ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παρακτίων ζωνών στην Ευρώπη
2.7.2008 - (2008/2014(INI))
Επιτροπή Αλιείας
Εισηγητής: Ιωάννης Γκλαβάκης
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ
σχετικά με την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παρακτίων ζωνών στην Ευρώπη
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη την σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2002 σχετικά με την εφαρμογή στην Ευρώπη της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών[1],
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με τίτλο "Αξιολόγηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών στην Ευρώπη" (COM(2007)0308),
– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1198/2006 του Συμβουλίου, της 27ης Ιουλίου 2006, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας[2],
– έχοντας υπόψη την οδηγία αριθ. 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008, περί θεσπίσεως πλαισίου για κοινοτική δράση στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο περιβάλλον (Οδηγία για τη θαλάσσια στρατηγική)[3] και την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τίτλο "Θεματική στρατηγική για την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος" (COM(2005)0504),
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο "Μία ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση" (COM(2007)0575),
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 15ης Ιουνίου 2006 σχετικά με την παράκτια αλιεία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες αλιέων της παράκτιας αλιείας[4],
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 9ης Μαρτίου 2006, με τίτλο "Βελτίωση της οικονομικής κατάστασης του κλάδου της αλιείας" (COM(2006)0103) καθώς και το σχετικό ψήφισμά του της 28ης Σεπτεμβρίου 2006[5],
– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τίτλο "Μία στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας" (COM(2002)0511),
– έχοντας υπόψη τη μελέτη για το Κοινοβούλιο, σχετικά με την εξάρτηση των περιφερειών από την αλιεία[6],
– έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού του,
– έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Αλιείας (A6‑0286/2008),
A. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων ζωνών (OΔΠZ) δεν συνιστά μόνον περιβαλλοντική πολιτική αλλά και εν εξελίξει διαδικασία με σκοπό τη βελτίωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών των παράκτιων περιοχών, και την εξασφάλιση αειφόρου ανάπτυξης όλων των δραστηριοτήτων που ασκούνται σε αυτές, όπως η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια,
Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η υλοποίηση της OΔΠZ αποτελεί μακρόχρονη διαδικασία και ότι οι περισσότερες εθνικές στρατηγικές που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο της προαναφερόμενης σύστασης άρχισαν να εφαρμόζονται μόλις το 2006,
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαχείριση των παράκτιων ζωνών γινόταν ως τώρα μεσοπρόθεσμα, αγνοώντας το γεγονός ότι πρόκειται για πολύπλοκα φυσικά οικοσυστήματα που μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου,
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αποφάσεις και τα μέτρα που ελαμβάνοντο αφορούσαν μία μεμονωμένη δραστηριότητα και δεν αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της υποβάθμισης των παράκτιων ζωνών συνολικά,
E. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός εστιαζόταν έως τώρα στη γη, και δεν λάμβανε υπόψη τις επιπτώσεις ορισμένων παράκτιων δραστηριοτήτων εις βάρος άλλων που ασκούνται στην ίδια περιοχή,
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εθνικές στρατηγικές ΟΔΠΖ αναμένεται να έχουν χαμηλό κόστος εφαρμογής προσφέροντας όμως σημαντική οικονομική απόδοση,
Z. λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπήρξε επαρκής συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κλάδων στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή των μέτρων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των παράκτιων ζωνών με αποτέλεσμα να θιγούν τα συμφέροντα ορισμένων κλάδων,
