SPRAWOZDANIE w sprawie kontroli wykonania budżetu instrumentu pomocy przedakcesyjnej (IPA) za 2007 r.

23.3.2009 - (2008/2206 (INI))

Komisja Kontroli Budżetowej
Sprawozdawczyni: Rodi Kratsa-Tsagaropoulou
Sprawozdawca komisji opiniodawczej (*): István Szent-Iványi, Komisja Spraw Zagranicznych
(*) Procedura obejmująca zaangażowane komisje – art. 47 Regulaminu

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie kontroli wykonania budżetu instrumentu pomocy przedakcesyjnej (IPA) za 2007 r.

(2008/2206 (INI))

Parlament Europejski,

- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1085/2006 z dnia 17 lipca 2006 r. ustanawiające instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA)[1],

- uwzględniając rozporządzenie Komisji (WE) nr 718/2007 z dnia 12 czerwca 2007 r. wdrażające rozporządzenie Rady (WE) nr 1085/2006 r. ustanawiające instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA)[2],

- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 8 listopada 2006 r. w sprawie wieloletnich orientacyjnych ram finansowych IPA na lata 2008–2010 (COM(2006)0672),

- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 listopada 2007 r. w sprawie wieloletnich orientacyjnych ram finansowych IPA na lata 2009-2011 (COM(2007)0689),

- uwzględniając sprawozdanie roczne Komisji za 2007 r. z dnia 15 grudnia 2008 r. dotyczące IPA (COM(2008)0850 i SEC(2008)3026),

- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 5 listopada 2008 r. w sprawie strategii rozszerzenia i najważniejszych wyzwań w okresie 2008–2009 oraz załączone do tego komunikatu sprawozdania okresowe za 2008 r. dotyczące państw, którym zaoferowano perspektywę członkostwa (COM(2008)0674 wraz z SEC(2008)2692-SEC(2008)2699),

– uwzględniając sprawozdanie roczne Komisji za 2007 r. z dnia 22 lipca 2008 r. w sprawie ochrony interesów finansowych wspólnoty – zwalczania nadużyć finansowych (COM(2008)0475, w tym załącznik SEC(2008)2300),

- uwzględniając sprawozdanie roczne Komisji za 2007 r. z dnia 27 października 2008 r. w sprawie instrumentu przedakcesyjnej polityki strukturalnej (ISPA) (COM(2008)0671 i SEC(2008)2681),

-  uwzględniając sprawozdanie roczne Komisji za 2007 r. w sprawie 22 grudnia 2008 r. w sprawie PHARE, pomocy przedakcesyjnej dla Turcji, CARDS i środków przejściowych (COM(2008)880 i SEC(2008)3075),

- uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w sprawie rocznego sprawozdania finansowego Europejskiej Agencji Odbudowy za rok budżetowy 2007 r. wraz z odpowiedziami Agencji[3],

- uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w sprawie zarządzania przez Komisję programem CARDS wraz z odpowiedziami Komisji[4],

- uwzględniając sprawozdanie roczne dyrektora generalnego Komisji ds. Rozszerzenia z działalności za 2007[5],

- uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie rozszerzenia, a w szczególności swoją rezolucję z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie dokumentu strategicznego Komisji z 2007 r. w sprawie rozszerzenia[6],

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 kwietnia 2008 r. w sprawie sprawozdania okresowego za 2007 r. dotyczącego Chorwacji[7],

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie sprawozdania okresowego za 2007 r. dotyczącego Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii[8],

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie sprawozdania okresowego za 2007 r. dotyczącego Turcji[9],

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 stycznia 2009 r. w sprawie stosunków gospodarczych i handlowych z Bałkanami Zachodnimi[10],

- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie sytuacji kobiet na Bałkanach[11],

- uwzględniając wyniki wizyty delegacji wyjaśniającej Komisji Kontroli Budżetowej w Kosowie[12] w dniach 22–25 czerwca 2008 r. oraz sprawozdanie z tej misji[13],

- uwzględniając rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich[14], w szczególności jego art. 53, a także jego przepisy wykonawcze,

- uwzględniając art. 45 Regulaminu,

- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej oraz opinię Komisji Spraw Zagranicznych (A6-0181/2009),

A. mając na uwadze, że instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) jest nowym instrumentem finansowym, zastępującym instrumenty i programy dla państw kandydujących i potencjalnych kandydatów do członkostwa, a mianowicie Phare, SAPARD, ISPA, program przedakcesyjnej pomocy finansowej dla Turcji i CARDS, a celem IPA jest zapewnienie możliwości elastycznego dostosowywania funduszy UE do specyficznych potrzeb i zdolności zarządczych tych państw,

B.  mając na uwadze, że na instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) składa się następujących pięć komponentów dotyczących priorytetów zdefiniowanych zgodnie z potrzebami państw beneficjentów, a mianowicie:

