ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τις προοπτικές ανάπτυξης του διαλόγου των πολιτών στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας

4.12.2008 - (2008/2067(INI))

Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων
Εισηγήτρια: Genowefa Grabowska

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με τις προοπτικές ανάπτυξης του διαλόγου των πολιτών στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας

(2008/2067(INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–   έχοντας υπόψη τη Συνθήκη της Λισαβόνας που τροποποιεί τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που υπεγράφη στη Λισαβόνα στις 13 Δεκεμβρίου 2007[1],

–   έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας,

–   έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 20ης Φεβρουαρίου 2008 σχετικά με τη Συνθήκη της Λισαβόνας[2],

–   έχοντας υπόψη αρκετά ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά την τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο, στα οποία εξετάζεται η κοινωνία των πολιτών,

–   έχοντας υπόψη το εργαστήριο που πραγματοποίησε, με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, στις 3 Ιουνίου 2008,

–   έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού του,

–   έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων (A6-0475/2008),

A. εκτιμώντας ότι μία δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ένωση που βρίσκεται κοντά στους πολίτες της, προϋποθέτει μία στενή συνεργασία των ενωσιακών θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών με την κοινωνία των πολιτών σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο,

Β.  έχοντας υπόψη ότι το άνοιγμα των ενωσιακών θεσμικών οργάνων και των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών στο διάλογο και στη συνεργασία με τους πολίτες και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν οι πολίτες να δραστηριοποιηθούν στη νομοθεσία και τη διακυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα,

Γ.  έχοντας υπόψη ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας ενισχύει τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ ως προς την Ένωση διευκολύνοντας τη συμμετοχή τους και αυτή των ενώσεων που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών στις συζητήσεις που αφορούν μια "Ευρώπη των Πολιτών",

Δ.  έχοντας υπόψη ότι οι ισχύουσες διατάξεις, που συμπεριλαμβάνονται επίσης στη Συνθήκη της Λισαβόνας, συνιστούν απαραίτητο νομικό πλαίσιο για την ανάπτυξη του διαλόγου των πολιτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο· ότι, ωστόσο, η εφαρμογή τους στην πράξη δεν είναι πάντοτε ικανοποιητική,

Ε.  έχοντας υπόψη ότι η κοινωνία των πολιτών στα 27 κράτη μέλη βρίσκεται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, και ότι αξιοποιεί σε διαφορετικό βαθμό της δυνατότητες συμμετοχικής δημοκρατίας και συμμετοχής στη διαδικασία διαμόρφωσης του δικαίου και στο διάλογο με τις κρατικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές,

ΣΤ. έχοντας υπόψη ότι ο όρος "κοινωνία των πολιτών" αναφέρεται στο μεγάλο αριθμό μη κυβερνητικών και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που έχουν συσταθεί από πολίτες, αυτοβούλως, που έχουν παρουσία στη δημόσια ζωή, εκφράζοντας ενδιαφέροντα, ιδέες και ιδεολογίες των μελών τους ή άλλων, που βασίζονται σε ηθικές, πολιτισμικές, πολιτικές, επιστημονικές θρησκευτικές ή φιλανθρωπικές πεποιθήσεις,

Ζ.  έχοντας υπόψη ότι δεν είναι σαφές το κατά πόσο μια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών είναι αντιπροσωπευτική και ότι η ενεργητικότητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία ορισμένες οργανώσεις προωθούν τις συγκεκριμένες απόψεις τους δεν είναι πάντοτε ενδεικτικό της αντιπροσωπευτικότητάς τους,

H. έχοντας υπόψη ότι τα μεμονωμένα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσεγγίζουν τον κοινωνικό διάλογο με διαφορετικό τρόπο,

1.  επικροτεί τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ανάπτυξη του διαλόγου των πολιτών, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο στα κράτη μέλη·

