ΕΚΘΕΣΗ που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με τη νομική προστασία των ενηλίκων: διασυνοριακές επιπτώσεις

24.11.2008 - (2008/2123(INI))

Επιτροπή Νομικών Θεμάτων
Εισηγητής: Antonio López-Istúriz White
(Πρωτοβουλία - άρθρο 39 του Κανονισμού)

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με τη νομική προστασία των ενηλίκων: διασυνοριακές επιπτώσεις

(2008/2123(INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–       έχοντας υπόψη το άρθρο 192, δεύτερο εδάφιο, της Συνθήκης ΕΚ,

–       έχοντας υπόψη τη Σύμβαση της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000 σχετικά με τη διεθνή προστασία των ενηλίκων,

–       έχοντας υπόψη τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία της 13ης Δεκεμβρίου 2006·

–       έχοντας υπόψη την πρόταση για απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με τη σύναψη, από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (COM(2008)0530)·

–       έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 10ης Μαΐου 2005 με τίτλο «Το πρόγραμμα της Χάγης: Δέκα προτεραιότητες για την επόμενη πενταετία. Η εταιρική σχέση για την ανανέωση της Ευρώπης στον τομέα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης» (COM(2005)0184),

–       έχοντας υπόψη τα άρθρα 39 και 45 του Κανονισμού του,

–       έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων και τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (A6‑0460/2008),

A.     λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο πλαίσιο της προαναφερθείσας ανακοίνωσής της σχετικά με το Πρόγραμμα της Χάγης, η Επιτροπή ανέδειξε, με βάση τις προτεραιότητές της, την ανάγκη κατοχύρωσης ενός πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου στο πλαίσιο της πολιτικής δικαιοσύνης και κυρίως όσον αφορά την αναγνώριση και την εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων,

B.     λαμβάνοντας υπόψη τις εργασίες και τις διαβουλεύσεις που πραγματοποιήθηκαν σε αυτό το πλαίσιο για τις αποφάσεις που αφορούν την οικογενειακή περιουσία, τις κληρονομιές και τις διαθήκες, ενόψει της εκπόνησης νέων νομοθετικών προτάσεων,

Γ.     λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη να ενθαρρυνθεί εξίσου η αναγνώριση και η εκτέλεση των δικαστικών ή διοικητικών αποφάσεων έναντι ατόμων που αποτελούν αντικείμενο μέτρων προστασίας,

Δ.     λαμβάνοντας υπόψη την προσοχή που πρέπει να δίνεται στις καταστάσεις οι οποίες χαρακτηρίζονται από την εύθραυστη και ευάλωτη φύση των ατόμων που αποτελούν αντικείμενο μέτρων προστασίας, καθώς και την αναγκαία ταχύτητα με την οποία πρέπει να διεκπεραιώνονται τα αιτήματα συνεργασίας, ενημέρωσης ή αναγνώρισης και εκτέλεσης,

E.     λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη των καταστάσεων όπου η εφαρμογή νομικής προστασίας αφορά δύο ή και περισσότερα κράτη μέλη,

ΣΤ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν επίσης περιπτώσεις στις οποίες οι υποθέσεις νομικής προστασίας αφορούν δύο ή περισσότερα κράτη μέλη ή κράτη μέλη και τρίτα κράτη, ιδίως εξαιτίας των παραδοσιακών μεταναστευτικών ρευμάτων (από πρώην αποικίες, τις ΗΠΑ και τον Καναδά),

Ζ.     λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα που έχουν ανακύψει λόγω της αυξανόμενης μετακίνησης μεταξύ κρατών μελών με καθαρή εκροή συνταξιούχων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται ευάλωτοι ενήλικοι, και κρατών μελών με καθαρή εισροή συνταξιούχων,

Η.     λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάγκη για νομική προστασία των ευάλωτων ενηλίκων και οι αρχές που πρέπει να την διέπουν αποτέλεσαν αντικείμενο συμφωνίας όλων των κρατών μελών της ΕΕ με τη σύσταση αριθ. R (99) 4 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τα κράτη μέλη σχετικά με τις αρχές νομικής προστασίας ενηλίκων οι οποίοι κρίνονται ανίκανοι, που εγκρίθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1999,

Θ.     λαμβάνοντας υπόψη ότι η νομική προστασία των ευάλωτων ενηλίκων πρέπει να αποτελεί πυλώνα του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων,

Ι.      λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές που υφίστανται μεταξύ των νομοθεσιών των κρατών μελών στον τομέα των μέτρων προστασίας,

ΙΑ.     λαμβάνοντας υπόψη ότι θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι διατάξεις της σύμβασης του ΟΗΕ σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες·

