SPRAWOZDANIE w sprawie zdrowia psychicznego

28.1.2009 - (2008/2209(INI))

Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Sprawozdawczyni: Evangelia Tzampazi

Procedura : 2008/2209(INI)
Przebieg prac nad dokumentem podczas sesji
Dokument w ramach procedury :  
A6-0034/2009
Teksty złożone :
A6-0034/2009
Debaty :
Teksty przyjęte :

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie zdrowia psychicznego

(2008/2209(INI))

Parlament Europejski,

-    uwzględniając konferencję UE na wysokim szczeblu zatytułowaną „Razem na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego”, która odbyła się w Brukseli w dniach 12 i 13 czerwca 2008 r. i zakończyła ustanowieniem Europejskiego paktu na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego,

-    uwzględniając zieloną księgę Komisji pt. „Poprawa zdrowia psychicznego ludności – Strategia zdrowia psychicznego dla Unii Europejskiej” (COM(2005)0484),

-    uwzględniając swoją rezolucję z dnia 6 września 2006 r. w sprawie poprawy zdrowia psychicznego ludności – strategia zdrowia psychicznego dla Unii Europejskiej[1],

-    uwzględniając oświadczenie europejskiej konferencji ministerialnej Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z dnia 15 stycznia 2005 r. w sprawie podejmowania wyzwań związanych ze zdrowiem psychicznym w Europie oraz opracowania rozwiązań w tym zakresie,

-    uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej z dnia 19 i 20 czerwca 2008 r., w których podkreślono znaczenie niwelowania różnic w zakresie zdrowia i średniej długości życia między państwami członkowskimi i wewnątrz poszczególnych państw członkowskich i położono nacisk na znaczenie zapobiegania poważnym przewlekłym chorobom niezakaźnym,

-    uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie wspólnotowej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2007-2012[2],

-    uwzględniając konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) o prawach osób niepełnosprawnych,

-    uwzględniając art. 2, 13 i 152 traktatu WE,

-    uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii,

-    uwzględniając art. 45 Regulaminu,  

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (A6-0034/2009),

Α.  mając na uwadze, że zdrowie i dobre samopoczucie psychiczne to główne elementy jakości życia pojedynczych osób i całego społeczeństwa, a także kluczowe czynniki zawarte w celach strategii lizbońskiej UE oraz w zmienionej strategii trwałego rozwoju, a także mając na uwadze, że zapobieganie, wczesne wykrywanie, interweniowanie i leczenie zaburzeń psychicznych znacznie zmniejsza ich osobiste, finansowe i społeczne konsekwencje,

B.  mając na uwadze, że w licznych strategicznych dokumentach UE podkreślono znaczenie zdrowia psychicznego dla realizacji wspomnianych celów oraz potrzebę wprowadzenia praktycznych środków w tym zakresie,

C.  mając na uwadze, że wartość dodana wspólnotowej strategii zdrowia psychicznego polega głównie na zapobieganiu oraz promowaniu praw człowieka i praw obywatelskich osób cierpiących na zaburzenia psychiczne,

D.  mając na uwadze, że problemy dotyczące zdrowia psychicznego są w Europie powszechne, gdyż co czwarta osoba doświadcza ich co najmniej raz w życiu, a wiele kolejnych osób odczuwa je pośrednio, a także mając na uwadze, że standardy opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia psychicznego w poszczególnych państwach członkowskich znacznie się różnią, zwłaszcza jeśli porównać stare państwa członkowskie i niektóre spośród nowych państw członkowskich,

E.  mając na uwadze, że w podejściu do kwestii zdrowia psychicznego powinno się brać pod uwagę specyfikę płci, a także mając na uwadze, że na zaburzenia psychiczne cierpi więcej kobiet, a więcej mężczyzn popełnia samobójstwa,

F.  mając na uwadze, że samobójstwo to w Europie nadal istotna przyczyna przedwczesnej śmierci, gdyż co roku w UE aktu tego dokonuje ponad 50000 osób, mając także na uwadze, że w dziewięciu przypadkach na dziesięć poprzedzają je zaburzenia psychiczne, często depresja, a ponadto mając na uwadze, że wskaźnik liczby samobójstw i prób samobójczych wśród więźniów lub osób aresztowanych jest wyższy niż u reszty społeczeństwa,

G.  mając na uwadze, że opracowanie polityki ukierunkowanej na zapobieganie depresji i samobójstwom jest ściśle związane z ochroną godności ludzkiej,

H. mając na uwadze, że chociaż depresja to jedno z najczęstszych i najpoważniejszych zaburzeń, to na jej zwalczanie przeznacza się często niedostateczne środki, a także mając na uwadze, że tylko kilka państw członkowskich wdrożyło programy zapobiegania,

I.   mając jednak na uwadze, że wciąż brak jest zrozumienia i inwestycji we wspieranie zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom, a także brak wsparcia badań naukowych w dziedzinie medycyny oraz osób z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego,