2.  υπογραμμίζει ότι η κοινωνία των πολιτών στην Ευρώπη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ευρωπαϊκή διαδικασία ολοκλήρωσης, μεταφέροντας θέσεις και απαιτήσεις των πολιτών της Ένωσης στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα· υπογραμμίζει τη σημασία της εμπειρογνωμοσύνης, η οποία τίθεται στη διάθεση των θεσμικών οργάνων από την πλευρά της κοινωνίας των πολιτών, και υπογραμμίζει τη σημασία του ρόλου που διαδραματίζει ο διάλογος των πολιτών στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση, ιδιαίτερα για την προώθηση και διάδοση των δραστηριοτήτων και στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη δημιουργία δικτύου ευρωπαϊκής συνεργασίας και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας και αλληλεγγύης στην κοινωνία των πολιτών·

3.  υπογραμμίζει ότι εφόσον η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να επιτύχει τους πολιτικούς της σκοπούς και στόχους, χρειάζεται ευρύτερη δημόσια συζήτηση, αποτελεσματικότερος διάλογος των πολιτών και περισσότερη πολιτική ευαισθητοποίηση·

4.  τονίζει την ιδιαίτερη προσήλωσή του στο διάλογο των πολιτών και τη σημασία που αποδίδεται σ' αυτόν στη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τον αναγνωρίζει ως ανώτερη αρχή που συνδέει όλους τους τομείς δραστηριότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης·

5.  επικροτεί την ενίσχυση της αντιπροσωπευτικής και της συμμετοχικής δημοκρατίας, που απορρέει από την εισαγωγή στη Συνθήκη της Λισαβόνας της αποκαλούμενης "πρωτοβουλίας των πολιτών", η οποία επιτρέπει σε ένα εκατομμύριο πολίτες προερχόμενους από διάφορα κράτη μέλη να καλέσουν την Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση·

6.  καλεί τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές των κρατών μελών να αξιοποιήσουν πλήρως το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο καθώς και τον κατάλογο των καλών πρακτικών για να αναπτύξουν το διάλογο με τους πολίτες και με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών· θεωρεί, ειδικότερα, ότι τα γραφεία πληροφοριών του ΕΚ σε κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην προώθηση, οργάνωση και διαχείριση δημοσίων συζητήσεων που πραγματοποιούνται τουλάχιστον ετησίως μεταξύ του Κοινοβουλίου και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών σε αυτό το κράτος μέλος, και τονίζει τη σημασία της τακτικής συμμετοχής των μελών του, τόσο από το ενεχόμενο κράτος μέλος όσο και από άλλα κράτη μέλη σε αυτές τις δημόσιες συζητήσεις·

7.  καλεί τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μεριμνήσουν για τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών στον διάλογο των πολιτών· είναι της άποψης ότι στο πλαίσιο αυτό έχει κρίσιμη σημασία η φωνή των νέων πολιτών της Ευρώπης, οι οποίοι θα διαμορφώσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση του αύριο και θα είναι υπεύθυνοι για αυτήν·

8.  καλεί τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παράσχουν εγγυήσεις ότι όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες, άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι και νέοι, κάτοικοι πόλεων και της υπαίθρου θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά, χωρίς διακρίσεις και με τα ίδια δικαιώματα, στο διάλογο των πολιτών· και, ειδικότερα, ότι μέλη γλωσσικών μειονοτήτων θα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τις τοπικές τους γλώσσες σε τέτοιες δημόσιες συζητήσεις· είναι της άποψης ότι η δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συμβάλει στην υλοποίηση της ιδέας της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και να αποτελέσει παράδειγμα για τη διάδοση της ιδέας αυτής τόσο στα κράτη μέλη όσο και εκτός της Ένωσης·

9.  καλεί τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποφασίσουν σε μία διοργανική συμφωνία δεσμευτικές κατευθυντήριες γραμμές για τον διορισμό εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, μεθόδους για τη διαμόρφωση διαβουλεύσεων και τη χρηματοδότησή τους, σύμφωνα με τις " γενικές αρχές και ελάχιστες προδιαγραφές για τη διαβούλευση των ενδιαφερομένων μερών από την Επιτροπή"[3]· επισημαίνει, για το σκοπό αυτό, ότι όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να τηρούν ενημερωμένα μητρώα όλων των σχετικών μη κυβερνητικών οργανώσεων ανεξαρτήτως εάν δραστηριοποιούνται στα κράτη μέλη και/ή εστιάζουν στα θεσμικά όργανα της ΕΕ·

