SPRAWOZDANIE w sprawie dzikiej przyrody w Europie
5.12.2008 - (2008/2210(INI))
Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Sprawozdawca: Gyula Hegyi
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
w sprawie dzikiej przyrody w Europie
Parlament Europejski,
– uwzględniając dyrektywę Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa („dyrektywa ptasia”)[1],
– uwzględniając dyrektywę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory („dyrektywa siedliskowa”)[2],
– uwzględniając ekologiczną sieć specjalnych obszarów ochrony Unii Europejskiej ustanowionych przez dwie powyższe dyrektywy, zwaną siecią „Natura 2000”,
– uwzględniając wyniki dziewiątego posiedzenia konferencji stron (COP 9) Konwencji o różnorodności biologicznej,
– uwzględniając sprawozdanie nr 3/2008 Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska (EEA) pt. „Europejskie lasy - warunki i zrównoważone wykorzystanie ekosystemu”,
– uwzględniając art. 45 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (A6-0478/2008),
A. mając na uwadze, że skuteczna ochrona i w razie konieczności odbudowa ostatnich dzikich terenów Europy mają podstawowe znaczenie dla zatrzymania procesu utraty bioróżnorodności do roku 2010,
B. mając na uwadze, że cel w postaci powstrzymania utraty bioróżnorodności do 2010 r. nie zostanie osiągnięty oraz że już odczuwalne stają się negatywne skutki społeczne i gospodarcze, które zrodziła utrata bioróżnorodności i usług ekosystemowych;
C. mając na uwadze, że Unia Europejska powinna wykorzystać bieżące osiągnięcia takie jak Natura 2000 i rozwijać znacznie silniejsze, ambitne nowe ramy polityki w dziedzinie bioróżnorodności po roku 2010,
D. mając na uwadze, że dyrektywa ptasia i dyrektywa siedliskowa zapewniają mocne i dające się wdrożyć w praktyce ramy ochrony przyrody, w tym obszarów dzikiej przyrody, przed szkodliwymi zmianami,
E. mając na uwadze, że cele polityki bioróżnorodności Unii Europejskiej oraz dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej nadal nie są w zadowalającym stopniu włączone do sektorowych strategii politycznych, takich jak rolnictwo, rozwój regionalny, energia i transport,
F. mając na uwadze, że wiele obszarów dzikich posiada bogate zasoby węgla, których ochrona jest istotna zarówno dla bioróżnorodności, jak i ochrony klimatu,
G. mając na uwadze, że wpływ inwazyjnych gatunków obcych na bioróżnorodność stanowi szczególnie poważne zagrożenie dla terenów dzikich, gdzie wczesne wykrycie gatunków inwazyjnych może być niemożliwe, a znaczne szkody ekologiczne i gospodarcze mogą nastąpić przed podjęciem odpowiednich działań,
Określenie i lokalizacja
1. wzywa Komisję do zdefiniowania obszarów dzikiej przyrody; definicja powinna obejmować takie aspekty jak usługi ekosystemowe, wartość ochronna, zmiana klimatu i zrównoważone wykorzystanie;
2. wzywa Komisję do upoważnienia Europejskiej Agencji Środowiska i innych właściwych organów europejskich, żeby zlokalizowały ostatnie obszary dzikiej przyrody w Europie w celu oceny obecnego rozkładu, poziomu bioróżnorodności na różnych obszarach i obszaru występowania nietkniętych ludzką ręką obszarów, a także obszarów, na których działalność człowieka jest minimalna (w podziale na podstawowe typy siedlisk: dzikie obszary leśne, słodkowodne i morskie);
3. wzywa Komisję do zbadania wartości i korzyści ochrony dzikiej przyrody; analiza ta powinna w szczególności dotyczyć kwestii usług ekosystemowych, poziomu bioróżnorodności obszarów dzikiej przyrody, dostosowania do zmian klimatu i zrównoważonej turystyki przyrodniczej;
Rozwój obszarów dzikiej przyrody
4. wzywa Komisję do opracowania strategii UE w dziedzinie dzikiej przyrody, która będzie spójna z dyrektywą ptasią i siedliskową, przy zastosowaniu podejścia ekosystemowego, określeniu zagrożonych gatunków i siedlisk oraz wyznaczeniu priorytetów;
