SPRAWOZDANIE w sprawie wymiaru miejskiego polityki spójności w nowym okresie programowania

19.2.2009 - (2008/2130(INI))

Komisja Rozwoju Regionalnego
Sprawozdawca: Oldřich Vlasák

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie wymiaru miejskiego polityki spójności w nowym okresie programowania

(2008/2130(INI))

Parlament Europejski,

– uwzględniając art. 158 oraz art. 159 traktatu WE,

– uwzględniając pierwszy program działania na rzecz realizacji agendy terytorialnej Unii Europejskiej („pierwszy program działania”) przyjęty podczas nieformalnego posiedzenia Rady ministrów odpowiedzialnych za planowanie przestrzenne i rozwój, które odbyło się w Ponta Delgada (Azory) w dniach 23-24 listopada 2007 r.,

– uwzględniając agendę terytorialną UE („agenda terytorialna”) oraz kartę lipską dotyczącą miast europejskich rozwijających się w sposób zrównoważony („karta lipska”) przyjęte podczas nieformalnego posiedzenia Rady ministrów odpowiedzialnych za planowanie przestrzenne i rozwój obszarów miejskich, które odbyło się w Lipsku w dniach 24-25 maja 2007 r.,

– uwzględniając „porozumienie bristolskie” przyjęte podczas nieformalnego posiedzenia Rady ministrów odpowiedzialnych za społeczności oparte na zasadach zrównoważonego rozwoju, które odbyło się w Bristol w dniach 6-7 grudnia 2005 r.,

– uwzględniając dorobek prawny w zakresie polityki miejskiej przyjęty podczas nieformalnego posiedzenia Rady ministrów odpowiedzialnych za spójność terytorialną, które odbyło się w Rotterdamie w dniu 29 listopada 2004 r.,

– uwzględniając nową kartę ateńską z 2003 r., proklamowaną na posiedzeniu Rady Europejskiej ds. urbanistyki, które odbyło się w Lizbonie w dniu 20 listopada 2003 r.,

– uwzględniając „program działania z Lille” przyjęty podczas nieformalnego posiedzenia Rady ministrów odpowiedzialnych za politykę rozwoju miast, które odbyło się w Lille w dniu 3 listopada 2000 r.,

– uwzględniając europejską perspektywę rozwoju przestrzennego (ESDP) przyjętą podczas nieformalnego posiedzenia Rady ministrów odpowiedzialnych za planowanie przestrzenne, które odbyło się w Poczdamie w dniu 11 maja 1999 r.,

– mając na uwadze Kartę europejskich miast na rzecz zrównoważonego rozwoju zatwierdzoną podczas europejskiej konferencji na temat miast rozwijających się w sposób zrównoważony, która odbyła się w Aalborgu (Dania) w dniu 27 maja 1994 r.,

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 października 2008 r. zatytułowany „Zielona księga w sprawie spójności terytorialnej: przekształcenie różnorodności terytorialnej w siłę” (COM(2008)0616),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 19 czerwca 2008 r. zatytułowany „Piąte sprawozdanie w sprawie postępów w dziedzinie spójności gospodarczej i społecznej: rozwijające się regiony, wzrost gospodarczy w Europie” (COM(2008)0371),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 maja 2008 r. w sprawie wyników negocjacji dotyczących strategii i programów w ramach polityki spójności w okresie programowania 2007-2013 (COM(2008)0301),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 30 maja2007 r. zatytułowany „Czwarte sprawozdanie w sprawie spójności gospodarczej i społecznej” (COM(2007)0273),

– uwzględniając przyjęty w dniu 24 maja 2007 r. przewodnik Komisji na temat miejskiego wymiaru polityki Wspólnoty w okresie 2007-2013,

– uwzględniając dokument roboczy Komisji zatytułowany „Wymiar terytorialny i miejski narodowych strategicznych ram odniesienia i programów operacyjnych (2007-2013): pierwsza ocena” z maja 2007 r.,

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 13 lipca 2006 r. zatytułowany „Polityka spójności i miasta: rola miast i aglomeracji w odniesieniu do wzrostu i zatrudnienia w regionach” (COM(2006)0385),

– uwzględniając decyzję Rady 2006/702/WE z dnia 6 października 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności[1],

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 5 lipca 2005 r. zatytułowany „Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: strategiczne wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013” (COM(2005)0299),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 czerwca 2002 r. zatytułowany „Programowanie funduszy strukturalnych w latach 2000-2006: wstępna ocena inicjatywy miejskiej” (COM(2002)0308),

– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 maja 1997 r. zatytułowany „W kierunku miejskiej agendy w Unii Europejskiej” (COM(1997)0197),

– uwzględniając wyniki programu Europejska Sieć Obserwacyjna Planowania Przestrzennego (ESPON) 2006 oraz przyjęty program ESPON na rok 2013,

– uwzględniając programy pilotażowe Urban (1989-1999), inicjatywę wspólnotową URBAN I (1994-1999) oraz URBAN II (2000-2006),

– uwzględniając informacje pochodzące z bazy danych audytu miejskiego, która zawiera dane statystyczne dotyczące 330 wskaźników , na których podstawie oceniono 358 miast,

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie dalszych działań dotyczących agendy terytorialnej i karty lipskiej: w kierunku europejskiego programu działania na rzecz rozwoju przestrzennego i spójności terytorialnej[2],

