153.
• [2]  Dz.U. L 277 z 21.10.2005, s. 1.

UZASADNIENIE

Wstęp

Zakończenie reformy WPR doprowadziło do powstania sytuacji wyjściowej, na którą składają się perspektywy na europejskie rolnictwo oparte na modelu wielofunkcyjnym i zwiększonej konkurencyjności, perspektywy będące przedmiotem szczególnego zainteresowania ze strony Parlamentu Europejskiego, zwłaszcza w odniesieniu do młodych rolników.

Projekt sprawozdawcy został poddany refleksji w celu wyodrębnienia zadań, jakim będą musieli sprostać młodzi rolnicy. W tym kontekście Parlament zorganizował wysłuchanie publiczne, które miało na celu uwypuklenie problemów i możliwości, jakie stoją przed młodymi rolnikami w związku ze zreformowaną WPR.

Cel sprawozdania

Celem sprawozdania jest uświadomienie zainteresowanym stronom, jak ważne jest, aby dać pierwszeństwo inicjatywom na rzecz przedsiębiorstw prowadzonych przez młodych rolników w dążeniu do rozwiązania problemów o charakterze zarówno strukturalnym, jak i normatywnym; wyniki uzyskane w ramach obecnego kierunku legislacyjnego uwidaczniają konieczność podejmowania dalszych inicjatyw na rzecz młodych przedsiębiorstw i młodych przedsiębiorców. Głównym celem jest, konkretnie rzecz ujmując, ułatwienie dostępu młodych ludzi w sektorze rolno-spożywczym, a jednocześnie dokonanie wymiany pokoleń, która zapewni większy dynamizm tego sektora.

Sytuacja obecna

Europejskie rolnictwo musi dziś sprostać wielu zadaniom: produkcja wysokojakościowej żywności, zagwarantowanie bezpieczeństwa żywności, ochrona środowiska (gleb i wody) i krajobrazu, pielęgnowanie i szerzenie lokalnych tradycji kulturowych. Z tego też powodu w ostatnich latach uwaga podmiotów działających w tym sektorze, naukowców i decydentów skupiła się nie tylko na kwestiach wydajności i zdolności konkurencyjnej różnych części sektora rolno-spożywczego, lecz również na licznych funkcjach rolnictwa i odgrywanej przez sektor pierwszy roli kluczowego elementu w pełni zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. W takiej sytuacji przedsiębiorstwa młodych rolników będą musiały zmierzyć się z wyzwaniami wynikającymi z większego otwarcia rynku na szczeblu międzynarodowym oraz uświadomić sobie spoczywającą na nich odpowiedzialność za walkę ze zmianami klimatu, których skutki dla środowiska są coraz bardziej widoczne.

Z powodu dynamiki strukturalnej obszarów wiejskich sektor pierwszy napotyka jednak trudności w wywiązywaniu się z wyżej wymienionych zadań. W Unii Europejskiej odnotowuje się mianowicie od wielu już lat tendencję do opuszczania obszarów wiejskich, zwłaszcza w sytuacjach skrajnych, jak również stały proces starzenia się ludności wiejskiej. Ponad 50% wspólnotowych przedsiębiorstw jest prowadzonych przez rolników w wieku powyżej 55 lat, a 25% przedsiębiorców rolnych ma powyżej 65 lat.

Najbardziej krytyczne sytuacje zaobserwować można zwłaszcza w południowych krajach Unii. We Wspólnocie Europejskiej rolnicy mieszczący się w przedziale wiekowym poniżej 35 lat stanowią zaledwie 7,6% wszystkich przedsiębiorców rolnych. W Austrii i w Niemczech młodzi rolnicy stanowią około 17 % ogółu rolników, w Finlandii i w Belgii ponad 14%, a we Francji i w Irlandii około 12%. Kraje śródziemnomorskie natomiast reprezentują najniższy udział młodych rolników, a zwłaszcza Portugalia (3,7%) i Włochy (5,2%).