5. wzywa Komisję i państwa członkowskie do rozwoju obszarów dzikiej przyrody; podkreśla potrzebę wygospodarowania specjalnych funduszy na zmniejszenie fragmentacji, ostrożne zarządzanie obszarami wtórnego zdziczenia, rozwój mechanizmów i programów kompensacyjnych, zwiększanie świadomości, budowanie zrozumienia i wprowadzanie koncepcji związanych z dziką przyrodą, takich jak rola swobodnych procesów naturalnych i składników strukturalnych, które wynikają z takich procesów, w monitoringu i pomiarze sprzyjającego stanu ochrony; jest zdania, że prace te należy wykonywać we współpracy z ludnością lokalną i innymi zaangażowanymi podmiotami;
Propagowanie
6. wzywa Komisję i państwa członkowskie do współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi, zaangażowanymi podmiotami i ludnością lokalną w zakresie promowania wartości dzikiej przyrody;
7. wzywa państwa członkowskie do rozpoczęcia i wspierania kampanii informacyjnych, aby zwiększać wiedzę obywateli na temat dzikiej przyrody i jej znaczenia oraz umacniać przekonanie, że ochrona bioróżnorodności może współgrać ze wzrostem gospodarczym i zatrudnieniem;
8. wzywa państwa członkowskie do wymiany doświadczeń i sprawdzonych wzorców na temat obszarów dzikiej przyrody dzięki zgromadzeniu głównych ekspertów europejskich, którzy zbadają koncepcję dzikiej przyrody w Unii Europejskiej, oraz do ujęcia dzikiej przyrody w unijnym planie działań;
9. W obliczu rzetelnie udokumentowanych szkód, jakie turystyka wyrządziła i wyrządza wielu najcenniejszym składnikom dziedzictwa przyrodniczego Europy, wzywa Komisję i państwa członkowskie, żeby zagwarantowały, że turystyka – nawet polegająca na wprowadzaniu turystów na teren siedlisk i życia dzikiej przyrody – będzie uprawiana z najwyższą ostrożnością, z pełnym wykorzystaniem doświadczenia zdobytego w Europie i poza nią, dotyczącego sposobów minimalizacji wpływu takiej turystyki oraz w odpowiednim przypadku z odniesieniem do art. 6 dyrektywy siedliskowej; należy rozważyć opcje, w których obszary dzikiej przyrody w większej części mają zamknięty dostęp (poza dopuszczalnymi badaniami naukowymi), lecz na których ograniczona część jest otwarta dla zrównoważonej turystyki o wysokiej jakości, opartej na doświadczeniu dzikiej przyrody i lokalnych społecznościach czerpiących z niej gospodarcze korzyści;
Lepsza ochrona
10. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zwrócenia szczególnej uwagi na skuteczną ochronę obszarów dzikiej przyrody;
11. wzywa Komisję, żeby niezwłocznie wykrywała zagrożenia dla obszarów dzikiej przyrody;
12. wzywa Komisję, żeby opracowała odpowiednie zalecenia, które zapewnią państwom członkowskim pomoc w zakresie najlepszych sposobów ochrony siedlisk przyrodniczych;
13. domaga się od Komisji i państw członkowskich lepszej ochrony obszarów dzikich poprzez wdrożenie dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej, ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej w bardziej wydajny i spójny sposób, wykorzystując zwiększone środki finansowe, tak aby zapobiec zniszczeniu tych obszarów na skutek szkodliwych, niezrównoważonych zmian;
14. z zadowoleniem przyjmuje przegląd dyrektywy ptasiej i siedliskowej w celu dostosowania ich w razie potrzeby do lepszej ochrony zagrożonych gatunków i siedlisk;
15. wzywa Komisję, żeby zaakceptowała inicjatywę Wild Europe – partnerstwo niektórych organizacji ochrony przyrody, a wśród nich Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), Światowej Komisji IUCN na rzecz Obszarów Chronionych (IUCN-WCPA), WWF, Birdlife International i PAN Parks, które są bardzo zaangażowane w sprawie obszarów dzikiej przyrody i prawie dzikich;
Dzika przyroda i Natura 2000
16. wzywa Komisję do opracowania we współpracy z zainteresowanymi podmiotami wytycznych z zakresu ochrony, zarządzania, zrównoważonego wykorzystania, monitorowania i finansowania obszarów dzikiej przyrody w ramach sieci Natura 2000, zwłaszcza w związku z nadchodzącymi wyzwaniami, takimi jak zmiany klimatu, nielegalne wyręby i zwiększone zapotrzebowanie na żywność;