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι η εφαρμογή πολιτικών ολοκληρωμένης διαχείρισης προϋποθέτει σχεδιασμό, στις παράκτιες περιοχές, των συνήθως εφαρμοζόμενων οικιστικών, τουριστικών και οικονομικών πρακτικών, καθώς και των πρακτικών που αφορούν την προστασία του τοπίου και του περιβάλλοντος,
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αποτελεσματικός συντονισμός των φορέων διαχείρισης των παράκτιων ζωνών δεν είχε καταστεί ως τώρα δυνατός παρά μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις,
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η υλοποίηση πολιτικών για την ΟΔΠΖ μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να απαιτεί τη δαπάνη μεγάλων κονδυλίων τα οποία είναι αδύνατο να καλυφθούν από τις τοπικές κοινότητες με αποτέλεσμα την προσφυγή σε ανώτερες διοικητικές βαθμίδες και καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους,
ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω της διασυνοριακής φύσης πολλών παράκτιων διεργασιών, είναι αναγκαίος ο συντονισμός και η συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο, ακόμα και με τρίτες χώρες,
ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια είναι δύο κατ' εξοχήν παράκτιες δραστηριότητες που εξαρτώνται από την ποιότητα των παράκτιων υδάτων,
ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η υδατοκαλλιέργεια δεν έχει ακόμη φθάσει σε επίπεδα τεχνολογικής ανάπτυξης που να επιτρέπει την άσκηση της εντατικής αυτής δραστηριότητας μακριά από τις παράκτιες περιοχές,
ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να συνυπολογισθεί ο θεμελιώδης και μέχρι σήμερα ελάχιστα αναγνωρισμένος ρόλος των γυναικών στις περιοχές που εξαρτώνται από την αλιεία,
ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η παράκτια αλιεία αποτελεί το 80% του κοινοτικού αλιευτικού στόλου και συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική συνοχή των παράκτιων κοινοτήτων καθώς και στην διατήρηση των πολιτιστικών τους παραδόσεων,
ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αλιεία, αν και η ίδια δεν αποτελεί πηγή ρύπανσης, υφίσταται τις συνέπειες από τη ρύπανση που προκαλούν άλλες δραστηριότητες που ασκούνται στις παράκτιες ζώνες με αποτέλεσμα την περαιτέρω υποβάθμιση της βιωσιμότητάς της,
ΙΖ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια έχουν μεγάλη οικονομική και κοινωνική σημασία διότι αναπτύσσονται κυρίως σε παράκτιες περιοχές με εύθραυστη οικονομία, πολλές εκ των οποίων είναι μειονεκτούσες και δεν παρέχουν στους κατοίκους τους εναλλακτικές δυνατότητες απασχόλησης,
ΙΗ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ύπαρξη ενός καθαρού και υγιούς θαλάσσιου περιβάλλοντος θα συμβάλλει στη μελλοντική αύξηση της αλιευτικής παραγωγής και κατά συνέπεια στη βελτίωση των προοπτικών του εν λόγω κλάδου,
ΙΘ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η υδατοκαλλιέργεια βασίζεται πλήρως στην αρχή της αειφόρου ανάπτυξης, και τυχόν περιβαλλοντικές επιπτώσεις αντισταθμίζονται βάσει των κοινοτικών ρυθμίσεων,
Κ. λαμβάνοντας υπόψη ότι σε ένα περιβάλλον όπου οι αλιευτικοί πόροι μειώνονται και όπου η παγκόσμια ζήτηση σε ψάρια και οστρακοειδή αυξάνεται, η υδατοκαλλιέργεια στην Ευρώπη αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία,
ΚΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα σε όλα τα κράτη μέλη ο χωροταξικός σχεδιασμός που να ανταποκρίνεται στις αρχές της ΟΔΠΖ για την ισόρροπη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που ασκούνται σε αυτές,
ΚΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι υφίσταται σκληρός ανταγωνισμός για την εξεύρεση χώρου στις παράκτιες ζώνες και ότι οι υδατοκαλλιεργητές και οι αλιείς έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με τους υπόλοιπους χρήστες,
ΚΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, όπως αυτές ορίζονται από το άρθρο 299, παράγραφος της Συνθήκης ΕΚ και το άρθρο 439 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν να ζητήσουν την εφαρμογή ειδικών ολοκληρωμένων εθνικών στρατηγικών επί θεμάτων ΟΔΠΖ και την κατάλληλη προσαρμογή της ΟΔΠΖ στο επίπεδο της ΕΈ,
1. τονίζει την οικονομική και κοινωνική σημασία της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας για τις παράκτιες περιφέρειες και ζητεί την ενίσχυσή τους στο πλαίσιο της OΔΠZ·
2. τονίζει την ανάγκη να εξασφαλισθεί η συμμετοχή και η επαρκής εκπροσώπηση του κλάδου της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας στις διασυνοριακές ομάδες με κεντρικό αντικείμενο τη θάλασσα, και προτρέπει την Επιτροπή να ενθαρρύνει τη διαδικασία αυτή·
3. τονίζει ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας μπορεί να συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση μέτρων στο πλαίσιο της ΟΔΠΖ καθώς υποστηρίζει δράσεις που συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη των αλιευτικών περιοχών·
4. επισημαίνει την ανάγκη να αποσαφηνισθούν οι αρμοδιότητες των διοικητικών φορέων των παράκτιων ζωνών και να θεσπισθούν συντονισμένες στρατηγικές ώστε να καταστούν αποτελεσματικότεροι·
5. αναγνωρίζει τις δυσκολίες συντονισμού μεταξύ των φορέων διαχείρισης των παράκτιων ζωνών και καλεί την Επιτροπή, στο πλαίσιο του ελέγχου της εφαρμογής της OΔΠZ, να επανεξετάσει, κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, την αναγκαιότητα ή όχι σύστασης συντονιστικού οργάνου·
6. τονίζει την ανάγκη συμμετοχής εκπροσώπων του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας σε δραστηριότητες που συνδέονται με τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη της ΟΔΠΖ, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συμμετοχή τους σε στρατηγικές αειφόρου ανάπτυξης θα αυξήσει την προστιθέμενη αξία των προϊόντων τους, και υπενθυμίζει ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας μπορεί ενδεχομένως να στηρίξει τέτοιες συλλογικές δράσεις·
7. αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο των γυναικών στις περιοχές που εξαρτώνται από την αλιεία και ως εκ τούτου καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεργασθούν για την εξασφάλιση της προώθησης και της ενσωμάτωσης της αρχής των ίσων ευκαιριών κατά τις διάφορες φάσεις της ενεργοποίησης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας, μεταξύ των οποίων οι φάσεις του σχεδιασμού, της εφαρμογής, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης, όπως προβλέπεται από το άρθρο 11 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1198/2006·
8. ζητεί την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων φορέων σε περιφερειακό επίπεδο μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση των παράκτιων ζωνών, και τη λήψη κοινών μέτρων για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής κατάστασης των τοπικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων·
9. καλεί τις εθνικές και περιφερειακές κυβερνήσεις των εξόχως απόκεντρων περιοχών να προετοιμάσουν στρατηγικές ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών με σκοπό την εξασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης των παράκτιων περιοχών·
10. υπογραμμίζει, εντός του ανωτέρω πλαισίου, την ιδιαίτερη σημασία της ορθής χωροταξίας·
11. τονίζει ότι η υδατοκαλλιέργεια για σκοπούς αποκατάστασης του πληθυσμού των αλιευτικών ειδών αποτελεί βασικό εργαλείο για την επίτευξη οικολογικής διατήρησης σε ορισμένες παράκτιες ζώνες και, επομένως, χρειάζεται προώθηση, ανάπτυξη και οικονομική στήριξη·
12. τονίζει τη σημασία της υδατοκαλλιέργειας για τη βιομηχανία τροφίμων με στόχο την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη σε ορισμένες παράκτιες κοινότητες της ΕΕ·
13. φρονεί ότι οι κλάδοι της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας πρέπει αμφότεροι να ενταχθούν σε μια εγκάρσια προσέγγιση σχετικά με όλες τις θαλάσσιες δραστηριότητες που ασκούνται στις παράκτιες ζώνες, προκειμένου να επιτευχθεί αειφόρος ανάπτυξη σύμφωνα με τις νέες κατευθύνσεις για την πολιτική της θάλασσας·
