w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w odniesieniu do kwalifikowalności efektywności energetycznej i inwestycji w energię odnawialną w budownictwie mieszkaniowym

(COM(2008)0838 – C6‑0473/2008 – 2008/0245(COD))

(Procedura współdecyzji: pierwsze czytanie)

Parlament Europejski,

–   uwzględniając wniosek Komisji przedstawiony Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2008)0838),

–   uwzględniając art. 251 ust. 2 oraz art. 162 traktatu WE, zgodnie z którymi wniosek został przedstawiony przez Komisję (C6–0473/2008),

–   uwzględniając art. 51 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A6-0134/2009),

1.  zatwierdza po poprawkach wniosek Komisji;

2.  zwraca się do Komisji o ponowne przekazanie mu sprawy, jeśli uzna ona za stosowne wprowadzenie znaczących zmian do swojego wniosku lub zastąpienie go innym tekstem;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji.

Poprawka  1 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Punkt 4 preambuły Tekst proponowany przez Komisję Poprawka (4) W celu zapewnienia spełnienia celów spójności gospodarczej i społecznej określonych w art. 158 Traktatu WE inwestycje powinny dotyczyć gospodarstw domowych o niskim dochodzie, zgodnie z definicją zawartą w obowiązującym ustawodawstwie krajowym. (4) W celu zapewnienia spełnienia celów polityki spójności określonych w art. 158 traktatu WE inwestycje powinny wspierać spójność społeczną. Poprawka  2 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Punkt 4a preambuły (nowy) Tekst proponowany przez Komisję Poprawka   (4a) Europejski Trybunał Obrachunkowy w swoim sprawozdaniu rocznym za rok 2007 zalecił, by organy prawodawcze oraz Komisja były gotowe do ponownego rozważenia założeń koncepcyjnych przyszłych programów wydatków, z należytym uwzględnieniem uproszczenia podstawy obliczenia kosztów kwalifikowalnych i szerszego wykorzystania płatności opartych na kwotach i stawkach ryczałtowych, zamiast zwracania „kosztów rzeczywistych”. Poprawka  3 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Punkt 4b preambuły (nowy) Tekst proponowany przez Komisję Poprawka   (4b) W celu zapewnienia koniecznych uproszczeń w zarządzaniu, administracji i sprawowaniu kontroli w odniesieniu do działań objętych dotacją EFRR, w szczególności w kontekście systemu zwrotów uwarunkowanych wynikami, właściwym byłoby dodanie trzech kolejnych form kosztów kwalifikowalnych: kosztów pośrednich, kwot ryczałtowych oraz standardowych taryf zryczałtowanych stawek kosztów jednostkowych. Poprawka  4 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Punkt 4c preambuły (nowy) Tekst proponowany przez Komisję Poprawka   (4c) W celu zapewnienia pewności prawnej w odniesieniu do kwalifikowalności wydatków, takie dodatkowe formy kosztów kwalifikowalnych powinny mieć zastosowanie do wszystkich dotacji z EFRR. W konsekwencji konieczne byłoby wprowadzenie stosowania niniejszego rozporządzenia z mocą wsteczną od dnia 1 sierpnia 2006 r., to jest daty wejścia w życie rozporządzenia (WE) nr 1080/2006. Poprawka  5 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Artykuł 1 – punkt 1 Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Artykuł 7 – ustęp 1a Tekst proponowany przez Komisję Poprawka 1a. Wydatki na poprawę efektywności energetycznej oraz wykorzystanie energii odnawialnej w istniejącym budownictwie mieszkaniowym na rzecz gospodarstw domowych o niskim dochodzie są kwalifikowalne we wszystkich państwach członkowskich”. 1a. W każdym państwie członkowskim wydatki na zwiększanie efektywności energetycznej oraz wykorzystanie energii odnawialnej w istniejącym budownictwie mieszkaniowym są kwalifikowalne do kwoty 4% całkowitej alokacji z EFRR.   W celu wspierania spójności społecznej państwa członkowskie określają w przepisach krajowych kategorie kwalifikujących się budynków mieszkalnych, zgodnie z art. 56 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1083/2006. Poprawka 6 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Artykuł 1 – punkt 2a (nowy) Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Artykuł 7 – ustęp 3a (nowy) Tekst proponowany przez Komisję Poprawka   (2a) Dodaje się ustęp o następującym brzmieniu: „3a. Następujące koszty kwalifikują się do objęcia dofinansowaniem z EFRR określonym w ust. 1, o ile zostały poniesione zgodnie z przepisami krajowymi, w tym zasadami rachunkowości, oraz po spełnieniu konkretnych warunków określonych poniżej: w przypadku dotacji i grantów: (i) koszty pośrednie, zadeklarowane ryczałtowo, do wysokości 20% bezpośrednich kosztów operacji; (ii) koszty zryczałtowane, wyliczone na podstawie standardowych taryf zryczałtowanych kosztów jednostkowych ustalonych przez dane państwo członkowskie; (iii) kwoty ryczałtowe pokrywające w całości lub w części koszty operacji. Opcje wymienione w ppkt (i)-(iii) można łączyć wyłącznie w przypadku, gdy każda z nich dotyczy innej kategorii kosztów kwalifikowalnych lub też gdy stosowane są do odrębnych projektów w ramach tej samej operacji. Koszty wspomniane w ppkt (i)-(iii) ustala się z wyprzedzeniem na podstawie rzetelnej, sprawiedliwej i weryfikowalnej kalkulacji. Kwota ryczałtowa, o której mowa w ppkt (iii), nie może przekraczać 50 000 EUR.” Poprawka  7 Wniosek dotyczący rozporządzenia – akt zmieniający Artykuł 2 Tekst proponowany przez Komisję Poprawka Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.   Art. 1 ust. 2a niniejszego rozporządzenia stosuje się od dnia 1 sierpnia 2006 r. Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