ΙΒ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι οι διατάξεις της Σύμβασης της Χάγης είναι σε θέση να συμβάλουν στο στόχο ολοκλήρωσης του χώρου δικαιοσύνης, ελευθερίας και ασφάλειας, διευκολύνοντας την αναγνώριση και την εκτέλεση των αποφάσεων διά των οποίων θεσπίζεται ένα μέτρο προστασίας, τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου και τη συνεργασία μεταξύ των κεντρικών αρχών,

ΙΓ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι καλό θα ήταν να εφαρμοστούν συγκεκριμένα και ενδεδειγμένα μέτρα συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, που θα μπορούσαν ενδεχομένως να είναι εμπνευσμένα από τα εργαλεία αυτής της σύμβασης,

ΙΕ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ενιαία κοινοτικά έντυπα, προκειμένου να ενθαρρύνεται η ενημέρωση σχετικά με τις αποφάσεις προστασίας, καθώς και η κυκλοφορία, η αναγνώριση και η εκτέλεση αυτών των αποφάσεων,

ΙΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ενιαίο έντυπο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περίπτωση των εντολών κήρυξης ανικανότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά τους σε όλα τα κράτη μέλη,

ΙΖ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι θα μπορούσαν να εισαχθούν μηχανισμοί για την έγκαιρη αναγνώριση, καταχώρηση και χρήση σταθερών αρμοδιοτήτων πληρεξουσίων αντιπροσώπων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση·

1.      εκφράζει την ικανοποίησή του για τη δέσμευση της Γαλλικής Προεδρίας όσον αφορά τη θέση των ευάλωτων ενηλίκων και τη διασυνοριακή νομική προστασία τους· συγχαίρει τα κράτη μέλη που υπέγραψαν και κύρωσαν τη Σύμβαση της Χάγης, και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν μέχρι στιγμής υπογράψει ή κυρώσει τη Σύμβαση, να το πράξουν·

2.      ζητεί από την Επιτροπή, μόλις θα έχει αποκτηθεί επαρκής πείρα από την εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης, να του υποβάλει, με βάση το άρθρο 65 της Συνθήκης ΕΚ, μια νομοθετική πρόταση με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και τη βελτίωση της αναγνώρισης και της εκτέλεσης των αποφάσεων που αφορούν την προστασία των ενηλίκων, τις εντολές κήρυξης ανικανότητας και τα μόνιμα πληρεξούσια, ακολουθώντας τις λεπτομερείς συστάσεις που καθορίζονται κατωτέρω·

3.      καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί την πείρα που θα αποκτάται με την εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης και την υλοποίησή της στα κράτη μέλη, και να υποβάλει σε εύθετο χρόνο στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο έκθεση η οποία να συνοψίζει τα προβλήματα και τις βέλτιστες πρακτικές που ανακύπτουν κατά την πρακτική εφαρμογή της και να περιέχει, αν είναι απαραίτητο, προτάσεις για κοινοτικές διατάξεις οι οποίες θα συμπληρώνουν ή θα εξειδικεύουν τον τρόπο εφαρμογής της Σύμβασης·

4.      καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο προσχώρησης της Κοινότητας στη Σύμβαση της Χάγης· θεωρεί ότι τούτο θα μπορούσε να αποτελέσει πεδίο ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών·

5.      ζητεί από όλα τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη υπογράψει ή κυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, να προσχωρήσουν σε αυτήν, λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό θα συνέβαλε στο να ενισχυθεί η προστασία των ευάλωτων ενηλίκων στην ΕΕ·

6.      ζητεί να χρηματοδοτηθεί από την Επιτροπή συγκριτική μελέτη των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τους ευάλωτους ενηλίκους, και των μέτρων προστασίας, με σκοπό να εξακριβωθεί, σε ποιες περιπτώσεις θα μπορούσαν να ανακύψουν νομικά θέματα και τι μέτρα θα ήταν αναγκαία σε επίπεδο ΕΕ ή κρατών μελών προκειμένου να αντιμετωπιστούν τυχόν προβλήματα· θεωρεί ότι η μελέτη θα πρέπει επίσης να αναφέρεται στο ζήτημα της δικαστικής συμπαράστασης και στην ικανότητα άσκησης των νομίμων δικαιωμάτων ενηλίκων με διανοητικές αναπηρίες που είναι έγκλειστοι σε ιδρύματα· καλεί την Επιτροπή να οργανώσει σειρά συνεδρίων για επαγγελματίες του νομικού κλάδου που εμπλέκονται άμεσα σε τέτοιες υποθέσεις και να λάβει υπόψη της στη μελλοντική νομοθεσία τα αποτελέσματα της έρευνας και τις απόψεις των επαγγελματιών·

