SPRAWOZDANIE w sprawie kontroli stosowania prawa wspólnotowego - 24. Roczne Sprawozdanie Komisji

22.9.2008 - (2008/2046(INI))

Komisja Prawna
Sprawozdawczyni: Lidia Joanna Geringer de Oedenberg

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie kontroli stosowania prawa wspólnotowego - 24. Roczne Sprawozdanie Komisji

(2008/2046(INI))

Parlament Europejski,

–    uwzględniając 24. Roczne Sprawozdanie Komisji z kontroli stosowania prawa wspólnotowego (2006) (COM(2007)0398),

–    uwzględniając dokumenty robocze Komisji (SEC(2007)0975 i SEC(2007)0976),

–    uwzględniając komunikat Komisji z 5 września 2007 r. zatytułowany „Skuteczna Europa - Stosowanie prawa wspólnotowego” (COM(2007)0502),–  uwzględniając dyrektywę Rady 86/378/EWG z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników[1],

–    uwzględniając dyrektywę Rady 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP oraz TUC[2],

–    uwzględniając dyrektywę Rady 96/97/WE z dnia 20 grudnia 1996 r. zmieniająca dyrektywę 86/378/EWG w sprawie wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników[3],

–    uwzględniając dyrektywę Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne[4],

–    uwzględniając dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy[5],

–    uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/73/WE z dnia 23 września 2002 r. zmieniającą dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy[6],

–    uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/38/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich[7],

–    uwzględniając swoją rezolucję z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie 23. rocznego sprawozdania Komisji z kontroli stosowania prawa wspólnotowego w 2005 r.[8],

–    uwzględniając art. 45 i 112(2) Regulaminu,

–    uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej (A6‑0363/2008),

A.  mając na uwadze, że skuteczność polityk Unii Europejskiej zależy w znacznej mierze od ich wdrażania na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz że przestrzeganie prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie musi podlegać rygorystycznej kontroli i monitorowaniu dla zagwarantowania, że wywiera ono pożądane pozytywne skutki na codzienne życie obywateli,

B.   mając na uwadze, że właściwa kontrola stosowania prawa wspólnotowego składa się nie tylko z oceny transpozycji pod względem ilościowym, ale także z oceny jakości transpozycji oraz praktyk przyjętych w procesie stosowania prawa wspólnotowego w państwach członkowskich,

C.  mając na uwadze, że w poprzednich latach ogólna liczba postępowań w sprawie naruszenia przepisów prawa wspólnotowego wszczętych przez Komisję stale wzrastała osiągając poziom 2653 naruszeń wykrytych w 2005 r. i zmniejszyła się nieznacznie do 2518 w 2006 r. oraz, że akcesja 10 nowych państw członkowskich najwyraźniej nie wpłynęła na liczbę zarejestrowanych naruszeń,

D.  mając na uwadze, że liczba postępowań wszczętych w 2006 r. w związku z niedopełnieniem obowiązku zgłoszenia środków transpozycji w odniesieniu do UE 25 zmniejszyła się o 16% w porównaniu do 2005 r., z 1079 do 904, i że wynika z jednej strony ze zmniejszenia się liczby dyrektyw o ostatecznym terminie transpozycji w danym roku ze 123 w 2005 r. do 108 w 2006 r., a z drugiej strony – z bardziej terminowego zgłaszania środków transpozycji przez państwa członkowskie,

E.   mając na uwadze, że statystyki dostarczone przez Komisję za 2006 r. dowodzą, iż sądy wielu państw członkowskich niechętnie korzystają z mechanizmu zapytań wstępnych w oparciu o artykuł 234 Traktatu WE, co może wynikać ze słabej jeszcze znajomości prawa wspólnotowego,

F.  mając na uwadze, że zasada równości wobec prawa narzucałaby obowiązek zapewnienia obywatelom europejskim równości nie tylko w odniesieniu do prawa wspólnotowego, ale również transpozycji prawa krajowego, należałoby, aby w kontekście terminów transpozycji przepisów wspólnotowych, państwa członkowskie poza bezpośrednim odwołaniem w przepisach transpozycyjnych, publikowały w Dzienniku Urzędowym, które krajowe przepisy wdrażają dany przepis prawa wspólnotowego i jakie władze lokalne są odpowiedzialne za ich stosowanie,

G.  mając na uwadze, że skargi obywateli nie odgrywają wyłącznie symbolicznej roli w budowaniu „Europy obywateli”, lecz stanowią wymierne i skuteczne narzędzie kontroli stosowania prawa wspólnotowego,

H.  mając na uwadze, że petycje do Parlamentu są ważnym źródłem wiedzy o naruszeniach prawa wspólnotowego w państwach członkowskich, oraz fakt, że w przeciągu ostatnich lat liczba petycji znacznie się zwiększyła, sięgając poziomu ok.1000 w 2006 r.,

I.    mając na uwadze, że dziedzinami, których najczęściej dotyczą petycje są kwestie związane z uznawalnością dyplomów i kwalifikacji zawodowych, podatkami, prawem do swobodnego poruszania się po terytorium państw członkowskich UE oraz problemami związanymi z dyskryminacją,

