VERSLAG over Eén jaar na Lissabon: het partnerschap van de EU en Afrika in de praktijk

19.2.2009 - (2008/2318(INI))

Commissie ontwikkelingssamenwerking
Rapporteur: Maria Martens

ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT

over Eén jaar na Lissabon: het partnerschap van de EU en Afrika in de praktijk

(2008/2318(INI))

Het Europees Parlement,

–   gezien de gezamenlijke strategie Afrika-EU ("gezamenlijke strategie") en het eerste actieplan (2008-2010) voor de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie Afrika-EU dat is aangenomen tijdens de bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders van Afrika en de EU in Lissabon op 8 en 9 december 2007,

–   gezien de mededeling van de Commissie "Eén jaar na Lissabon: het partnerschap van de EU en Afrika in de praktijk" (COM(2008)0617),

–   gezien de conclusies van de Raad algemene zaken en externe betrekkingen van 10 november 2008 inzake "Eén jaar na Lissabon: het partnerschap van de EU en Afrika in de praktijk",

–   gezien het gezamenlijke voortgangsverslag over de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie Afrika-EU en het eerste actieplan daarvoor (2008-2010) dat op 21 november 2008 is aangenomen door de ministeriële trojka Afrika-EU in Addis Abeba, Ethiopië,

–   gezien de nota van 17 december 2008 van de ad hoc commissie van het pan-Afrikaanse parlement voor de betrekkingen met het Europees Parlement en de ad hoc delegatie van het Europees Parlement voor de betrekkingen met het pan-Afrikaanse parlement aan de fungerend voorzitterschappen en commissies van de Afrikaanse Unie (AU) en de EU over de rol van het pan-Afrikaanse parlement en het Europees Parlement bij de tenuitvoerlegging van en de controle op de gezamenlijke strategie,

–   onder verwijzing naar zijn resolutie van 25 oktober 2007 over de stand van zaken in de betrekkingen tussen de Europese Unie en Afrika[1],

–   onder verwijzing naar zijn resolutie van 17 november 2005 over een ontwikkelingsstrategie voor Afrika[2],

–   gezien de partnerschapsovereenkomst tussen de leden van de groep van Staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan, enerzijds, en de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, anderzijds, ondertekend te Cotonou op 23 juni 2000[3], als gewijzigd bij de overeenkomst tot wijziging van de partnerschapsovereenkomst, ondertekend te Luxemburg op 25 juni 2005[4] (de "Overeenkomst van Cotonou"),

–   gezien Verordening (EG) nr. 1905/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2006 tot invoering van een financieringsinstrument voor ontwikkelingssamenwerking[5],

–   gelet op de artikelen 177 en 181, van het EG-Verdrag,

–   gelet op artikel 45, van zijn Reglement,

–   gezien het verslag van de Commissie ontwikkelingssamenwerking (A6‑0079/2009),

A.  overwegende dat de doelstelling om de armoede uit te bannen bij de gezamenlijke strategie centraal moet blijven staan,

B.   overwegende dat de helft van de bevolking van Afrika nog steeds in armoede leeft en dat Afrika het enige continent is dat geen voortgang maakt bij de verwezenlijking van de millenniumontwikkelingsdoelen, met name ten aanzien van armoedevermindering, kindersterfte, de gezondheid van moeders en de strijd tegen HIV/AIDS en malaria,

C.  overwegende dat de gezamenlijke strategie ten doel heeft uit te stijgen boven "ontwikkeling", "Afrika"en "institutionele aspecten" en moet gelden voor een ruimer scala van Afrikaanse en wereldwijde onderwerpen dan in het verleden, zoals energie, klimaatverandering en veiligheid, waarbij ook een bredere groep van niet-institutionele spelers betrokken moet worden,

D.  overwegende dat het grootste deel van de institutionele architectuur en de innoverende aanpak van de gezamenlijke strategie voor de EU en Afrika het afgelopen jaar tot stand zijn gebracht, maar dat er in de praktijk weinig daadwerkelijke vooruitgang is geboekt,

E.   overwegende dat hoewel in de gezamenlijke strategie expliciet wordt erkend dat het pan-Afrikaanse parlement en het Europees Parlement een fundamentele rol hebben te spelen "om de vorderingen te beoordelen en politieke richtsnoeren voor het partnerschap vast te stellen", nog steeds geen sprake is van een structurele en zinvolle betrokkenheid van beide parlementen bij de vaststelling, aanpassing en begeleiding van de gezamenlijke strategie,

F.   overwegende dat het maatschappelijk middenveld en de plaatselijke autoriteiten, met name aan Afrikaanse kant, nog nauwelijks betrokken waren bij de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie,

G.  overwegende dat zeer weinig nieuwe middelen beschikbaar zijn gesteld voor de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie, en de financieringsbronnen ervoor zelfs al volledig vastlagen voordat de gezamenlijke strategie werd aangenomen,

H.  overwegende dat als het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) wordt opgenomen in de EU‑begroting, iets waarom het Parlement herhaaldelijk heeft gevraagd, grotere beleidssamenhang en meer parlementair inzicht in de ontwikkelingsuitgaven mogelijk zouden worden,