7.      ζητεί από τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι τα μέτρα προστασίας είναι ανάλογα της κατάστασης των εν λόγω ευάλωτων ενηλίκων, ούτως ώστε μεμονωμένοι πολίτες της ΕΕ να μην στερούνται νομικά τους δικαιώματα όταν έχουν ακόμη την ικανότητα να τα εξασκήσουν·

8.      ζητεί από τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για την προστασία των ευάλωτων ενηλίκων από περιπτώσεις υποκλοπής ταυτότητας ή απάτης ή άλλων περιπτώσεων τηλεφωνικής απάτης ή εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο, συμπεριλαμβανομένων νομικών μέτρων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των ευάλωτων ενηλίκων και/ή τον περιορισμό της πρόσβασης σε αυτά·

9.      υποστηρίζει τη δημιουργία ασφαλών μηχανισμών, οι οποίοι να υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων και σε κανόνες περιορισμού της πρόσβασης, για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και άλλων πληροφοριών όσον αφορά τα ισχύοντα μέτρα προστασίας μεταξύ των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας για ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών σχετικά με το καθεστώς προστασίας των ευάλωτων ενηλίκων·

10.    υπενθυμίζει στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη ότι η κατάσταση των ευάλωτων ενηλίκων δεν οφείλεται πάντοτε στην προχωρημένη ηλικία, και τους ζητεί να ενεργήσουν για την ενίσχυση της νομικής προστασίας και των δικαιωμάτων, όχι μόνον των ηλικιωμένων ευάλωτων ατόμων αλλά και των ενηλίκων που είναι ευάλωτοι λόγω σοβαρών σωματικών και/ή διανοητικών αναπηριών, και να λαμβάνουν επίσης υπόψη τις ανάγκες τους κατά τη λήψη μελλοντικών κοινωνικών μέτρων για τη διασφάλιση των εν λόγω νομικών δικαιωμάτων·

11.    διαπιστώνει ότι οι συστάσεις αυτές σέβονται την αρχή της επικουρικότητας και τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών·

12.    εκτιμά ότι η ζητούμενη πρόταση δεν έχει δημοσιονομικές επιπτώσεις·

13.    αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα καθώς και τις επισυναπτόμενες λεπτομερείς συστάσεις στην Επιτροπή και στο Συμβούλιο, καθώς και στις κυβερνήσεις και στα κοινοβούλια των κρατών μελών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ:

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΖΗΤΟΥΜΕΝΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

A.       ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

1. Η προαγωγή της αναγνώρισης και της εκτέλεσης νομικών ή διοικητικών αποφάσεων όσον αφορά τα άτομα που υπόκεινται σε μέτρα προστασίας,

2. Η πρόβλεψη μέτρων που θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου της εγκαθίδρυσης ενός χώρου δικαιοσύνης, ελευθερίας και ασφάλειας διευκολύνοντας την αναγνώριση και εκτέλεση των αποφάσεων που παρέχουν ένα μέτρο προστασίας, τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου και τη συνεργασία μεταξύ των κεντρικών αρχών,

3. Η εφαρμογή συγκεκριμένων και κατάλληλων μέτρων συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, με βάση τα μέσα που διατίθενται στη Σύμβαση της Χάγης,

4. Η κατάρτιση ενιαίων κοινοτικών εντύπων για την προώθηση της πληροφόρησης όσον αφορά τις αποφάσεις περί προστασίας και της κυκλοφορίας, της αναγνώρισης και της εκτέλεσης των αποφάσεων αυτών,

5. Η δημιουργία ενός ενιαίου κοινοτικού εντύπου σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τις εντολές κήρυξης ανικανότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά τους σε όλα τα κράτη μέλη.

B.       ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

1. ζητεί από την Επιτροπή, μόλις θα έχει αποκτηθεί επαρκής πείρα από την εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης, να του υποβάλει, με βάση το άρθρο 65 της Συνθήκης ΕΚ, μια νομοθετική πρόταση με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και τη βελτίωση της αναγνώρισης και της εκτέλεσης των αποφάσεων που αφορούν την προστασία των ενηλίκων, τις εντολές κήρυξης ανικανότητας και τα μόνιμα πληρεξούσια

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

I. Στοιχεία του πλαισίου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη γήρανση των πληθυσμών των κρατών μελών, που συνδέεται με τη σημαντική επιμήκυνση της διάρκειας της ζωής. Έτσι, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών αναμένεται το 2050 να αναλογεί σε ποσοστό 37% του ευρωπαϊκού πληθυσμού, ενώ περισσότερο από το 10% των ηλικιωμένων θα είναι 80 ετών και άνω. Αυτή η δημογραφική εξέλιξη έχει σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές, υγειονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες και αποτελεί το αντικείμενο πολλών αξιολογήσεων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης[1].

Αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία προσαρμοσμένων και ειδικών μηχανισμών προστασίας αυτών των ατόμων, προκειμένου να διασφαλιστεί, όπως επιθυμούν τα κράτη μέλη, η ισότητα των δικαιωμάτων και των καθηκόντων των ατόμων σε όλους τους τομείς της ζωής στην κοινωνία, καθώς και ο σεβασμός της ατομικότητας του καθενός, και κυρίως των ηλικιωμένων, και του δικαιώματός τους στην ιδιωτική ζωή. Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί για τους πιο ηλικιωμένους η δυνατότητα να συνεχίσουν να διαχειρίζονται την περιουσία τους και τις τρέχουσες υποθέσεις τους[2].

Τα κράτη μέλη διαθέτουν ειδικές νομοθεσίες για να διασφαλίσουν καθεστώτα προστασίας προσαρμοσμένα στα άτομα και στην περιουσία τους. Αρκετές σημαντικές μεταρρυθμίσεις έχουν εφαρμοστεί από τη δεκαετία του 1990. Αυτό συνέβη κυρίως στη Γερμανία την 1η Ιανουαρίου 1992, με τον νόμο της 12ης Σεπτεμβρίου 1990 για τη μεταρρύθμιση της επιτροπείας και της κηδεμονίας των ενηλίκων, με την εγκαθίδρυση ενός ενιαίου μηχανισμού αρωγής, μέσω του εκσυγχρονισμού των μηχανισμών προστασίας· στην Ισπανία στις 18 Νοεμβρίου 2003, με τον νόμο που αφορά την προστασία της περιουσίας των ανίκανων προς δικαιοπραξία ατόμων· στην Ιταλία στις 9 Ιανουαρίου 2004, με τον νόμο περί μεταρρύθμισης των καθεστώτων επιτροπείας και κηδεμονίας και θεσπίζει πιο ελαφρά μέτρα προστασίας, ή ακόμη στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Απρίλιο του 2007, με τον νόμο της 7ης Απριλίου 2005. Στη Γαλλία, ο νόμος της 5ης Μαρτίου 2007 περί μεταρρύθμισης του δικαιώματος της νομικής προστασίας των ενηλίκων πρέπει να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2009.

Αυτές οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις είχαν ως στόχο να διασφαλίσουν μεγαλύτερο βαθμό εξατομίκευσης των ανακοινωθέντων μέτρων, προκειμένου να δοθεί στα προστατευόμενα άτομα η δυνατότητα να διατηρήσουν την άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων και να κατοχυρωθεί η δημιουργία, εκ των προτέρων, των ενδεχόμενων μηχανισμών προστασίας: αυτό συνέβη επί παραδείγματι στην περίπτωση της Lasting power of Attorney στο αγγλικό δίκαιο, που είναι μια πράξη που καταρτίζεται ελεύθερα με ιδιωτικό έγγραφο, από ένα πρόσωπο μόνο ή επικουρούμενο από σύμβουλο, ή η Vollmacht (πληρεξουσιότητα) στο γερμανικό δίκαιο, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί με ιδιωτικό έγγραφο ή με συμβολαιογραφική πράξη, όταν περιλαμβάνει πράξη διάθεσης. Η εντολή μελλοντικής προστασίας στο γαλλικό δίκαιο επιτρέπει επίσης σε ένα άτομο να καθορίσει εκ των προτέρων την προστασία του και να εξουσιοδοτήσει ένα πρόσωπο της επιλογής του, με ιδιωτικό έγγραφο ή συμβολαιογραφική πράξη, όταν υπάρχει πρόθεση κατάρτισης πράξεων διάθεσης.

Αυτά τα καθεστώτα προστασίας πρέπει να αναγνωρίζονται και να εκτελούνται εύκολα, στην περίπτωση διασυνοριακών καταστάσεων, στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφ’ ης στιγμής το προστατευόμενο πρόσωπο καλείται να μετακινηθεί ή αναλαμβάνεται η φροντίδα του ή φιλοξενείται σε κράτος μέλος άλλο από το κράτος της συνήθους διαμονής του, ή όταν η περιουσία του είναι κατανεμημένη σε περισσότερα του ενός κράτη. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό, καθώς υφίστανται σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα καθεστώτα προστασίας, ανάλογα με το κράτος, ενώ η αυξάνεται η κινητικότητα των προσώπων που επωφελούνται μέτρων προστασίας.