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie mieszkalnictwa i polityki regionalnej[3],

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 października 2005 r. w sprawie zagadnień urbanistycznych w kontekście rozszerzenia UE[4],

– uwzględniając art. 45 Regulaminu,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A6-0031/2009),

A.  mając na uwadze, że o ile kwestie miejskie wchodzą w zakres odpowiedzialności organów krajowych, regionalnych i lokalnych, obszary miejskie odgrywają jednak kluczową rolę w skutecznej realizacji strategii lizbońskiej i göteborskiej i ich dotyczy główna część polityki spójności, za którą odpowiadają instytucje UE,

B.  mając na uwadze, że cele UE określone w karcie lipskiej mają zagwarantować zintegrowane podejście do realizacji polityki rozwoju miast w celu tworzenia przestrzeni miejskich o wysokiej jakości, modernizacji transportu, sektora energetycznego, usług komunalnych i sieci informacyjnych, a także promowania uczenia się przez całe życie, edukacji i innowacji, zwłaszcza na ubogich obszarach miejskich,

C. mając a uwadze, że zarówno zainicjowany już przez francuską prezydencję proces tworzenia elastycznej, dającej się dostosowywać i dynamicznej listy kontrolnej dotyczącej wdrażania karty lipskiej, będący podstawowym warunkiem wstępnym zaspokojenia szczególnie zróżnicowanych potrzeb poszczególnych miast europejskich, jak i późniejsze opracowanie przez poszczególne państwa członkowskie planów zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich może być przydatną podstawą do zbierania informacji o różnych sytuacjach i podejmowania w związku z tym inicjatyw ukierunkowanych na precyzyjnie wyznaczone cele,

D.  mając na uwadze, że należy odróżniać miasta od obszarów miejskich,

E.   mając na uwadze, że chociaż 80% z 492 milionów mieszkańców UE mieszka w miastach, a Unię Europejską charakteryzuje rozwój policentryczny, istnieją jednak znaczne różnice pomiędzy państwami członkowskimi pod względem liczby ludności zamieszkującej obszary miejskie, podmiejskie i wiejskie oraz problemy związane z raczej niewielką uwagą poświęcaną interesom i potrzebom mieszkańców obszarów miejskich w programach operacyjnych związanych z funduszami strukturalnymi,

F.   mając na uwadze, że obszary miejskie wytwarzają 70-80% PKB UE, a miasta uważa się za ośrodki innowacji i siłę napędzającą rozwój regionalny, krajowy oraz rozwój UE,

G.  mając jednak na uwadze, że miasta odpowiadają również za 75% światowego zużycia energii i ze względu na produkcję energii elektrycznej, transport, przemysł i ogrzewanie wytwarzają 80% gazów cieplarnianych,

H.  mając na uwadze, że tendencje urbanizacyjne potęguje migracja wewnętrzna do stolic i innych metropolii, a także mając na uwadze, że wynikający stąd wzrost liczby ludności powoduje ogromne obciążenia rozrastających się miast, zmuszonych zaspokajać większe potrzeby w zakresie gospodarowania odpadami, mieszkalnictwa, edukacji i możliwości zatrudnienia, a także, że ta wzrostowa tendencja w kierunku urbanizacji stanowi olbrzymie wyzwanie dla obszarów wiejskich, które muszą sobie radzić z utratą kapitału ludzkiego, siły roboczej, konsumentów i uczniów,

I.    mając na uwadze, że niedawne bezprecedensowe rozszerzenie UE spowodowało wyjątkowe zwiększenie się różnic o charakterze regionalnym oraz wzrost liczby miast przeżywających problemy rozwojowe,

J.    mając na uwadze, że pomimo istnienia w państwach członkowskich zróżnicowanych ustaleń politycznych, instytucjonalnych i konstytucyjnych, przed obszarami miejskimi UE stoją wspólne wyzwania i otwierają się wspólne możliwości stawienia czoła tym wyzwaniom, co podkreśla potrzebę posiadania szczegółowych danych statystycznych oraz współpracy i wymiany dobrych praktyk, aby miasta europejskie były w stanie sprostać światowej konkurencji,

K.  mając na uwadze, że przed rozwojem przestrzennym UE stoją wyzwania w postaci restrukturyzacji gospodarczej, znacznych zmian na rynku pracy, niedostępnego i przeciążonego transportu, ograniczenia powierzchni użytkowych spotęgowanego przez niekontrolowany rozwój miast, spadku liczby ludności, starzenia się populacji, wyludniania się obszarów wiejskich i małych miast w wyniku przenoszenia się ludności do dużych aglomeracji, rosnącej skali migracji, wyłączenia społecznego, wysokiej i rosnącej przestępczości, „tworzenia gett” w niektórych dzielnicach miast, niskich dochodów gospodarstw domowych, pogarszającej się jakości życia na ubogich obszarach, niewystarczającej liczby parków i terenów rekreacyjnych, zanieczyszczenia środowiska, kontrolowania zarządzania zasobami wodnymi, śmieciami i odpadami oraz potrzeby zapewnienia dostaw energii i jej wydajnego użytkowania,