I.    overwegende dat het aandeel van Afrika in de wereldhandel afneemt en dat de kansen die de globalisering biedt aan Afrika voorbijgaan,

J.    overwegende dat de Afrikaanse economieën door kapitaalvlucht, met name clandestiene kapitaalvlucht, elk jaar miljarden euro's mislopen, terwijl de “braindrain” het continent berooft van een groot deel van de intellectuele capaciteit die noodzakelijk is voor zijn toekomstige groei,

K.  overwegende dat de voedselproductie en de voedselzekerheid in Afrika de laatste tien jaar minder politieke prioriteit hebben gekregen en dat er minder in is geïnvesteerd, wat desastreuze gevolgen kan hebben, zoals de recente crisis rond de voedselprijzen duidelijk heeft gemaakt,

L.   overwegende dat Afrika ondervertegenwoordigd is in de internationale organisaties en multilaterale fora die beslissen over veel van de vraagstukken die de toekomst van het continent betreffen,

M.  overwegende dat de lang gevestigde betrekkingen tussen de EU en Afrika nieuw belang krijgen door de opkomst van niet-traditionele donoren waarvan de agenda's en prioriteiten Afrika voor nieuwe risico's en problemen stellen,

N.  overwegende dat het van wezenlijk belang is dat synergieën worden gevonden en overlappingen worden vermeden tussen de instellingen van de gezamenlijke strategie en die van bestaande betrekkingen, zoals de Overeenkomst van Cotonou, de euromediterrane strategie en het strategisch partnerschap Zuid-Afrika-EU,

O.  overwegende dat bij de herziening van de Overeenkomst van Cotonou in 2009 getracht zal worden de toekomstige betrekkingen van de ACS-landen met de AU te verhelderen,

P.   overwegende dat de bekendheid met de doelstellingen en acties van de gezamenlijke strategie onrustbarend gering is en dat vooral in Afrika de belangstelling en het enthousiasme van het publiek voor het strategisch partnerschap Afrika-EU rechtstreeks afhangt van het vermogen van het gezamenlijke strategie om directe tastbare resultaten te leveren die de levensstandaard van de Afrikaanse bevolking kunnen verbeteren,

Q.  overwegende dat het partnerschap rekening moet houden met de onverbiddelijke realiteit dat, hoewel een “partnerschap met gelijkwaardige deelnemers” betekent dat de EU en de AU gelijkwaardig zijn in de zin van deelname aan de discussie en de beleidsvorming, de beide continenten en hun instellingen nog verre van gelijkwaardig zijn in de zin van institutionele ontwikkeling, besluitvormingsmogelijkheden en middelen,

Opbouw van een raamwerk voor de betrekkingen tussen de EU en Afrika

1.   is verheugd dat één jaar na de vaststelling van de gezamenlijke strategie eindelijk de hoofdbestanddelen van het institutionele raamwerk voor de tenuitvoerlegging ervan rond zijn en in werking zijn getreden, geschraagd door een actieplan met te boeken resultaten en tijdschema's, en dat enige vooruitgang is geboekt bij de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie en de thematische partnerschappen ervan; betreurt het echter dat sommige partnerschappen aan het eind van het eerste jaar van uitvoering nog steeds bezig zijn met het definiëren van werkmethoden en nog geen resultaten, tijdschema's en begrotingstoewijzingen hebben vastgesteld;

2.   verwelkomt het feit dat de EU en de AU nog nooit zo vaak bijeen zijn gekomen als in het eerste jaar na ondertekening van de gezamenlijke strategie EU-Afrika;

3.   verzoekt de commissies van de EU en de AU, alsmede de lidstaten van de EU en de AU, dit institutionele raamwerk met voorrang te voltooien door de componenten betreffende parlementaire werkzaamheden, maatschappelijk middenveld en lokale autoriteiten te ontwikkelen die het proces moeten aandrijven en ondersteunen door te zorgen voor transparantie, zeggenschap en democratische legitimiteit;

4.   verwelkomt het instellen van EU-uitvoeringsteams, waaraan geïnteresseerde EU-lidstaten deelnemen, niet alleen omdat de financiering van de gezamenlijke strategie in grote mate afhangt van de lidstaten, maar ook omdat directe betrokkenheid van de lidstaten bijdraagt aan meer bewustzijn, continuïteit en duurzaamheid van de stappen die opgenomen zijn in het actieplan;

5.   dringt er bij de instellingen van de gezamenlijke strategie op aan om zich volledig te concentreren op de te boeken resultaten, daar het eerste actieplan maar een looptijd heeft van minder dan drie jaar (2008-2010);

Rol van de parlementen

6.   verzoekt de commissies van de EU en de AU nogmaals om zich te beijveren voor een grotere rol van het Europees Parlement en het pan-Afrikaanse parlement bij het uitvoeren, controleren en politiek begeleiden van de gezamenlijke strategie, daar zij hoofdcomponenten zijn van het institutionele raamwerk ervan;

7.   benadrukt de rol van interparlementaire organen die zich tussen het Europees Parlement en de Afrikaanse parlementen bewegen, zoals de Paritaire Parlementaire Vergadering ACS-EU en de Parlementaire Vergadering van Euromed, bij het versterken van vrede en veiligheid, goed bestuur en democratie, en daarnaast omdat het effectieve platforms zijn voor samenwerking en het aanpakken van gemeenschappelijke problemen;