J.    mając na uwadze, iż w 2006 r. liczba skarg złożonych do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich utrzymała się na stałym poziomie (3 830 skarg), przy czym 75% otrzymanych przez Rzecznika skarg wykraczało poza zasięg jego kompetencji dotycząc krajowych lub regionalnych administracji w państwach członkowskich, a 70% wszczętych dochodzeń dotyczyło podobnie jak w latach poprzednich Komisji Europejskiej,

K.  mając na uwadze, że zakaz dyskryminacji jest jednym z fundamentów integracji europejskiej związanym bezpośrednio z funkcjonowaniem rynku wewnętrznego - zwłaszcza z zasadą swobodnego przepływu osób, usług, towarów i kapitału, oraz gwarantującym równe prawa i szanse wszystkim obywatelom Unii Europejskiej,

L.   mając na uwadze, że obywatelstwo Unii Europejskiej, zapisane w Traktacie z Maastricht, gwarantuje jej obywatelom prawo swobodnego poruszania się po terytorium państw członkowskich, jak również pewne prawa polityczne, na których straży stoją instytucje Unii,

M. mając na uwadze, że w 2006 r. upłynął termin wdrożenia dyrektywy 2004/38/WE generalizującej prawo do swobodnego poruszania się po terytorium państw członkowskich,

N. mając na uwadze istniejące nadal dla studentów utrudnienia w swobodnym przemieszczaniu się czy dostępie do edukacji w innych państwach członkowskich Unii, w postaci barier administracyjnych czy stosowanych systemów kwotowych (dyskryminujących studentów z innych państw przy zapisywaniu się na studia); mając na uwadze, że możliwość interwencji UE jest ograniczona wyłącznie do przypadków dyskryminacji ze względu na narodowość,

O. mając na uwadze, iż artykuł 39 Traktatu WE stanowi, że swobodny przepływ pracowników oznacza zniesienie wszelkiej dyskryminacji wobec pracowników pochodzących z innych państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, płac oraz innych warunków pracy oraz, że przepisy wtórne Wspólnoty zawierają wiele regulacji mających za zadanie skutecznie przeciwdziałać tej dyskryminacji,

P.   mając na uwadze bezpośredni związek istniejący między stopniem wdrożenia prawa wspólnotowego między innymi w dziedzinie ochrony środowiska, a możliwością wykorzystania przez dane państwo członkowskie funduszy dostępnych na niezbędne prace inwestycyjne, infrastrukturalne i modernizacyjne,

Sprawozdanie roczne za 2006 r. i działania w następstwie rezolucji Parlamentu z dnia 21 lutego 2008 r.

1.   z zadowoleniem przyjmuje wyżej wspomniany komunikat Komisji z dnia 5 września 2007 r. i zapowiedź Komisji w zakresie poprawy metod pracy z myślą o określaniu pierwszeństwa oraz sprawniejszym sprawdzaniu dotychczasowych postępowań i zarządzaniu nimi; zauważa jednak, że Komisja nie odpowiedziała jeszcze ani nie podjęła działań w związku ze wspomnianą rezolucją Parlamentu z dnia 21 lutego 2008 r., w której Parlament wzywa Komisję do przedstawienia konkretnych informacji na temat różnych aspektów wdrażania prawa wspólnotowego, ze szczególnym odniesieniem do opracowania wzmiankowanej nowej metody pracy;

2.   wyraża poważne obawy, że nowa metoda pracy przewidująca odesłanie do danego państwa członkowskiego (odpowiedzialnego in primis za niewłaściwe stosowanie prawa wspólnotowego) skarg otrzymanych przez Komisję, może prowadzić do zmniejszenia jej odpowiedzialności instytucjonalnej jako "strażniczki traktatów" czuwającej nad stosowaniem prawa wspólnotowego zgodnie z art. 211 traktatu WE; zauważa, że Komisja jest często jedyną ostateczną instytucją, do jakiej obywatele mogą zgłosić przypadki niewłaściwego stosowania prawa wspólnotowego; wzywa Komisję do przedstawienia Parlamentowi do listopada 2008 r. pierwszego sprawozdania w sprawie metod i rezultatów osiągniętych w pierwszych 6 miesiącach trwania projektu pilotażowego, który rozpoczął się 15 kwietnia 2008 r. z udziałem 15 państw członkowskich;

3.   podkreśla, że artykuł 211 Traktatu WE powierza Komisji instytucjonalną odpowiedzialność za czuwanie nad stosowaniem postanowień Traktatu, jak również środków przyjętych przez instytucje na jego podstawie, oraz że artykuł 226 tego Traktatu upoważnia Komisję do podjęcia działania przeciwko państwom członkowskim w przypadku uchybienia wynikającym z niego zobowiązaniom;