14. τονίζει την ανάγκη να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν στρατηγικές προσαρμογής στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες ζώνες, συμπεριλαμβανομένων των κλιματικών αλλαγών, συνεκτιμώντας πλήρως τις επιπτώσεις στην αλιεία και στην υδατοκαλλιέργεια·
15. πιστεύει ότι πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια συγκέντρωσης σχετικών δεδομένων κατά τρόπο που θα συμβάλλει στην ανταλλαγή και χρήση πληροφοριών για την πραγματοποίηση συγκριτικών μελετών, συμπεριλαμβάνοντας στοιχεία για την κατάσταση της βιοποικιλότητας και των αλιευτικών πόρων·
16. εκτιμά ότι πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες όσον αφορά την έρευνα στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας για την δημιουργία συστημάτων καλλιέργειας με βάση την εντατική παραγωγή σε κλειστά κυκλώματα·
17. προτείνει να δοθεί προτεραιότητα, στο πλαίσιο της ΟΔΠΖ, στα προγράμματα υδατοκαλλιέργειας που κάνουν χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που σέβονται τις περιοχές που προστατεύονται δυνάμει της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ·
18. ζητεί από την Επιτροπή να καθορίσει, κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη, σαφές χρονοδιάγραμμα βάσει του οποίου θα εξετάζεται η πρόοδος εφαρμογής της ΟΔΠΖ στην Ευρωπαϊκή Ένωση·
19. αναθέτει στον Πρόεδρο του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
1. Εισαγωγή - Η σύσταση της ΕΕ για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών
Η ιδέα της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών έχει τις ρίζες της πίσω στο 1994 όταν τότε επισημάνθηκε με ένα ψήφισμα του Συμβουλίου η ανάγκη μιας κοινοτικής στρατηγικής για τις παράκτιες ζώνες που να βασίζεται στις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.
Το 2002 η ΕΕ εξέδωσε μια σύσταση καθορίζοντας οκτώ αρχές πάνω στις οποίες θα έπρεπε να βασιστεί η ΟΔΠΖ. Με την σύσταση αυτή καλούνταν τα παράκτια κράτη μέλη να υποβάλουν στην Επιτροπή μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου 2006 εκθέσεις για την πορεία χάραξης και υλοποίησης των εθνικών στρατηγικών τους για την ΟΔΠΖ. Παράλληλα καλούνταν και η Επιτροπή να υποβάλλει έκθεση αξιολόγησης προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ως προς την πρόοδο εφαρμογής της ΟΔΠΖ.
Από τα 20 παράκτια κράτη μέλη της ΕΕ. τα 14 διαβίβασαν επίσημες εκθέσεις στην Επιτροπή, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 65% των παράκτιων κρατών μελών της ΕΕ και μήκος άνω του 70% της ευρωπαϊκής ακτογραμμής.
2. Στόχοι και προκλήσεις
Η παρούσα ανακοίνωση της Επιτροπής αξιολογεί την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως προς την εφαρμογή της ΟΔΠΖ ενώ παράλληλα σκιαγραφεί και τις ανεπάρκειες της υφιστάμενης κατάστασης.
Τα βασικά συμπεράσματα επικεντρώνονται στα εξής σημεία: δεν υπήρξε αποτελεσματικός συντονισμός για την υλοποίηση της ΟΔΠΖ, υπάρχουν κενά στην ανταλλαγή πληροφοριών, η συμμετοχή εκπροσώπων όλων των χρηστών των παράκτιων ζωνών δεν ήταν αντιπροσωπευτική, η ΟΔΠΖ βασίστηκε σε υφιστάμενες τομεακές πολιτικές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παράκτιων ζωνών, απαιτείται ανάπτυξη πολιτικών για την προσαρμογή των παράκτιων ζωνών στις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών.
3. Οι παράκτιες ζώνες σήμερα. Επιπτώσεις σε αλιεία και ιχθυοκαλλιέργεια
Κατά το παρελθόν οι παράκτιες ζώνες θεωρούνταν δευτερευούσης σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη, σήμερα όμως είναι οι πλέον εντατικά εκμεταλλευόμενες περιοχές. Η μελέτη αξιολόγησης των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της ΟΔΠΖ απαριθμεί δεκαοχτώ κατηγορίες δραστηριοτήτων που ασκούνται στις παράκτιες ζώνες καθώς και δεκατέσσερις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν λόγω της υπερεκμετάλλευσης τους.