8.   neemt nota van het feit dat de elfde bijeenkomst van de ministeriële trojka Afrika-EU haar goedkeuring heeft gehecht aan het eerste jaarlijkse voortgangsverslag over de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie en het eerste actieplan ervan, waarvoor de bovengenoemde mededeling van de Commissie de EU-bijdrage vormt;

9.   betreurt echter dat het verslag is opgesteld zonder raadpleging of formele bijdrage van het Europees Parlement of het pan-Afrikaanse parlement;

10. stelt voor dat de voorzitters van het pan-Afrikaanse parlement en het Europees Parlement systematisch elke top tussen de EU en Afrika bijwonen en toespreken met als doel de conclusies van de respectieve parlementen ten aanzien van het actieplan en de voorstellen voor toekomstige oriëntatie van de gezamenlijke strategie uiteen te zetten;

11. stelt voor dat de leden van de ministeriële trojka onmiddellijk voorafgaand aan de voorjaarsvergadering van deze trojka van gedachten wisselen met vertegenwoordigers van de bevoegde organen van het pan-Afrikaanse parlement en het Europees Parlement, waarin de parlementen hun voorstellen en aanbevelingen in verband met het gezamenlijke jaarlijkse voortgangsverslag kunnen voorleggen; stelt voor dat de behandeling van deze voorstellen en aanbevelingen op de agenda van die trojkavergadering wordt geplaatst; verwacht dat het daaropvolgende gezamenlijke jaarlijkse voortgangsverslag - dat wordt goedgekeurd tijdens de trojkavergadering van de daaropvolgende herfst - vermeldt hoe met deze voorstellen en aanbevelingen rekening is gehouden; verzoekt dat de vertegenwoordigers van de parlementen ook in de marge van de herfstvergadering van de trojka een ontmoeting hebben met de trojkaministers;

12. is van oordeel dat het pan-Afrikaanse parlement en het Europees Parlement in voldoende mate moeten deelnemen aan zowel de gemeenschappelijke deskundigengroepen als de task force AU-EU;

13. verwelkomt het feit dat de Commissie een steunprogramma in het kader van het negende Europees Ontwikkelingsfonds ten bedrage van 55 miljoen euro heeft vastgesteld voor de versterking van de capaciteiten van de instellingen van de AU; dringt er nogmaals op aan dat een deel van dit geld wordt besteed aan versterking van de administratieve en operationele capaciteit van het pan-Afrikaanse parlement en roept de Commissie op in nauwe samenspraak met het pan-Afrikaanse parlement en in samenwerking met het Europees Parlement actieplannen op te stellen voor het gebruik van deze begroting;

14. beveelt aan dat het deel van de begroting dat is bestemd voor het pan-Afrikaanse parlement rechtstreeks beheerd wordt door dit parlement zodra het de nodige administratieve capaciteit heeft opgebouwd om zulks te doen en zodra het voldoet aan de in het Financieel Reglement van de EG (met name artikel 56 daarvan)[6] gestelde eisen om de Commissie toe te staan de begroting via onrechtstreeks gecentraliseerd beheer uit te voeren;

15. verzoekt de commissies van de EU en de AU om de procedures te vereenvoudigen, zodat de dialoog met de parlementen direct en efficiënt is met als doel onaanvaardbare vertragingen te vermijden, waarbij terdege rekening gehouden moet worden met hun specifieke procedures;

16. vraagt eens te meer om opname van het EOF in de algemene begroting en vraagt de Commissie om in de tussentijd het Europees Parlement en het pan-Afrikaanse parlement op de hoogte te houden van alle stadia van het begrotingsproces;

Maatschappelijk middenveld en niet-statelijke actoren

17. is van mening dat de gezamenlijke strategie alleen een echt "breed en ruim opgezet, op de bevolking gericht partnerschap" kan zijn als het maatschappelijk middenveld en de plaatselijke autoriteiten daadwerkelijk hierbij worden betrokken en werkelijk deelnemen aan het werk van de uitvoerende organen ervan;

18. betreurt het dat terwijl het actieplan aangeeft dat alle partnerschappen tussen de EU en Afrika openstaan voor een breed scala aan acties, er een overweldigende nadruk wordt gelegd op overheidsmaatregelen; benadrukt dat de bijdrage en betrokkenheid van parlementen en niet-overheidsorganen, zoals het maatschappelijk middenveld, plaatselijke autoriteiten en overige niet-statelijke instanties, in het proces moeten worden uitgebreid en nader gespecificeerd;

19. verwelkomt de Afrikaanse Economische, Sociale en Culturele Raad (ECOSOCC) als instrument om een partnerschap tussen Afrikaanse regeringen en het maatschappelijk middenveld tot stand te brengen; is echter bezorgd over het feit dat het Afrikaanse maatschappelijk middenveld maar weinig bij de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie wordt betrokken en pleit ervoor dat vooral aan Afrikaanse kant onmiddellijk in nauwe samenwerking met de belanghebbenden stappen worden gezet om procedures vast te stellen voor het aanwijzen, in kaart brengen en daadwerkelijk betrekken van representatieve Afrikaanse niet-statelijke actoren;