J.   mając na uwadze, że społeczne koszty finansowe złego stanu zdrowia psychicznego szacuje się na 3% do 4% produktu krajowego brutto państw członkowskich i że w 2006 r. koszty chorób psychicznych wyniosły w UE 436 mld euro, a także mając na uwadze, że większość tych wydatków powstaje poza sektorem ochrony zdrowia i wynika głównie z częstej nieobecności w pracy, niezdolności do pracy i wczesnego przechodzenia na emeryturę, przy czym szacunki kosztów w wielu przypadkach nie odzwierciedlają dodatkowych obciążeń finansowych wynikających z współzachorowalności, na którą bardziej narażone są osoby cierpiące na problemy związane ze zdrowiem psychicznym,

K. mając na uwadze, że nierówności społeczne i gospodarcze mogą potęgować problemy dotyczące zdrowia psychicznego i że wskaźniki stanu zdrowia psychicznego są gorsze w grupach słabiej uprzywilejowanych i spychanych na margines, np. bezrobotnych, imigrantów, (byłych) więźniów, osób używających substancji psychotropowych, osób niepełnosprawnych i przewlekle chorych, a także mając na uwadze, że konieczne jest prowadzenie stosownej polityki i szczególnych działań sprzyjających ich integracji społecznej,

L.  mając na uwadze istotne nierówności w zakresie zdrowia psychicznego między państwami członkowskimi i wewnątrz poszczególnych państw członkowskich, w tym w dziedzinie leczenia i integracji społecznej,

M. mając na uwadze, że w porównaniu z resztą społeczeństwa osoby cierpiące na problemy związane ze zdrowiem psychicznym częściej zapadają na choroby fizyczne, mając przy tym mniejsze szanse uzyskania ich leczenia,

N. mając na uwadze, że chociaż zdrowie fizyczne i psychiczne są równie ważne i wzajemnie od siebie zależne, to jednak zaburzenia psychiczne są często niezdiagnozowane lub lekceważone i nie są odpowiednio leczone,

O.  mając na uwadze, że w większość państw członkowskich odchodzi od długotrwałej opieki zinstytucjonalizowanej na rzecz wsparcia umożliwiającego życie w społeczeństwie, mając jednak na uwadze, że proces ten przebiega bez właściwego planowania, odpowiednich zasobów i mechanizmów kontroli, a często towarzyszą mu cięcia budżetowe, co niesie ze sobą niebezpieczeństwo powrotu tysięcy obywateli cierpiących na choroby psychiczne do ośrodków opieki,

P.  mając na uwadze, że w 2008 r. ustanowiono europejską platformę ds. zdrowia fizycznego i psychicznego, w której uczestniczą zajmujący wysokie stanowiska przedstawiciele kluczowych organizacji,

Q.  mając na uwadze, że fundamenty zdrowia psychicznego na całe życie powstają w ciągu pierwszych kilku lat życia danej osoby, a także mając na uwadze, że choroby psychiczne są powszechne wśród młodych ludzi, u których wczesne diagnozowanie i leczenie mają ogromne znaczenie,

R.  mając na uwadze, że starzenie się ludności UE pociąga za sobą częstsze występowanie zaburzeń neurodegeneracyjnych,

S.  mając na uwadze, że dyskryminacja i wykluczenie społeczne, których doświadczają osoby cierpiące na problemy związane ze zdrowiem psychicznym oraz ich rodziny, to nie tylko konsekwencje zaburzeń psychicznych, ale również stygmatyzacji takich osób, ich odrzucenia i wykluczenia ze społeczeństwa, oraz czynniki ryzyka utrudniające im poszukiwanie wsparcia i leczenia,

T.  mając na uwadze, że Unia Europejska ogłosiła rok 2010 Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym,

U.  mając na uwadze, że badania naukowe dostarczają nowych danych na temat medycznych i społecznych aspektów zdrowia psychicznego, mając jednak na uwadze, że wciąż występują istotne białe plamy, w związku z czym nie należy utrudniać wysiłków wkładanych w publiczne lub prywatne badania naukowe w dziedzinie medycyny, kumulując przeszkody administracyjne, często bardzo uciążliwe, lub nadmiernie ograniczając korzystanie z odpowiednich modeli tworzenia bezpiecznych i skutecznych leków,

V.  mając na uwadze, że trudności z przyswajaniem wiedzy (upośledzenie umysłowe) oraz zaburzenia psychiczne charakteryzuje wiele wspólnych cech i prowadzi do powstania takich samych potrzeb,

W.      mając na uwadze, że niezbędna jest znaczna poprawa szkolenia personelu medycznego stykającego się z osobami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne, w tym lekarzy i pracowników sądownictwa,

X.  mając na uwadze, że zaburzenia zdrowia psychicznego znajdują się na pierwszym miejscu wśród przyczyn zachorowalności wśród ludzi,

1.  z zadowoleniem przyjmuje Europejski pakt na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego oraz uznanie zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego za główny priorytet działań;

2.  zdecydowanie popiera zachętę do współpracy i pobudzania współdziałania między instytucjami UE, państwami członkowskimi, organami regionalnymi i lokalnymi oraz partnerami społecznymi w pięciu priorytetowych dziedzinach wspierania zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego społeczeństwa, z uwzględnieniem wszystkich grup wiekowych, płci, pochodzenia etnicznego i grup socjoekonomicznych, zwalczania stygmatyzacji i wykluczenia społecznego, intensyfikacji działań zapobiegawczych i samopomocy oraz zapewniania wsparcia i odpowiedniego leczenia osobom cierpiącym na problemy związane ze zdrowiem psychicznym, ich rodzinom i opiekunom; podkreśla, że współpraca taka musi być rozwijana przy pełnym poszanowaniu zasady pomocniczości;