W dniu 26 listopada, w odpowiedzi na trwający kryzys finansowy i spowolnienie w europejskiej gospodarce, Komisja Europejska przedstawiła szeroko zakrojony plan naprawy gospodarczej dla Europy.

Polityka spójności UE, będąc największym źródłem inwestycji w gospodarce realnej, wnosi w ten plan ważny wkład. Ponad 65% wszystkich środków alokowanych na okres 2007-2013 już zostało „zarezerwowanych” na inwestycje w czterech obszarach priorytetowych strategii lizbońskiej w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nic zatem dziwnego, że podjęte zostały zarówno środki legislacyjne, jak i nielegislacyjne, aby przyspieszyć wprowadzanie projektu w życie oraz budować zaufanie i dynamizować gospodarkę.

W tym kontekście Komisja przedstawiła wnioski dotyczące modyfikacji na okres 2007-2013 trzech obowiązujących rozporządzeń w sprawie funduszy strukturalnych: rozporządzenia ogólnego, rozporządzenia o Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz rozporządzenia o Europejskim Funduszu Społecznym (EFS). W ujęciu ogólnym, celem tych zmian legislacyjnych jest poprawa przepływów środków pieniężnych i płynności w państwach członkowskich, ułatwienie korzystania z instrumentów inżynierii finansowej, uproszczenie i szersze wykorzystanie kosztów opartych na kwotach i stawkach ryczałtowych oraz zwiększenie możliwości wspierania inwestycji na rzecz efektywności energetycznej i energii odnawialnej w budownictwie mieszkaniowym.

Wniosek Komisji – rozporządzenie w sprawie EFRR

Komisja wprowadziła jedną poprawkę do art. 7 („Kwalifikowalność wydatków”) rozporządzenia w sprawie EFRR (1080/2006), aby umożliwić wszystkim państwom członkowskim i regionom inwestowanie w efektywność energetyczną i energię odnawialną w budownictwie mieszkaniowym przy wsparciu funduszy strukturalnych UE.

W konsekwencji środki z EFRR mogą zostać wykorzystane do współfinansowania ogólnokrajowych, regionalnych lub lokalnych programów związanych na przykład z montażem podwójnych szyb, ocieplaniem ścian, montażem kolektorów słonecznych w budynkach mieszkalnych lub wymianą starych bojlerów na bardziej energooszczędne. Środek ten będzie dotyczył wszystkich 27 państw członkowskich UE, a zgodnie z pierwotnymi założeniami wsparcie takie miało być ograniczone tylko do gospodarstw domowych o niskim dochodzie.