10. καλεί τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καταστήσουν το διάλογο των πολιτών μία κεντρική δραστηριότητα για όλες τις γενικές διευθύνσεις της Επιτροπής, όλες τις ομάδες εργασίας του Συμβουλίου στο Συμβούλιο Υπουργών και όλες τις επιτροπές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά τρόπο διαφανή και διατηρώντας πλήρως της ισορροπία μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα·

11. καλεί τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συνεργαστούν στενότερα μεταξύ τους στους τομείς της ανάπτυξης του διαλόγου των πολιτών και της προώθησης μιας ενεργούς ευρωπαϊκής συμπεριφοράς εκ μέρους των πολιτών, προκειμένου να διασφαλιστεί η βελτίωση της επικοινωνίας, της διαβίβασης πληροφοριών και του συντονισμού των δραστηριοτήτων τους στο πλαίσιο της διαβούλευσης με τον πληθυσμό· σημειώνει ότι στο πλαίσιο αυτό, τακτικές συναντήσεις μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και επιτρόπους σε δημόσιες συζητήσεις στα κράτη μέλη θα είναι ιδιαίτερα επιθυμητές ως ένας τρόπος για τη μείωση του παρατηρούμενου χάσματος μεταξύ της ΕΕ και των πολιτών της Ευρώπης·

12. καλεί το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διευκολύνει και να απλουστεύσει την πρόσβαση στις εργασίες του, απαραίτητη προϋπόθεση για την καθιέρωση πραγματικού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών·

13. υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να αναπτυχθεί η ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα των επικοινωνιών ως προς την προσφορά νέων εργαλείων και τρόπων επικοινωνίας με τους πολίτες της ΕΕ (χάρη στο Διαδίκτυο, τις ηλεκτρονικές τεχνολογίες και τις σημερινές οπτικοακουστικές τεχνικές)·

14. ζητεί επιτακτικά να συνεχιστούν οι σημερινές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, που έχουν ήδη αποδείξει την αξία τους και αποβλέπουν στην ευρύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως : η Europe by Satelite, η Αγορά των πολιτών, τα θεματικά φόρουμ των πολιτών (π.χ. Η Ευρώπη σου), συζητήσεις στο Διαδίκτυο κλπ.·

15. υπογραμμίζει τη σημασία των επαγγελματικών σφυγμομετρήσεων της ευρωπαϊκής γνώμης υπό το πρίσμα της εντόπισης και κατανόησης των αναγκών και προσδοκιών των ευρωπαίων πολιτών εις ό, τι αφορά τη λειτουργία της Ένωσης· καλεί και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και την κοινωνία των πολιτών στα κράτη μέλη να έχουν υπόψη τους αυτές τις προσδοκίες στις αλληλεξαρτήσεις και συζητήσεις τους·

16. καλεί τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές των κρατών μελών να υποστηρίξουν το διάλογο των πολιτών, ιδιαίτερα σε εκείνα τα κράτη και τις περιφέρειες καθώς και σ' εκείνους τους τομείς όπου ο διάλογος αυτός δεν έχει ακόμα αναπτυχτεί πλήρως ή δεν έχει καθιερωθεί σε επαρκή βαθμό· καλεί περαιτέρω τους φορείς να προωθήσουν ενεργά την ανάπτυξη της περιφερειακής διαλειτουργικότητας της κοινωνίας των πολιτών μεταξύ των κρατών μελών, και διαμεθοριακές πρωτοβουλίες· θεωρεί ότι η συγκρότηση ομάδων των κρατών μελών θα πρέπει επίσης να διερευνηθεί ως ένας τρόπος προώθησης για την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών εντός της ΕΕ·

17. καλεί τους εκπροσώπους της ευρωπαϊκής κοινωνίας να λάβουν ενεργό μέρος στο διάλογο των πολιτών και στην εκπόνηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων και πολιτικών, διευκολύνοντας έτσι την άσκηση επιρροής στις διαδικασίες λήψεως των αποφάσεων·