3.  wzywa państwa członkowskie do podnoszenia świadomości znaczenia dobrego stanu zdrowia psychicznego, zwłaszcza wśród pracowników opieki zdrowotnej i w grupach docelowych, np. wśród rodziców, nauczycieli, podmiotów świadczących usługi społeczne i prawne, pracodawców, opiekunów, a zwłaszcza w społeczeństwie jako całości;

4.  wzywa państwa członkowskie, by we współpracy z Komisją i Eurostatem podnosiły wiedzę na temat zdrowia psychicznego i związków między zdrowiem psychicznym a życiem w zdrowiu, ustanawiając mechanizmy wymiany i upowszechniania jasnych, dostępnych i zrozumiałych informacji;

5.  wzywa Komisję, by zaproponowała wspólne wskaźniki w celu poprawy porównywalności danych i ułatwienia wymiany najlepszych wzorców oraz współpracy między państwami członkowskimi na rzecz wspierania zdrowia psychicznego;

6.  uważa, że należy położyć nacisk na zapobieganie chorobom psychicznym poprzez interwencje społeczne, ze szczególnym uwzględnieniem grup najsłabiej uprzywilejowanych; podkreśla, że w przypadku niedostatecznej profilaktyki należy zachęcać do niedyskryminującego dostępu do leczenia i ułatwiać go i że osoby cierpiące na problemy związane ze zdrowiem psychicznym powinny mieć pełny dostęp do informacji na temat innowacyjnych form leczenia;

7.  wzywa UE, by korzystała z mechanizmów finansowania dostępnych w siódmym programie ramowym do prowadzenia większej liczby badań w dziedzinie zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego oraz związków między problemami dotyczącymi zdrowia fizycznego i psychicznego; wzywa państwa członkowskie do zbadania możliwości finansowania inicjatyw dotyczących zdrowia psychicznego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego;

8.  wzywa państwa członkowskie, by optymalnie wykorzystywały dostępne zasoby wspólnotowe i krajowe do wspierania kwestii dotyczących zdrowia psychicznego i do organizowania programów uświadamiających i szkoleniowych dla wszystkich osób zajmujących stanowiska kluczowe z punktu widzenia propagowania wczesnej diagnozy, niezwłocznej interwencji i właściwego zarządzania w dziedzinie problemów związanych ze zdrowiem psychicznym;

9.  wzywa Komisję do przeprowadzenia i opublikowania badania na temat usług w zakresie chorób psychicznych i polityki wspierania zdrowia psychicznego w całej UE;

10. zachęca państwa członkowskie do przyjęcia rezolucji ONZ w sprawie ochrony osób chorych psychicznie oraz poprawy psychiatrycznej opieki zdrowotnej (46/119), przygotowanej przez Komisję Praw Człowieka ONZ i uchwalonej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1991 r.;

11. wzywa państwa członkowskie, by dały osobom z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego prawo do jednakowego, pełnego i odpowiedniego dostępu do edukacji, szkoleń i zatrudnienia, zgodnie z zasadami kształcenia ustawicznego, oraz by zapewniły im wsparcie dostosowane do ich potrzeb;

12. podkreśla potrzebę jasnego i długoterminowego planowania w celu świadczenia dobrych jakościowo, skutecznych, dostępnych i powszechnych usług z zakresu zdrowia psychicznego, świadczonych w społeczności i w ramach hospitalizacji, oraz w celu przyjęcia kryteriów monitorowania przez niezależne organy; wzywa do lepszej współpracy i komunikacji przede wszystkim między pracownikami służby zdrowia pierwszego kontaktu i pracownikami zajmującymi się kwestiami zdrowia psychicznego w celu skutecznego rozwiązywania problemów dotyczących zdrowia psychicznego i fizycznego, poprzez zachęcanie do podejścia holistycznego, obejmującego całościowy profil poszczególnych osób z punktu widzenia zdrowia fizycznego i psychicznego;

13. wzywa państwa członkowskie, by do zakresu ogólnych usług zdrowotnych wprowadziły badania przesiewowe dotyczące problemów zdrowia psychicznego, a do zakresu usług zdrowia psychicznego – badania przesiewowe pod kątem problemów zdrowia fizycznego; wzywa ponadto państwa członkowskie do ustanowienia wszechstronnego modelu opieki;

14. zwraca się do Komisji, by za pomocą wytycznych Europejskiej Agencji Leków odszukała i odnotowała doświadczenia pacjentów dotyczące ubocznych skutków leków;

15. zwraca się do Komisji o rozszerzenie uprawnień Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób na dziedzinę zdrowia psychicznego;

16. wzywa Komisję, by upowszechniała wyniki przyszłych konferencji tematycznych w celu realizacji celów paktu europejskiego i zaproponowania Europejskiego planu działań na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego obywateli oraz badań naukowych w dziedzinie medycyny;