L.   mając na uwadze, że zarządzanie przy wykorzystaniu nowoczesnych technik elektronicznych, a w szczególności administracja elektroniczna, skoordynowane z wszystkimi zainteresowanymi stronami mogłoby istotnie zmniejszyć istniejące problemy oraz doprowadzić do zajęcia się kwestią ekspansji miast w sposób zintegrowany, w ramach współpracy z obszarami podmiejskimi i graniczącymi terenami wiejskimi oraz w ramach współpracy uwzględniającej je, a także zgodnie z nowoczesnymi podejściami do planowania rozwoju obszarów miejskich, takimi jak inteligentny wzrost, nowe planowanie przestrzenne i inteligentna urbanizacja,

M. mając na uwadze, że działania na rzecz rozwoju obszarów miejskich sprzyjają głównie udziałowi w nich małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w tym zwłaszcza ze sfery usług, a polityka spójności jest w coraz większym stopniu ukierunkowana na promowanie konkurencyjnych zalet miast,

N. mając na uwadze, że MŚP, w szczególności małe i mikro-przedsiębiorstwa, rzemieślnicy i przedsiębiorstwa handlowe, mają zasadnicze znaczenie dla utrzymania działalności w centrach miast i dla zachowania równowagi w dzielnicach miast, oraz że polityka miejska w zakresie transportu, działalności handlowej, handlu nieruchomościami, zwiększania kosztów mieszkaniowych lub przeciwnie brak wyważonej polityki w tych obszarach często prowadziły do zaniku działalności gospodarczej i ograniczenia działalności usługowej dla osób prywatnych,

O. mając na uwadze, że nadal występuje potrzeba wzmacniania partnerstwa między obszarami miejskimi i wiejskimi, ponieważ obszary miejskie mają ważną rolę do odegrania w harmonijnym i zintegrowanym rozwoju swoich peryferii w celu osiągnięcia spójności terytorialnej i trwałego rozwoju regionalnego,

1.  podkreśla znaczenie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich oraz wkładu obszarów miejskich w rozwój regionalny; wzywa Komisję do regularnego oceniania, mierzenia, porównywania i omawiania wpływu polityki UE na sytuację obszarów miejskich pod względem gospodarczym i społecznym, w tym zwłaszcza w odniesieniu do problemów edukacji i kultury, a także w odniesieniu do zdrowia, transportu, środowiska i bezpieczeństwa;

2.  ubolewa, że że państwa członkowskie są zachęcane, a nie zobowiązywane do promowania zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich jako priorytetu strategicznego i w związku z tym wyraża zaniepokojenie, że niektóre państwa członkowskie nie uwzględniają w należytym stopniu aspektu miejskiego oraz apeluje do Komisji i państw członkowskich, aby we współpracy z władzami regionalnymi i lokalnymi dokonywały analizy i oceny wpływu włączania inicjatywy URBAN do głównego nurtu polityki oraz aby regularnie monitorowały i badały proces wykorzystywania funduszy UE na obszarach miejskich;

3.  zwraca uwagę na pozytywne doświadczenia programu inicjatywy wspólnotowej URBAN w odniesieniu do partnerstwa, zintegrowanego podejścia i zasady działania oddolnego, które przyczyniły się w dużym stopniu do skuteczności i dopasowania finansowanych projektów; domaga się uwzględnienia tych osiągnięć w wymiarze miejskim finansowania ze środków funduszy strukturalnych oraz wprowadzenia podobnych mechanizmów do głównego nurtu programowania zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, aby więcej miast mogło korzystać z tych osiągnięć;

4.  jest zdania, że przyjmowanie wspólnej definicji obszarów miejskich oraz bardziej ogólnie pojęcia „miejski” byłoby niewłaściwe, a nawet problematyczne, ponieważ trudno jest zebrać w jednym miejscu różnorodne przypadki w państwach członkowskich oraz regionach i przez to uważa, że ewentualne stworzenie obowiązkowej definicji i obowiązkowego określenia obszarów miejskich należy pozostawić w gestii państw członkowskich zgodnie z zasadą pomocniczości;

5.  wzywa państwa członkowskie do podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu wsparcia stolic i innych metropolii w ich wysiłkach na rzecz podejmowania wyzwań wynikających z urbanizacji i wzrostu liczby mieszkańców, w tym wyzwań dotyczących gospodarowania odpadami, mieszkalnictwa, zatrudnienia i edukacji; na poziomie bardziej ogólnym uważa, że zmiany demograficzne powodują wyzwania zarówno dla obszarów miejskich, jak i wiejskich związane z rynkiem pracy, a ponadto z edukacją i ponownym szkoleniem byłych pracowników dotkniętych bezrobociem oraz wyludnianiem się obszarów wiejskich;

6.  uważa w tym kontekście, w związku z oczywistym faktem, iż pomimo skuteczności poszczególnych szczebli rządzenia z natury rzeczy różne mechanizmy konstytucyjne państw członkowskich nie są zgodne z ujednoliconymi metodologiami, że przydatne byłoby, by państwa członkowskie określiły, w razie potrzeby w ramach konsultacji publicznych, jak pojmują wymiar miejski, w celu lepszego ujednolicenia wewnętrznego i ściślejszego współdziałania z Komisją;