Należy przypomnieć, że zgodnie z przepisami obowiązującego rozporządzenia, środki z EFRR już wykorzystywane są na wspieranie interwencji w sektorze budownictwa mieszkaniowego, w tym na inwestycje związane z efektywnością energetyczną, ale tylko w nowych państwach członkowskich (UE-12) i po spełnieniu kilku warunków. W ujęciu praktycznym, środki z EFRR mogłyby zostać wykorzystane wyłącznie na wspólne części budynku (lub na cały budynek w przypadku socjalnego budownictwa mieszkaniowego) w ubogich obszarach miejskich.

Przedmiotowy wniosek nie zwiększa finansowania i nie wywiera żadnego wpływu na budżet Wspólnoty. Umożliwia on jedynie państwom członkowskim, jeśli takie jest ich życzenie, przesunięcie priorytetów i przeprogramowanie swoich programów operacyjnych w celu sfinansowania działań w tej dziedzinie.

Kompromis Rady w związku z rozporządzeniem w sprawie EFRR

Radzie udało się osiągnąć kompromis podczas pierwszego czytania projektu zmian w rozporządzeniu o EFRR w bardzo ograniczonym przedziale czasowym. Grupa robocza Rady UE ds. środków strukturalnych wynegocjowała szereg zmian we wniosku Komisji dotyczącym budownictwa mieszkaniowego, mianowicie:

· Usunięcie odniesienia do „gospodarstw domowych o niskim dochodzie”, które było problematyczne nie tylko z powodu odmiennych definicji tego pojęcia w świetle przepisów krajowych. Zamiast niego wprowadzono zapis, że interwencje w sektorze budownictwa mieszkaniowego powinny wspierać spójność społeczną, a określenie dokładnych kategorii kwalifikujących się budynków mieszkalnych pozostawia się uznaniu państw członkowskich.

· W przypadku wydatków związanych z poprawą efektywności energetycznej oraz z wykorzystaniem energii odnawialnej w istniejących już budynkach wyznaczona została górna granica wynosząca 4% całkowitych środków z EFRR przyznawanych każdemu państwu członkowskiemu.

Rada utrzymała rozróżnienie zawarte we wniosku Komisji, polegające na tym, iż z nowego typu interwencji w sektorze budownictwa mieszkaniowego będą mogły korzystać wszystkie państwa członkowskie UE, a „nowe” państwa członkowskie (UE-12) nadal będą mogły finansować inne rodzaje wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym w ramach dotychczasowych zasad EFRR (na maksymalną kwotę 3% środków EFRR alokowanych do danych programów operacyjnych lub 2% całkowitej alokacji EFRR na szczeblu krajowym). Całkowite wydatki związane z budownictwem w poszczególnych państwach członkowskich, działających na mocy różnych zasad i przepisów, mogłyby osiągnąć poziom 6% całkowitej kwoty przydzielanych im środków z EFRR.

Rada postanowiła również włączyć do rozporządzenia w sprawie EFRR nowy ustęp w celu zapewnienia niezbędnego uproszczenia administracyjnego w zarządzaniu, monitorowaniu i kontrolowaniu działań. Nowy ustęp, pierwotnie zaproponowany przez Komisję Europejską tylko w odniesieniu do rozporządzenia o EFS (1081/2006), został również włączony przez Radę do rozporządzenia w sprawie EFRR w celu zapewnienia jednorodności zasad dotyczących funduszy strukturalnych.

W nowej zasadzie uwzględniono zalecenie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego(1) dotyczące uproszczenia podstawy naliczania kosztów kwalifikowalnych i większego wykorzystania płatności opartych na kwotach i stawkach ryczałtowych, zamiast zwracania „kosztów rzeczywistych”. Ma to na celu uproszczenie deklaracji wydatków i wprowadzenie systemu zwrotów uwarunkowanych wynikami. Szczególnie korzystne powinno okazać się to w przypadku wydatków operacyjnych, bowiem pozwoli publicznym organom władzy szybciej i efektywniej przygotowywać projekty i środki.

Zgodnie z nowym przepisem, wprowadzone zostaną trzy dodatkowe formy kosztów kwalifikowalnych dla każdej dotacji i grantu udzielanych przez EFRR zgodnie z przepisami krajowymi: koszty pośrednie (do 20% bezpośrednich kosztów operacji), kwoty ryczałtowe (do maksymalnej kwoty 50 000 EUR) oraz koszty zryczałtowane, wyliczone na podstawie standardowych taryf zryczałtowanych kosztów jednostkowych.