17. zachęca do ustanowienia platformy UE ds. zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego w celu wdrożenia paktu europejskiego, z udziałem przedstawicieli Komisji, prezydencji Rady, Parlamentu i WHO oraz użytkowników usług, osób cierpiących na problemy związane ze zdrowiem psychicznym, rodzin, opiekunów, organizacji pozarządowych, przemysłu farmaceutycznego, pracowników akademickich i innych zainteresowanych stron, wyrażając jednak ubolewanie, że nie przyjęto dyrektywy na szczeblu europejskim, do czego wzywała wspomniana rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie zielonej księgi Komisji zatytułowanej „Poprawa zdrowia psychicznego ludności”;

18. wzywa Komisję, by podtrzymała wniosek w sprawie europejskiej strategii na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego jako cel długoterminowy;

19. wzywa państwa członkowskie do opracowania uaktualnionego prawodawstwa w zakresie zdrowia psychicznego, zgodnego z międzynarodowymi zobowiązaniami w zakresie praw człowieka – równości i zwalczania dyskryminacji, nienaruszalności życia prywatnego, autonomii, nienaruszalności cielesnej, prawa do informacji i partycypacji – oraz kodyfikującego i utrwalającego podstawowe zasady, wartości i cele polityki zdrowia psychicznego;

20. wzywa do przyjęcia wspólnych europejskich wytycznych definiujących niepełnosprawność zgodnie z postanowieniami konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych;

Zapobieganie depresji i samobójstwom

21. wzywa państwa członkowskie do wdrożenia międzysektorowych programów zapobiegania samobójstwom, zwłaszcza wśród młodych ludzi i nastolatków, propagujących zdrowy styl życia, ograniczających czynniki ryzyka, do których należy łatwy dostęp do leków, narkotyków i szkodliwych substancji chemicznych, a także nadużywanie alkoholu; uważa, że konieczne jest w szczególności zagwarantowanie leczenia osobom, które usiłowały popełnić samobójstwo, i psychoterapii rodzinom osób, które samobójstwo popełniły;

22. wzywa państwa członkowskie do utworzenia regionalnych sieci informacyjnych dla pracowników służby zdrowia, użytkowników usług i osób cierpiących na problemy dotyczące zdrowia psychicznego, ich rodzin, placówek edukacji i miejsc pracy, a także organizacji lokalnych i społeczności, w celu zmniejszenia częstotliwości występowania depresji i zachowań samobójczych;

23. wzywa do szerszego upowszechniania informacji o wspólnym europejskim numerze alarmowym 112, aby w nagłych sytuacjach w rodzaju prób samobójczych lub kryzysu psychicznego umożliwić szybką interwencję i udzielenie pilnie potrzebnej pomocy medycznej;

24. zachęca państwa członkowskie do przeprowadzania specjalnych kursów szkoleniowych dla lekarzy ogólnych i pracowników oddziałów psychiatrycznych, w tym lekarzy, psychologów i pielęgniarzy, w zakresie zapobiegania stanom depresyjnym i leczenia ich oraz świadomości ryzyka samobójstw i sposobów radzenia sobie z nim;

Zdrowie psychiczne młodzieży a edukacja

25. wzywa państwa członkowskie do wspierania pracowników szkół w tworzeniu zdrowego klimatu i stosunków między szkołą, rodzicami, podmiotami świadczącymi usługi zdrowotne i społecznością z myślą o lepszej integracji społecznej młodych ludzi;

26. wzywa państwa członkowskie do organizowania programów wsparcia dla rodziców, a zwłaszcza dla rodzin w trudnej sytuacji, oraz do wspierania tworzenia stanowisk psychologów szkolnych w każdej szkole średniej, by pomagać zaspokajać społeczno-emocjonalne potrzeby młodych ludzi, ze szczególnym uwzględnieniem programów zapobiegania, np. podnoszenia samooceny i radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych;

27. podkreśla konieczność planowania systemów opieki zdrowotnej uwzględniającego potrzebę specjalistycznych usług z zakresu zdrowia psychicznego dzieci i nastolatków, z uwzględnieniem odchodzenia od długotrwałej opieki zinstytucjonalizowanej na rzecz wsparcia umożliwiającego życie w społeczeństwie;

28. podkreśla potrzebę wczesnego wykrywania i leczenia problemów dotyczących zdrowia psychicznego w grupach najbardziej zagrożonych, ze szczególnym uwzględnieniem małoletnich;

29. sugeruje, że zdrowie psychiczne powinno być elementem programów studiów wszystkich pracowników służby zdrowia oraz że powinno się zapewnić kształcenie i szkolenie ustawiczne w tym sektorze;

30. wzywa państwa członkowskie i Unię Europejską do współpracy w podnoszeniu świadomości na temat pogarszającego się stanu zdrowia psychicznego wśród dzieci emigrantów oraz do wprowadzenia w szkołach programów mających pomagać tym dzieciom radzić sobie z problemami psychologicznymi wynikającymi z nieobecności rodziców;

Zdrowie psychiczne w miejscu pracy

31. oświadcza, że miejsce pracy ogrywa kluczową rolę w integracji społecznej osób z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego, i wzywa do wspierania ich rekrutacji, zatrzymywania w miejscu pracy, resocjalizacji i powrotu do pracy, z naciskiem na integrację grup najsłabiej uprzywilejowanych, w tym mniejszościowych wspólnot etnicznych;