17. wyraża głębokie zaniepokojenie europejską polityką w zakresie bioróżnorodności w związku z brakiem środków finansowych na zarządzanie siecią Natura 2000; w związku z tym wzywa Komisję, żeby przygotowała współfinansowanie wspólnotowe na zarządzanie siedliskami w państwach członkowskich, jak to przewiduje dyrektywa siedliskowa;
18. wzywa Komisję do przyznania specjalnego statusu obszarom dzikiej przyrody w sieci Natura 2000 oraz ich większej ochrony;
19. jest zdania, że należy wzmocnić politykę rozwoju obszarów wiejskich i integrację ochrony środowiska w ramach unijnego sektora rolnictwa; sądzi jednakowoż, że Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich nie wystarczy na finansowanie ochrony bioróżnorodności i dzikiej przyrody w zakresie zasobów, programowania i ekspertyz;
20. wzywa Komisję do zapewnienia dalszego wzmocnienia sieci Natura 2000, tak aby stała się ona spójną i sprawną siecią ekologiczną, w której centralną rolę będą pełniły obszary dzikie; podkreśla potrzebę spójnej polityki, w szczególności we wspólnej polityce rolnej, transporcie, energii i budżecie, żeby nie podważyć celów ochrony sieci Natura 2000;
Inwazyjne gatunki obce
21. wzywa Komisję i państwa członkowskie do współpracy nad rozwojem obszernych ram legislacyjnych w dziedzinie inwazyjnych gatunków obcych, które obejmą zarówno problem konsekwencji ekologicznych i gospodarczych wywoływanych przez te gatunki, jak i szczególną podatność obszarów dzikiej przyrody na te zagrożenia;
Dzika przyroda i zmiany klimatyczne
22. wzywa Komisję, żeby monitorowała i oceniała wpływ zmian klimatu na dziką przyrodę;
23. wzywa Komisję i państwa członkowskie, żeby uczyniły ochronę dzikiej przyrody priorytetem ich strategii przeciwdziałania zmianom klimatu;
24. wzywa Komisję, żeby w związku ze zmianami klimatu przeprowadziła badania i udzieliła wytycznych w sprawie czasu i sposobów zarządzania dziką przyrodą na potrzeby jej ochrony w drodze ludzkiej interwencji;
0
0 0
25. wyraża zdecydowane poparcie dla wzmacniania strategii politycznych i środków związanych z obszarami dzikiej przyrody;
26. zobowiązuje przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
UZASADNIENIE
Określenie „dzika przyroda” oznacza obszary „dziewicze”, naturalne środowisko, które nie zostało w znaczny sposób zmienione przez działalność ludzką. Obszary te mają podstawowe znaczenie dla przyrody. To na nich zachodzą naturalne procesy i rozwija się dzika fauna i flora. Tereny te są obszernymi terenami lądowymi bądź morskimi, które – razem z występującymi na nich gatunkami roślin i zwierząt oraz stanowiącymi ich część ekosystemami – są w stanie naturalnym, i na których należy unikać poważnej ingerencji ludzkiej. Nadal około 46% powierzchni Ziemi to tereny dzikie.
Dzika przyroda jest postrzegana w dwojaki sposób. Z jednej strony jako miejsce, którego należy się obawiać, unikać i w którym czyhają potwory i nieokreślone niebezpieczeństwa. Z drugiej strony dzika przyroda jawi się jako miejsce sprzyjające relaksowi i kontemplacji, miejsce, które zapewnia nam czasowy azyl od stresu miejskiej cywilizacji przemysłowej. Prowadzona jest poważna debata na temat zalet i wad naszego kultu dla dzikiej przyrody; niektórzy twierdzą na przykład, że daje nam to możliwość uniknięcia odpowiedzialności za miejsca, w których rzeczywiście mieszkamy. Istnieje również rozróżnienie pomiędzy pojęciem ochrony (zakładającej właściwe wykorzystanie przyrody) a pojęciem zachowania (czyli ochrony przyrody przed wykorzystaniem). Te filozoficzne debaty wykraczają poza przedmiot tego rodzaju sprawozdania. Sprawozdawca opowiada się jednak po stronie ochrony przyrody, przynajmniej w obrębie Europy.
