SPRAWOZDANIE w sprawie wniosku o uchylenie immunitetu Massima D'Alemy

6.11.2008 - (2008/2298(IMM))

Komisja Prawna
Sprawozdawca: Klaus-Heiner Lehne

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie wniosku o uchylenie immunitetu Massima D'Alemy

(2008/2298(IMM))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając wniosek o uchylenie immunitetu Massima D'Alemy, przekazany przez prokuratora sądu w Mediolanie w dniu 30 maja 2008 r., ogłoszony na posiedzeniu plenarnym w dniu 16 czerwca 2008 r.,

–   uwzględniając art. 10 Protokołu w sprawie Przywilejów i Immunitetów Wspólnot Europejskich z dnia 8 kwietnia 1965 r., jak również art. 6 ust. 2 Aktu regulującego wybory przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w wyborach powszechnych i bezpośrednich z dnia 20 września 1976 r.,

–   uwzględniając orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 12 maja 1964 r. i 10 lipca 1986 r.[1],

–   uwzględniając art. 6 oraz art. 7 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej (A6-0422/2008),

1.  podejmuje decyzję o nieudzieleniu zgody na wykorzystanie odnośnych rozmów telefonicznych zdobytych w drodze podsłuchu oraz o odmowie uchylenia immunitetu Massima D'Alemy;

2.  zobowiązuje swojego Przewodniczącego do bezzwłocznego przekazania niniejszej decyzji oraz sprawozdania właściwej komisji właściwym organom Włoch.

• [1]  Sprawa 101/63, Wagner/Fohrmann i Krier, Zb.Orz. 1964, s. 383 i sprawa 149/85, Wybot/Faure i inni, Zb.Orz. 1986, s. 2391.

UZASADNIENIE

I. FAKTY

W piśmie z dnia 28 maja 2008 r. skierowanym do Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego, Hansa-Gerta Pötteringa, prokurator w Mediolanie zwracał się o zgodę na wykorzystanie, w ramach postępowania karnego, zarejestrowanych za pomocą niebezpośredniego podsłuchu telefonicznego rozmów między osobą, w której sprawie toczy się postępowanie i byłym posłem do Parlamentu Europejskiego Massimem D'Alemą.

Dokładnie chodzi o postępowanie karne 19195/2005 związane z próbą przejęcia kontroli nad Banca Nazionale del Lavoro, w związku z którą wobec grupy osób podejrzanych o złamanie prawa włoskiego – które karze przestępstwo manipulowania rynkiem i przestępstwo tzw. insider trading na mocy art. 184 i 185 dekretu legislacyjnego nr 58 z 1998 r. (jednolity tekst w sprawie finansów) – toczy się dochodzenie i postępowanie.

W ramach wstępnego dochodzenia rozmowy telefoniczne zostały przechwycone zgodnie z włoskim kodeksem postępowania karnego.

Niektóre z tych przechwyconych rozmów to rozmowy między osobami, w sprawie których prowadzone jest dochodzenie, a pewnymi posłami włoskimi, wśród których znajduje się M. D'Alema, który wówczas był posłem do Parlamentu Europejskiego. Chodzi więc o rozmowy pomiędzy posłami a ich interlokutorami, przechwycone za pomocą podsłuchu pośredniego zgodnie z literą prawa.

Artykuł 4 ustawy 140/2003 przewiduje, że podsłuch bezpośredni dotyczący posła do parlamentu krajowego wymaga wcześniejszej zgody włoskiego parlamentu.

Jeżeli chodzi o rozmowy przechwycone w podsłuchu pośrednim, według art. 6 ust. 1 ustawy 140/2003, sędzia śledczy, również na wniosek zainteresowanych stron lub zainteresowanego posła, nakazuje zniszczenie tych nagrań, jeżeli tylko nie wydają się one mu być przydatne w postępowaniu karnym.

W przypadku gdy na wniosek jednej ze stron procesu sędzia uzna, że jednak ich wykorzystanie jest konieczne i pożyteczne, zwraca się on najpierw do izby, w której zasiada lub zasiadał dany poseł z wnioskiem o udzielenie zgody na ich wykorzystanie, zgodnie z art. 6 ust. 2.

W dniu 20 lipca 2007 r. sędzia śledczy Clementina Forleo zwróciła się do Izby Deputowanych (w sprawie posłów D'Alema, Fassino i Cicu) oraz do Senatu (w sprawie senatorów La Torre i Comincioli) z wnioskiem o udzielenie zgody na wykorzystanie rzeczonych materiałów uzyskanych w drodze posłuchu.

W październiku 2007 r. Izba Deputowanych orzekła, że nie jest kompetentna w sprawie Massima D'Alemy, ponieważ w okresie, w którym został zdobyty materiał z podsłuchu, był on posłem do Parlamentu Europejskiego.