4.  wzywa Komisję do szerokiego stosowania zasady zgodnie z którą, wszelka korespondencja potencjalnie informująca o przypadkach łamania prawa wspólnotowego powinna być rejestrowana jako skarga, chyba że dotyczy ona wyjątkowych okoliczności, o których mowa w pkt. 3 załącznika do komunikatu Komisji w sprawie "Kontaktów ze skarżącym w odniesieniu do naruszeń prawa wspólnotowego" (COM(2002)0141); wzywa Komisję do poinformowania Parlamentu o sposobie, w jaki zasada ta będzie przestrzegana po wejściu w życie nowej metody; wzywa Komisje do informowania i konsultowania z Parlamentem wszelkich zmian wyjątkowych kryteriów uzasadniających brak rejestracji skargi;

5.   zauważa, że głównymi problemami związanymi z procedurą w sprawie naruszenia są jej trwanie (średnio 20,5 miesiąca od rejestracji przypadku we wskazanym terminie do wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości na mocy art. 226 Traktatu WE) oraz ograniczone wykorzystanie art. 228; wzywa Komisję do poczynienia wszelkich starań w celu skrócenia stosunkowo długich terminów rozpatrywania skarg czy petycji, a także do znalezienia praktycznych rozwiązań dla przedstawionych problemów poprzez decydowanie po otrzymaniu sprawy czy właściwsze jest zastosowanie alternatywnych metod, takich jak SOLVIT, który wciąż nie jest w wystarczającym stopniu promowany;

6.   zauważa znaczący wzrost przypadków naruszeń wynikających z utrzymującego się nieprzestrzegania orzeczeń Trybunału zrewidowanych w 2006 r. i podkreśla dwa przypadki nałożenia kar pieniężnych na państwa członkowskie; wzywa Komisję do większej stanowczości w stosowaniu artykułu 228 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w celu zapewnienia właściwego stosowania orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich;

7.   z uwagi na stale utrzymujący się problem niedotrzymywania przez państwa członkowskie terminu transpozycji dyrektyw, zwraca się do Komisji z prośbą o przedstawienie listy dyrektyw o najniższym wskaźniku wdrożenia, wraz z wyjaśnieniem możliwych przyczyn takiego stanu rzeczy;

8.  wyraża zadowolenie z powodu wysiłków niektórych dyrekcji generalnych, w szczególności dyrekcji ds. ochrony środowiska, na rzecz poprawy kontroli zgodności przewidzianych w tych dyrektywach, a jednocześnie wyraża niezadowolenie odpowiedziami Komisji na temat poufności badań w zakresie zgodności; ponownie wzywa Komisję do opublikowania na jej stronie internetowej badań zamówionych przez poszczególne dyrekcje generalne w sprawie oceny zgodności krajowych środków wykonawczych z przepisami wspólnotowymi;

9.   zwraca uwagę na niewystarczający poziom współpracy z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości sądów krajowych większości państw członkowskich, które wciąż niechętnie stosują zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego; ponadto zauważa bardzo istotną rolę, jaką w poprawnym stosowaniu prawa wspólnotowego odgrywa mechanizm zapytań wstępnych;

10. popiera wobec powyższego wysiłki Komisji w celu określenia obszarów, w których użyteczne mogłyby być dodatkowe szkolenia dla sędziów krajowych, przedstawicieli zawodów prawniczych i urzędników krajowych organów administracji w zakresie prawa wspólnotowego;

Współpraca międzyinstytucjonalna

11. wyraża przekonanie, że porozumienia dotyczące kontroli wdrażania prawa wspólnotowego i ścisła współpraca pomiędzy Komisją, Radą Unii Europejskiej, Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich i właściwymi komisjami Parlamentu mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia skutecznej interwencji we wszystkich przypadkach, w których składający petycję złożył uzasadnioną skargę dotyczącą naruszenia prawa wspólnotowego;

12. zwraca uwagę, że choć liczba zgłoszeń rzeczywistych naruszeń prawa wspólnotowego w ramach liczby napływających petycji jest niewielka (w 2006 r. było ich 4), to są one niezastąpionym źródłem informacji o najważniejszych potrzebach obywateli i powinny być wskazówką dla Komisji odnośnie podejmowanych inicjatyw legislacyjnych;

13. podkreśla potrzebę zwiększenia działalności informacyjnej wobec obywateli w celu lepszego ukierunkowania skarżących, by zwracali się do organu wyposażonego w najlepsze kompetencje do zajęcia się ich sprawami czy to na szczeblu krajowym czy europejskim; postuluje wspieranie kultury dobrej administracji i obsługi w instytucjach europejskich w celu zapewnienia obywatelom należytego traktowania i pełnego korzystania ze swoich praw;

14. sugeruje, by Komisja nadal rozważała możliwość wykorzystania swoich przedstawicielstw w państwach członkowskich do obserwowania i monitorowania wdrażania przepisów w terenie;

15. podkreśla potrzebę rozważenia uprzednio dyskutowanej idei dotyczącej ogólnego punktu składania wszelkich skarg przez obywateli i dla wszystkich problemów dotyczących kontrolowania stosowania prawa wspólnotowego, zważywszy, że aktualnie obywatele mają do wyboru liczne opcje (petycje, skargi, Rzecznik Praw Obywatelskich, SOLVIT, itd.) oraz, w związku z tym że zcentralizowany system oznaczania mógłby przynieść lepsze rezultaty przy dotrzymaniu terminów;