32. zachęca państwa członkowskie do wsparcia badań nad warunkami pracy, które mogą sprzyjać powstawaniu zaburzeń psychicznych, w szczególności u kobiet;

33. wzywa państwa członkowskie do wspierania i wdrażania specjalnych cykli szkolenia zawodowego dla osób cierpiących na problemy dotyczące zdrowia psychicznego, uwzględniających ich zdolności i potencjał oraz ułatwiających ich integrację na rynku pracy, a także do opracowywania programów ponownej integracji w miejscu pracy; podkreśla również konieczność odpowiedniego szkolenia pracodawców i pracowników w zakresie zaspokajania szczególnych potrzeb osób cierpiących na problemy dotyczące zdrowia psychicznego;

34. wzywa pracodawców do wspierania zdrowego klimatu pracy z uwzględnieniem stresu związanego z pracą i przyczyn zaburzeń psychicznych w miejscu pracy oraz do eliminacji tychże przyczyn;

35. wzywa Komisję do wprowadzenia wymogu, by przedsiębiorstwa i organy publiczne publikowały corocznie sprawozdanie ze swojej polityki i działań na rzecz zdrowia psychicznego pracowników, na wzór sprawozdania na temat bezpieczeństwa i higieny pracy;

36. zachęca pracodawców, by w ramach strategii bezpieczeństwa i higieny pracy przyjmowali programy wspierania zdrowia emocjonalnego i psychicznego pracowników, oferowali poufne i niestygmatyzujące możliwości wsparcia i wprowadzali politykę przeciwdziałania zastraszaniu; wzywa Komisję do upowszechniania pozytywnych modeli poprzez publikację tego rodzaju programów w Internecie;

37. wzywa państwa członkowskie do zadbania, by osoby mające prawo do zasiłków z tytułu choroby lub niepełnosprawności wynikającej z problemów dotyczących zdrowia psychicznego nie były pozbawione prawa dostępu do zatrudnienia i nie traciły niezwłocznie po znalezieniu pracy prawa do zasiłku wynikającego z ich niepełnosprawności lub choroby;

38. wzywa państwa członkowskie do pełnego i skutecznego wdrożenia dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy[3];

Zdrowie psychiczne osób starszych

39. wzywa państwa członkowskie do przyjęcia odpowiednich środków w celu poprawy i utrzymania wysokiej jakości życia osób starszych, propagowania zdrowego i aktywnego starzenia się poprzez udział w życiu społeczności, w tym do opracowania elastycznych systemów przechodzenia na emeryturę;  

40. podkreśla potrzebę wspierania badań naukowych w dziedzinie zapobiegania i opieki w przypadku zaburzeń neurodegeneracyjnych i innych chorób psychicznych związanych z wiekiem, akcentując konieczność odróżnienia choroby Alzheimera i pokrewnych chorób neurodegeneracyjnych od innych zaburzeń psychicznych we wszelkich przyszłych działaniach lub wnioskach Komisji;

41. zachęca do tworzenia powiązań między badaniami naukowymi a polityką w dziedzinie zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego;

42. odnotowuje konieczność dokonania oceny współzachorowalności osób starszych i potrzebę szkolenia pracowników służby zdrowia w celu podniesienia wiedzy na temat potrzeb osób starszych cierpiących na problemy dotyczące zdrowia psychicznego;

43. wzywa Komisję i państwa członkowskie, by w ramach otwartej metody koordynacji opieki i integracji społecznej przyjęły środki wsparcia dla opiekunów i opracowały wytyczne dla opieki pielęgniarskiej i długoterminowej, co pomoże zapobiegać maltretowaniu osób starszych i umożliwi im godne życie w odpowiednim otoczeniu;

Zwalczanie stygmatyzacji i wykluczenia społecznego

44. wzywa do zorganizowania publicznych kampanii informacyjnych i uświadamiających w mediach, Internecie, szkołach i miejscach pracy w celu wspierania zdrowia psychicznego, podniesienia wiedzy o najczęstszych objawach depresji i skłonności samobójczych, zaprzestania stygmatyzowania zaburzeń psychicznych, wspierania poszukiwania lepszego i bardziej skutecznego wsparcia i aktywnej integracji osób cierpiących na problemy dotyczące zdrowia psychicznego;

45. podkreśla kluczową rolę mediów w zmienianiu postrzegania chorób psychicznych i wzywa do opracowania europejskich wytycznych dotyczących odpowiedzialnego prezentowania zdrowia psychicznego w mediach;

46. wzywa państwa członkowskie, by wspierały i zachęcały do wzmacniania pozycji organizacji reprezentujących osoby cierpiące na problemy związane ze zdrowiem psychicznym i ich opiekunów w celu ułatwienia im udziału w formułowaniu i wdrażaniu polityki oraz we wszystkich etapach badań naukowych w zakresie zdrowia psychicznego;

47. uważa, że zaprzestanie stygmatyzacji chorób psychicznych zakłada rezygnację z inwazyjnych i nieludzkich praktyk oraz z praktyk opartych na leczeniu w zakładach zamkniętych;