Πράγματι, αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο οι καταστάσεις κατά τις οποίες προστατευόμενα πρόσωπα κατοικούν σε κράτος μέλος άλλο από εκείνο της συνήθους διαμονής τους, ή νοσηλεύονται σε άλλο κράτος από εκείνο όπου βρίσκεται η περιουσία τους, εν μέρει και λόγω της διευκόλυνσης της πρόσβασης στα συστήματα περίθαλψης μεταξύ των κρατών μελών.

Επομένως, τα καθεστώτα νομικής προστασίας πρέπει να μπορούν να συνεχίσουν να επιφέρουν συνέπειες, κυρίως για να διασφαλιστεί η συνέχεια των αποφάσεων που λαμβάνονται σε δικαστικό ή διοικητικό επίπεδο ή από το ίδιο το άτομο. Αυτό ισχύει για τις αποφάσεις κήρυξης ανικανότητας ή τις εντολές μελλοντικής προστασίας, που πρέπει να μπορούν να εφαρμοστούν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

II. Σχετικά με τη θέσπιση προσαρμοσμένων μέτρων συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών

1. Περιεχόμενο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει μέσω της Σύμβασης της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000 δυνητικά μέσα συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, που επιτρέπουν τη διασφάλιση της αναγνώρισης και της εκτέλεσης των μέτρων προστασίας, που ανακοινώνονται στα κράτη μέλη.

Η προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στη Διάσκεψη της Χάγης του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου στις 3 Απριλίου 2007 αναμενόταν, κατά συνέπεια, να οδηγήσει στην επικύρωση από την Κοινότητα των συμβάσεων που δεν έχουν επικυρωθεί ακόμα από όλα τα κράτη μέλη.

Σήμερα, η Σύμβαση της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000 σχετικά με τη διεθνή προστασία των ενηλίκων, έχει υπογραφεί μόνο από 9 κράτη μέλη (Γερμανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Ηνωμένο Βασίλειο) και από την Ελβετία, έχει επικυρωθεί δε μόνο από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο (για τη Σκοτία). Συνεπώς, αυτό το μέσο ιδιωτικού διεθνούς δικαίου λογικά θα διευκολύνει σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τον καθορισμό των αρμοδίων αρχών, καθώς και του εφαρμοστέου δικαίου, καθώς και τη διασφάλιση της αναγνώρισης και της εκτέλεσης των μέτρων προστασίας που θεσπίζονται στα κράτη μέλη.

Η επικύρωση αυτής της σύμβασης από την Κοινότητα δύναται να επιτρέψει να διαθέτουμε ένα επαρκές μέσο εν προκειμένω, το οποίο θα αντιστοιχεί στις πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις των κρατών μελών, στον τομέα της νομικής προστασίας των ενηλίκων και θα καθιερώσει μια στενή συνεργασία με τη Διάσκεψη της Χάγης.

Προς το παρόν, η δικαστική συνεργασία είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη, ενώ ανάλογα μέσα καθίστανται αναγκαία λόγω των δημογραφικών, κοινωνικών και υγειονομικών εξελίξεων που οφείλονται στη γήρανση του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μηχανισμοί προσιδιάζοντες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και άμεσα λειτουργικοί θα μπορούσαν πάντως να δημιουργηθούν εφεξής για να ενθαρρύνουν τη στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών.

Επομένως, θα πρέπει να δημιουργηθούν εναρμονισμένα κοινοτικά έντυπα για να ενθαρρυνθεί η κυκλοφορία και η αναγνώριση των μέτρων ή των ειλημμένων αποφάσεων, για την οργάνωση ή τη διαχείριση της προστασίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός διαβίβασης των φακέλων, προκειμένου να προβλεφθεί η αποτελεσματική διαβίβαση αυτών, ιδίως σε κατεπείγουσες καταστάσεις, όταν για παράδειγμα ένα πρόσωπο που τελεί υπό προστασία πρέπει να νοσηλευτεί, ενώ διαμένει προσωρινά εκτός του κράτους της συνήθους κατοικίας του.

Εξάλλου, η κατάρτιση ενός ενιαίου εντύπου σε ό,τι αφορά τις εντολές κήρυξης ανικανότητας θα ήταν πολύ χρήσιμη και θα συνιστούσε ένα εναρμονισμένο κοινοτικό μέσο για τη διασφάλιση της κυκλοφορίας, της αναγνώρισης και της εκτέλεσης αυτών των εντολών. Εφεξής, τα άτομα που έχουν εκχωρήσει με συμφωνία ή με μονομερή πράξη εξουσίες εκπροσώπησης σε τρίτο πρόσωπο, θα μπορούν, με την επιφύλαξη του δικαιώματός τους να ζουν ή να κατοικούν σε κράτος μέλος διαφορετικό του κράτους καταγωγής, χωρίς να απολέσουν το ευεργέτημα αυτής της εντολής.