16. z zadowoleniem przyjmuje fakt uzupełniania przez Komisję rocznych sprawozdań w sprawie kontroli stosowania prawa wspólnotowego aneksami, które uszczegóławiają zawarte w tych sprawozdaniach informacje oraz przedstawiają istotne statystyki;

17. uważa, ze stałe komisje Parlamentu powinny odgrywać bardziej aktywną rolę w kontrolowaniu stosowania prawa wspólnotowego; jest przekonany, że komisje te powinny otrzymać odpowiednie wsparcie administracyjne, aby mogły skutecznie wypełniać tę rolę; wzywa grupę roboczą ds. reformy Parlamentu, Komisję Budżetową i inne organy Parlamentu do zbadania możliwości wprowadzenia specjalnej grupy zadaniowej w sekretariacie każdej z komisji dla zagwarantowania stałej i skutecznej kontroli stosowania prawa wspólnotowego;

Współpraca między Parlamentem Europejskim a parlamentami krajowymi

18. wzywa do zacieśnienia współpracy między Parlamentem a parlamentami krajowymi w celu promowania i zwiększenia skutecznej kontroli stosowania prawa wspólnotowego na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; uważa, że parlamenty krajowe mają do odegrania znaczącą rolę w monitorowaniu stosowania prawa wspólnotowego, przyczyniając się tym samym do wzmocnienia legitymacji demokratycznej Unii Europejskiej i jej zbliżenia do obywateli;

19. uważa, że w oparciu o protokół w sprawie parlamentów krajowych załączony do Traktatu Amsterdamskiego, polityki odnoszące się do obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powinny podlegać specjalnemu zaangażowaniu parlamentów krajowych i COSAC; zaangażowanie to powinno dotyczyć zarówno fazy przygotowawczej procesu decyzyjnego, jak i wprowadzania w życie przepisów wspólnotowych, tak by umożliwić ustawodawcy europejskiemu i krajowemu przyjęcie koniecznych aktualizacji w sektorach, które pozostają w zakresie wspólnych kompetencji; w związku z tym wzywa właściwe komisje parlamentarne na szczeblu krajowym i europejskim do podjęcia stałych kontaktów w sprawie poszczególnych zagadnień legislacyjnych, dzieląc się wszelkimi informacjami, które mogą być użyteczne w coraz bardziej przejrzystym i skutecznym procesie legislacyjnym na szczeblu europejskim i krajowym; popiera organizowanie spotkań ustawodawców europejskich, na wzór odbytych w dniu 6 kwietnia 2008 r. spotkań z udziałem przedstawicieli parlamentów krajowych przy okazji rewizji decyzji ramowej w sprawie walki z terroryzmem, w trakcie których możliwe było dokonanie oceny nie tylko problemów związanych ze stosowaniem obowiązujących przepisów europejskich, ale również odpowiedniości propozycji zmian przedłożonych do zbadania przez Radę;

20. zwraca uwagę, że zgodnie z przewidzianym w Traktacie Lizbońskim mechanizmem kontroli przestrzegania zasady subsydiarności, rola parlamentów krajowych w procesie tworzenia prawa wspólnotowego istotnie wzrośnie;

Zwalczanie dyskryminacji w Unii Europejskiej

21. zwraca uwagę, że pojęcie obywatelstwa w znaczący sposób rozszerza zakaz dyskryminacji;

22. odnotowuje fakt, iż w ostatnim czasie nastąpił rozwój orzecznictwa ETS w oparciu o pojęcie obywatelstwa UE odnośnie swobodnego przemieszczania się, z którego wynika, że państwa członkowskie nie mogą traktować mniej korzystnie swoich obywateli którzy skorzystali z prawa przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim, w stosunku do tych którzy z tego prawa nie skorzystali;

23. wzywa państwa członkowskie do respektowania praw wynikających z obywatelstwa Unii, w tym prawa do korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do Parlamentu Europejskiego, co ma szczególne znaczenie w kontekście zbliżających się w 2009 r. wyborów;

24. odnotowuje, że do Parlamentu wpływają petycje, w których podnoszony jest zarzut łamania postanowień dyrektywy 2004/38/WE przez niektóre państwa członkowskie; biorąc pod uwagę fundamentalne znacznie tej dyrektywy dla zapewnienia prawa do swobodnego poruszania się po Unii jej obywatelom; zwraca uwagę, że Komisja zapowiedziała w drugiej połowie 2008 r. raport z wdrażania tej dyrektywy;

25. wzywa Komisję do dokładnego monitorowania transpozycji dyrektyw 2000/43/WE i 2000/78/WE oraz zgodności z ich postanowieniami ustawodawstwa państw członkowskich wynikającego z tej transpozycji, jak i do dalszego wywierania nacisku na państwa członkowskie – za pomocą postępowań w sprawie naruszenia przepisów oraz w sprawie nieprzestrzegania przepisów – by respektowały spoczywające na nich zobowiązania dotyczące pełnej i jak najszybszej transpozycji tych dyrektyw; uważa, że właściwa komisja parlamentarna Parlamentu powinna uczestniczyć w bieżącym monitorowaniu obowiązków państw członkowskich wynikających z tych dyrektyw;