Η αλιεία και η ιχθυοκαλλιέργεια είναι δυο εξ’ αυτών των δραστηριοτήτων, εξαρτώνται από τις παράκτιες ζώνες και συνεπώς επηρεάζονται από οποιαδήποτε μεταβολή τους. Ο κλάδος συχνά υφίσταται τις επιπτώσεις άλλων δραστηριοτήτων των παράκτιων ζωνών. Όταν για παράδειγμα το Prestige βυθίστηκε το 2002 στα ανοιχτά των Ισπανικών ακτών ρυπάνθηκαν περίπου 1.000 χλμ. ακτογραμμής μιας περιοχής που εξαρτάται οικονομικά από την αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια. Εκτιμάται ότι 41.600 άνθρωποι εξαρτιόνταν άμεσα από την αλιεία, ενώ σε ορισμένες περιοχές έως και το 47.2% του ενεργού πληθυσμού απασχολούνταν με την αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια. Περίπου 6.000 σκάφη παράκτιας αλιείας διέκοψαν την αλιεία ενώ ακόμα και όταν άρθηκε ο περιορισμός η παραγωγή ήταν μειωμένη λόγω της οικολογικής καταστροφής που είχε προκληθεί. Η πλήρης αποκατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί 10 - 25 χρόνια[1].
Εκτός από τις μαύρες παλίρροιες, οι θαλάσσιες μεταφορές ευθύνονται πολλές φορές και για την τυχαία μεταφορά επιβλαβών εξωτικών ειδών με αποτέλεσμα την μείωση της βιοποικιλότητας των οικοσυστημάτων που υπεισέρχονται[2].
Επιπτώσεις στην αλιευτική παραγωγή προκαλεί και ο ευτροφισμός των υδάτων από τα βιομηχανικά, αστικά και γεωργικά απόβλητα. Το πρόβλημα παρατηρείται έντονα στις παράκτιες και στις ημίκλειστες θαλάσσιες περιοχές. Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Συμβουλίου για την Εξερεύνηση των Θαλασσών (ICES) ο ευτροφισμός ευθύνεται για τη μείωση των ιχθυαποθέματων στην Μαύρης Θάλασσας. Το 50% της νιτρορύπανσης προέρχεται από χερσαίες παράκτιες δραστηριότητες εκ του οποίου το 50% οφείλεται σε αγροτικές δραστηριότητες, το 25% σε βιομηχανικές και το υπόλοιπο 25% σε αστικές[3]. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο σύνθετο όταν η μεταφερόμενη από τους ποταμούς ρύπανση ξεκινάει από τρίτες χώρες.
Η βιωσιμότητα της αλιείας και της ιχθυοκαλλιέργειας πλήττεται όμως και από την ραγδαία μετατροπή των φυσικών παράκτιων περιοχών σε τεχνητές επιφάνειες. Την περίοδο 1990 - 2000 υπολογίζεται ότι οι τεχνητές επιφάνειες επεκτάθηκαν κατά 190 τ.χλμ. ανά έτος. Το 61% της επέκτασης οφείλεται σε λόγους οικιστικής ανάπτυξης, τουρισμού και ψυχαγωγίας εκτοπίζοντας τις υπόλοιπες δραστηριότητες[4]. Ως τώρα ο χωροταξικός σχεδιασμός είχε χερσαίο προσανατολισμό και δεν λάμβανε υπόψη τις επιπτώσεις τις παράκτιας ανάπτυξης εις βάρος ορισμένων θαλάσσιων δραστηριοτήτων. Το αποτέλεσμα ήταν ο περιορισμός των τόπων αλιείας και η υποβάθμιση των θαλάσσιων ενδιαιτημάτων, δηλαδή των ζωνών διατροφής, ωοτοκίας και αναπαραγωγής ορισμένων ειδών. Παράλληλα, η έλλειψη χώρου αποτελεί βασικό εμπόδιο και στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συνέπειες από την υπερεκμετάλλευση των παράκτιων ζωνών θα γίνουν εντονότερες λόγω των κλιματικών αλλαγών. Αν και δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τις επιπτώσεις στην αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια, μια πρώτη μελέτη αναφέρει ότι οι μελλοντικές απώλειες στον κλάδο λόγω των κλιματικών αλλαγών εκτιμώνται στα 200 εκατ. ευρώ ετησίως. Για άλλη μια φορά οι κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες όπως η Βαλτική και η Βόρεια Θάλασσα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο[5].