Παράρτημα: Παρουσίαση της Σύμβασης της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000

1. Η Σύμβαση της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000 ορίζει τις δικαστικές και διοικητικές αρχές του κράτους της συνήθους διαμονής του προστατευόμενου ατόμου ως αρμόδιες για τη λήψη των μέτρων προστασίας του ατόμου ή των αγαθών του, διασφαλίζοντας παράλληλα, με ευέλικτο τρόπο, την αρμοδιότητα των αρχών άλλων κρατών και κυρίως του κράτους παρουσίας: αυτό ισχύει στην περίπτωση ατόμων που νοσηλεύονται ή των οποίων η φροντίδα αναλαμβάνεται σε κράτος άλλο από εκείνο της συνήθους διαμονής τους. Οι αρχές του αρμόδιου κράτους εφαρμόζουν το δικό τους δίκαιο, εκτός εάν φαίνεται αναγκαίο να εφαρμοστεί το δίκαιο άλλου κράτους, με το οποίο ενδέχεται η κατάσταση να παρουσιάζει στενότερους δεσμούς, κυρίες σε υποθέσεις περιουσιών (άρθρο 13), ή σε περιπτώσεις μεταβολής του συνδετικού στοιχείου.

2. Η συνεκτίμηση των εντολών κήρυξης ανικανότητας, στο πλαίσιο αυτής της σύμβασης, συνιστά σημαντική καινοτομία και στοχεύει στις καταστάσεις κατά τις οποίες άτομα έχουν εκχωρήσει με συμφωνία ή με μονομερή πράξη εξουσίες εκπροσώπησης σε τρίτο πρόσωπο. Η εξέλιξη των νομοθεσιών των κρατών μελών επί του θέματος και η εφαρμογή πολυάριθμων μηχανισμών αυτού του τύπου αναμένεται να οδηγήσει, εκ των πραγμάτων, στη διασφάλιση της κυκλοφορίας τους και στην κατοχύρωση των αποτελεσμάτων τους σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3. Η Σύμβαση της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000 θεσπίζει επίσης μια αρχή αυτοδίκαιης αναγνώρισης των μέτρων που λαμβάνουν οι αρχές συμβαλλόμενου κράτους.

4. Προβλέπονται επίσης μέτρα συνεργασίας και κυρίως ο ορισμός κεντρικών αρχών, σε κάθε κράτος, προκειμένου να μεριμνούν για τη συνεργασία και για την ανταλλαγή πληροφοριών σε σχέση με τις νομοθεσίες και τις διαθέσιμες υπηρεσίες στα κράτη μέλη. Αυτές οι αρχές μπορούν κυρίως να απευθύνουν αιτήματα πληροφοριών, όταν το απαιτεί η κατάσταση ενός ενηλίκου, σε κάθε αρμόδια αρχή άλλου κράτους, από τη στιγμή που εξετάζεται το ενδεχόμενο επιβολής μέτρου προστασίας. Οι αρμόδιες αρχές μπορούν επίσης να ενθαρρύνουν τη διαμεσολάβηση για να επιτευχθούν φιλικοί διακανονισμοί για το θέμα της τύχης του ενηλίκου ή της περιουσίας του.

11.11.2008

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων

σχετικά με τις διασυνοριακές επιπτώσεις της νομικής προστασίας ενηλίκων

(2008/2123(INI))

Συντάκτρια γνωμοδότησης: Urszula Gacek

(Πρωτοβουλία - Άρθρο 39 του Κανονισμού)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

A. λαμβάνοντας υπόψη ότι η στροφή από την παραχώρηση του δικαιώματος λήψης αποφάσεων σε δικαστικούς συμπαραστάτες στην υποβοηθούμενη λήψη αποφάσεων από τους ίδιους τους ευάλωτους ενηλίκους μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να συντελέσει στην αποφυγή της απάνθρωπης μεταχείρισης των ευάλωτων ενηλίκων, στην αποτροπή των συγκρούσεων και στη διασφάλιση του σεβασμού της αξιοπρέπειάς τους,

B.  λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι υποθέσεις νομικής προστασίας αφορούν δύο ή περισσότερα κράτη μέλη ή κράτη μέλη και τρίτα κράτη, ιδίως εξαιτίας των παραδοσιακών μεταναστευτικών ρευμάτων (από πρώην αποικίες, τις ΗΠΑ και τον Καναδά),