26. odnotowuje z zadowoleniem przyjęcie przez Komisję w dniu 2 lipca 2008 r.., zapowiedzianego w rocznej strategii politycznej na 2008 r., projektu horyzontalnej dyrektywy, wprowadzającej zasadę równego traktowania poza sektorem zatrudnienia i gwarantującej równy dostęp do towarów, usług, mieszkań, szkolnictwa, ochrony socjalnej i przywilejów socjalnych, która stanowi istotne uzupełnienie obecnego pakietu antydyskryminacyjnego;

27. wzywa Komisję do dokładnej analizy przypadków stosowania przez państwa członkowskie ograniczeń niezależnych od narodowości w dostępie do edukacji dla studentów z innych krajów, w celu zagwarantowania swobodnego przepływu studentów i równości w ich traktowaniu przez systemy szkolnictwa wyższego tych państw;

28. apeluje szczególnie do tych państw, które w największym stopniu mogą skorzystać z funduszy strukturalnych w ramach wieloletnich ram finansowych na lata 2007-2013, o szybkie i właściwe dostosowanie prawa krajowego do norm europejskich, zwłaszcza w dziedzinie ochrony środowiska, i o uczynienie procedur przetargowych przejrzystymi dla obywatela w celu skutecznego wykorzystania dostępnych środków strukturalnych i przyspieszenia rozwoju społeczno- gospodarczego regionów;

29. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiemu Trybunałowi Sprawiedliwości i Europejskiemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich, jak również parlamentom krajowym oraz rządom państw członkowskich.

• [1]  Dz.U. L 225 z 12.8.1986, s. 40.
• [2]  Dz.U. L 145 z 19.6.1996, s. 4.
• [3]  Dz.U. L 46 z 17.2.1997, s. 20.
• [4]  Dz.U. L 180 z 19.7.2000, s. 22.
• [5]  Dz.U. L 303 z 2.12.2000, s. 16.
• [6]  Dz.U. L 269 z 5.10.2002, s. 15.
• [7]  Dz.U. L 158 z 30.4.2004, s. 77; sprostowanie Dz.U. L 229 z 29/06/2004, s. 35.
• [8]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0060.

UZASADNIENIE

Wprowadzenie

Niniejsze sprawozdanie ma na celu ocenę przeprowadzonej przez Komisję kontroli stosowania prawa wspólnotowego w 2006 r. W pracach nad dokumentem wykorzystano 24. roczne sprawozdanie Komisji z wdrażania prawa wspólnotowego wraz z aneksami, sprawozdania Komisji Prawnej oraz uchwały Parlamentu Europejskiego z poprzednich lat, Roczne Sprawozdanie z prac Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich za 2006 r., informacje uzyskane od odpowiednich służb Komisji, oraz opracowania naukowe. Zwrócono też szczególną uwagę na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS).

Na mocy art. 211 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) Komisja Europejska jako "strażniczka Traktatów" jest zobowiązana czuwać nad tym, aby prawo wspólnotowe było właściwie wdrażane i przestrzegane w państwach członkowskich. Temu celowi służy również procedura przewidziana w art. 226 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, która upoważnia Komisję do wszczęcia postępowania przeciwko państwu, które nie wywiązuje się z obowiązków wynikających z przynależności do Unii Europejskiej. Komisja może wszcząć postępowanie z własnej inicjatywy lub na skutek skargi złożonej przez obywatela lub inne państwo członkowskie do Komisji, wskutek petycji złożonej przez obywatela do Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego lub wskutek interwencji Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Postępowanie może zakończyć się rozwiązaniem polubownym lub, jeżeli nie jest ono możliwe, wyrokiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który w dalszym postępowaniu może również nałożyć karę pieniężną na państwo członkowskie (art. 228 TWE).

Jak Parlament wielokrotnie podkreślał, możliwość złożenia skargi do Komisji, do Parlamentu czy też do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich ma też znaczenie jako element kształtowania wśród obywateli świadomości przynależności do "wspólnoty prawa", jaką jest Unia Europejska. Jest to szczególnie istotne z uwagi na ograniczony dostęp obywateli do europejskiego wymiaru sprawiedliwości wynikający z zaostrzonych wymogów dopuszczalności skargi indywidualnej przed ETS.

Jednocześnie, Parlament Europejski w swoich poprzednich uchwałach dotyczących monitorowania stosowania prawa wspólnotowego, w szczególności w przyjętej 21 lutego br. uchwale w oparciu o Sprawozdanie Moniki Frassoni, wyrażał swój niepokój zarówno nieprzejrzystym procesem rejestracji skarg wpływających do Komisji od obywateli, jak i długimi procedurami poprzedzającymi zobowiązanie państw członkowskich do właściwego wdrożenia prawa w drodze wyroku ETS.