Na podstawie tej decyzji Izby Deputowanych prokurator sądu w Mediolanie zwrócił się do Parlamentu Europejskiego z wnioskiem o udzielenie zgody na wykorzystanie materiału dotyczącego Massima D'Alemy zdobytego w drodze pośredniego podsłuchu.

II. PRZEPISY I UWAGI NATURY OGÓLNEJ DOTYCZĄCE IMMUNITETU POSŁÓW DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Artykuł 9 i 10 Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich (PPI)[1] stanowią, że:

Artykuł 9

„Wobec członków Parlamentu Europejskiego nie można prowadzić dochodzenia, postępowania sądowego, ani też ich zatrzymywać z powodu ich opinii lub stanowiska zajętego przez nich w głosowaniu w czasie wykonywania przez nich obowiązków służbowych.”

Artykuł 10

„Podczas sesji Parlamentu Europejskiego jego członkowie korzystają:

a) na terytorium swojego państwa – z immunitetów przyznawanych członkom parlamentu ich państwa;

b) na terytorium jakiegokolwiek innego Państwa Członkowskiego, z immunitetu chroniącego przed jakimkolwiek zatrzymaniem i przed postępowaniem sądowym.

Immunitet będzie w taki sam sposób przysługiwał Posłom udającym się do i z miejsca zgromadzenia Parlamentu.

Nie można powoływać się na immunitet w przypadku, gdy członek został schwytany na gorącym uczynku i nie może on stanowić przeszkody w wykonywaniu przez Parlament Europejski prawa uchylenia immunitetu w odniesieniu do któregokolwiek ze swoich członków.”

2. Tę procedurę w Parlamencie europejskim regulują art. 6 i 7 Regulaminu Parlamentu Europejskiego. Stosowne przepisy mają następujące brzmienie:

Artykuł 6 - Uchylenie immunitetu

„1. Wykonując swoje uprawnienia związane z przywilejami oraz immunitetami Parlament dąży przede wszystkim do utrzymania swojej integralności jako demokratycznego zgromadzenia prawodawczego oraz do zagwarantowania niezależności posłów w sprawowaniu ich funkcji. (…)

3. Każdy wniosek dotyczący skorzystania z immunitetu i przywilejów skierowany do Przewodniczącego przez posła lub byłego posła jest przedstawiany na posiedzeniu plenarnym oraz przekazywany właściwej komisji. (…)”

Artykuł 7 - Procedury dotyczące immunitetu

„1. Wnioski o uchylenie lub o skorzystanie z immunitetu i przywilejów są rozpatrywane przez właściwą komisję niezwłocznie w kolejności, w jakiej zostały wniesione.

2. Komisja przedstawia wniosek dotyczący decyzji zawierający jedynie zalecenie przyjęcia lub odrzucenia wniosku o uchylenie lub skorzystanie z immunitetu i przywilejów.

3. Komisja może zwrócić się do właściwego organu o udostępnienie wszelkich informacji, które uzna za niezbędne do ustalenia zasadności uchylenia lub skorzystania z immunitetu. Zainteresowany poseł ma możliwość udzielenia wyjaśnień, może także przedłożyć wszelkie dokumenty oraz dowody pisemne, które uzna za istotne. Poseł może być reprezentowany przez innego posła.

4. Jeżeli wniosek o uchylenie immunitetu opiera się na więcej niż jednej podstawie, to każda z nich może być przedmiotem odrębnej decyzji. Sprawozdanie komisji może, w drodze wyjątku, zawierać propozycję, aby uchylenie immunitetu dotyczyło wyłącznie prowadzenia postępowania karnego, tak, aby przed wydaniem prawomocnego orzeczenia poseł nie mógł zostać zatrzymany ani aresztowany oraz by nie można było podjąć żadnych innych kroków uniemożliwiających mu wykonywanie mandatu.

(…)

6. W przypadku wniosku o skorzystanie z przywilejów lub immunitetu komisja stwierdza, czy istnieją okoliczności stanowiące administracyjne lub inne ograniczenie swobody przemieszczania się posłów udających się na miejsce obrad Parlamentu lub z niego powracających bądź swobody wyrażania opinii lub głosowania podczas wykonywania mandatu lub czy wchodzą one w zakres art. 10 Protokołu o przywilejach i immunitetach niewynikających z prawa krajowego. Komisja przedstawia właściwemu organowi propozycję wyciągnięcia odpowiednich wniosków.

7. Komisja może wydać uzasadnioną opinię co do właściwości wyżej wymienionego organu oraz co do dopuszczalności wniosku, natomiast nie może w żadnym przypadku wypowiadać się o winie bądź braku winy posła oraz o zasadności wszczęcia wobec niego postępowania karnego na podstawie zarzutów, które są mu stawiane, nawet wtedy, gdy badanie wniosku pozwala komisji na dokładne zapoznanie się ze szczegółami sprawy.