18. ενθαρρύνει τους ευρωπαίους πολίτες να συμμετάσχουν σε μεγαλύτερο βαθμό στις συζητήσεις που διοργανώνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να ψηφίσουν στις προσεχείς εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου·;

19. λαμβάνοντας υπόψη ότι η πραγματοποίηση του διαλόγου με τους πολίτες σε όλα τα επίπεδα, ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό απαιτεί ανάλογους χρηματοδοτικούς πόρους, καλεί τους ενδιαφερόμενους και αρμόδιους για τη διοργάνωσή του φορείς να μεριμνήσουν για την κατάλληλη χρηματοδοτική του υποστήριξη·

20. τονίζει ότι πέραν του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών είναι επίσης απαραίτητος ένας ανοικτός, διαφανής και τακτικός διάλογος της Ένωσης με τις εκκλησίες και τις θρησκευτικές κοινότητες, όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λισαβόνας·

21. συνιστά στα ενωσιακά θεσμικά όργανα, να διαθέσουν από κοινού πληροφορίες σχετικά με την αντιπροσωπευτικότητα και τα πεδία δραστηριότητας οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρώπη, παραδείγματος χάριν μία δημόσια και χρηστική τράπεζα δεδομένων·

22. καλεί την Επιτροπή να προβεί σε μία πρόταση για τα ευρωπαϊκά σωματεία, προκειμένου οι ευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να μπορούν να καταφεύγουν σε μία κοινή νομική βάση·

23. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών, στο Συμβούλιο, την Επιτροπή, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ

"Δεν επιδιώκουμε συνασπισμούς μεταξύ κρατών, ενώνουμε λαούς"

Jean Monnet

"Τίποτα για εμάς, χωρίς εμάς" - αυτό ακριβώς περιμένουν οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τα θεσμικά της όργανα. Με τις διάφορες διευρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αυξάνεται μόνο ο αριθμός των κρατών μελών, αλλά και ο αριθμός των πολιτών που υπόκεινται στους κανόνες της Ένωσης. Παρόλο που η Ένωση συνιστά σχέδιο το οποίο υποβάλλεται σε συστηματικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, δυστυχώς η επικοινωνία μεταξύ της Ένωσης και των πολιτών της δεν ακολουθεί. Έχει δημιουργηθεί σαφώς ένα κενό επικοινωνίας, ενδεικτικό του οποίου ήταν τόσο το ολλανδικό όσο και το γαλλικό "όχι" στο Σύνταγμα της Ευρώπης, όπως και το ιρλανδικό "όχι" στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Φαίνεται ότι το κενό αυτό μειώνεται χάρη στις πρωτοβουλίες και τα σχέδια που αναλαμβάνονται από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Οι δραστηριότητες αυτές αποδεικνύουν ότι μπορεί να ασκηθεί συνειδητά επιρροή στην ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας όσον αφορά ευρωπαϊκά θέματα σε τοπικό, περιφερειακό, κρατικό και διεθνές επίπεδο.

Από τη δεκαετία του '90, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ανοίγονται σιγά αλλά σταθερά στους πολίτες, αναγνωρίζουν ολοένα και συχνότερα το ρόλο της κοινωνίας των πολιτών και λαμβάνουν υπόψη τις απόψεις της. Ο διάλογος μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων καθιερώθηκε σε πολλούς τομείς της πολιτικής της Ένωσης και ονομάστηκε διάλογος των πολιτών.

Ωστόσο, στον τομέα της επικοινωνίας, και ιδιαίτερα του διαλόγου με τους πολίτες, η ΕΕ έχει πολλά να κάνει ακόμα. Είναι σαφές ότι δεν είναι εφικτή η οικοδόμηση του ευρωπαϊκού σχεδίου χωρίς τους πολίτες και ότι η επικοινωνία μαζί τους είναι απαραίτητη για την πραγματική λειτουργία της δημοκρατίας. Αντιστρόφως, το ενδιαφέρον για την Ευρώπη και η υποστήριξη της ΕΕ εκ μέρους των πολιτών επιτυγχάνονται μόνο χάρη στην πλήρη ενημέρωση, την ζωντανή, ανοικτή συζήτηση και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών εις ό, τι αφορά ευρωπαϊκά θέματα, σύμφωνα με την αρχή: " Κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στο δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες" (Άρθρο 10 της Συνθήκης ΕΕ).