48. uważa, że niezbędne jest promowanie i wspieranie rehabilitacji psychospołecznej realizowanej za pośrednictwem niewielkich ośrodków opieki, publicznych, prywatnych lub mieszanych, które oferowałyby opiekę dzienną i całodobową, rozmiarami i modelem przypominały rodzinę i były częścią kontekstu miejskiego, co sprzyjałoby integracji na wszystkich etapach terapii i rehabilitacji;

49. z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący nowej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na wyznanie lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną poza dziedziną zatrudnienia i wzywa do niezwłocznego przyjęcia tej dyrektywy w celu skutecznej ochrony przed dyskryminacją osób cierpiących na problemy związane ze zdrowiem psychicznym;

50. wzywa wszystkie państwa członkowskie, by niezwłocznie ratyfikowały konwencję haską o ochronie osób dorosłych (z 2000 r.);

51. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządom państw członkowskich oraz europejskiemu biuru WHO.

UZASADNIENIE

Zdrowie psychiczne ma wpływ na nasze codzienne życie i jest czynnikiem sprzyjającym dobremu samopoczuciu, solidarności i sprawiedliwości społecznej. Z kolei zły stan zdrowia psychicznego obniża jakość życia poszczególnych osób i ich rodzin i pociąga za sobą wydatki stanowiące obciążenie dla służby zdrowia oraz dla systemu społecznego, gospodarczego, edukacyjnego, ubezpieczeniowego, karnego i prawnego.

Mamy dziś coraz większą świadomość, że zdrowie jako takie siłą rzeczy obejmuje zdrowie psychiczne. Wystarczy zważyć, że:

Ø co czwarta osoba przynajmniej raz w życiu doświadczy jakiejś formy zaburzeń psychicznych,

Ø depresja to jedno z najpowszechniejszych zaburzeń (dotyka co szóstą kobietę w Europie); szacuje się, że do 2020 r. depresja będzie najpowszechniejszą chorobą w krajach rozwiniętych i drugą w kolejności przyczyną niepełnosprawności,

Ø w UE rocznie około 59000 osób popełnia samobójstwo; 90% tych przypadków można przypisać zaburzeniom psychicznym,

Ø możliwość występowania problemów związanych ze zdrowiem psychicznym jest większa w grupach najsłabszych i zepchniętych na margines, np. wśród bezrobotnych, migrantów, niepełnosprawnych, ofiar wykorzystywania, a także osób używających substancji psychoaktywnych,

Ø w starzejącej się Europie zaburzenia neurodegeneracyjne są coraz powszechniejsze.

Dlatego też konieczne jest przyjęcie uzgodnionego podejścia do wyzwań związanych ze zdrowiem psychicznym, ponieważ kwestia ta dotyczy nas wszystkich. Faktem jest jednak, że zaburzenia psychiczne nie są traktowane równie poważnie, jak zdrowie fizyczne.

Pomimo znacznych różnic między państwami członkowskimi, jeśli chodzi o wyzwania, struktury i przyjętą politykę, większość z nich przeniosło akcent z zamknięcia i ochrony osób z zaburzeniami psychicznymi na opiekę nad nimi i leczenie. Niemniej w wielu przypadkach zmiany dokonują się bez właściwego planowania, odpowiednich zasobów i mechanizmów kontroli, a często towarzyszą im cięcia budżetowe.

Równocześnie, pomimo lepszych możliwości leczenia i rozwoju opieki psychiatrycznej, osoby cierpiące na problemy związane ze zdrowiem psychicznym oraz ich rodziny nadal doświadczają wykluczenia społecznego i dyskryminacji.

Potrzeba wspierania dobrego zdrowia psychicznego jest oczywista, jeśli mamy osiągnąć i utrzymać w perspektywie długoterminowej cele dotyczące spójności społecznej i wzrostu gospodarczego. Na szczeblu UE fakt ten uznano w programach działań nie tylko w zakresie zdrowia publicznego, ale również badań naukowych, niedyskryminującego traktowania, zatrudnienia i edukacji.

Rok 2005 był dla zdrowia psychicznego czasem fundamentalnym. Po konferencji ministerialnej WHO poświęconej zdrowiu psychicznemu Komisja opublikowała zieloną księgę pt. „Poprawa zdrowia psychicznego ludności – Strategia zdrowia psychicznego dla Unii Europejskiej”, w której zainicjowała debatę na temat środków poprawy podejścia do chorób psychicznych i wspierania dobrego samopoczucia psychicznego.

W przyjętej w 2006 r. rezolucji w sprawie poprawy zdrowia psychicznego ludności Parlament wyraził poparcie dla takiego podejścia, mającego podkreślać priorytetowy charakter zdrowia psychicznego i tworzyć możliwości wspólnego sprostania wyzwaniom.

Europejska konferencja zatytułowana „Razem na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego”, która odbyła się w Brukseli w dniu 12 i 13 czerwca 2008 r. i zakończyła ustanowieniem Europejskiego paktu na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego, była sygnałem determinacji państw członkowskich do podjęcia decyzji o środkach poprawy zdrowia psychicznego ludności w ramach międzysektorowej strategii obejmującej nie tylko służbę zdrowia i mającej, w bardziej ogólnym ujęciu, zapewniać wysoki poziom opieki społecznej oraz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego w edukacji i w pracy.