Γ.  λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα που έχουν ανακύψει λόγω της αυξανόμενης μετακίνησης μεταξύ κρατών μελών με καθαρή εκροή συνταξιούχων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται ευάλωτοι ενήλικοι, και κρατών μελών με καθαρή εισροή συνταξιούχων,

Δ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάγκη για νομική προστασία των ευάλωτων ενηλίκων και οι αρχές που πρέπει να την διέπουν αποτέλεσαν αντικείμενο συμφωνίας όλων των κρατών μελών της ΕΕ με τη σύσταση αριθ. R (99) 4 της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης προς τα κράτη μέλη σχετικά με τις αρχές νομικής προστασίας ενηλίκων οι οποίοι κρίνονται ανίκανοι, που εγκρίθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 1999,

Ε.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η νομική προστασία των ευάλωτων ενηλίκων πρέπει να αποτελεί πυλώνα του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων,

1.  εκφράζει την ικανοποίησή του για τη δέσμευση της Γαλλικής Προεδρίας όσον αφορά τη θέση των ευάλωτων ενηλίκων και τη διασυνοριακή νομική προστασία τους· συγχαίρει τα κράτη μέλη που υπέγραψαν και κύρωσαν τη Σύμβαση της Χάγης της 13ης Ιανουαρίου 2000 σχετικά με τη διεθνή προστασία των ενηλίκων, και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη που δεν έχουν μέχρι στιγμής υπογράψει ή κυρώσει τη Σύμβαση, να το πράξουν·

2.  καλεί την Επιτροπή να ελέγξει την εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης στα κράτη μέλη και να αναφέρει στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο προβλήματα και βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά την εφαρμογή της·

3.  καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο προσχώρησης της Κοινότητας στη Σύμβαση της Χάγης· θεωρεί ότι τούτο θα μπορούσε να αποτελέσει πεδίο ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών·

4.  ζητεί από όλα τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη υπογράψει ή κυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, του 2006, να προσχωρήσουν σε αυτήν, ώστε να ενισχυθεί η προστασία των ευάλωτων ενηλίκων στην ΕΕ·

5.  καλεί την Επιτροπή να προτείνει νομοθεσία για την αμοιβαία αναγνώριση από τα κράτη μέλη, των βαθμών αναπηρίας και των μέτρων νομικής προστασίας που περιορίζουν ή μεταβιβάζουν σε άλλο άτομο τη δυνατότητα ενός ευάλωτου ενηλίκου να λαμβάνει αποφάσεις, και υποστηρίζει την καθιέρωση σαφών κανόνων όσον αφορά τη δικαιοδοσία, προκειμένου να προλαμβάνονται συγκρούσεις συμφερόντων ή άλλα νομικά θέματα που ανακύπτουν σχετικά με τη δικαστική συμπαράσταση ευάλωτων ενηλίκων από μέλη της οικογένειάς τους που ζουν σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη·

6.  ζητεί να χρηματοδοτηθεί από την Επιτροπή συγκριτική μελέτη των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τους ευάλωτους ενηλίκους, και των μέτρων προστασίας, ώστε να εξακριβωθεί, σε ποιες περιπτώσεις θα μπορούσαν να ανακύψουν νομικά θέματα και τι μέτρα θα ήταν αναγκαία σε επίπεδο ΕΕ ή κρατών μελών προκειμένου να αντιμετωπιστούν τυχόν προβλήματα· η μελέτη θα πρέπει επίσης να αναφέρεται στο ζήτημα της δικαστικής συμπαράστασης και στη δυνατότητα άσκησης των νομίμων δικαιωμάτων ενηλίκων με διανοητικές αναπηρίες που είναι έγκλειστοι σε ιδρύματα· καλεί την Επιτροπή να οργανώσει σειρά συνεδρίων για επαγγελματίες του νομικού κλάδου που εμπλέκονται άμεσα σε τέτοιες υποθέσεις και να λάβει υπόψη της τα αποτελέσματα της έρευνας και τη γνώμη των επαγγελματιών στη μελλοντική νομοθεσία·

7.  ζητεί από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να διερευνήσουν περαιτέρω τη δυνατότητα λήψης νομικών μέτρων σε εθνικό και σε διασυνοριακό επίπεδο, προκειμένου να εφαρμόζεται σε μεγαλύτερο βαθμό η "υποβοηθούμενη λήψη αποφάσεων" από ευάλωτους ενηλίκους, αντί της νομικής ανικανότητας ή της παραχώρησης του δικαιώματος λήψης αποφάσεων σε δικαστικό συμπαραστάτη· ζητεί, η "υποβοηθούμενη λήψη αποφάσεων" να εφαρμόζεται για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ως η πρώτη και κύρια επιλογή στις περισσότερες περιπτώσεις· ζητεί να δοθεί περισσότερη έμφαση στην ενδυνάμωση των ηλικιωμένων και άλλων ευάλωτων ενηλίκων·