     I. pomoc w okresie przejściowym oraz rozwój instytucjonalny,

     II. współpraca transgraniczna (CBC),

     III. rozwój regionalny,

     IV. rozwój zasobów ludzkich,

     V. rozwój obszarów wiejskich,

C. mając na uwadze, że instrument pomocy przedakcesyjnej jest kluczowym czynnikiem wpływającym na poprawę jakości życia obywateli, standardów społecznych, infrastruktury oraz współpracy regionalnej i transgranicznej, jak również pozwalającym na promowanie poszanowania praw człowieka w krajach kandydujących oraz potencjalnych krajach kandydujących,

D. mając na uwadze, że celem kontroli parlamentarnej nad wykonaniem budżetu polityki rozszerzenia jest nie tylko zapewnienie, że fundusze UE wykorzystane zostały zgodnie z odpowiednimi przepisami i polityką UE, lecz także ustalenie, czy fundusze te rzeczywiście przeznaczone zostały na realizację priorytetów określonych w strategii rozszerzenia oraz w sprawozdaniach okresowych dotyczących poszczególnych państw beneficjentów oraz czy osiągnięto pożądane wyniki z punktu widzenia wspólnych interesów UE,

E.  mając na uwadze, że niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowej kontroli, i to na wczesnym etapie wdrażania instrumentu pomocy przedakcesyjnej, w celu uniknięcia pojawienia się problemów podobnych to tych, które zostały zidentyfikowane zbyt późno podczas wdrażania stosowanych w przeszłości instrumentów przedakcesyjnych, pamiętając, że nieprawidłowości, które nie zostaną wzięte pod uwagę w odpowiednim momencie będą powielane oraz że będzie bardzo trudno zaradzić im w późniejszym terminie, gdyż przerodzą się one w stałą złą praktykę,

F.  mając na uwadze, że zwalczanie korupcji i reformy sektorowe (sądownictwa, policji i administracji publicznej) wywierają wpływ nie tylko na należyte sprawowanie rządów i na rządy prawa, lecz także na ogólne warunki prowadzenia działalności gospodarczej,

G. mając na uwadze, że IPA oferuje znaczną elastyczność, umożliwiającą dostosowywanie pomocy do zmieniających się potrzeb i rozwijających się zdolności zarządczych państw beneficjentów, zwłaszcza poprzez przeglądy wieloletnich orientacyjnych planów działań (MIPD),

H. mając na uwadze, że zgodnie z art. 27 rozporządzenia Rady (WE) nr 1085/2006 (rozporządzenie IPA) do dnia 31 grudnia 2010 r. Komisja zobowiązana jest przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z śródokresowej oceny wdrażania instrumentu pomocy przedakcesyjnej, w razie konieczności wraz z wnioskiem legislacyjnym mającym na celu zmianę tego rozporządzenia,

I.   mając na uwadze, że, w następstwie wniosku Parlamentu Komisja podjęła działania w celu przeprowadzenia już w 2009 r. przeglądu średniookresowego pakietu instrumentów pomocy zewnętrznej, w tym IPA,

J.   mając na uwadze, że już w chwili obecnej nawiązać należy kontakty pomiędzy Parlamentem a parlamentami krajowymi państw korzystających z IPA,

Uwagi ogólne

1.  wyraża zadowolenie z podjęcia zorganizowanego dialogu z Komisją w sprawie wdrażania IPA i potwierdza swoje stanowisko w tej sprawie, zwłaszcza potrzebę przyznania wszystkim krajom beneficjentom równego dostępu do pełnego zakresu narzędzi politycznych dostępnych w ramach odnośnego instrumentu, nadania odpowiedniego priorytetu walce z korupcją i przestępczością zorganizowaną oraz zwrócenia większej uwagi na budowanie instytucjonalnego potencjału, w szczególności na szczeblu parlamentarnym, rozwój organizacji społeczeństwa obywatelskiego, środki na rzecz promowania zasady tolerancji i niedyskryminacji, rozwój społeczny oraz współpracę regionalną w kluczowych dziedzinach polityki;

2.  wyraża zadowolenie z wysokiego wskaźnika wdrażania zobowiązań w ramach IPA w roku 2007; ubolewa jednak, że pierwsze programy instrumentu pomocy przedakcesyjnej zostały przyjęte dopiero pod koniec 2007 r., a ich rzeczywista realizacja rozpoczęła się dopiero w 2008 r., po części z powodu późnego przyjęcia nowego instrumentu, a po części z powodu opóźnień po stronie krajów beneficjentów w zakresie tworzenia niezbędnych struktur i systemów zarządzania; wzywa Komisję do przyspieszenia wdrażania projektów oraz monitorowania przydzielania funduszy i uzyskiwanych wyników w celu zagwarantowania, widocznego wpływu instrumentu pomocy przedakcesyjnej na zainteresowane kraje;

3.  zwraca uwagę, że ze względu na opóźnienia w przyjęciu rozporządzenia IPA oraz rozporządzenia nr 718/2007 (rozporządzenie wykonawcze IPA), a następnie pierwszych wieloletnich orientacyjnych ram finansowych (MIFF) i pierwszych wieloletnich orientacyjnych planów działań, monitoring, ocena i sprawozdawczość programów i projektów IPA realizowanych w 2007 r. była ograniczona i nie przyniosła jeszcze żadnych rezultatów; podkreśla, że sprawne przejście od stosowanych wcześniej instrumentów przedakcesyjnych do IPA wymaga ciągłości, jeśli chodzi o programowanie, odpowiednie wdrażanie projektów i wykonywanie płatności;