Ο κυριότερος στόχος της παρούσας έκθεσης είναι να υπογραμμίζει τον τεράστιο ρόλο και τη σημασία του διαλόγου των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικότερα στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας, να τονίζει τις νέες μορφές και δυνατότητές του και την ανάγκη εκπόνησης σαφών και διαφανών αρχών που διέπουν τη διεξαγωγή του διαλόγου αυτού στο ευρωπαϊκό φόρουμ.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας αναγνώρισε στο διάλογο των πολιτών τη θέση κύριας αρχής, δεσμευτικής για σχεδόν όλες τις πολιτικές της Ένωσης και για όλους τους τομείς δραστηριότητάς της (Τίτλος ΙΙ " Διατάξεις περί δημοκρατικών αρχών" της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδιαίτερα δε το άρθρο11). Εν τούτοις, δεν είναι δυνατή η συζήτηση για το διάλογο των πολιτών χωρίς τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Για το λόγο αυτό, η εισηγήτρια διοργάνωσε, τον Ιούνιο του 2008 σεμινάριο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αφιερωμένο στις προοπτικές ανάπτυξης του διαλόγου των πολιτών μετά τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας. Το σεμινάριο, με την ευρεία συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, στέφθηκε με πλήρη επιτυχία, και τα ενδιαφέροντα πορίσματά του αξιοποιήθηκαν μεταξύ άλλων για την εκπόνηση της παρούσας έκθεσης.

Δεν υφίσταται, ούτε στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε στην πράξη ενιαίος και γενικώς αποδεκτός προσδιορισμός του διαλόγου των πολιτών. Εκτός από μερικά έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη διαβούλευση και την πολιτική επικοινωνίας στην ΕΕ[4], δεν βρίσκονται κανόνες που να προσδιορίζουν τη δομή, το πλαίσιο ή τη μέθοδο διεξαγωγής του διαλόγου αυτού. Η κατανόηση του τί εστί ο διάλογος των πολιτών δυσκολεύεται επιπλέον από τους διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισής του εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της Ένωσης. Υπάρχουν π. χ. σοβαρές επιφυλάξεις όσον αφορά την αντιπροσωπευτικότητα των μη κυβερνητικών οργανώσεων που καλούνται να συμμετάσχουν στο διάλογο, την ερμητική για τους πολίτες της ΕΕ λειτουργία του Συμβουλίου, ή την πολύ μεγάλη ελευθερία (ιδιαίτερα εκ μέρους της Επιτροπής) με την οποία διεξάγεται ο διάλογος.

Σύμφωνα με την εισηγήτρια, ουσιαστικής σημασίας είναι λοιπόν ο προσδιορισμός ( ή η περιγραφή) της ίδιας της έννοιας του διαλόγου των πολιτών στο επίπεδο της ΕΕ και η διατύπωση κανόνων που να καθορίζουν την αντιπροσωπευτικότητα των φορέων που συμμετέχουν στον διάλογο από την πλευρά της κοινωνίας των πολιτών.

Για να διασφαλιστεί η τήρηση της αρχής της αντιπροσωπευτικότητας της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να συμμετέχουν στο διάλογο εκείνες οι οργανώσεις με τις οποίες οι πολίτες ταυτίζονται και οι οποίες εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους κατά τον καλύτερο, πληρέστερο και πλέον ενδεδειγμένο τρόπο. Πράγματι, η επιτυχία του διαλόγου των πολιτών θα εξαρτηθεί από την αντιπροσωπευτικότητα, δηλ. από την ενεργό συμμετοχή όλων των σημαντικών εταίρων (φορέων) που ενδιαφέρονται για το θέμα που συζητείται στο διάλογο ( πρόκειται συγκεκριμένα για τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, τις κρατικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές των κρατών μελών, τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών).