8.  ζητεί από τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι τα μέτρα προστασίας είναι ανάλογα της κατάστασης των ευάλωτων ενηλίκων, ούτως ώστε μεμονωμένοι πολίτες της ΕΕ να μην στερούνται νομικά τους δικαιώματα όταν έχουν ακόμη την ικανότητα να τα εξασκήσουν·

9.  ζητεί από τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για την προστασία των ευάλωτων ενηλίκων από περιπτώσεις υποκλοπής ταυτότητας ή απάτης ή άλλων περιπτώσεων τηλεφωνικής απάτης ή εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο, συμπεριλαμβανομένων νομικών μέτρων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των ευάλωτων ενηλίκων και/ή τον περιορισμό της πρόσβασης σε αυτά·

10. υποστηρίζει τη δημιουργία ασφαλών μηχανισμών, οι οποίοι να υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων και σε κανόνες περιορισμού της πρόσβασης, για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και άλλων πληροφοριών όσον αφορά τα ισχύοντα μέτρα προστασίας μεταξύ των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας για ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών σχετικά με το καθεστώς προστασίας των ευάλωτων ενηλίκων·

11. υπενθυμίζει στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη ότι η κατάσταση των ευάλωτων ενηλίκων δεν οφείλεται πάντοτε στην προχωρημένη ηλικία, και τους ζητεί να ενεργήσουν για την ενίσχυση της νομικής προστασίας και των δικαιωμάτων, όχι μόνον των ηλικιωμένων αλλά και των ενηλίκων που είναι ευάλωτοι λόγω σοβαρών σωματικών και/ή διανοητικών αναπηριών, και να λαμβάνουν επίσης υπόψη τις ανάγκες τους κατά τη λήψη μελλοντικών κοινωνικών μέτρων για τη διασφάλιση των εν λόγω νομικών δικαιωμάτων·

12. ζητεί από το Συμβούλιο και την Επιτροπή να εργαστούν για την αποσαφήνιση άλλων θεμάτων που σχετίζονται με την ελεύθερη κυκλοφορία όλων των ηλικιωμένων πολιτών της στην ΕΕ , συμπεριλαμβανομένων των εθνικών νομοθεσιών που προβλέπουν την καταβολή "διατροφής" από ενήλικα τέκνα προς τους γονείς τους αν αυτοί αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, ζητημάτων σε σχέση με δικαιώματα πρόσβασης και χρήσης ιδιοκτησίας που έχει μεταβιβαστεί από ηλικιωμένο άτομο προς το ενήλικο τέκνο του λόγω συνταξιοδότησης, και άλλων θεμάτων που θα μπορούσαν να περιορίσουν την ικανότητα των ηλικιωμένων να υπερασπίζονται τα θεμελιώδη δικαιώματά τους έναντι των ενηλίκων τέκνων τους ή άλλων συγγενών τους.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	4.11.2008
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	12 0 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Mihael Brejc, Maddalena Calia, Giusto Catania, Jean-Marie Cavada, Agustín Díaz de Mera García Consuegra, Urszula Gacek, Inger Segelström, Csaba Sógor, Vladimir Urutchev, Manfred Weber
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Αδάμος Αδάμου, Luca Romagnoli

• [1]  Διάδοση πληροφοριών και δεδομένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ΓΔ Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών για θέματα γήρανσης και υγείας: http://ec.europa.eu/healthph_information/dissemination/diseases/age_fr.htm
• [2]  Δήλωση αρχών του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των υπουργών κοινωνικών υποθέσεων, συνελθόντων επί τη ευκαιρία του ευρωπαϊκού έτους των ηλικιωμένων και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών. Συμβούλιο της 6ης Δεκεμβρίου 1993 (ΕΕ C 343 της 21ης Δεκεμβρίου 1993, σελ. 001 έως 003).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	17.11.2008
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	19 0 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Carlo Casini, Bert Doorn, Monica Frassoni, Giuseppe Gargani, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Neena Gill, Othmar Karas, Klaus-Heiner Lehne, Antonio Masip Hidalgo, Manuel Medina Ortega, Aloyzas Sakalas, Diana Wallis, Rainer Wieland, Jaroslav Zvěřina, Tadeusz Zwiefka
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Jean-Paul Gauzès, József Szájer, Jacques Toubon, Ieke van den Burg