Wobec powyższego, Parlament przyjął z zadowoleniem komunikat Komisji zatytułowany „Skuteczna Europa - Stosowanie prawa wspólnotowego'' COM(2007)0502 i zapowiedź Komisji dotyczącą poprawy metod pracy z myślą o określaniu pierwszeństwa oraz sprawniejszym sprawdzaniu dotychczasowych postępowań i zarządzaniu nimi. Uruchomiony 15 kwietnia br. w celu przetestowania nowych metod pracy projekt pilotażowy z udziałem 15 państw powinien zostać poddany wstępnej ocenie przed upływem pierwszego roku.

Z analizy Rocznego Sprawozdania z prac Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że w 2006 r. liczba skarg złożonych do Rzecznika utrzymała się na stałym poziomie (3 830 skarg), podobnie jak tych w Komisji Petycji (1016 petycji), przy czym odsetek skarg uznawanych w obu przypadkach za wykraczające poza zakres kompetencji był wciąż bardzo znaczący (75% w przypadku Rzecznika i 30% w przypadku Komisji Petycji), co świadczy o ciągłej potrzebie właściwego informowania obywateli UE na temat prawodawstwa i polityki UE oraz uprawnień poszczególnych instytucji.

Z uwagi na znaczną ilość petycji adresowanych zarówno do Komisji Europejskiej jak i Parlamentu szczególna rola przypisywana jest koordynacji działań miedzy tymi instytucjami. Mając na uwadze, iż Komisja Petycji polega między innymi na działaniach Komisji Europejskiej w zakresie badania potencjalnych naruszeń prawa, zalecenia tej pierwszej pozostają głównym instrumentem umożliwiającym znalezienie najwłaściwszej odpowiedzi na kwestie poruszone przez osobę skarżącą. Wskazane jest zatem, aby odpowiedzi te miały charakter szczegółowy, wykraczały poza szablon odpowiedzi udzielanej przez państwa członkowskie i były wzbogacone np. o niezależne dochodzenie, w celu przedstawienia bardziej spójnego podejścia do poszczególnych kwestii.

Mając na uwadze, iż 70% wszczętych przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w 2006 r. dochodzeń dotyczyło, podobnie jak w latach poprzednich., Komisji Europejskiej, duże znaczenie ma współpraca Rzecznika z Komisją Europejską mająca na celu położenie nacisku na stosowanie przez tę drugą podstawowych zasad dobrej administracji i poprawy sytuacji w dziedzinach, które pojawiają się najczęściej w prowadzonych przez Rzecznika dochodzeniach.

Sprawozdanie z kontroli stosowania prawa wspólnotowego w 2006 r.

Całkowita liczba postępowań w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego wszczętych przez Komisję zmniejszyła się nieznacznie z 2653 przypadków w 2005 r. do 2518 w 2006 r. Na dzień 31 grudnia 2006 r. na 2518 zarejestrowanych postępowań 1642 było w toku. Zmniejszyła się także nieznacznie lista zarejestrowanych skarg, z 1154 w 2005 r. do 1049. Skargi stanowiły 41,7 % całkowitej liczby naruszeń przepisów wykrytych w 2006 r. Jeżeli chodzi o państwa UE 25, liczba postępowań w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego wszczętych przez Komisję na podstawie własnych dochodzeń wzrosła z 433 w 2005 r. do 565 w 2006 r. (tj. o 24 %).

Liczba postępowań wszczętych w związku z niedopełnieniem obowiązku zgłoszenia środków transpozycji w odniesieniu do UE 25 zmniejszyła się o 16 % w porównaniu do 2005 r., z 1079 do 904. Zmiana ta wynika z dwóch czynników: zmniejszenia się liczby dyrektyw o ostatecznym terminie transpozycji w tym roku ze 123 w 2005 r. do 108 oraz bardziej terminowego zgłaszania środków transpozycji przez państwa członkowskie. Czas niezbędny do rozpatrzenia wszystkich przypadków naruszeń w okresie od 1999 r. do 2005 r., liczony od rejestracji przypadku we wskazanym terminie do wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości na mocy art. 226 TWE, wynosił średnio 20,5 miesiąca, w porównaniu do 24 miesięcy w latach 1999-2002.

Zwalczanie dyskryminacji w Unii Europejskiej

Zakaz dyskryminacji zapisany w art.12 (zakaz dyskryminacji ze względu na narodowość) i 13 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię, światopogląd, wiek, orientację seksualną, niepełnosprawność) jest jednym z fundamentów integracji europejskiej. Jest również bezpośrednio związany z zasadą wolnego przepływu osób, usług, towarów i kapitału.

Obywatelstwo Unii Europejskiej, zapisane w Traktacie z Maastricht (art. 17 TWE), gwarantuje jej mieszkańcom określone prawa (prawo swobodnego poruszania się po terytorium państw członkowskich, bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego, prawo do opieki dyplomatycznej poza granicami Unii Europejskiej, prawo do korespondencji z Instytucjami Europejskimi, w tym prawo do petycji do Parlamentu Europejskiego), na których straży stoją instytucje Unii Europejskiej.

Analiza orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że obywatelstwo rozszerza w znaczący sposób zakaz dyskryminacji. Tradycyjnie prawo wspólnotowe zakazywało państwom członkowskim gorszego traktowania obcokrajowców w stosunku do własnych obywateli. Obecnie, państwa członkowskie nie mogą traktować mniej korzystnie własnych obywateli, którzy skorzystali z praw gwarantowanych Traktatem w stosunku do tych, którzy z tych praw nie skorzystali (np. Sprawa C‑520/04, Turpeinen i Sprawa C‑192/05, Tas-Hagen).