20. roept de Commissie op passende instrumenten te ontwikkelen voor Afrikaanse organisaties uit het maatschappelijk middenveld die specifiek gericht zijn op het opbouwen van de capaciteit om de strategie uit te voeren;

Partnerschappen

21. wijst erop dat de gezamenlijke strategie ook kwesties moet aanpakken die, hoewel ze behoren tot een andere institutionele structuur, diepgaande invloed op de toekomst van Afrika hebben en de betrekkingen tussen de twee continenten vormgeven, zoals de economischepartnerschapsovereenkomsten (EPO's) en de relatie tussen regionale groeperingen in dit kader en andere bestaande regionale groeperingen in Afrika (onder meer de regionale economische gemeenschappen), de tweede herziening van de Overeenkomst van Cotonou, de euromediterrane strategie, het strategisch partnerschap EU-Zuid-Afrika en Afrika's betrekkingen met nieuwe globale spelers zoals China en Brazilië;

22. is de overtuiging toegedaan dat duurzame economische, maatschappelijke en ecologische ontwikkeling alleen kan plaatsvinden in landen die garanties geven ten aanzien van vrede, democratie en mensenrechten;

23. vraagt de Europese Commissie, de Raad en de Afrikaanse zijde te zorgen voor samenhang tussen deze strategie en overig beleid dat een nadelig effect kan hebben op de bevordering van een nieuw strategisch partnerschap tussen de EU en Afrika, met name commercieel, milieu-, migratie- en landbouwbeleid; beklemtoont dat de politieke dialoog tussen de EU en Afrika dergelijke kwesties dient te omvatten;

24. benadrukt dat armoedebestrijding centraal moet blijven staan in de gezamenlijke strategie en dat het strategisch partnerschap EU-Afrika daarom moet bijdragen aan het stimuleren van duurzame economische en maatschappelijke ontwikkeling, het aantrekken van buitenlandse investeringen, het bevorderen van een rechtvaardige internationale handel en het scheppen van voorwaarden die ervoor kunnen zorgen dat de Afrikaanse landen geleidelijk hun plaats in de wereldeconomie kunnen innemen;

I.    Vrede en veiligheid

25. begroet de vooruitgang die is geboekt op het gebied van het partnerschap inzake vrede en veiligheid; neemt nota van de politieke dialoog AU-EU over crisissituaties in Afrika en daarbuiten; benadrukt dat deze dialoog betrekking moet hebben op het hele scala van vredes- en veiligheidsonderwerpen vanaf conflictpreventie en conflictoplossing tot wederopbouw en vredeshandhaving met ook een diepgaande dialoog over de utvoering van het beginsel "verantwoordelijkheid voor het bieden van bescherming";

26. wenst dat de nodige prioriteit wordt gegeven aan de uitvoering van de architectuur voor vrede en veiligheid in Afrika; onderstreept eens te meer dat het EOF geen adequate geldbron is voor de toekomstige financiering van de vredesfaciliteit voor Afrika; is van mening dat de EOF-uitgaven moeten voldoen aan de criteria voor openbare ontwikkelingshulp van de commissie ontwikkelingsbijstand van de Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OECD-DAC); dringt nogmaals aan op een definitieve oplossing voor de financiering van de vredesfaciliteit voor Afrika;

27. verwelkomt de oprichting in september 2008 door VN-secretaris-generaal Ban Ki-Moon van een AU-VN-panel van eminente personen om te bepalen op welke wijze de internationale gemeenschap de vredesmissies van de AU die zijn ingesteld met een VN-mandaat, kunnen ondersteunen;

II.  Bestuur en mensenrechten

28. wijst erop dat het begrip goed bestuur een maatstaf moet zijn om vast te stellen hoe goed een maatschappij functioneert in termen van wets- en ordehandhaving, naleving en actieve bevordering van de mensenrechten, bestrijding van corruptie, het scheppen en transparant en eerlijk verdelen van welvaart, alsmede essentiële sociale en gezondheidsvoorzieningen; benadrukt dat buitenstaanders bij hun evaluatie van het bestuur niet alleen moeten letten op criteria die van buiten zijn opgelegd, maar moeten uitgaan van wederzijds overeengekomen en gedeelde waarden en normen;

29. benadrukt het belang van duurzame democratie, met inbegrip van goed bestuur en democratische verkiezingen, hetgeen ook steun voor het ontwikkelen van parlementaire capaciteiten, en het betrekken van het maatschappelijk middenveld en de plaatselijke autoriteiten bij de politieke dialoog, moet omvatten;

30. beklemtoont dat aan beide zijden het bestuur moet worden verbeterd en dat dit niet alleen een prioriteit is in Afrika, maar ook aan Europese zijde, waar het bestuur en de verantwoordelijkheid ten aanzien van hulptoezeggingen en donorcoördinatie moeten worden verbeterd met als doel beter rekening te houden met de zogenoemde “stiefmoederlijk behandelde landen”; benadrukt dat nationale en continentale parlementen, niet-statelijke actoren en plaatselijke autoriteiten op dit vlak een belangrijke rol te spelen hebben;