4. Η αλιεία στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών
Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών έχει μεγάλο ενδιαφέρον για την αλιεία για τρείς βασικούς λόγους. Πρώτον η αλιεία είναι μια κατ' εξοχήν παράκτια δραστηριότητα και συνεπώς επηρεάζεται από τις μεταβολές του οικείου περιβάλλοντος. Πολλά αλιεύματα αντλούνται από τους πόρους των παράκτιων ζωνών ενώ παράλληλα πολλά είδη της ανοιχτής θάλασσας γεννιούνται και αναπτύσσονται στις παράκτιες ζώνες.
Δεύτερον, ενώ η αλιεία δεν αποτελεί πηγή ρύπανσης, υφίσταται τις συνέπειες από την ρύπανση που προκαλούν άλλες δραστηριότητες που ασκούνται στις παράκτιες ζώνες.
Τρίτον, το 80% του κοινοτικού αλιευτικού κλάδου αναπτύσσεται σε παράκτιες περιοχές οι οποίες παρουσιάζουν ισχυρή εξάρτηση από τον κλάδο[6]. Πρόκειται δηλαδή για περιοχές με εύθραυστη οικονομία, που δεν παρέχουν στους κατοίκους τους εναλλακτικές δραστηριότητες και στην πλειοψηφία τους είναι μειονεκτούσες. Το 2003, το 63% περίπου των αλιέων, εντοπίζονταν σε μειονεκτούσες, εξαρτώμενες από την αλιεία περιοχές[7].
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η αλιεία την τελευταία δεκαετία αντιμετωπίζει μια σημαντική κρίση λόγο της μείωσης των ιχθυαποθεμάτων και για το λόγο αυτό θα πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε κάθε άλλη αιτία υποβάθμισης της. Συγκεκριμένα, ο κλάδος υπέστη μείωση κατά 35% του αριθμού των θέσεων απασχόλησης, κατά 20% του αριθμού των σκαφών και κατά 28% των ποσοτήτων των αλιευμάτων.
Κρίνεται σκόπιμο λοιπόν να ενσωματωθεί η αλιεία στην ΟΔΠΖ, δηλαδή να εξετασθεί η ανάπτυξη και διαχείριση της αλιείας στις παράκτιες ζώνες στο πλαίσιο ανάπτυξης και διαχείρισης των παράκτιων ζωνών.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) μπορεί να συμβάλλει στην διαδικασία αυτή, καθώς χρηματοδοτεί μέτρα για τη βιώσιμη ανάπτυξη της αλιείας καθώς και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των έμβιων πόρων που ζουν σε αυτό.
Επιπλέον, μέσω του ΕΤΑ μπορούν να ενισχυθούν συγκεκριμένες αρχές της ΟΔΠΖ όπως ο συμμετοχικός σχεδιασμός και η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων των παράκτιων κοινωνιών. Πέραν τούτου, το ΕΤΑ στηρίζει και τη χρηματοδότηση ορισμένων πιλοτικών σχεδίων που ενισχύουν σημαντικά το ρόλο της αλιείας στην ΟΔΠΖ όπως την προώθηση επιλεκτικότερων και φιλικότερων προς το περιβάλλον μεθόδων αλιείας.
Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο στοιχείο για την επιτυχή ενσωμάτωση της αλιείας στην ΟΔΠΖ είναι η συμμετοχή των αλιευτικών φορέων στον σχεδιασμό της. Η αξιοποίηση της εμπειρίας των τοπικών αλιέων συμβάλλει στον προσδιορισμό των πραγματικών προβλημάτων και έτσι εξασφαλίζεται η δυνατότητα στις παράκτιες αλιευτικές κοινότητες να παραμείνουν και να συνυπάρξουν με τις υπόλοιπες δραστηριότητες που ασκούνται στις παράκτιες ζώνες.