W pakcie zaproponowano w szczególności połączenie wiedzy i najlepszych wzorców w celu wspólnego opracowania akceptowalnych zaleceń w sprawie środków w kluczowych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego. W celu pobudzenia skuteczności paktu zaplanowano szereg konferencji tematycznych, a we współpracy z ministerstwami państw członkowskich, naukowcami i badaczami opracowano również pięć dokumentów kompromisowych.

Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności

Niniejszy wniosek może być użytecznym narzędziem w dążeniu do koniecznych zmian w służbie zdrowia.

Sprawozdanie zawiera szereg ogólnych zaleceń dotyczących wspierania zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego ludności, zwalczania stygmatyzacji, dyskryminacji i wykluczenia społecznego, intensyfikacji działań zapobiegawczych i samopomocy oraz zapewniania wsparcia i odpowiedniego leczenia osobom cierpiącym na problemy związane ze zdrowiem psychicznym, ich rodzinom i opiekunom. Zawiera również szczególne zalecenia w pięciu priorytetowych dziedzinach wskazanych w pakcie europejskim.

Oto te dziedziny:

Ø zapobieganie samobójstwom i depresji,

Ø zdrowie psychiczne młodzieży a edukacja,

Ø zdrowie psychiczne w miejscu pracy,

Ø zdrowie psychiczne osób starszych,

Ø zwalczanie stygmatyzacji i wykluczenia społecznego.

Zapobieganie samobójstwom i depresji

Sprawozdawczyni uważa, że zapobieganie depresji i samobójstwom wymaga wdrożenia międzysektorowych programów skupiających się na propagowaniu zdrowego stylu życia, ograniczaniu czynników ryzyka (np. łatwego dostępu do leków i narkotyków, nadużywaniu alkoholu) oraz na wspieraniu i monitorowaniu osób, które usiłowały popełnić samobójstwo, i środowiska rodzinnego osób, które samobójstwo popełniły, przy wyraźnym podkreśleniu, że depresja to zaburzenie, które można leczyć, a samobójstwo to akt, któremu można zapobiegać. W tym kontekście sprawozdawczyni uważa, że należy stworzyć lokalne sieci udzielające informacji i świadczące wsparcie w zakresie samopomocy.

Zdrowie psychiczne młodzieży a edukacja

Możemy osiągnąć cel dotyczący wkładu młodzieży w trwały rozwój tylko pod warunkiem, że młodzi ludzie będą zdrowi fizycznie i psychicznie, a dzięki wysokiemu poziomowi edukacji i szkoleń zdobędą odpowiednią wiedzę i umiejętności.

Sprawozdawczyni podtrzymuje, że należy zastosować środki mające na celu świadczenie skoordynowanych i zintegrowanych usług, zorganizowanych wokół młodych ludzi, ich rodzin, partnerów społecznych oraz zainteresowanych stron z sektora edukacji i służby zdrowia obejmujących wszystkie grupy wiekowe. Dlatego też wzywa państwa członkowskie do organizowania programów wsparcia dla rodziców i do wspierania pracowników szkół w tworzeniu w szkole zdrowego klimatu. Podkreśla również potrzebę świadczenia specjalistycznych usług w zakresie zdrowia psychicznego dzieci i nastolatków i sugeruje, że zdrowie psychiczne powinno być elementem programów studiów wszystkich pracowników służby zdrowia.

Zdrowie psychiczne w miejscu pracy

Warunki pracy mają istotne znaczenie dla zdrowia psychicznego ludności. Warunki takie, jak negatywne techniki zarządzania, brak komunikacji, nękanie, hałas, przeciążenie pracą oraz niezapewnienie bezpieczeństwa pracy, mogą prowadzić do większego poziomu stresu, przyczynić się do powstania zaburzeń psychicznych i skłaniać pracowników do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę lub do przechodzenia dla rentę inwalidzką.

Równocześnie bezrobocie i brak pewnych dochodów zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych i zmniejsza szanse dostępu do podstawowych zabiegów medycznych w zakresie zdrowia psychicznego.

Z myślą o wspieraniu zdrowia psychicznego w miejscu pracy i o poprawie wyników gospodarczych UE sprawozdawczyni wzywa pracodawców do wdrażania działań wspierających dobry stan zdrowia psychicznego w miejscu pracy w celu oferowania „lepszego” zatrudnienia. Sprawozdawczyni wzywa również do pogłębiania i poszerzania inicjatyw na rzecz integracji w miejscu pracy osób z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego poprzez ich rekrutację, zatrzymywanie w miejscu pracy, resocjalizację i reintegrację na rynku pracy na takich samych warunkach, jak w przypadku pozostałych osób. Ponadto Komisja powinna oferować możliwość publikowania i aktualizacji środków wdrożonych przez pracodawców w celu ochrony dobrego samopoczucia emocjonalnego i psychicznego pracowników.