31. vraagt meer steun voor de bestaande Afrikaanse initiatieven, zoals het Afrikaans collegiaal beoordelingsmechanisme (APRM: Peer Review Mechanism), de meest serieuze inspanning tot nog toe van de Afrikaanse landen om het bestuur op het Afrikaanse continent te verbeteren, en voor de verschillende instrumenten die door de Afrikaanse Unie ingesteld zijn, en die de Afrikaans zeggenschap over de procedure zullen versterken;

33. roept op tot een dialoog in het kader van het partnerschap op het gebied van bestuur en mensenrechten om een eind te maken aan straffeloosheid bij schending van de mensenrechten, waarbij wordt gekeken naar de beste praktijken volgens het nationale en internationale recht, met inbegrip van de werkzaamheden van de internationale strafrechtbanken in Sierra Leone en Rwanda;

III. Handel, economische ontwikkeling en regionale integratie

34. is ten aanzien van het partnerschap op het gebied van handel en regionale integratie van mening dat uitbreiding van de handel onder de juiste voorwaarden een onmisbare motor voor economische groei is, mits het handelsbeleid overeenstemt met de ontwikkelingsdoelstellingen; verwelkomt daarom de doelstellingen van dit partnerschap ter ondersteuning van de Afrikaanse regionale integratie en ter versterking van de handelsmogelijkheden van het continent;

35. ziet uit naar een spoedige afronding van de WTO-ontwikkelingsronde van Doha, maar staat erop dat dit in beginsel een “ontwikkelingsronde” blijft, bedoeld om de integratie van Afrikaanse landen in de mondiale economie te bevorderen, landbouwsubsidies die de handel verstoren daadwerkelijk te verminderen en subsidies op landbouwexport af te schaffen;

36. is van mening dat de EU de Afrikaanse landen moet helpen om te zorgen dat hun landbouw onafhankelijk kan opereren en dat essentiële diensten en kwetsbare binnenlandse industrieën worden onderhouden;

37. beklemtoont dat de met Afrikaanse landen gesloten overeenkomsten inzake economisch partnerschap in de eerste plaats instrumenten voor ontwikkeling moeten zijn die rekening houden met de verschillende capaciteiten en ontwikkelingsniveaus van de begunstigden;

38. onderstreept dat EPO's de Afrikaanse regionale integratie moeten bevorderen in plaats van ondergraven; steunt de inspanningen van de AU om de regionale economische gemeenschappen te versterken als fundamentele bouwstenen voor de regionale integratie van het continent;

39. acht het van groot belang dat de Europese Commissie en de lidstaten hun toezegging gestand doen om tussen nu en 2010 ten minste 2 miljard euro per jaar aan echte "hulp voor handel" te verstrekken, die grotendeels naar Afrika moet gaan; vraagt om een tijdige vaststelling en uitkering van het deel van de middelen die in het kader van "hulp voor handel" worden verstrekt; benadrukt dat deze fondsen aanvullende middelen moeten zijn en niet slechts een nieuwe verpakking van de EOF-fondsen;

40. wenst dat het partnerschap de bredere agenda voor hulp voor handel uitvoert, met inbegrip van de ontwikkeling van infrastructuur, bevordering van de ontwikkeling van bedrijven en betere regelgeving, met inbegrip van eenvoudigere en gebruikersvriendelijkere oorsprongsregels;

41. wenst dat het partnerschap zich ook richt op economische aspecten die misschien niet noodzakelijkerwijs samenhangen met de handel, maar wel belangrijke gevolgen hebben voor de Afrikaanse economieën, zoals noodzakelijke maatregelen om ongeoorloofde kapitaalvlucht te stoppen en internationale regelgeving inzake belastingparadijzen te bevorderen;

42. vraagt dringend dat de positieve rol van migranten en ontheemden bij de ontwikkeling van hun landen van herkomst in de strategie erkend en ondersteund wordt door hun investeringen in deze landen te vergemakkelijken en de kosten van geldovermakingen te drukken;

IV. Belangrijke ontwikkelingsvraagstukken

43. wijst er ten aanzien van het partnerschap op het gebied van de millenniumontwikkelingsdoelen op dat het zelfs met meer en betere hulp moeilijk zal zijn om deze doelen te halen en dringt er daarom bij de EU-lidstaten op aan om de toezeggingen die zij onlangs nogmaals hebben gedaan op de Conferentie inzake de financiering van ontwikkeling in Doha en tijdens het forum op hoog niveau over de doeltreffendheid van ontwikkelingshulp in Accra, gestand te doen, vooral ten aanzien van de omvang van hun hulp, de samenhang van het beleid, de eigendom, de transparantie en de arbeidsverdeling tussen donoren;

44. wijst erop dat de basisgezondheidszorg en het lager en voortgezet onderwijs van cruciaal belang zijn om de millenniumontwikkelingsdoelen te realiseren; dringt er daarom bij de Afrikaanse landen op aan om aan deze onderwerpen grote prioriteit te geven in hun strategieën voor armoedereductie; roept het partnerschap op deze ontwikkeling te steunen met het oog op de toezegging van de Europese Commissie om ten minste 20% van de Gemeenschapsbegroting voor ontwikkelingshulp te reserveren voor deze sectoren; roept de Commissie op haar toezegging ook van toepassing te laten zijn op het EOF; herinnert eraan dat alle inspanningen in dit opzicht ook personen met handicaps moeten betreffen; verwelkomt in deze context de uitkomst van de eerste gemeenschappelijke deskundigengroep en roept alle betrokken belanghebbenden op ervoor te zorgen dat het komende jaar vooruitgang wordt geboekt;