7.  zaznacza, że państwa członkowskie mają możliwość delegowania miastom zarządzania europejskimi funduszami strukturalnymi przeznaczonymi na realizację działań mających na celu osiągnięcie trwałego rozwoju obszarów miejskich; jest zdania, że subdelegacja stanowi podwójną wartość dodaną: z jednej strony dla rozwoju regionalnego i europejskiego o wiele bardziej korzystne byłoby przejęcie przez miasta odpowiedzialności od planowania aż po realizację podejmowanych działań w przypadku reagowania na ściśle lokalne wyzwania, a z drugiej strony subdelegacja stanowiłaby główne narzędzie na rzecz poprawy potencjału administracyjnego lokalnego zarządzania; ubolewa, że dotychczas nie w pełni skorzystano z możliwości subdelegacji na rzecz władz miejskich, ewentualnie za pomocą dotacji globalnych, w ramach programów operacyjnych finansowanych przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i jest przekonany, że w następnym okresie programowania należy przewidzieć i promować wyraźną rolę obszarów miejskich jako organów pośredniczących w kontekście podejścia do zarządzania wielopoziomowego; jest również zdania, że wymiar miejski oraz subdelegacja w polityce regionalnej powinny być obowiązkowe; należy unikać fragmentaryzacji polityki regionalnej w wyniku subdelegacji, dlatego też trzeba dokładnie określić tryb subdelegacji;

8.  podkreśla znaczenie zintegrowanego podejścia do planowania rozwoju obszarów miejskich; proponuje, aby publiczne wsparcie rozwoju obszarów miejskich opierało się na zintegrowanych planach rozwoju obszarów miejskich; uważa, że stosowanie zintegrowanego podejścia powinno być również jednym z najważniejszych kryteriów przyznawania i wykorzystywania środków z funduszy strukturalnych oraz uzyskiwania pożyczek z Europejskiego Banku Inwestycyjnego; wzywa Komisję do sporządzenia wytycznych zawierających zalecenia i przykłady dobrych praktyk w zakresie zintegrowanych planów rozwoju obszarów miejskich oraz do wspierania wymiany dobrych praktyk między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi;

9.  nalega, by w strategicznych ramach odniesienia i w krajowych programach operacyjnych państwa członkowskie priorytetowo potraktowały finansowanie projektów będących realizacją planów trwałego rozwoju obszarów miejskich;

10. zaleca, aby plany zrównoważonego zarządzania obszarami miejskimi zawierały co najmniej następujące elementy: plan zagospodarowania odpadów, mapy hałasu i plany działania, lokalne programy dotyczące zanieczyszczeń atmosferycznych i środowiska naturalnego, perspektywy wzrostu demograficznego, zapotrzebowanie na nowe obszary zurbanizowane, wykorzystanie terenów i budowli opuszczonych, rehabilitację dzielnic podupadających i terenów poprzemysłowych, dostępność i przystępność usług publicznych, strukturę miejską i odsetek terenów zielonych, udogodnienia dla osób niepełnosprawnych, uwypuklenie wartości dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego, szacunkowe zapotrzebowanie na wodę i energię oraz ich racjonalne wykorzystanie, dostępność publicznych środków transportu, skuteczne zarządzanie ruchem drogowym, integracja grup szczególnie zagrożonych (emigrantów, mniejszości, osób o niskich kwalifikacjach, osób niepełnosprawnych, kobiet itd.), dostępność godnych mieszkań po przystępnych cenach oraz plany zwalczania przestępczości;

11. uważa, że opracowanie zintegrowanych planów rozwoju obszarów miejskich będzie możliwe jedynie wtedy, kiedy dostępne będą wystarczające zasoby przeznaczone na zrównoważony rozwój obszarów miejskich i dlatego zaleca, aby dostępne zasoby koncentrowano na konkretnych działaniach; proponuje określenie minimalnego poziomu wydatków z funduszy strukturalnych, który trzeba ustalić na jednego mieszkańca obszaru miejskiego w okresie programowania, przy czym minimalną kwotę należy ustalić w taki sposób, by podział tej sumy nie był dla regionu obciążeniem niemożliwym do zrealizowania;

12. zauważa pilną potrzebę wzmocnienia potencjału zarządzania obszarami miejskimi w wymiarze wertykalnym i horyzontalnym i zwraca uwagę państw członkowskich na palącą potrzebę przyjęcia zintegrowanego podejścia w kwestii realizacji polityki rozwoju obszarów miejskich (zajmującej się podstawowymi kwestiami związanymi z życiem codziennym obywateli, takimi jak transport, służby publiczne, jakość życia, zatrudnienie i lokalna działalność gospodarcza, bezpieczeństwo itd.) poprzez zaangażowanie w ten proces rządów krajowych wraz z władzami regionalnymi i lokalnymi oraz wszystkimi zainteresowanymi stronami sektora publicznego i prywatnego w oparciu o zasadę partnerstwa;

13. dostrzega trudności, jakie obszary miejskie napotykają, próbując pogodzić poszczególne dziedziny finansowane z EFS podczas realizacji polityki rozwoju gospodarczego i społecznego, a także poszczególne dziedziny finansowane z EFRR podczas planowania inwestycji w infrastrukturę fizyczną; uważa, że należy zrewidować zasadę „jeden program, jeden fundusz” i że władze lokalne i regionalne powinny lepiej wykorzystywać synergię finansowania z EFRR i EFS oraz wzmocnić finansowanie zintegrowane; wzywa Komisję, do zbadania możliwości połączenia tych dwóch funduszy w perspektywie długofalowej, jeżeli miałoby to zagwarantować uproszczenie procedur;