Zdrowie psychiczne osób starszych

Ryzyko wystąpienia pewnych zaburzeń psychicznych wzrasta z wiekiem: poza chorobą Alzheimera powszechne są inne problemy, np. depresja, stres i zaburzenia psychotyczne. W tym kontekście osoby starsze należy traktować jako główną grupę docelową działań wspierających dobre samopoczucie psychiczne. Opiekując się osobami starszymi, chronimy ich prawo do starzenia się godnie i aktywnie i zachowujemy spójność społeczną. Sprawozdawczyni popiera środki poprawiające jakość życia osób starszych. Szczególny nacisk należy położyć na badania naukowe dotyczące mechanizmów i przyczyn zaburzeń neurodegeneracyjnych i innych chorób psychicznych oraz na zapobieganie im i odpowiednią opiekę. Należy również ocenić współzachorowalność i zapewnić szkolenie pracowników służby zdrowia w tym zakresie, ponieważ międzydyscyplinarne podejście do złożonej sytuacji na polu chorób psychicznych przyniesie istotną wartość dodaną.

Zwalczanie stygmatyzacji i wykluczenia społecznego

Sprawozdawczyni uważa, że europejską strategię wspierania zdrowia psychicznego należy opracować z myślą o społeczeństwie opartym na wiedzy. Oznacza to m.in., że społeczeństwa europejskie powinny zyskać jasne zrozumienie pojęć z zakresu zdrowia psychicznego, precyzyjną świadomość skali obserwowanych obecnie problemów i ich wewnętrznej dynamiki, a także świadomość znaczenia uczestniczenia w kształtowaniu warunków koniecznych do opracowania zintegrowanych możliwości znajdowania rozwiązań.

Wychodząc z założenia, że informować należy już w szkole i że informacje należy rozszerzyć na wszystkie obszary, sprawozdawczyni proponuje organizować kampanie informacyjne pomagające zredukować stygmatyzację i dyskryminację, poprawić leczenie zaburzeń psychicznych dzięki wczesnej diagnozie, zabiegom i skutecznemu zarządzaniu, a także zmniejszyć rozdźwięk między zdrowiem fizycznym i psychicznym. Sprawozdawczyni podkreśla zarazem, że użytkownicy usług i ich rodziny powinni móc uczestniczyć w opracowywaniu i wdrażaniu polityki, by usługi były lepiej dostosowane do ich potrzeb i przyjaźniejsze dla użytkowników.

Priorytetowe obszary działania na szczeblu europejskim i krajowym

Z myślą o wspieraniu zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego ludności sprawozdawczyni:

Ø wzywa do współpracy między instytucjami UE, państwami członkowskimi, organami regionalnymi i lokalnymi oraz partnerami społecznymi w pięciu priorytetowych dziedzinach, o których mowa w pakcie europejskim,

Ø proponuje utworzenie platformy konsultacyjnej w celu monitorowania i koordynacji środków wdrażania paktu i wzywa Komisję do przedstawiania konkluzji z przyszłych konferencji w kontekście wdrażania paktu,

Ø podkreśla konieczność opracowania Europejskiego planu działań na rzecz zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego obywateli oraz odpowiednich wskaźników zdrowia psychicznego w celu lepszej oceny potrzeb na szczeblu europejskim i krajowym,

Ø wzywa do optymalnego korzystania z dostępnych zasobów wspólnotowych i krajowych do wspierania zdrowia psychicznego poprzez finansowanie badań naukowych dotyczących zapobiegania, nowych struktur godnej opieki i skutecznego leczenia chorób psychicznych oraz programów integracji na rynku pracy,

Ø podkreśla potrzebę świadczenia dobrych jakościowo, dostępnych, skutecznych i powszechnych usług z zakresu zdrowia psychicznego,

Ø wzywa do kładzenia nacisku na szkolenia dla wszystkich osób zajmujących stanowiska kluczowe z punktu widzenia zdrowia psychicznego,

Ø wzywa do zapewnienia osobom z problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego dostępu do odpowiedniej edukacji, szkoleń i zatrudnienia oraz do tworzenia pomocnego i przyjaznego środowiska przez całe życie, ze szczególnym uwzględnieniem grup najsłabiej uprzywilejowanych.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia

22.1.2009

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

56

0

0

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Adamos Adamou, Georgs Andrejevs, Liam Aylward, Maria Berger, Johannes Blokland, John Bowis, Frieda Brepoels, Hiltrud Breyer, Martin Callanan, Dorette Corbey, Chris Davies, Avril Doyle, Mojca Drčar Murko, Edite Estrela, Jill Evans, Anne Ferreira, Elisabetta Gardini, Cristina Gutiérrez-Cortines, Satu Hassi, Jens Holm, Marie Anne Isler Béguin, Caroline Jackson, Christa Klaß, Holger Krahmer, Urszula Krupa, Marios Matsakis, Linda McAvan, Riitta Myller, Vladko Todorov Panayotov, Dimitrios Papadimoulis, Vittorio Prodi, Frédérique Ries, Guido Sacconi, Daciana Octavia Sârbu, Amalia Sartori, Horst Schnellhardt, Richard Seeber, Kathy Sinnott, María Sornosa Martínez, Evangelia Tzampazi, Thomas Ulmer, Anja Weisgerber, Glenis Willmott

Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Iles Braghetto, Philip Bushill-Matthews, Christofer Fjellner, Milan Gaľa, Jutta Haug, Erna Hennicot-Schoepges, Johannes Lebech, Bart Staes, Robert Sturdy, Andres Tarand

Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Daniel Cohn-Bendit, Constanze Angela Krehl, Bernhard Rapkay