Zachodzi więc potrzeba promowania polityk, które w pierwszym rzędzie wspierałyby włączenie młodych ludzi w ramy wielofunkcyjnego rolnictwa. Przedsiębiorstwa prowadzone przez młodych rolników okazują się zazwyczaj bardziej dochodowe i bardziej ukierunkowane na dokonywanie innowacyjnych wyborów, stosowanie przyjaznych środowisku praktyk rolniczych i większe otwarcie na potrzeby rynku.

Zainteresowanie Wspólnoty Europejskiej młodymi rolnikami sprowadzić można, w szerszym ujęciu, do promowania małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), a w ściślej sektorowym ujęciu, do uznania wielofunkcyjnego aspektu rolnictwa. W UE podejmowanie działalności przez młodych ludzi i ich pozostawanie w sektorze rolniczym może być promowane poprzez zastosowanie zarówno „horyzontalnych” instrumentów wsparcia (czyli dotyczących ogółu rolników, takich jak na przykład pomoce przyznawane na prowadzenie inwestycji w przedsiębiorstwach), jak i szczególne środki, przeznaczone dla potencjalnych beneficjentów w wieku poniżej 40 lat.

Szczególne instrumenty wspólnotowe na rzecz młodych przedsiębiorców rolnych podzielić można na dwie kategorie:

1) środki wsparcia współfinansowane z EFRROW;

2) środki przewidziane we wspólnotowych programach kształcenia i badań oraz inne działania, którymi bezpośrednio zarządza Unia Europejska, a które dotyczą również młodych rolników, takie jak polityki w zakresie wcześniejszych emerytur.

Pierwsza kategoria środków jest bardziej bezpośrednio związana z rolnictwem, lecz nie przewiduje szczególnych uregulowań w odniesieniu do młodych rolników, a przede wszystkim nie wprowadza obowiązku stosowania środków na rzecz młodych.

Rozdz. I art. 20 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 przewiduje pomoc dla młodych rolników, którzy po raz pierwszy podejmują działalność w gospodarstwie rolnym jako kierujący gospodarstwem.

W tym kontekście duże znaczenie przypisuje się planom rozwoju (inwestycji i przewidzianej działalności), w których dzięki zastosowaniu specjalnych wskaźników wykazać można wykonalność i dochodowość działań kwalifikujących się do finansowania.

Pomoc na rozpoczęcie działalności może polegać na:

- pojedynczej premii, której dopuszczalna wysokość wynosi maksymalnie 25 000 euro;

- dotacji na spłatę odsetek pożyczek zaciągniętych w celu pokrycia kosztów rozpoczęcia działalności ( kwota odpowiadająca skapitalizowanej wartości takiej dotacji nie może przekroczyć wartości pojedynczej premii).

Jeśli chodzi o wsparcie w zakresie kształcenia zawodowego i działań informacyjnych, art. 20 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 przewiduje promowanie inicjatyw mających na celu upowszechnianie wiedzy i innowacyjnych praktyk, a w szczególności przygotowanie rolników do nowego ukierunkowania produkcji na jakość, do stosowania metod produkcji bardziej odpowiednich dla ochrony i ulepszania gleb oraz do wychodzenia naprzeciw potrzebom konsumentów, a także zapewnienie im niezbędnego kształcenia w zakresie prowadzenia dochodowego gospodarstwa rolnego.

Zgodnie z postanowieniami art. 20 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 pomoc na rzecz wcześniejszych emerytur może polegać na:

- wsparciu w wysokości nieprzekraczającej 180 000 euro na rzecz rolników, którzy decydują się na zaprzestanie działalności rolniczej w celu przekazania gospodarstwa innym rolnikom;

- wsparciu w wysokości nieprzekraczającej 40 000 euro na rzecz robotników rolnych, którzy decydują się na ostateczne zaprzestanie wszelkiej pracy na roli w momencie przekazania gospodarstwa.

Wsparcie może być udzielane przez maksymalnie 15 lat.