14. popiera pomysł obowiązującej w ramach inicjatywy JESSICA zasady ponownego wykorzystywania środków i jej potencjał w zakresie wzrostu gospodarczego na obszarach miejskich, uważa też, że w następnym okresie programowania polityka regionalna powinna korzystać w większym stopniu z mechanizmów inżynierii finansowej takich jak ponowne wykorzystywanie funduszy i oferowanie korzystnych kredytów niż opierać się wyłącznie na dotacjach, jak ma to miejsce obecnie;

15. dostrzega potencjał sektora prywatnego w zakresie rozwoju obszarów miejskich i jest zdania, że w celu stworzenia innowacyjnych systemów finansowania i przedsięwzięć należy regularnie uwzględniać korzystanie z partnerstwa publiczno-prywatnego w celu rozwiązania głównych problemów gospodarczych i społecznych obszarów miejskich, zwłaszcza w przypadku tworzenia infrastruktury i mieszkalnictwa; podkreśla, że wymaga to jasnych i przejrzystych zasad postępowania, w szczególności w odniesieniu do działalności organów publicznych, które zgodnie z zasadą pomocniczości muszą podejmować decyzje w sprawie wyboru metod świadczenia usług, sporządzania specyfikacji oraz utrzymywania pewnego poziomu kontroli;

16. podkreśla realizację oraz aspekty administracyjne wymiaru miejskiego polityki i wzywa do dalszych działań w celu uproszczenia zasad dotyczących wdrażania polityki spójności oraz ogólnego zmniejszenia nadmiernej biurokracji w zakresie zarządzania funduszami i poszczególnymi przedsięwzięciami a także kontroli nad nimi;

17. odnotowuje, że oprócz polityki regionalnej istnieją inne polityki Wspólnoty, w ramach których obszarom miejskim udzielane jest wsparcie finansowe, i w związku z tym apeluje do Komisji o opracowanie i zaproponowanie lepszej koordynacji danych działań politycznych w celu połączenia wszystkich zasobów UE przeznaczonych dla obszarów miejskich, tak aby zapewnić realizację w praktyce zintegrowanego podejścia;

18. uważa, że istniejące w państwach członkowskich struktury są nadal słabo dostosowane do inicjowania współpracy w wymiarze horyzontalnym i zwraca się do Komisji Europejskiej o promowanie zasady struktur zarządzania międzysektorowego.

19. wzywa do bardziej wydajnego wykorzystywania zasobów finansowych, ludzkich i organizacyjnych w celu stworzenia i wzmocnienia sieci założonych przez miasta w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, ponieważ sieci te odgrywają ważną rolę we współpracy terytorialnej; w tym kontekście podkreśla konieczność posiadania infrastruktury zdolnej wesprzeć utrzymanie szczególnych cech (np. historycznych), modernizację (np. bieguny innowacyjności), wzrostu gospodarczego (np. MŚP) i działalności sezonowej , a także apeluje do Komisji o umocnienie pozycji obszarów miejskich w ramach inicjatywy „Regiony na rzecz zmian gospodarczych”;

20. zauważa, że właściwie realizowana polityka rozwoju regionalnego oraz strategia zrównoważonego rozwoju terytorialnego wymagają równowagi między politykami dotyczącymi obszarów miejskich, podmiejskich i wiejskich, a w konsekwencji wpływają na rozwój prawdziwej spójności regionalnej; przypomina, że polityka rozwoju obszarów wiejskich ma istotne znaczenie terytorialne, a polityka rozwoju obszarów miejskich i polityka rozwoju obszarów wiejskich nie są dostatecznie zintegrowane; podkreśla potrzebę rzeczywistej synergii tych polityk, której skutkiem będzie rzeczywisty potencjał rozwojowy oraz promocja atrakcyjności i konkurencyjności obszarów wiejskich; wzywa państwa członkowskie i regiony, aby wykorzystały instrument partnerstw miejsko-wiejskich do realizacji celu zrównoważonego rozwoju przestrzennego;

21. wzywa Komisję do dalszego opracowywania i regularnego aktualizowania audytu miejskiego oraz do jednoczesnego dostarczania informacji na temat sytuacji obszarów miejskich i wiejskich we wszystkich państwach członkowskich, aby uzyskać wyraźny obraz sytuacji, a także aby określić szczególne potrzeby związane z równowagą między rozwojem obszarów miejskich i wiejskich;

22. zaleca, by Komisja i państwa członkowskie ustanowiły europejską grupę wysokiego szczebla ds. rozwoju obszarów miejskich i zastosowały otwartą metodę koordynacji do polityki rozwoju obszarów miejskich na szczeblu UE;

23. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

• [1]  Dz.U. L 291 z 21.10.2006, s. 11.
• [2]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0069.
• [3]  Dz.U. C 76 E z 27.3.2008, s. 124.
• [4]  Dz.U. C 233 E z 28.9.2006, s. 127.