Ο διάλογος των πολιτών έχει, από τη φύση του, διμερή και αμοιβαίο χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, δεν επαρκεί η αποκλειστική ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τις δραστηριότητες της Ένωσης, αλλά χρειάζεται και ο χρόνος για να ακουστεί η γνώμη τους. Πρέπει να βεβαιωθούν οι πολίτες ότι οι απόψεις και οι φόβοι που εκφράζουν εξετάζονται σοβαρά και λαμβάνονται υπόψη από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Η αρχή της αμοιβαιότητας επιβάλλει την ανταλλαγή πληροφοριών. Αυτό συνεπάγεται ότι οι πολίτες ενημερώνονται σχετικά με την περαιτέρω τύχη των αιτήσεων που προβάλλονται κατά τη διάρκεια του διαλόγου. Πράγματι, αυτή θα πρέπει να είναι ακριβώς η σημασία της αυξημένης επιρροής των κοινωνικών εταίρων στις αποφάσεις που λαμβάνονται στην ΕΕ.

Επιπλέον, κατά την επιλογή των εταίρων είναι επίσης ουσιαστική η ισορροπία μεταξύ του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα καθώς και η ίση μεταχείριση των εκπροσώπων των κοινωνικών οργανώσεων και των εμπειρογνωμόνων.

Η αρχή της διαφάνειας. Κατά την επιλογή (πρόσκληση) των συμμετεχόντων στο διάλογο, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα οφείλουν να επιδιώκουν τη μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός η εισηγήτρια προτείνει μεταξύ άλλων τη συστηματική δημοσίευση καταλόγου των οργανώσεων που έχουν λάβει μέρος σε διαβούλευση και έχουν παρουσιάσει τις απόψεις και τις συστάσεις τους. Το ξεκίνημα της διαβούλευσης (του διαλόγου) πρέπει από την πλευρά της Ένωσης να οδηγήσει στον ορισμό ατόμου που θα είναι υπεύθυνο για τις επαφές με τους εκπροσώπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

Από την άλλη πλευρά, στην περίπτωση αποφάσεων που απορρέουν από την πολιτική της Ένωσης, οι (ευρωπαϊκές και διεθνείς) μη κυβερνητικές οργανώσεις οφείλουν να δηλώνουν κατά τρόπο σαφή και διαφανή, ποιους και ποίων συμφέροντα εκπροσωπούν. Έτσι μπορούν να διαχωρίζονται τα άτομα που εκπροσωπούν τα λόμπυ από τους πραγματικούς εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών.

Αρχές που διέπουν τη διεξαγωγή του διαλόγου των πολιτών

Εδώ πρέπει να αναφερθεί η ανακοίνωση της Επιτροπής, "Προς ενίσχυση της διαβούλευσης και του διαλόγου "(2002), στην οποία καθορίζονται οι κύριες αρχές της διενέργειας διαβουλεύσεων της Επιτροπής με το κοινό. Στην ανακοίνωση υπογραμμίζεται ότι στις διαβουλεύσεις πρέπει πάντοτε να λαμβάνονται υπόψη όλα τα συμφέροντα των ομάδων στόχου, πρέπει να τους χορηγούνται όλες οι πληροφορίες που είναι απαραίτητες για να εκφράζουν τη γνώμη τους σχετικά με το έγγραφο που αποτελεί το αντικείμενο της διαβούλευσης ή με το σχέδιο, και στα άτομα με τα οποία διεξάγεται η διαβούλευση πρέπει πάντοτε να επιβεβαιώνεται ότι η άποψή τους έχει γνωστοποιηθεί στον ερωτώντα. Οι αρχές αυτές έχουν ως επίκεντρο κυρίως την ποιότητα της διαδικασίας διαβούλευσης και διαλόγου, αλλά δεν διευκρινίζουν το πλαίσιο και τις διαδικασίες. Για το λόγο αυτό η εισηγήτρια αναμένει από την Επιτροπή ότι θα ελέγξει τις αρχές αυτές και θα τις αναπροσαρμόσει στις κοινοτικές ανάγκες έτσι, ώστε να μπορέσουν να καταστούν κοινές για όλα τα θεσμικά όργανα.