Problemy i możliwości

W świetle przeanalizowanych elementów punkty krytyczne dotyczą w pierwszym rzędzie problemów związanych z wysokimi kosztami rozpoczynania działalności przez młodych rolników. Dotyczy to w szczególności utrzymujących się przeszkód w dostępie do kredytu i trudności z dostarczeniem gwarancji wymaganych przez instytucje finansowe, zwłaszcza jeśli chodzi o poręczenie kredytów. Trudności te są dodatkowo pogłębione przez różnice w możliwościach oferowanych rolnikom przez systemy kredytowe poszczególnych państw członkowskich. W związku z tym wysoki wskaźnik zadłużenia młodych rolników w wielu przypadkach sprawia, że wysiłki poczynione dzięki przyznaniu premii na rozpoczęcie pierwszej działalności idą na marne, a ponadto minimalizuje efekty, jakie można by uzyskać w oparciu o przepisy dotyczące pomocy państwowej, stosowanej przez liczne kraje.

Jeśli chodzi o problem związany z wypłatą premii na rozpoczęcie działalności oraz możliwością późniejszego rozdrobnienia jednostki produkcyjnej w wyniku dziedziczenia spadku, możliwe jest uzyskanie korzyści zakresu zamiast korzyści skali. Jest to mianowicie przypadek gospodarstw, których wielkość ekonomiczna niekoniecznie wpływa na dochód i które niejednokrotnie stanowią bogactwo pod względem różnorodności i specyficzności. Zgodnie z nowymi wytycznymi WPR należy wspierać ten rodzaj działań, kładąc jednocześnie nacisk na czynniki jakościowe europejskiego rolnictwa. W tym kontekście można by przewidzieć różnego rodzaju zachęty, mające na celu promowanie zarządzania gruntami rolnymi przybierającego postać spółek, takich jak:

- spółki jawne;

- spółki cywilne;

- spółki komandytowe (sp.k.);

- spółki komandytowo-akcyjne (S.K.A.);

- spółki akcyjne (S.A.);

- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.);

- spółdzielnie (zwłaszcza niewielkich rozmiarów, od 5 do 8 członków).

W większości przypadków ponadto przekazanie majątku spadkobiercom drogą dziedziczenia nie prowadzi do rozdrobnienia jednostki produkcyjnej.

W tym kontekście stwierdza się, że przy opracowywaniu programów rozwoju obszarów wiejskich udzielanie wsparcia rolnikom po raz pierwszy podejmującym działalność powinno stać się środkiem obowiązkowym, w dążeniu do przyznania szczególnego pierwszeństwa inicjatywom na rzecz młodych przedsiębiorstw. Ponadto jeśli chodzi o działalność gospodarczą kobiet, to ich kształcenie i rozwój menedżerski oraz tworzenie profesjonalizmu przedsiębiorczyń powinny preferencyjnie koncentrować się na nowych przedsiębiorstwach zarządzanych głównie przez kobiety, takich jak:

- przedsiębiorstwa indywidualne lub spółki kierowane w przynajmniej 60% przez kobiety;

- spółki osobowe i spółdzielnie złożone z kobiet;

- spółki kapitałowe, których udziały przynajmniej w 2/3 należą do kobiet.