Ocena proponowanych zmian do rozporządzenia w sprawie EFRR

Sprawozdawca bardzo pozytywnie ocenia proponowaną zmianę rozporządzenia w sprawie EFRR w odniesieniu do inwestycji w efektywność energetyczną i wykorzystania energii odnawialnej w sektorze budownictwa mieszkaniowego we wszystkich państwach członkowskich UE.

Ten nowy środek nie tylko przyczyni się do promowania konkurencyjności Unii i tworzenia miejsc pracy w całej UE, ale także może wpłynąć na osiągnięcie celów europejskiej strategii na rzecz energii i zmian klimatu, gdyż szacuje się, że same budynki mieszkalne są źródłem 40% emisji gazów cieplarnianych w UE, ponieważ w domach marnuje się zbyt dużo energii w wyniku nieefektywnego ogrzewania, klimatyzacji i oświetlenia. Komisja uważa, że oszczędności z tytułu efektywności energetycznej w sektorze budownictwa mieszkaniowego mogłyby sięgnąć 28% jeszcze przed rokiem 2020.

Należy podkreślić, że decyzja dotycząca wsparcia inwestycji energetycznych w budynkach mieszkalnych mieści się wyłącznie w kompetencji państw członkowskich, gdyż UE nie ma kompetencji w tej dziedzinie. Jednak zgodnie z zasadą pomocniczości nowy środek oferowałby państwom członkowskim możliwość przeprowadzania tego typu inwestycji przy wsparciu funduszy strukturalnych UE, pozostawiając decyzję o sposobie ich wykorzystania w gestii państw członkowskich.

Rozszerzenie zakresu przepisów dotyczących kwalifikowalności wydatków w ramach EFRR w odniesieniu do budownictwa mieszkaniowego o działania w „starych” państwach członkowskich było jednym z żądań Parlamentu Europejskiego zawartym w rezolucji z dnia 10 maja 2007 r. w sprawie mieszkalnictwa i polityki regionalnej. Początkowo Komisja była przeciwna takiemu rozszerzeniu. Godny ubolewania jest fakt, iż potrzebny jest „bodziec” w postaci kryzysu finansowego, aby wprowadzić taki środek dla całej Unii.

Sprawozdawca uważa również, że kompromis osiągnięty w Radzie jest udoskonaleniem pierwotnego wniosku Komisji. Usunięcie odniesienia do „gospodarstw domowych o niskim dochodzie”, do których pierwotnie miały być skierowane środki na inwestycje, jest dobrym posunięciem. To państwa członkowskie powinny mieć uprawnienia w zakresie decydowania o kategoriach kwalifikujących się budynków mieszkalnych zgodnie z przepisami krajowymi i wyznaczania własnych kryteriów (na podstawie, na przykład, cech geograficznych obszarów, w których przeprowadzane będą inwestycje, np. wyspy lub regiony górskie).

Ponadto ustalenie górnej granicy na poziomie 4% dla tego typu wydatków jest również słuszne, gdyż zapobiegnie nadużywaniu nowej zasady przez państwa członkowskie, które mogłyby przekierować nieproporcjonalną kwotę ze swojej krajowej koperty EFRR na tego typu inwestycje. Należy jednak zauważyć, że ostatnie dane dotyczące nowych państw członkowskich (które odniosły korzyści dzięki inwestycjom w sektorze budownictwa mieszkaniowego od początku bieżącego okresu programowania) pokazują, że w większości przypadków inwestycje te nie sięgnęły nawet 1% całkowitych środków alokowanych z EFRR na szczeblu krajowym, nie osiągając górnej granicy 2%.

Jeśli chodzi o nowy przepis dotyczący szerszego wykorzystania płatności opartych na kwotach i stawkach ryczałtowych, sprawozdawca jest zdania, że przepis ten powinien wywrzeć bardzo pozytywny wpływ na codzienne zarządzanie funduszami strukturalnymi. Z tego też względu zasady te – nawet jeśli proponowane są wyłącznie przez wzgląd na kryzys – zasługują na pełne poparcie Parlamentu Europejskiego, który wielokrotnie nawoływał do takiego uproszczenia, zajmując w ciągu ostatnich dwóch lat szczególnie czynną postawę w zwracaniu uwagi na konieczność wprowadzania dalszych uproszczeń, a także wielokrotnie wzywał Komisję do podjęcia pilnych działań w tym kierunku.