Państwa członkowskie są zobowiązane zagwarantować obywatelom prawa wynikające z ich statusu jako obywateli Unii. W kontekście zbliżających się wyborów do Parlamentu Europejskiego, należy zwrócić szczególną uwagę na prawo do uczestniczenia w tych wyborach.

· prawo do swobodnego poruszania się obywateli Unii

W 2006 r. roku minął termin transpozycji dyrektywy 2004/38/WE, która generalizuje zasadę wolnego poruszania się po terytorium państw członkowskich dla obywateli Unii. W przeciwieństwie do poprzednich dyrektyw z zakresu wolnego przepływu osób, które były dyrektywami sektorowymi, dyrektywa 2004/38/WE zawiera horyzontalne wytyczne odnoszące się do obywateli Unii i członków ich rodzin.

Według danych dostarczonych przez Komisję w wielu państwach członkowskich pojawiły się problemy zarówno z komunikacją krajowych środków transpozycji jak i z ich jakością. Do dnia dzisiejszego większość państw wywiązała się z pierwszego obowiązku. 19 marca 2008 r. Komisja skierowała do ETS sprawę przeciwko Wielkiej Brytanii odnośnie braku komunikacji krajowych środków wykonawczych. Aktualnie Komisja sprawdza również jakość środków transpozycji w przypadku Malty oraz Włoch.

Ponadto do Parlamentu regularnie napływają petycje, których autorzy skarżą się na łamanie przez państwa członkowskie postanowień dyrektywy. Przykładowo w listopadzie 2006 r. do Komisji Petycji wypłynęła skarga obywatela Wielkiej Brytanii, z której wynikało, że dyrektywa jest łamana przez władze tego państwa. Wymagały one od żony skarżącego, obywatelki państwa trzeciego posiadającej prawo stałego pobytu w Belgii, wizy, co wydawało się niezgodne z dyrektywą 2004/38/WE. Skarga została przekazana do Komisji, która zwróciła się do władz Wielkiej Brytanii z prośbą o wyjaśnienia. Jak to tej pory Parlament nie został poinformowany o wyniku tych wyjaśnień.

Wydaje się więc zasadną zapowiedź przygotowania przez Komisję raportu z wdrażania dyrektywy w 2008 r.

· dyskryminacja ze względu na pochodzenie rasowe i dyskryminacja w zatrudnieniu

W 2006 r. do Komisji wpłynęło 57 nowych skarg dotyczących zatrudnienia. Z jednej strony, pewna ilość spraw poruszała problem domniemanego niewłaściwego stosowania artykułów Traktatu i/lub zasad zawartych w prawodawstwie wtórnym (tj. przepisów w rozporządzeniach) w dziedzinie zabezpieczenia społecznego i swobodnego przepływu pracowników. Z drugiej strony, skargi odnosiły się do naruszeń prawa wspólnotowego w dziedzinie prawa pracy, zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Dyrektywa o równości rasowej (dyrektywa 2000/43/WE) i dyrektywa o równości w zatrudnieniu (dyrektywa 2000/78/WE) nakładają na państwa członkowskie obowiązek stworzenia ram prawnych zakazujących dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, wiek, niepełnosprawność lub orientację seksualną, wprowadzając w życie zasadę równego traktowania. Dyrektywy chronią wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej, także tych, którzy nie są obywatelami UE, zabraniając dyskryminacji w obszarze zatrudnienia, pracy i kształcenia zawodowego. Oba akty prawne zostały przyjęte w 2000 r. i mają charakter innowacyjny, gdyż zobowiązują państwa członkowskie m.in. do powołania organów promujących równe traktowanie wszystkich osób bez względu na pochodzenie rasowe czy etniczne.

Mimo, iż termin wdrożenia dyrektyw upłynął w 2003 r., część państw nadal nie transponowała ich zapisów. W lutym 2006 r. Komisja wszczęła postępowanie o naruszenie prawa wspólnotowego w związku z niezgodnością krajowego ustawodawstwa z zapisami dyrektywy o równości rasowej (dyrektywa 2000/43/WE) w stosunku do 11 państw starej 15-tki., a w czerwcu tego samego roku wobec dziesięciu nowych krajów. W grudniu 2006 r. Komisja wszczęła postępowanie o naruszenie prawa w związku z niezgodnością krajowych środków transpozycji z zapisami dyrektywy o równości w zatrudnieniu (dyrektywa 2000/78/WE) w stosunku do 18 państw członkowskich. Niezgodność krajowych środków transpozycji dotyczy głównie ograniczeń zasięgu osobowego i materialnego prawa krajowego w stosunku do dyrektywy, braku zgodności krajowych definicji dyskryminacji oraz niespójnych przepisów dotyczących ochrony poszkodowanych.