UZASADNIENIE

Miasta europejskie i ich sytuacja

Miasta odgrywają zasadniczą rolę w kształtowaniu gospodarki i terytorium Europy. Zagadnienia dotyczące rozwoju obszarów miejskich należą do centralnych elementów zarówno nowego celu spójności terytorialnej, jak i strategii lizbońskiej i göteborskiej. Miasta stanowią bezsprzecznie siłę napędową wzrostu gospodarczego w całej Europie. Praktycznie we wszystkich państwach członkowskich obszary miejskie stanowią główne źródło wiedzy i innowacji – są ośrodkami światowej gospodarki. W miastach i na obszarach miejskich znajduje się zdecydowana większość miejsc pracy, przedsiębiorstw i placówek szkolnictwa wyższego Unii Europejskiej. Z drugiej strony wiele miast stoi w obliczu poważnych problemów i wyzwań. Stąd powszechne przekonanie, że na miasta/obszary miejskie należy zwrócić szczególną uwagę w kontekście polityki spójności, ponieważ stanowią one podstawę rozwoju, z drugiej jednak strony przeżywają wiele problemów natury gospodarczej, środowiskowej i społecznej.

W Europie jest około 5000 miast o liczbie ludności między 5000 a 50 000 mieszkańców i prawie 1000 miast liczących powyżej 50 000 mieszkańców. Europę można scharakteryzować poprzez różnorodność terytorialną i rozwój policentryczny, a dość gęsta sieć obszarów miejskich obejmuje niewiele bardzo dużych miast. Zaledwie 7% obywateli Unii Europejskiej mieszka w miastach o liczbie ludności powyżej 5 milionów osób, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych wskaźnik ten wynosi 25%[1]. Według sprawozdania dotyczącego stanu europejskich miast[2] największy wzrost liczby ludności odnotowano w Hiszpanii, gdzie na niektórych obszarach miejskich roczny wzrost wyniósł 2% lub więcej. Wśród miast, w których odnotowano największy wzrost liczby ludności, znalazły się również miasta w Irlandii, Finlandii i Grecji. W przeciwieństwie do tej tendencji wiele obszarów miejskich Europy Środkowej i Wschodniej przeżyło w tym samym okresie spadek liczby ludności. Praktycznie we wszystkich miastach liczba ludności obszarów podmiejskich rośnie, a jeżeli maleje, spadek ten jest i tak mniejszy niż w przypadku obszarów znajdujących się w granicach administracyjnych miast.

Ze względu na znaczne różnice krajowe brak jest międzynarodowego porozumienia co do wspólnej definicji słowa „miejski”, którą można by stosować w odniesieniu do wszystkich krajów lub nawet wszystkich krajów w danym regionie. Podejmowano już wiele prób ustanowienia wspólnego rozumienia pojęcia „miejski”. Istnieją definicje sformułowane przez ONZ[3], Bank Światowy[4], OBWE[5], a także przez poszczególne państwa. Większość tych definicji, jeśli nie wszystkie, powstała w oparciu o informacje statystyczne dotyczące wielkości i gęstości zaludnienia. Podczas gdy niewątpliwie istnieją znaczne różnice w geograficznym rozmieszczeniu populacji tego czy innego państwa, instytucje europejskie polegały dotychczas na podejściu przyjętym przez Eurostat[6] w wydanym przez niego opracowaniu pt.: „Europejskie statystyki regionalne i miejskie – przewodnik referencyjny”, w którym wyróżniono cztery poziomy jednostek przestrzennych, na których zbierane są informacje. Są one następujące: od miast centralnych lub miast w granicach administracyjnych, poprzez większe strefy miejskie, jednostki „Kernel” dla dziewięciu miast stołecznych w przypadkach, w których dla pojęcia miasta, jako ośrodka administracyjnego, nie znaleziono porównywalnych jednostek przestrzennych, po dzielnice wewnątrzmiejskie. Chociaż definicja Eurostatu może być powszechnie stosowana dla celów statystycznych, mając na uwadze istniejące różnice i różne podejścia, bardzo trudne wydaje się stworzenie wpólnej i jednoznacznej definicji pojęcia „miejski” w ramach polityki spójności i dlatego kwestię definicji należy pozostawić państwom członkowskim zgodnie z zasadą pomocniczości.

Ponadto definicja strategii rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego wymaga, aby pojęcie „miejski” ograniczało się w polityce spójności do tych obszarów, na których temat dostępny jest zasób szczegółowych danych, ponieważ problemy można przeanalizować tylko na podstawie jasnych i konkretnych danych. Aby zmierzyć postęp i zidentyfikować problemy obszarów miejskich konieczne jest posiadanie dostępnych szczegółowych danych statystycznych. Zapoczątkowało to bardzo przydatne narzędzie w postaci europejskiego audytu miejskiego.

Miejski wymiar polityki spójności

W historycznym ujęciu wymiar miejski pozostawał w kontekście głównego nurtu działań strukturalnych. Od 1990 r. prowadzone są miejskie projekty pilotażowe. Od 1994 r. funkcjonuje program inicjatywy wspólnotowej URBAN, umożliwiający propagowanie zintegrowanych modeli rozwoju lokalnego.