(…)”

Art. 68 ust. 1 i 2 włoskiej konstytucji stanowi, co następuje:

Artykuł 68

„Członkowie parlamentu nie mogą być pociągani do odpowiedzialności za wyrażane opinie i za sposoby głosowania podczas wykonywania swoich funkcji.

Żaden członek parlamentu nie może być poddany rewizji osobistej lub rewizji mieszkania, nie może być aresztowany lub w inny sposób pozbawiony wolności osobistej ani zatrzymany bez zezwolenia izby, do której należy, chyba że w wykonaniu prawomocnego wyroku skazującego albo jeśli byłby schwytany na gorącym uczynku wykroczenia lub przestępstwa, dla którego jest przewidziane obowiązkowe aresztowanie.

Analogiczne zezwolenie jest wymagane dla poddania członków parlamentu podsłuchowi, w jakiejkolwiek formie, rozmów lub połączeń telefonicznych i dla zajęcia korespondencji.”

USTAWA z dnia 20 czerwca 2003 r. nr 140

(ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Republiki Włoch nr 142 z dnia 21 czerwca 2003 r.)

PRZEPISY WYKONAWCZE DO ARTYKUŁU 68 KONSTYTUCJI W SPRAWIE POSTĘPOWANIA KARNEGO WOBEC WYSOKICH URZĘDNIKÓW PAŃSTWOWYCH

Artykuł 4

1.  W przypadku gdy wobec posła konieczne są rewizje osobiste lub rewizje domowe, czy inspekcje osobiste, podsłuch, w jakiejkolwiek formie, rozmów lub przekazywania wiadomości lub zajęcie korespondencji, czy zdobycie wykazu połączeń telefonicznych, albo też kiedy konieczne jest jego aresztowanie, zastosowanie wobec niego zachowawczych środków przymusowych lub środków zakazu, lub w przypadku przymusowego stawienia się przed sądem czy środków bezpieczeństwa lub prewencyjnych środków o charakterze osobistym, właściwe organy zwracają się bezpośrednio o zezwolenie do izby, do której należy dany poseł.

2.  O zezwolenie występuje organ, który wydał postanowienie, które ma być wykonane; w oczekiwaniu na wydanie zezwolenia wykonanie postanowienia jest wstrzymane.

3.  O zezwolenie nie występuje się, jeżeli poseł do parlamentu został schwytany na gorącym uczynku, w którym to przypadku prawo przewiduje obowiązkowe aresztowanie lub też w przypadku wykonania nieodwołalnego wyroku skazującego.

4.  W przypadku rozwiązania izby, do której należy poseł, wniosek o zezwolenie staje się bezprzedmiotowy począwszy od początku kolejnej kadencji, jednakże może zostać ponowiony i przedstawiony właściwej izbie na początku nowej kadencji.

Artykuł 6

1. Poza przypadkami przewidzianymi w art. 4, sędzia śledczy, również na wniosek stron lub zainteresowanego posła, w przypadku gdy uznaje, że protokoły i zapisy rozmów lub połączeń przechwyconych w drodze podsłuchu w jakiejkolwiek formie w ramach postępowania dotyczącego osób trzecich, w których brali udział posłowie do parlamentu, czy też wykazy połączeń telefonicznych zdobyte w czasie takiego postępowania są w całości lub częściowo nieistotne dla postępowania, może zadecydować, po wysłuchaniu stron, w ramach Izby Rady, w poszanowaniu zasady poufności, o całkowitym zniszczeniu tych materiałów, lub zniszczeniu ich części uznanych za nieistotne dla postępowania, zgodnie z art. 269 ust. 2 i 3 kodeksu postępowania karnego.

2. Jak tylko, na wniosek jednej ze stron procesu, po wysłuchaniu innych stron zgodnie z art. 268 ust. 6 kodeksu postępowania karnego, sędzia śledczy uzna za konieczne wykorzystanie zapisu rozmów uzyskanych w drodze podsłuchu lub wykazów połączeń, o których mowa w ust. 1, podejmuje o tym decyzję w orzeczeniu i wystosowuje w ciągu dziesięciu dni wniosek o zezwolenie do izby, do której należy lub należał dany poseł do parlamentu w okresie, w którym przechwycone zostały odnośne rozmowy lub połączenia.

3.  Wniosek o zezwolenie jest kierowany bezpośrednio do właściwej izby. We wniosku tym sędzia śledczy wskazuje fakty, w związku z którymi zostało wszczęte postępowanie, przepisy prawne, które zostały rzekomo złamane oraz elementy, na których opiera się ten wniosek. Do tego wniosku załącza on ponadto kopię całości protokołów, nagrań i wykazu połączeń telefonicznych.