45. vraagt de Commissie met klem direct actie te ondernemen om haar toezeggingen op het vlak van gezondheidszorg waar te maken voor wat betreft de conclusies en aanbevelingen van het rapport van januari 2009 van de Europese Rekenkamer inzake “Ontwikkelingshulp van de EG aan de gezondheidsdiensten in Afrika bezuiden de Sahara”; benadrukt het belang van het vergroten van de steun van de Europese Commissie aan de gezondheidssector in Afrika bezuiden de Sahara tijdens de tiende tussentijdse evaluatie van het EOF ter ondersteuning van zijn streven om de millenniumdoelstellingen inzake gezondheidszorg te verwezenlijken;

46. moedigt de AU en de EU-lidstaten aan meer belang te hechten aan de voedselveiligheid en onafhankelijke voedselvoorziening in Afrika, en aan het ondersteunen van acties ter vergroting van de productiviteit en de concurrentiepositie van de Afrikaanse landbouw, in het bijzonder de voedselproductie voor plaatselijke markten, en ter bevordering van groene stroken rond steden;

47. roept de lidstaten op om in hun debatten, zowel in het kader van de EU-Afrika-strategie als daarbuiten, ook in te gaan op de evenredige verdeling van de welvaart die voortvloeit uit de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen; houdt staande dat nationale opbrengsten uit natuurlijke hulpbronnen met grote prioriteit evenrediger moeten worden verdeeld teneinde aan de basisbehoeften van de bevolking te voldoen, met name op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, het behoud van natuurlijke hulpbronnen en het milieu, waardoor ook een bijdrage wordt geleverd aan de verwezenlijking van de millenniumdoelstellingen;

48. uit zijn bezorgdheid dat de recente periode van recordgroei in Afrika mogelijk teniet wordt gedaan door de mondiale economische neergang, en wijst erop dat het continent weer tientallen jaren kan terugvallen als gevolg van de dalende grondstofprijzen, de geringere investeringsstromen, de financiële instabiliteit en een afname van de overmakingen;

Andere aspecten van de strategie

49. herinnert eraan dat de ontwikkelde landen als eerste verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering, terwijl de negatieve gevolgen het grootst zijn voor de ontwikkelingslanden; wijst er dan ook op dat er nieuwe middelen nodig zijn om te voorkomen dat Afrikaanse landen een onevenredig hoge prijs moeten betalen om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering en deze te verlichten; ondersteunt daarnaast de gezamenlijke verklaring van de EU en Afrika inzake klimaatverandering, zoals uitgesproken tijdens de conferentie over het Kaderverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering van Poznan in december 2008;

50. wenst dat er in de context van het partnerschap op het gebied van migratie en werkgelegenheid een eerlijke en werkbare oplossing wordt gevonden voor de "brain drain", die veel Afrikaanse landen berooft van grote aantallen geschoolde werkers, met name in de gezondheidssector;

51. roept op ervoor te zorgen dat de nieuwe regeling inzake de Europese blauwe kaart een ontmoedigend effect heeft op het wegkapen van gekwalificeerde werkers uit ontwikkelingslanden in sectoren waar deze landen juist te lijden hebben van een arbeidstekort, met name in de gezondheidszorg en het onderwijs;

52. roept de Commissie op het partnerschap tussen de EU en Afrika te gebruiken om Afrikaanse landen te helpen de zogenoemde flexibiliteiten toe te passen waarin de verklaring van Doha inzake TRIPS en volksgezondheid voorziet, met als doel de toegang tot betaalbare essentiële medicijnen in Afrika te bevorderen;

53. moedigt beide kanten aan om, in het licht van hun partnerschap inzake wetenschap en technologie, te streven naar het overbruggen van de digitale kloof door de samenwerking op het gebied van technologische ontwikkeling en overdracht te vergroten, met name ten aanzien van telefonie en Internet;

54. verwacht dat als gevolg van de strategie specifieke stappen worden genomen ter verbetering van de mogelijkheden voor vrouwen, kinderen en gehandicapten in Afrika, aangezien deze groepen met name in de ontwikkelingslanden ernstig belemmerd worden;

55. beklemtoont dat in het geval van een gezamenlijke strategie die "verder dan Afrika" gaat met meer samenwerking tussen EU en Afrika in internationale organen en bij multilaterale onderhandelingen over onderwerpen als handel, mensenrechten of klimaatverandering, de EU en Afrika zich moeten inspannen om internationale instellingen als de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en de WTO democratischer en representatiever te maken, zodat Afrika eindelijk de invloed kan uitoefenen die overeenkomt met zijn omvang en status;

56. vraagt de EU-instellingen eens te meer om een specifiek financieel instrument in het leven te roepen ten behoeve van de uitvoering van de gezamenlijke strategie, zodat alle bestaande financieringsmiddelen op heldere, voorspelbare en programmeerbare wijze worden gecentraliseerd; vraagt zich af in welke mate de gezamenlijke strategie zonder enige nieuwe financiering of zelfs maar een herprogrammering van de bestaande financiering, haar torenhoge ambities kan verwezenlijken of een echte meerwaarde kan bieden;