· dyskryminacja w edukacji i szkolnictwie

Należy zwrócić uwagę, że nadal istnieje wiele przeszkód uniemożliwiających studentom swobodne przemieszczenie się po całej Unii Europejskiej. Ze względu na ograniczone kompetencje UE w tym zakresie, przeszkody te często nie stanowią naruszenia przepisów prawa wspólnotowego.

W 2006 do Komisji wpłynęło 15 nowych skarg, dotyczących następujących problemów:

§ uznawania dyplomów:

W kwestiach uznawania dyplomów UE może interweniować jedynie w przypadkach dyskryminacji ze względu na narodowość. W wielu sytuacjach przeszkody mają charakter wyłącznie administracyjny, jak np. czas trwania czy koszt procedur uznawania dyplomów. W 2006 r. wszczęto dwa postępowania w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego. W pierwszym przypadku po otrzymaniu uzasadnionej opinii państwo członkowskie (Grecja) zmieniło swoje przepisy. W drugim przypadku, dotyczącym Portugalii, uzasadnioną opinię wysłano na początku 2007 r.

§ dostępu do edukacji :

Mając na uwadze obowiązujący zakaz dyskryminacji ze względu na narodowość, w 2006 r. odkryto jeszcze jeden problem, wynikający z różnic w organizacji systemów edukacyjnych państw członkowskich. W Austrii i Belgii stosowanie zasady równego traktowania doprowadziło do znacznego zwiększenia się liczby studentów z innych państw UE, ponieważ państwa te realizują politykę swobodnego dostępu do studiów wyższych dla swoich obywateli, podczas gdy ich państwa sąsiedzkie (Niemcy i Francja) stosują ściśle zasadę zamkniętej listy w odniesieniu do niektórych kierunków studiów. W rezultacie Austria i Belgia przyjęły system kwotowy, dyskryminujący studentów z innych państw przy zapisywaniu się na studia. Tego typu odmienne traktowanie można zaakceptować jedynie, jeżeli jest ono oparte na obiektywnych przesłankach, niezależnych od obywatelstwa osób, których dotyczy, oraz proporcjonalne do zamierzonego celu, a jak dotąd nie wykazano, że tak jest.

· dyskryminacja ze względu na płeć

Wszczęte przez Komisję w 2006 r. postępowania o naruszenie prawa wspólnotowego dotyczyły braku komunikacji krajowych środków transpozycji dyrektyw 86/378/EWG oraz 96/97/WE w sprawie równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie zabezpieczenia społecznego oraz dyrektywy 96/34/WE w sprawie urlopu rodzicielskiego.

Komisja wydała także uzasadnione opinie w przypadku dyrektywy 2002/73/WE w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy. Jak dotąd tylko jedno państw członkowskie - Hiszpania, transponowała w całości zapisy tej dyrektywy, mimo iż termin transpozycji minął w październiku 2005 r. Dziewięć państw członkowskich poinformowało Komisję o krajowych środkach wykonawczych tuż przed upływem właściwego terminu, co zakończyło się wszczęciem wobec nich postępowania o naruszenie prawa wspólnotowego. Aktualnie procedura ta utrzymana jest wciąż jeszcze w stosunku do Luksemburga oraz Belgii. Orzeczenie ETS z 6 marca 2008 r. potwierdza, że Luksemburg nadal nie dokonał pełnej transpozycji.

Dodatkowy aspekt stosowania prawa wspólnotowego

Właściwa transpozycja dyrektyw i stosowanie prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie stanowi często niezbędny warunek skorzystania z dostępnej pomocy strukturalnej w zakresie projektów inwestycyjnych i infrastrukturalnych, które z kolei stanowią szansę na rozwój poszczególnych regionów państw członkowskich oraz podniesienie jakości życia obywateli.

W 2006 r. do Komisji wpłynęło 28 nowych skarg, które dotyczyły procesu selekcji projektów w ramach różnych program unijnych, alokacji kontraktów w drodze procedury przetargowej, wpływu unijnego prawodawstwa na środowisko, oraz niewłaściwego wydatkowania pieniędzy publicznych w drodze błędnych inwestycji z zakresu dróg i innych dużych projektów infrastrukturalnych.

Przykładem niemożliwości skorzystania z dostępnej pomocy strukturalnej, spowodowanej brakiem wdrażania prawa wspólnotowego, jest  niezgodność polskiej ustawy o ochronie środowiska z dyrektywami UE oraz niewyznaczenie obszarów „Natura 2000”.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	9.9.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	26 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Marek Aleksander Czarnecki, Bert Doorn, Monica Frassoni, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Othmar Karas, Piia-Noora Kauppi, Klaus-Heiner Lehne, Katalin Lévai, Antonio Masip Hidalgo, Hans-Peter Mayer, Manuel Medina Ortega, Aloyzas Sakalas, Francesco Enrico Speroni, Daniel Strož, Rainer Wieland, Jaroslav Zvěřina, Tadeusz Zwiefka
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Sharon Bowles, Vicente Miguel Garcés Ramón, Jean-Paul Gauzès, Georgios Papastamkos, Gabriele Stauner, József Szájer, Jacques Toubon, Ieke van den Burg
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Victor Boştinaru, Renate Weber