Τον πλέον ουσιαστικό ρόλο στην υποστήριξη και ανάπτυξη του διαλόγου των πολιτών, και ιδιαίτερα στη συμμετοχή των πολιτών σ' αυτόν, διαδραματίζουν χωρίς αμφιβολία οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Οι πολίτες πρέπει να μπορούν να εκφράζουν τη γνώμη τους στα τρία αυτά επίπεδα, και η άποψή τους, κυρίως όταν πρόκειται για ευρωπαϊκά ζητήματα, πρέπει να διαβιβάζεται στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Η εισηγήτρια προτείνει, ως εκ τούτου, να δεσμευθούν οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, ως προς την καθιέρωση και την όσο το δυνατόν συχνότερη εφαρμογή της μεθόδου του διαλόγου των πολιτών. Εφόσον συμμετάσχουν στο διάλογο αυτό, οι πολίτες της ΕΕ θα γνωρίσουν την έμπρακτη εφαρμογή της συμμετοχικής δημοκρατίας και θα έχουν πράγματι τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων τους.

Στο πλαίσιο της θέσης σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας πρέπει να υπογραμμιστεί ιδιαίτερα η αποκαλούμενη πρωτοβουλία πολιτών "1 εκατομμύριο υπογραφές" σε μια απευθυνόμενη στην Επιτροπή νομοθετική πρόταση. Χάρη στην πρωτοβουλία αυτή όσοι συμμετέχουν στο δημοκρατικό βίο της ΕΕ (πολίτες και μη κυβερνητικές οργανώσεις) θα μπορούν να διατυπώνουν σαφώς και να υποβάλλουν επισήμως τις προσδοκίες τους από την Ένωση.

Ενόψει της βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του διαλόγου των πολιτών, η εισηγήτρια επιθυμεί επίσης να επιστήσει την προσοχή στα ακόλουθα σημεία:

1.  Άνοιγμα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης - η ευρύτερη και απλούστερη πρόσβαση στα έγγραφα του Συμβουλίου θεωρείται κρίσιμης σημασίας για τη δημιουργία καλού διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών. Επιπλέον, οι πληροφορίες σχετικά με τις εργασίες των μεμονωμένων ομάδων εργασίας πρέπει να είναι περισσότερο προσιτές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την κοινωνία των πολιτών.

2.  Καλύτερη και στενότερη συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ στον τομέα της διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών. Θα πρέπει ειδικότερα να δημιουργηθεί κοινή πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τη συμμετοχή της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών.

3.  Ενεργοποίηση νέων καναλιών, μεθόδων και δυνατοτήτων συνεννόησης με τους πολίτες και ανάπτυξη της συνεργασίας με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Επιβάλλονται η αναζήτηση και η ενεργός αξιοποίηση νέων τεχνολογιών για τη δημιουργία ενημερωτικών καναλιών, και ειδικότερα της ψηφιακής τεχνολογίας και του Διαδικτύου. Όσον αφορά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης η εισηγήτρια επιθυμεί να τονίσει τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στον τομέα αυτό, π.χ. η θέση σε λειτουργία του καναλιού Europe by Satellite.

Προκειμένου να προβλέπεται και να γίνεται καταληπτή η αντίδραση του ευρωπαϊκού κοινού (που έχει ασυνήθιστα πολύπλοκο χαρακτήρα, καθότι αντικατοπτρίζει εθνικές προοπτικές, αλλά και πολιτικές επιλογές) θα πρέπει επίσης να αναπτυχθούν μηχανισμοί, π. χ. ευρωπαϊκά εργαστήρια ιδεών (think tank), που να επιτρέπουν την ανάλυση των ευρωπαϊκών προσδοκιών και των τάσεων που είναι αντιπροσωπευτικές για τους Ευρωπαίους.

4. Ζητήματα χρηματοδότησης. Ο πραγματικός διάλογος με τους πολίτες απαιτεί τη διάθεση των απαραίτητων πόρων. Στο πλαίσιο αυτό, η εισηγήτρια εφιστά την προσοχή στον κανονισμό της ΕΕ που έχει εγκριθεί σχετικά με τα πολιτικά κόμματα και ιδρύματα, ο οποίος συνιστά το αποτέλεσμα της πρώτης φάσης του σχεδίου Δ και πρόκειται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση των πολιτών σε μόνιμο, πραγματικό και αποδοτικό διάλογο.

Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για την εκλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2009, πρέπει να αφιερωθεί προσοχή στα ευρωπαϊκά ζητήματα. Οι πολίτες της ΕΕ πρέπει να είναι πεπεισμένοι ότι η συμμετοχή στις εκλογές τους διασφαλίζει (μέσω των εκλεγμένων εκπροσώπων τους) σημαντική επιρροή στις αποφάσεις που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και ειδικότερα σ' αυτές τις αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινή τους ζωή. Οι πολίτες πρέπει επίσης να είναι πεπεισμένοι, και μάλιστα να είναι σίγουροι ότι στα θέματα που τους αφορούν, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα δεν λαμβάνουν καμία απόφαση χωρίς διαβούλευση μαζί τους, δηλαδή χωρίς διάλογο των πολιτών. Για το λόγο αυτό, τα ευρωπαϊκά μέσα που έχουν προβλεφθεί για τις εκλογές του 2009, χωρίς καμία αμφιβολία θα συνιστούν κατ' εξοχήν καλή επένδυση στην ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Αναλόγως με το κρατικό πλαίσιο (ειδικότερα τις εθνικές παραδόσεις, τις εμπειρίες και τις οργανωτικές ικανότητες) κάθε, ακόμα και περιορισμένη, χρηματοδοτική ενίσχυση για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που αναπτύσσουν δραστηριότητες σε κρατικό επίπεδο, μπορεί να ενισχύσει σημαντικά το μηχανισμό του διαλόγου των πολιτών.

Τέλος, η εισηγήτρια επιθυμεί να ενθαρρύνει την παροχή ευρείας υποστήριξης στις πρωτοβουλίες στον τομέα του διαλόγου των πολιτών, που έχουν στεφθεί με επιτυχία και έχουν πλέον καταλάβει καθιερωμένη θέση στο ευρωπαϊκό τοπίο (π. χ. "Αγορά" ως φόρουμ που συνδέει τους πολίτες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) και επίσης να ζητήσει επιτακτικά την ανάληψη νέων, κοινών, διοργανικών ενεργειών και σχεδίων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής επικοινωνίας.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	2.12.2008
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	10 1 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Jim Allister, Richard Corbett, Andrew Duff, Maria da Assunção Esteves, Anneli Jäätteenmäki, Aurelio Juri, Íñigo Méndez de Vigo, Johannes Voggenhuber, Andrzej Wielowieyski
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Jacek Protasiewicz, György Schöpflin, Γεώργιος Παπαστάμκος

• [1]  ΕΕ C 306, 17.12.2007, σ. 1.
• [2]  Εγκριθέντα κείμενα, P6_TA(2008)0055
• [3]  Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2002 με τίτλο "Προς ενίσχυση της διαβούλευσης και του διαλόγου - Γενικές αρχές και ελάχιστες προδιαγραφές για τη διαβούλευση των ενδιαφερομένων μερών από την Επιτροπή" COM(2002)0704.
• [4]  Βλ. τα ακόλουθα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Λευκή Βίβλος για μια ευρωπαϊκή πολιτική επικοινωνίας CΟΜ(2006) 35· Σχέδιο Δ για δημοκρατία, διάλογο και δημόσια συζήτηση (CΟΜ(2005) 494· Σχέδιο δράσης της Επιτροπής σχετικά με τη βελτίωση της επικοινωνίας για την Ευρώπη (SEC (2005) 985)· Πρόταση Απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Πολίτες για την Ευρώπη» για την περίοδο 2007-2013 με σκοπό την προώθηση της ενεργού συμμετοχής του ευρωπαίου πολίτη στα κοινά CΟΜ(2005) 116· Ανακοίνωση της Επιτροπής - Προς ενίσχυση της διαβούλευσης και του διαλόγου - Γενικές αρχές και ελάχιστες προδιαγραφές για τη διαβούλευση των ενδιαφερομένων μερών από την Επιτροπή CΟΜ(2002) 704· Λευκή Βίβλος σχετικά με τη διακυβέρνηση (2001).