Należy chronić przyrodę, ale poprzez działanie ludzkie. Obszar Europy jest zbyt mały, aby zakazywać jej obywatelom wstępu na niektóre tereny. Lasy stanowią dzisiaj 33% powierzchni lądowej państw należących do regionu EOG, co odpowiada 185 milionom hektarów (ha). Zaledwie około 9 milionów hektarów lasów (5% całkowitej powierzchni terenów leśnych) jest uznawane za „obszar dziki”. Obszary te wraz z występującymi na nich gatunkami roślin i zwierząt oraz stanowiącymi ich część ekosystemami pozostają w głównej mierze w stanie pierwotnym. Te obszary dzikie powinny mieć możliwość otrzymania statusu zapewniającego skuteczną specjalną pomoc. Istnieje wiele powodów, dla których Europa powinna się bliżej przyjrzeć kwestii obszarów dzikiej przyrody. Przede wszystkim stanowią one schronienie oraz rezerwę genetyczną dla wielu gatunków, które nie mogą przetrwać nawet w nieznacznie zmienionych warunkach, w szczególności np. dużych ssaków, takich jak niedźwiedź brunatny, wilk lub ryś. Wiele jest również gatunków, które czekają na odkrycie i opisanie. Większość z nich żyje w ziemi lub w spróchniałym drzewie i jest niezwykle podatna na zmiany. Te dziewicze obszary stanowią idealne miejsce do badania naturalnych zmian w przyrodzie – ewolucji. Fakt, że obszary te są regulowane prawami przyrody, stanowi szczególną i wyjątkową wartość, którą można wykorzystać pod względem ekonomicznym opracowując nowe produkty w dziedzinie turystyki. Równocześnie obszary te są niezwykle podatne na wpływ zmian środowiskowych powodowanych przez człowieka, które mają miejsce poza ich granicami, takich jak zmiany klimatu, pojawienie się obcych gatunków inwazyjnych i zmiany w systemach rzek na terenach znajdujących się nad tymi dzikimi terenami. W końcu istnieje również wiele powodów czysto etycznych, które skłaniają do ochrony dzikiej przyrody w Europie. Mamy moralny obowiązek zapewnić przyszłym pokoleniom możliwość poznania i korzystania z prawdziwie dzikich terenów w Europie. Rozwój zrównoważonej turystyki jest wykorzystywany jako sposób na nadanie dzikiej przyrodzie wartości ekonomicznej i gromadzenie środków na ochronę.
Dzika przyroda w Europie jest w dużej mierze wykorzystywana przez zrównoważoną turystykę. Zachęca ona zwykłych obywateli do odkrywania ukrytych wartości przyrody nie czyniąc przy tym szkody. Zrównoważona turystyka sprzyja akceptacji polityki ochrony przyrody, ponieważ obywatele uświadamiają sobie potrzebę takiej ochrony dzięki własnym doświadczeniom. Pomaga ona również utrzymać dziką przyrodę z punktu widzenia ekonomicznego oraz zapewnia miejsca pracy dla ekspertów z zakresu ochrony przyrody.
W Europie powstała interesująca inicjatywa połączenia programów na rzecz dzikiej przyrody i zrównoważonej turystyki – Fundacja PAN Parks (od ang. Protected Area Network - sieć obszarów chronionych). PAN Parks zarządza siecią obszarów chronionych, które są ostatnimi nietkniętymi ludzką ręką terenami w Europie. Celem fundacji, działającej już od 10 lat, jest zrównoważona turystyka na tych terenach. W całej Europie jest dzisięć PAN Parks, od koła podbiegunowego do Morza Śródziemnego. PAN Parks wspiera turystykę w celu pozyskiwania nowych zwolenników ochrony środowiska. Dla obszarów dzikich przyjęto bardziej restrykcyjny wymóg. Co najmniej 10 000 ha terenu musi znajdować się nadal w stanie naturalnym, który wyklucza prowadzone przez człowieka działania wydobywcze. Definicja obszaru dzikiej przyrody według PAN Parks:
Wymagany jest ekologicznie niepodzielny obszar główny/obszar dziki o powierzchni co najmniej 10 000 ha, na którym nie są dozwolone działania wydobywcze, a jedyne interwencje w zakresie zarządzania mają na celu utrzymanie bądź przywrócenie naturalnych procesów ekologicznych. Powierzchnia obszaru głównego/dzikiego nie była w przeszłości ograniczana.