W odniesieniu do możliwości waloryzacji produkcji i usług, jakie może zaoferować działalność rolnicza, a zwłaszcza młode przedsiębiorstwa należy zauważyć, że polityka jakości może przyspieszyć penetrację produktów o dużej specyficzności na starych rynkach i ułatwić ich dostęp do nowych rynków. Ściślejsze powiązanie i lepsze kojarzenie produktów rolnych z danym obszarem pozwala uzyskać kolejną wartość dodaną, wynikającą z bogactwa kulturowego i rolnego młodych rolników europejskich; dlatego też tę możliwość należy uznać za kapitał inwestycyjny działający na korzyść całego społeczeństwa. Młodzi rolnicy wyróżniający się dużym dynamizmem i skłonnością do innowacji będą mogli stać się bardziej konkurencyjni dzięki pierwszeństwu w dostępie do programów promocji i szerzenia wiedzy. Zwłaszcza programy promocji obejmujące kilka państw lub produktów, w których uczestniczą głównie młode przedsiębiorstwa, mogłyby zmierzać do zwiększenia pomocy na szczeblu wspólnotowym poprzez podniesienie wysokości wkładu z 50 do 60%, jak ma to obecnie miejsce w przypadku produktów owocowo-warzywnych. Na rynku wewnętrznym działania informacyjne na temat produktów rolnych i rolno-spożywczych mogłyby być adresowane w szczególności do młodzieży w wieku szkolnym i koncentrować się nie tylko na standardowych elementach, takich jak bezpieczeństwo żywności czy metody produkcji przyjazne środowisku, lecz również na tradycyjności, korzyściach płynących ze spożywania określonego produktu czy wskazówkach żywieniowych. Dzięki temu można by osiągnąć podwójny efekt: wspierać spożywanie zdrowych produktów i promować zrównoważony tryb życia.

W związku z negocjacjami wielostronnymi i w perspektywie większego otwarcia rynków trzecich młodzi rolnicy będą musieli dysponować odpowiednimi informacjami i instrumentami oceny pozwalającymi oszacować tendencje rynkowe. Obserwatoria ds. młodej przedsiębiorczości mogłyby stanowić punkt odniesienia pozwalający na osiągnięcie tego celu.

Jeśli chodzi o kwestię edukacji żywieniowej (lecz nie zdrowotnej), trzeba zauważyć, że posiadana przez rolników specjalistyczna wiedza w zakresie technologii produkcji, jakościowych i towarowych cech wytwarzanych dóbr, znajomości naturalnych siedlisk i kultury związanej z określonym działem produkcji stanowi kapitał podlegający waloryzacji i upowszechnieniu. Celem jest tu promowanie charakterystycznych cech danego produktu rolnego w dążeniu do wspierania właściwej edukacji żywieniowej i środowiskowej w myśl koncepcji: kultura, która żywi. W tym kontekście rolnictwo europejskie stanowi jedyny w swoim rodzaju model, którego upowszechnianie może zostać powierzone młodym rolnikom.

Sektory rolnictwa i leśnictwa przyczyniają się do wiązania dwutlenku węgla w glebie poprzez proces fotosyntezy i umożliwiają obieg węgla między biosferą i geosferą. Młodzi rolnicy będą z definicji budowniczymi przyszłości europejskiego rolnictwa i będą musieli zmierzyć się z wyzwaniami, jakie niosą ze sobą zmiany klimatu. Uznanie drzemiącego w sektorze rolniczym potencjału w zakresie ochrony środowiska powinno przekładać się, przy użyciu niezbędnych środków, na konkretne działania utrzymania i rozszerzania obszarów wiejskich.

Wsparcie badań znajdujących zastosowanie w sektorze rolniczym powinno być coraz lepiej ukierunkowane na zmieniające się wymagania, tak aby uwzględniać wielosektorowe podejście do działalności rolniczej.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	6.5.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	28 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Vincenzo Aita, Peter Baco, Bernadette Bourzai, Luis Manuel Capoulas Santos, Giuseppe Castiglione, Giovanna Corda, Joseph Daul, Albert Deß, Carmen Fraga Estévez, Ioannis Gklavakis, Lutz Goepel, Friedrich-Wilhelm Graefe zu Baringdorf, Lily Jacobs, Elisabeth Jeggle, Heinz Kindermann, Véronique Mathieu, Rosa Miguélez Ramos, James Nicholson, Neil Parish, María Isabel Salinas García, Agnes Schierhuber, Willem Schuth, Czesław Adam Siekierski, Donato Tommaso Veraldi, Janusz Wojciechowski, Andrzej Tomasz Zapałowski
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Liam Aylward, Esther De Lange, Ilda Figueiredo, Gábor Harangozó, Wiesław Stefan Kuc, Astrid Lulling, Kyösti Virrankoski