5. Η υδατοκαλλιέργεια στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών
Η υδατοκαλλιέργεια είναι επίσης μια δραστηριότητα που ασκείται κυρίως στις παράκτιες ζώνες. Από το 1970 αναπτύσσεται ταχύτερα από οποιοδήποτε άλλο κλάδο παραγωγής τροφίμων με μέσο όρο ετήσιας ανάπτυξης 8% και ετήσιας παραγωγής που πλησιάζει τους 45 εκ. τόνους παγκοσμίως[8]. Σε ένα περιβάλλον που οι αλιευτικοί πόροι γίνονται σπάνιοι και όπου η παγκόσμια ζήτηση σε ψάρια και οστρακοειδή συνεχίζει να αυξάνεται, η υδατοκαλλιέργεια αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τα τρόφιμα και τη γεωργία προβλέπει ότι η κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων θα αυξηθεί μέχρι το 2030 κατά 50% και ότι το μεγαλύτερο τμήμα της ζήτησης θα καλυφθεί από την υδατοκαλλιέργεια. Σε νούμερα αυτό συνεπάγεται αύξηση της παραγωγής κατά 40 εκ. τόνους[9].
Η ευρωπαϊκή υδατοκαλλιέργεια θα μπορούσε κατά συνέπεια να επωφεληθεί από αυτήν την τάση και να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα όπως: η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη αγορά ιχθυηρών, έχει μακρά παράδοση σε θέματα οστρακοκαλλιέργειας και ιχθυοτροφίας σε γλυκό και θαλασσινό νερό, έχει δυναμική έρευνα αιχμής και σύγχρονη τεχνολογία, ειδικευμένους και πεπειραμένους ιχθυοτρόφους, κατάλληλες κλιματικές συνθήκες και ιδανικούς τόπους για τα εκτρεφόμενα είδη[10].
Επιπλέον πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη η συμβολή του κλάδου στην οικονομική και κοινωνική συνοχή των περιοχών στις οποίες αναπτύσσεται. Στο σύνολο της Ένωσης, η ιχθυοκαλλιέργεια ασκείται κυρίως σε παράκτιες ζώνες προσφέροντας 80.000 θέσεις εργασίας. Σε ορισμένα κράτη μέλη η αξία των προϊόντων εκτροφής είναι μεγαλύτερη από αυτήν των εκφορτωμένων προϊόντων, ενώ σε κάποια άλλα η υδατοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύει σημαντικό τμήμα της συνολικής παραγωγής. Στην Ελλάδα για παράδειγμα το 50% της συνολικής παραγωγής ετησίως προέρχεται από την ιχθυοκαλλιέργεια.
Παρόλη τη σπουδαιότητά του, ο ευρωπαϊκός τομέας της υδατοκαλλιέργειας είναι εξίσου εκτεθειμένος σε προβλήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξή του. Το κυριότερο είναι ο ελλιπής χωροταξικός σχεδιασμός και ο ανταγωνισμός με τις υπόλοιπες παράκτιες δραστηριότητες για την εξεύρεση χώρου εγκατάστασης. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αναμένεται να αποτελέσει θεμελιώδες εργαλείο για την ισόρροπη ανάπτυξη όλων των δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της ΟΔΠΖ, μεταξύ αυτών και της ιχθυοκαλλιέργειας.
Από χρηματοδοτικής πλευράς, το ΕΤΑ μπορεί να συμβάλλει στην σύνδεση της ιχθυοκαλλιέργειας με την ΟΔΠΖ αφού παρέχει την δυνατότητα συγκέντρωσης ποιοτικών στοιχείων με στόχο την κατάρτιση ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης για τις παράκτιες ζώνες. Επιπλέον ο Άξονας προτεραιότητας ΙΙ του ΕΤΑ υποστηρίζει την ανάπτυξη μεθόδων που μειώνουν τυχόν επιπτώσεις της παραγωγής προς το θαλάσσιο περιβάλλον.