Niemniej Parlament Europejski powinien postrzegać to jako pierwszy ważny krok pośród wielu środków, które należy podjąć w celu uproszczenia mechanizmów wdrożeniowych w ramach polityki spójności UE. Komisja powołała grupę zadaniową w celu dokonania przeglądu obowiązujących rozporządzeń w sprawie funduszy strukturalnych na lata 2007-2013 oraz rozporządzenia Komisji w sprawie wykonania wspomnianych rozporządzeń. W związku z tym Parlament z niecierpliwością oczekuje na przedstawienie przez Komisję w nadchodzących miesiącach kolejnych wniosków w zakresie uproszczeń. Wówczas należałoby przeanalizować, czy propozycje takie mogłyby przyjąć kształt konkretnych zmian legislacyjnych w rozporządzeniach. Sprawozdawca byłby zadowolony, gdyby wnioski takie mogły zostać wdrożone jeszcze w drugiej połowie bieżącego okresu programowania.

Sprawozdanie Parlamentu Europejskiego

Rewizja przedmiotowego rozporządzenia odbędzie się zgodnie z procedurą współdecyzji, która przyznaje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie takie same prawa i uprawnienia w zakresie wprowadzania zmian we wniosku Komisji.

W dniu 19 stycznia 2009 r. w przeprowadzonej w ramach Komisji Rozwoju Regionalnego wymianie poglądów z czeską prezydencją, reprezentowaną przez wicepremiera Jiříego Čuneka, oraz komisarz odpowiedzialną za politykę regionalną, Danutą Hübner, wyraźnie podkreślono konieczność wypracowania przez Parlament szybkiego porozumienia, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że odnośnej grupie roboczej Rady udało się osiągnąć konsensus po zaledwie trzech kolejnych spotkaniach. Główny przedstawiany argument dotyczył bezzwłocznego wdrożenia nowych przepisów włączonych do zmienionych rozporządzeń w celu zapewnienia korzyści europejskim obywatelom, zwłaszcza że rewizja tego pakietu legislacyjnego pomoże państwom członkowskim przezwyciężyć – oprócz wielu innych przeszkód – bieżące problemy z płynnością.

Sprawozdawca w pełni uznaje pilny charakter tej sprawy i konieczność zakończenia procedury współdecyzji w pierwszym czytaniu, mając na uwadze, że:

· wyjątkowe okoliczności wymagają zastosowania wyjątkowych środków, toteż odpowiedź UE na kryzys finansowy powinna być zarówno efektywna, jak i przedstawiona w porę;

· wniosek Komisji w formie zmienionej przez Radę jest bardzo dobrym kompromisem, który może wywołać bardzo pozytywny oddźwięk w społeczeństwie;

· Komisja przygotowuje kolejne wnioski dotyczące dalszego uproszczenia obecnie obowiązujących przepisów w zakresie zarządzania funduszami strukturalnymi.

W związku z powyższym sprawozdawca postanowił nie przedstawiać nowych poprawek, propozycji ani dodatkowych uwag w odniesieniu do kompromisowego tekstu Rady, gdyż wymagałyby one wielu nieformalnych rozmów trójstronnych i prawdopodobnie drugiego czytania w celu przyjęcia przedmiotowego rozporządzenia. Dlatego też projekt sprawozdania zawiera poprawki, które odzwierciedlają wyłącznie stanowisko Rady, zważywszy na pilność sprawy i niezaprzeczalną potrzebę zapewnienia europejskim obywatelom szybkiej odpowiedzi na panujący kryzys.

Przed przyjęciem przedmiotowego pakietu legislacyjnego na sesji plenarnej, Parlament zwrócił się do Komisji Europejskiej z prośbą o publiczne zadeklarowanie swojego zamiaru przeprowadzenia w 2010 r. oceny reform przeprowadzonych po przyjęciu tych trzech znowelizowanych rozporządzeń.

(1) Zob. sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z 2007 r.