4.  W przypadku rozwiązania izby, do której należy poseł, wniosek o zezwolenie staje się bezprzedmiotowy począwszy od początku kolejnej kadencji, jednakże może zostać ponowiony i przedstawiony właściwej izbie na początku nowej kadencji.

5.  W przypadku odmowy zezwolenia dokumenty związane z podsłuchem zostają bezzwłocznie zniszczone w terminie dziesięciu dni od poinformowaniu o odmowie udzielenia zezwolenia.

6.  Wszystkie protokoły, nagrania i wykazy połączeń telefonicznych zdobyte z naruszeniem postanowień niniejszego artykułu zostaną uznane przez sędziego za niedopuszczalne, niezależnie od fazy zaawansowania i poziomu procedury.

III.      UZASADNIENIE PROPONOWANEJ DECYZJI

1) Należy w pierwszym rzędzie ocenić kompetencje Parlamentu Europejskiego w świetle wniosku prokuratora w Mediolanie.

W przypadku pośredniego podsłuchu rozmów telefonicznych, który dotyczy posła, art. 6 ust. 2 włoskiej ustawy nr 140/2003 stanowi: „Jak tylko, na wniosek jednej ze stron procesu, po wysłuchaniu innych stron zgodnie z art. 268 ust. 6 kodeksu postępowania karnego, sędzia śledczy uzna za konieczne wykorzystanie zapisu rozmów uzyskanych w drodze podsłuchu lub wykazów połączeń, o których mowa w ust. 1, podejmuje o tym decyzję w orzeczeniu i wystosowuje w ciągu dziesięciu dni wniosek o zezwolenie do izby, do której należy lub należał dany poseł do parlamentu w okresie, w którym przechwycone zostały odnośne rozmowy lub połączenia.”

Należy przypomnieć, że art. 10 Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich (PPI) stanowi między innymi, że: „W takcie sesji Parlamentu Europejskiego posłowie do Parlamentu Europejskiego korzystają na terytorium swojego państwa z immunitetów przyznawanych członkom parlamentu ich państwa (…).”

Na podstawie tych przepisów oraz uwzględniając fakt, że M. D'Alema był okresie, w którym doszło do tych wydarzeń, posłem do Parlamentu Europejskiego, w sprawie tej kompetentny jest Parlament Europejski.

2) Na podstawie art. 6 wyżej wymienionej włoskiej ustawy 140/2003, jeżeli nasze rozumowanie jest słuszne, wniosek powinien dotyczyć zezwolenia na wykorzystanie elementów przypuszczalnie dowodowych. Tymczasem, według orzeczenia sędziego śledczego wykorzystywane dowody są „już wystarczające do podtrzymania oskarżenia ciążącego na niektórych osobach, w których sprawie toczy się dochodzenie”, tzn. poddanych podsłuchowi osobach trzecich, które są już między innymi objęte postępowaniem, a proces w ich sprawie znajduje się już w zaawansowanej fazie.

Zatem z tego punktu widzenia wniosek prokuratora sądu w Mediolanie jest bezprzedmiotowy.

3) W przypadku gdyby wniosek prokuratora w Mediolanie był jednak interpretowany jako „upoważnienie do podjęcia działań” w sprawie M. D'Alemy, należy przypomnieć, że prawo włoskie nie przewiduje już, od 1993 r., takiej formy prawnej i nawet w takim przypadku wniosek zostałby uznany za bezprzedmiotowy.

IV.      WNIOSKI

W świetle powyższych faktów Komisja Prawna podejmuje decyzję o nieudzieleniu zgody na wykorzystanie odnośnych rozmów telefonicznych zdobytych w drodze podsłuchu oraz o nieuchylaniu immunitetu Massima D'Alemy.

• [1]  Protokoły załączone do traktatów wchodzą w skład prawa pierwotnego i mają taki sam status prawny, jak traktaty. Orzeczenie wydane w sprawie dotyczącej odpowiedzialności urzędników wspólnotowych w zakresie podatku od nieruchomości jasno określa, że złamanie przepisów Protokołu o Przywilejach i Immunitetach Wspólnot Europejskich jest równoznaczne ze złamaniem obowiązków wypływających z traktatów (orzeczenie z dnia 24 lutego 1988 r., Komisja przeciwko Belgii, sprawa 260/86, Zb.Orz. 966).

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	3.11.2008
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	11 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Monica Frassoni, Giuseppe Gargani, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Klaus-Heiner Lehne, Manuel Medina Ortega, Aloyzas Sakalas, Francesco Enrico Speroni, Diana Wallis, Jaroslav Zvěřina, Tadeusz Zwiefka
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Renate Weber