Podczas gdy w ciągu poprzedniego okresu programowania różne projekty w ramach inicjatywy URBAN otrzymywały finansowanie celowe, w okresie 2007-2013 praktyka jest inna. W następstwie przyjęcia nowych przepisów regulujących funkcjonowanie funduszy strukturalnych, politykę rozwoju obszarów miejskich połączono z celami spójności, konkurencyjności regionalnej i zatrudnienia, co podkreśla wagę, jaką Unia przywiązuje do tego aspektu polityki spójności. Stąd też państwa członkowskie są zachęcane, ale też niezobowiązane do tego, aby w trakcie przygotowywania NSRO i PO uwzględniały zrównoważony rozwój obszarów miejskich jako priorytet strategiczny. Z uwagi jednak na znaczenie miast i aglomeracji miejskich dla europejskiej gospodarki, zaniechanie tego posunięcia może w dużej mierze wpłynąć na niepowodzenie wszelkich zakładanych przez te państwa planów związanych z pełnieniem roli dynamicznego uczestnika w staraniach Unii na rzecz osiągnięcia jej celów.

Aktualne, znowelizowane rozporządzenia zezwalają instytucjom zarządzającym na korzystanie przy zarządzaniu funduszami przeznaczonymi na rozwój obszarów miejskich z szerokiej gamy partnerstw publiczno-prywatnych. W ten sposób fundusze strukturalne mogą finansować obsługę takich instrumentów inżynierii finansowej jak fundusze kapitału podwyższonego ryzyka, fundusze gwarancyjne i fundusze pożyczkowe. Komisja Europejska i EBI opracowały trzy instrumenty finansowe: JEREMIE[7], JASPERS[8] i JESSICA[9]. Spośród nich JESSICA (wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich) w największym stopniu odpowiada potrzebom rozwoju obszarów miejskich. Instrument ten ma na celu osiągnięcie efektu dźwigni przy pomocy dostępnych zasobów finansowych. Odzyskane środki muszą być inwestowane w rozwój obszarów miejskich lub ponownie przyznawane instytucjom zarządzającym na realizację innych projektów miejskich. W rzeczywistości JESSICA znajduje się obecnie wciąż na wczesnych etapach realizacji.

Dotychczas nie sporządzono jeszcze żadnej kompleksowej oceny dotyczącej zakresu wdrażania wymiaru miejskiego w państwach członkowskich. Pierwsze spostrzeżenia nie są jednak zbyt pozytywne. Na przykład władze krajowe i regionalne w większości przypadków nie zdecydowały się dać miastom możliwości subdelegowania kompetencji wedle wyboru, tak aby dysponowały one swobodą zapraszania do składania wniosków dotyczących różnych polityk sektorowych.

Przyszłe kierunki realizacji

Wiele się robi na międzyrządowym i międzynarodowym szczeblu organizacji w kwestii rozwoju obszarów miejskich. W niektórych kwestiach przydatne byłoby jednak bardziej wnikliwe monitorowanie, dokładniejsze wskaźniki oraz opracowanie podobnych metodologii w zakresie realizacji polityki zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. Ponadto jeżeli traktat lizboński wejdzie w życie w przyszłości, za spójność terytorialną i będący jej częścią rozwój obszarów miejskich staną się wspólnie odpowiedzialne państwa członkowskie i Unia.

Programy rozwoju miast muszą być opracowywane i realizowane na szczeblach lokalnym i regionalnym przez osoby rozumiejące sytuację miejscowej ludności oraz środowisko biznesowe. W tym kontekście bardzo ważnym narzędziem jest subdelegacja, która zarówno służy poprawie zdolności administracyjnej przy zarządzaniu na szczeblu lokalnym, jak i umożliwia pełny udział w pracach nad rozwojem terytorialnym i wzrostem w Europie.

To, czy organizacje szczebla regionalnego lub niższego naprawdę uzyskują szerszy zakres odpowiedzialności za programowanie funduszy strukturalnych i realizację działań, zależy nie tylko od stworzenia przyjaznych ram na szczeblu europejskim w postaci rozporządzeń i wytycznych, ale również od zakresu, w jakim rządy krajowe i regionalne oraz instytucje zarządzające są gotowe z własnej inicjatywy zwiększyć swój udział w działaniach.

W tym kontekście dyskusyjne jest to, w jakim stopniu sprawdza się ten schemat dobrowolnego udziału. Istnieje potrzeba wyraźnego określenia w przyszłości roli, jaką obok władz regionalnych i centralnych miasta mają odgrywać jako instytucje pośredniczące w kontekście metody wielopoziomowego zarządzania.

Często zdarza się, że przygotowywane są niezależne plany rozwoju, zanim miasta zakończą opracowywanie zintegrowanych planów rozwoju obszarów miejskich. Aby plany rozwoju obszarów miejskich były wykonalne, niezbędne jest utworzenie odpowiednich struktur zarządzania przedstawicielskiego i zorganizowanie procesu podejmowania decyzji. Ponadto idea zintegrowanego planu rozwoju obszarów miejskich jest dobrym rozwiązaniem tylko wówczas, gdy dostępne są wystarczające zasoby. Sprawozdawca uważa zatem, że przeznaczenie środków budżetowych takich samych jak w ramach inicjatyw Urban sprzyjałoby zagwarantowaniu przyznawania wymiarowi miejskiemu odpowiednich zasobów i w związku z tym apeluje o ustalenie obowiązkowych minimalnych funduszy. Powinny one według sprawozdawcy wynosić 1000 EUR (w ramach inicjatywy Urban II minimalny poziom wydatków ustalono na 500 EUR na mieszkańca).