57. roept de regeringen in de EU en Afrika op effectiever en stelselmatiger hun bevolkingen in te lichten over de acties en resultaten van de gezamenlijke strategie en om te zorgen voor brede mediadekking;

Vooruitzichten

58. ziet uit, in aansluiting op de ervaringen van de top tussen de EU en Afrika in Lissabon van 8 en 9 december 2007, naar een zinvolle deelneming van het Europees Parlement en het pan-Afrikaanse parlement, alsmede organisaties uit het maatschappelijk middenveld en plaatselijke autoriteiten, aan de voorbereidingen op de derde top Afrika-EU in 2010 en de actieve deelneming van de twee parlementen aan de topbijeenkomst zelf;

59. roept de commissies en de voorzitterschappen van de EU en de AU op tot overeenstemming te komen over de voorgaande voorstellen gericht op verbetering van de parlementaire betrokkenheid bij de uitvoering van en de controle op de gezamenlijke strategie;

60. wil binnen het Europees Parlement zorgen voor de nodige coördinatie en synergie tussen al zijn organen om de tenuitvoerlegging van en het toezicht op de gezamenlijke strategie te ondersteunen; herhaalt in dit verband zijn voornemen om zijn ad hoc delegatie voor de betrekkingen met het pan-Afrikaanse parlement om te zetten in een vaste interparlementaire delegatie;

61. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie, de regeringen en parlementen van de lidstaten, het Europees Economisch en Sociaal Comité, de Economische, Sociale en Culturele Raad van de AU, de Commissie en de Uitvoerende Raad van de Afrikaanse Unie, het pan-Afrikaanse parlement, de Raad van ACS-ministers en de Paritaire Parlementaire Vergadering ACS-EU.

• [1]  Aangenomen teksten, P6_TA(2007)0483.
• [2]  Aangenomen teksten, P6_TA(2005)0445.
• [3]  PB L 317 van 15.12.2000, blz. 3.
• [4]  PB L 209 van 11.8.2005, blz. 27.
• [5]  PB L 378 van 27.12.2006, blz. 41.
• [6]  Verordening (EG, Euratom) nr. 1605/2002 van de Raad van 25 juni 2002 houdende het Financieel Reglement van toepassing op de algemene begroting van de Europese Gemeenschappen (PB L 248 van 16.9.2002, blz. 1).

TOELICHTING

Het Europees Parlement beijvert zich al jaren voor de ontwikkeling van Afrika en verbetering van de betrekkingen tussen de EU en Afrika. Het aanhalen van de banden die onze twee continenten verenigen levert beide kanten een aanzienlijke toegevoegde waarde op en is een enorme uitdaging, met name in tijden van wereldwijde onzekerheid en economische onrust.

Het Europees Parlement heeft zich in twee recente verslagen gebogen over de betrekkingen tussen de EU en Afrika. In 2005 nam het Parlement een resolutie aan over een "Ontwikkelingsstrategie voor Afrika", waarin kritiek werd geleverd op de recente EU-strategie voor Afrika, die volgens het Parlement zeer unilateraal is. Twee jaar later stelden Afrika en de EU een nieuwe gezamenlijke strategie vast die ten doel had tot een meer bilaterale aanpak te komen met twee spelers die meer op voet van gelijkheid met elkaar omgaan.

De gezamenlijke strategie heeft ten doel de dialoog en samenwerking te doen uitstijgen "boven louter ontwikkeling" (d.w.z. nadruk op een ruimer scala van beleidsterreinen, zoals vrede en veiligheid, energie of klimaatverandering), "boven Afrika" (waarbij een aantal wereldwijde kwesties aan de orde komen die rechtstreeks gevolgen hebben voor de ontwikkeling van Afrika) en "boven de instellingen" (waarbij een bredere groep van niet-traditionele spelers uit het maatschappelijk middenveld, de particuliere sector en de academische wereld betrokken wordt).

Het Parlement nam in december 2007 een resolutie aan over deze nieuwe gezamenlijke strategie. Het verwelkomde de gezamenlijke strategie en onderstreepte daarbij dat armoedereductie in de betrekkingen tussen de EU en Afrika centraal moet blijven staan, omdat Afrika nog steeds het armste werelddeel is en de meeste Afrikaanse landen achterlopen bij het halen van de millenniumontwikkelingsdoelen. Het Parlement wees tevens op het belang van de parlementaire dimensie van de gezamenlijke strategie.

Naast de twee bovengenoemde resoluties heeft het Europees Parlement zich ten zeerste beijverd voor meer samenwerking en dialoog tussen Afrika en de EU. Zo heeft het Parlement regelmatig delegaties naar zittingen van het pan-Afrikaanse parlement gezonden, zijn er veel contacten tussen beide instellingen geweest en hebben de twee Voorzitters elkaar bij diverse gelegenheden ontmoet. Zo sprak de voorzitter van het Europees Parlement, de heer Pöttering, in oktober 2008 de plenaire vergadering van het pan-Afrikaanse parlement toe.