6. Συμπεράσματα - Σχόλια του εισηγητή
Ο εισηγητής θεωρεί ότι η πολιτική για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών μπορεί να αποτελέσει το κατάλληλο πλαίσιο για την αειφόρο εκμετάλλευση των παράκτιων ζωνών και την βιώσιμη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που ασκούνται σε αυτές. Υποστηρίζει επίσης ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια καθώς είναι δραστηριότητες που εξαρτώνται άμεσα από τις παράκτιες ζώνες και τονίζει ότι η ολοκλήρωση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στο πλαίσιο της ΟΔΠΖ θα συμβάλλει στην ισόρροπη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που ασκούνται εκεί, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας.
Ο εισηγητής υποστηρίζει ότι αρχικά χρειάζεται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κλάδων που ασκούνται στις παράκτιες ζώνες. Εν συνεχεία απαιτείται αποτελεσματικός συντονισμός των φορέων που εμπλέκονται στη διαχείριση αυτών των περιοχών. Σε περίπτωση που η αδυναμία συντονισμού διαπιστωθεί και σε επόμενη έκθεση αξιολόγησης σχετικά με την υλοποίηση της ΟΔΠΖ, κρίνεται σκόπιμη η επανεξέταση σύστασης οργάνου για το σκοπό αυτό.
Ο συντονισμός πρέπει να βασίζεται στη κατάλληλη πληροφόρηση. Για το λόγο αυτό πρέπει να βελτιωθεί η συγκέντρωση δεδομένων για την εκπόνηση μελετών διαχείρισης των παράκτιων ζωνών. Στα δεδομένα αυτά θα πρέπει να συνεκτιμώνται και στοιχεία για την κατάσταση της βιοποικιλότητας στις παράκτιες ζώνες συμπεριλαμβανομένων και των αλιευτικών πόρων.
Η πληροφόρηση και η ανταλλαγή δεδομένων θα πρέπει να γίνεται και σε περιφερειακό επίπεδο, και με τρίτες χώρες, καθώς η περιφερειακή συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση διασυνοριακών ζητημάτων που σχετίζονται με τις παράκτιες ζώνες.
Από χρηματοδοτικής σκοπιάς ο εισηγητής τονίζει τη συμβολή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας όσον αφορά στην ένταξη της αλιείας και της ιχθυοκαλλιέργειας στο πλαίσιο της ΟΔΠΖ.
Ολοκληρώνοντας ο εισηγητής θεωρεί ότι πρέπει να καθοριστεί από την Επιτροπή, κατόπιν διαβούλευσης με τα Κράτη μέλη, ένα σαφές χρονοδιάγραμμα βάσει του οποίου θα εξετάζεται η πρόοδος εφαρμογής της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παρακτίων Ζωνών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
- [1] http://www.accede.org/prestige/documentos/efectoseconom-ing.pdf
- [2] European Environment Agency, 2006, "Priority issues in the Mediterranean environment"
- [3] http://www.ices.dk/reports/germanqsr/23222_ICES_Report_samme.pdf
- [4] Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2006, "The changing areas of coastal areas"
- [5] http://www.ipolnet.ep.parl.union.eu/ipolnet/cms/pid/1402
- [6] COM(2007)0828.
- [7] A6‑0266/2006.
- [8] FAO, 2006, "The state of world fisheries and aquaculture".
- [9] http://www.europa.nl/fisheries/press_corner/speeches/archives/speeches_2007/speech07_11_en.htm.
- [10] A6-0001/2008.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
|
Ημερομηνία έγκρισης |
26.6.2008 |
|
|
|
||
|
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας |
+: –: 0: |
21 0 0 |
||||
|
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία |
Elspeth Attwooll, Marie-Hélène Aubert, Iles Braghetto, Niels Busk, Paulo Casaca, Zdzisław Kazimierz Chmielewski, Avril Doyle, Emanuel Jardim Fernandes, Carmen Fraga Estévez, Pedro Guerreiro, Ian Hudghton, Heinz Kindermann, Rosa Miguélez Ramos, Philippe Morillon, Seán Ó Neachtain, Struan Stevenson, Catherine Stihler, Margie Sudre, Daniel Varela Suanzes-Carpegna, Cornelis Visser, Ιωάννης Γκλαβάκης |
|||||