Obszary dzikiej przyrody PAN Parks:
Ochrona dzikiej przyrody jest największym osiągnięciem inicjatywy PAN Parks i stanowi część głównego celu PAN Parks. Poniżej znajduje się krótkie podsumowanie osiągnięć:
· Park Narodowy Archipelago (Finlandia): 10 600 ha
· Bieszczadzki Park Narodowy (Polska): 18 425 ha
· Park Narodowy Bordżomi-Charagauli (Gruzja): 50 325 ha (poza UE)
· Park Narodowy Fulufjället (Szwecja): 22 140 ha
· Park Narodowy Oulanka (Finlandia): 12 924 ha
· Centralny Bałkański Park Narodowy (Bułgaria): 21 019 ha
· Park Narodowy Majella (Włochy): 25 500 ha
· Park Narodowy Paanajärvi (Rosja): 30 000 ha (poza UE)
· Park Narodowy Retezat (Rumunia): 14 215 ha
· Park Narodowy Rila (Bułgaria): 16 350 ha
· Obszary dzikie posiadające certyfikaty (ogółem): 226 498 ha
· Państwa członkowskie Unii Europejskiej: 146 173ha
Takie podejście daje niepowtarzalną możliwość do przynajmniej częściowego rozwiązania problemu z rosnącą liczbą ogromnych obszarów w całej Europie i stworzenia małej lecz żywotniej sieci chronionych obszarów dzikiej przyrody.
Istnieje koalicja europejskich organizacji pozarządowych, takich jak Fundacja PAN Parks, Federacja Eruoparc, Eurosite, Wild Europe, Birdlife International oraz WWF, które wspierają wzmocnioną ochronę europejskiego dziedzictwa w zakresie dzikiej przyrody.
Europejska sieć Natura 2000 obejmuje już najbardziej cenne obszary Unii Europejskiej o dużej różnorodności biologicznej. Oznacza to, że co najmniej duża część europejskich obszarów dzikiej przyrody jest chroniona w ramach Natury 2000. Należy stawić czoła temu wyzwaniu. 13% terenów leśnych 27 państw członkowskich UE jest oznaczonych jako obszary Natury 2000, zgodnie z dyrektywą ptasią i dyrektywą siedliskową. Natura 2000 zapewnia elastyczne ramy, które wymagają od państw członkowskich określenia celów w zakresie ochrony przyrody oraz ochrony i zarządzania obszarami w sposób, który przywraca lub utrzymuje korzystny status ochronny gatunków i siedlisk, dla których określono dane obszary.
Nie ma potrzeby wprowadzania nowej legislacji w zakresie dzikiej przyrody, ale zdecydowanie zaleca się nadanie specjalnej roli i dodatkowej ochrony obszarom dzikiej przyrody w ramach Natury 2000. Komisja Europejska powinna zatem opracować odpowiednie zalecenia, które zapewnią państwom członkowskim UE pomoc w zakresie najlepszych sposobów ochrony obecnych lub potencjalnych obszarów dzikiej przyrody czy terenów dzikich i ich naturalnych procesów, które mogą zostać objęte siecią Natura 2000. Powinny one obejmować: definicję dzikiej przyrody na potrzeby Parlamentu Europejskiego, lokalizację ostatnich obszarów dzikiej przyrody w Europie, ponieważ konieczne jest poznanie rozkładu i obecnej powierzchni terenów nietkniętych ludzką ręką (w podziale na główne rodzaje siedlisk: dzikie obszary leśne, słodkowodne i morskie), przeprowadzenie badania wartości i korzyści ochrony dzikiej przyrody, rozwój wytycznych w zakresie dzikiej przyrody na potrzeby sieci Natura 2000, w tym europejskiej strategii w dziedzinie dzikiej przyrody. Fundusze należy przeznaczyć na zmniejszenie fragmentacji, ostrożne zarządzanie obszarami wtórnego zdziczenia, rozwój mechanizmów i programów kompensacyjnych, zwiększanie świadomości, budowanie zrozumienia, pakiety turystyczne, ocenę i poprawę skuteczności zarządzania.
WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI
|
Data przyjęcia |
2.12.2008 |
|
|
|
||
|
Wynik głosowania końcowego |
+: –: 0: |
33 1 0 |
||||
|
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego |
Adamos Adamou, Georgs Andrejevs, Margrete Auken, Irena Belohorská, Johannes Blokland, John Bowis, Martin Callanan, Dorette Corbey, Magor Imre Csibi, Chris Davies, Avril Doyle, Mojca Drčar Murko, Jill Evans, Matthias Groote, Françoise Grossetête, Satu Hassi, Gyula Hegyi, Jens Holm, Marie Anne Isler Béguin, Holger Krahmer, Linda McAvan, Riitta Myller, Miroslav Ouzký, Vladko Todorov Panayotov, Vittorio Prodi, Frédérique Ries, Dagmar Roth-Behrendt, Guido Sacconi, Richard Seeber, Kathy Sinnott, Glenis Willmott |
|||||
|
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego |
Iles Braghetto, Christofer Fjellner, Johannes Lebech |
|||||