Bovendien hebben de twee parlementen delegaties voor de betrekkingen met elkaar opgezet en is een aantal gezamenlijke acties en manifestaties georganiseerd. Ook heeft het Europees Parlement technisch advies aan het pan-Afrikaanse parlement verstrekt alsook hulp bij capaciteitsopbouw door middel van zijn Bureau voor de bevordering van de parlementaire democratie.

Het Europees Parlement en het pan-Afrikaanse parlement hebben gezamenlijk de kwestie van de noodzakelijke (maar ontbrekende) parlementaire dimensie bij de voorbereiding van de tweede topontmoeting EU-Afrika in Lissabon in 2007 aan de orde gesteld. Zij hebben een gezamenlijke verklaring uitgegeven, waarover uitvoerig van gedachten is gewisseld met de commissies van beide Unies en tijdens een speciale gezamenlijke parlementaire topontmoeting, en die tijdens de top formeel is voorgelegd aan de staatshoofden van de Afrikaanse en de EU-landen.

Gezien deze belangrijke en blijvende parlementaire dimensie van de relatie tussen de EU en Afrika stelt het teleur dat de parlementaire component nog steeds niet op zinvolle wijze volledig is opgenomen in de gezamenlijke strategie. Het is van wezenlijk belang dat de gezamenlijke strategie zowel het Europees Parlement als het pan-Afrikaanse parlement in staat stelt om volwaardige spelers te worden en hun noodzakelijke rol te spelen door te zorgen voor politieke sturing en toezicht op de uitvoering.

In de toekomst zullen het pan-Afrikaanse parlement en het Europees Parlement deel moeten nemen aan de discussies van de ministeriële trojka over het jaarlijkse voortgangsverslag, waarin wordt ingegaan op de vorderingen bij de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie. In latere jaarverslagen moet dan worden toegelicht hoe met de opmerkingen van de parlementen rekening is gehouden en, als dit niet is gebeurd, waarom niet.

De twee parlementen moeten ook een volwaardige rol spelen in de gemeenschappelijke deskundigengroepen en de task force van de AU-EU, de motor achter de tenuitvoerlegging van de strategie.

Om te zorgen dat de parlementen hun toezichtfunctie op de juiste wijze en efficiënt kunnen vervullen moeten zij in staat worden gesteld in een vroeg genoeg stadium deel te nemen aan de institutionele dialoog, zodat met hun opmerkingen rekening gehouden kan worden. Het is in dit verband van belang dat het specifieke karakter van hun besluitvormingsprocedures in aanmerking wordt genomen.

Wat betreft de gezamenlijke strategie zelf zij erop gewezen dat één jaar na vaststelling ervan weliswaar de verschillende onderdelen van het institutionele raamwerk min of meer ingevoerd zijn, maar dat in de praktijk zeer weinig echte vooruitgang is gemaakt bij de meeste van de acht thematische partnerschappen. Daar het eerste actieplan geldt voor de periode tot 2010, zal sneller te werk gegaan moeten worden om de ambitieuze doelstellingen te verwezenlijken. In Afrika maar ook in Europa hangt de geloofwaardigheid van de strategie van "volkeren tot volkeren" af van het vermogen om tastbare resultaten te boeken, die echt verbetering brengen in de kwaliteit van het bestaan van de Afrikaanse bevolkingen.

In het verslag worden ook vier gebieden aangegeven waar het boeken van echte resultaten van bijzonder belang is, wil de gezamenlijke strategie een succes worden: vrede en veiligheid, bestuur in de breedste zin, handelskwesties met inbegrip van "hulp voor handel", regionale economische gemeenschappen en kapitaalvlucht, en centrale ontwikkelingsonderwerpen, zoals gezondheidszorg en onderwijs.

De gezamenlijke strategie pleit uitdrukkelijk voor het betrekken van het maatschappelijk middenveld. Deze belofte moet echter in de praktijk nog vorm krijgen, in het bijzonder aan Afrikaanse kant. In dit opzicht is dringend optreden geboden.

Tot slot wordt in het verslag gepleit voor een specifiek financieringsinstrument voor de tenuitvoerlegging van de gezamenlijke strategie waarin alle bestaande financieringsbronnen op een duidelijke, voorspelbare en programmeerbare manier zijn opgenomen, en tevens voor budgettering van het Europese Ontwikkelingsfonds.

UITSLAG VAN DE EINDSTEMMING IN DE COMMISSIE

Datum goedkeuring	17.2.2009
Uitslag eindstemming	+: –: 0:	23 0 0
Bij de eindstemming aanwezige leden	Alessandro Battilocchio, Thijs Berman, Thierry Cornillet, Corina Creţu, Alexandra Dobolyi, Fernando Fernández Martín, Juan Fraile Cantón, Alain Hutchinson, Romana Jordan Cizelj, Filip Kaczmarek, Glenys Kinnock, Maria Martens, Gay Mitchell, Luisa Morgantini, José Javier Pomés Ruiz, Horst Posdorf, José Ribeiro e Castro, Toomas Savi, Frithjof Schmidt, Jürgen Schröder, Feleknas Uca, Johan Van Hecke, Mauro Zani
Bij de eindstemming aanwezige vaste plaatsvervanger(s)	Miguel Angel Martínez Martínez, Manolis Mavrommatis, Renate Weber, Gabriele Zimmer