Aby rozwój obszarów miejskich był skuteczny oraz aby zostały osiągnięte cele ustanowione w karcie lipskiej wymagne jest wyraźne określenie istotnych zasobów finansowych. Sektor prywatny ma również ważną rolę do odegrania w zagwarantowaniu szybkiej konwergencji obszarów miejskich w najuboższych krajach. W ramach działań na rzecz partnerstwa publiczno-prywatnego kładzie się nacisk na tworzenie infrastruktury i na mieszkalnictwo. Wykorzystywanie skutecznych instrumentów finansowych i kredytów jest konieczne, jeżeli dotacje i pożyczki mają przynieść oczekiwany efekt dźwigni gwarantujący szybki i skuteczny rozwój. Instrumenty inżynierii finansowej, takie jak Jessica, posiadają znaczny potencjał rozwojowy. Należy tu podkreślić obowiązującą w ramach inicjatywy JESSICA zasadę ponownego wykorzystywania środków i jej duży potencjał w zakresie tworzenia wzrostu gospodarczego. Inicjatywa JESSICA powinna stać się podstawowym narzędziem finansowania projektów w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.

Wydaje się, że podczas gdy słyszy się tyle głosów poparcia dla zintegrowanej, międzysektorowej polityki wdrażania, to istniejące w państwach członkowskich struktury są niekiedy słabo dostosowane do inicjowania współpracy w wymiarze horyzontalnym. Oprócz polityki regionalnej istnieją inne wspólnotowe polityki finansowe, które mają wpływ na miasta i oferują środki finansowe, które można wykorzystać na obszarach miast. Najważniejszymi spośród nich wydają się europejska polityka transportowa i europejska polityka badawczo-rozwojowa. Skutkiem tego jest brak metodologii, która byłaby dostosowana do istniejących potrzeb. Głównym problemem może być brak struktur zarządzania międzysektorowego dysponujących kompetencjami, które zapewniałyby niezbędną koordynację, a następnie podejmowanie potrzebnych decyzji. W przyszłości polityki te powinny być bliżej powiązane z polityką spójności.

Problemy występujące w miastach i sposoby ich rozwiązywania z korzyścią dla wszystkich, których to dotyczy, są bardzo różne w poszczególnych państwach i miastach. Siła Europy spoczywa w jej różnorodności kulturowej, bogactwie miast, miasteczek, wsi oraz krajobrazów kulturowych. Miasta i regiony konkurują ze sobą, jednak potrzebują jednocześnie współpracy, aby móc konkurować na poziomie światowym. Wielkie znaczenie ma wymiana doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie rozwoju i odbudowy europejskich miast. Doświadczenia państw członkowskich, które odniosły największy sukces, oraz problemy, jakie napotkały starsze państwa członkowskie, należy dzielić z państwami, które weszły do UE niedawno. Instytucje takie jak CEMR, Eurocities, sieć EUKN, QeC ERAN oraz wiele innych są konieczne w tym względzie.

Na koniec, lecz absolutnie nie w ostatniej kolejności, należy podejść do kwestii miejskich w szerszym kontekście relacji między miastem a wsią i zagwarantować harmonijny rozwój obszarów w granicach administracyjnych, szerszych i podmiejskich.

• [1]  Komisja Wspólnot Europejskich, Zielona księga w sprawie spójności terytorialnej: przekształcenie różnorodności terytorialnej w siłę, Bruksela, 2008.
• [2]  Sprawozdanie dotyczące stanu europejskich miast: dodatkowa wartość europejskiego audytu miejskiego z 2007 r. dostępne pod adresem internetowym: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/urban/stateofcities_2007.pdf
• [3]  http://unstats.un.org/unsd/demographic/sconcerns/densurb/Defintion_of%20Urban.pdf
• [4]  http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/table3_10.pdf
• [5]  http://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=6492
• [6]  http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-RA-07-005/EN/KS-RA-07-005-EN.PDF
• [7]  Ułatwia dostęp do narzędzi wspomagających rozpoczęcie działalności gospodarczej, rozwój mikroprzedsiębiorstw i MŚP.
• [8]  Wspiera przygotowanie największych projektów.
• [9]  Wspiera inżynierię finansową na polu rozwoju obszarów miejskich.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	20.1.2009
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	46 0 1
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Stavros Arnaoutakis, Elspeth Attwooll, Jean Marie Beaupuy, Rolf Berend, Jana Bobošíková, Victor Boştinaru, Wolfgang Bulfon, Giorgio Carollo, Antonio De Blasio, Gerardo Galeote, Iratxe García Pérez, Eugenijus Gentvilas, Monica Giuntini, Ambroise Guellec, Jim Higgins, Filiz Hakaeva Hyusmenova, Mieczysław Edmund Janowski, Rumiana Jeleva, Gisela Kallenbach, Tunne Kelam, Evgeni Kirilov, Miloš Koterec, Constanze Angela Krehl, Florencio Luque Aguilar, Jamila Madeira, Sérgio Marques, Yiannakis Matsis, Miroslav Mikolášik, James Nicholson, Lambert van Nistelrooij, Jan Olbrycht, Maria Petre, Markus Pieper, Pierre Pribetich, Giovanni Robusti, Wojciech Roszkowski, Grażyna Staniszewska, Catherine Stihler, Andrzej Jan Szejna, Oldřich Vlasák, Vladimír Železný
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Domenico Antonio Basile, Brigitte Douay, Madeleine Jouye de Grandmaison, Zita Pleštinská, Samuli Pohjamo, Richard Seeber