4.  jest zdania, że spójność pomiędzy narodowymi programami IPA 2007 i polityką UE w zakresie pomocy przedakcesyjnej była dostateczna, ponieważ większość celów określonych w dokumentach programowych odzwierciedlała priorytety określone w odpowiednich sprawozdaniach okresowych Komisji Europejskiej;

5.  zwraca uwagę, że państwa kandydujące koncentrują swoje wysiłki na wdrażaniu europejskich standardów, a zwłaszcza standardów statystycznych, fiskalnych i standardów w zakresie ochrony środowiska, co jest zgodne z polityką UE w zakresie rozszerzenia; zwraca jednak uwagę, że znaczenie kryteriów politycznych, a zwłaszcza demokratycznego sprawowania rządów, poszanowania praw człowieka, wolności wyznania, praw kobiet i praw mniejszości oraz przestrzegania zasady państwa prawa nie powinno być podważane, ponieważ niespełnianie tych kryteriów mogłoby doprowadzić do skomplikowania i opóźnienia negocjacji; jest zdania, że niezbędne jest osiągnięcie większej równowagi pomiędzy projektami mającymi na celu wypełnienie kryteriów politycznych i projektami mającymi na celu wdrożenie dorobku;

6.  przypomina Komisji, że legitymacja i zdolność Unii do promowania reform może zostać znacznie zwiększona, jeżeli pomoc w ramach IPA zostanie skierowana na dziedziny przynoszące bezpośrednie korzyści obywatelom krajów kandydujących do członkostwa i potencjalnych krajów kandydujących, w szczególności w kontekście potrzeb i wyzwań spowodowanych przez światowy kryzys finansowy;

7.  w związku z tym jest zdania, że IPA powinien wspierać wysiłki krajów beneficjentów w zakresie spełnienia wymogów określonych w mapie drogowej dotyczącej liberalizacji systemu wizowego, tak aby obywatele Bałkanów Zachodnich mogli wreszcie korzystać ze swobody przemieszczania się i w pełni uczestniczyć w programach i planach UE; wyraża zadowolenie z zamiaru dalszego zwiększenia przez Komisję ilości środków z instrumentu pomocy przedakcesyjnej przeznaczanych na programy Tempus, Erasmus Mundus i Młodzież w działaniu;

8.  zwraca uwagę na fakt, że Komisja miała możliwość zezwolenia Chorwacji na zdecentralizowane zarządzanie komponentami I-IV oraz Turcji, w zakresie komponentów I i II pod koniec roku 2008; zachęca Komisję Europejską do kontynuowania intensywnej współpracy z państwami kandydującymi i potencjalnymi kandydatami do członkostwa, żeby w najbliższej przyszłości państwa te były w stanie zarządzać funduszami UE w sposób zdecentralizowany, a tym samym uzyskały pełny dostęp do pomocy udzielanej w ramach wszystkich komponentów IPA; zwraca jednak uwagę, że przyznanie uprawnień zarządczych jest warunkowe i uzależnione od skutecznego wykonywania tych uprawnień;

9.  podkreśla, że za wykorzystanie IPA odpowiadają zarówno Komisja, jak i rządy krajów kandydujących oraz potencjalnych krajów kandydujących; wzywa Komisję do poprawienia współpracy i komunikacji pomiędzy jej delegacjami a rządami, w celu stworzenia stałej kontroli procedur wdrażania projektu oraz prac na rzecz wspólnych środków poprawy potencjału administracyjnego państw beneficjentów;

10. podkreśla potrzebę przejrzystego i skutecznego zarządzania instrumentem pomocy przedakcesyjnej oraz kontroli, biorącej pod uwagę specyfikę systemów audytu i kontroli każdego państwa, jak również najlepsze doświadczenia byłych krajów kandydujących w zakresie procedur przedakcesyjnych;

11. oczekuje od Komisji przedstawienia Parlamentowi oraz Komisji Kontroli Budżetowej corocznego sprawozdania w sprawie kontroli budżetowej w zakresie wypłat z funduszy IPA oraz ich wdrażania, jak również w zakresie pozostałych środków z ISPA, IPARD i SAPARD, zawierającego szczegółowe informacje dotyczące każdego państwa beneficjenta, przykładów najlepszych praktyk oraz wszelkich napotkanych problemów i nieprawidłowości;

12. zwraca uwagę, że jeśli chodzi o projekty IPA 2007, brak jest dostatecznego uwzględnienia i dostatecznej widoczności kwestii horyzontalnych, takich jak ocena oddziaływania na środowisko, należyte sprawowanie rządów, udział społeczeństwa obywatelskiego, równość szans i niedyskryminacja; wzywa Komisję Europejską do rozszerzenia w szczególności wielostronnych programów regionalnych i horyzontalnych, a zwłaszcza programów dotyczących zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej, rozwijania dialogu międzykulturowego i gwarantowania równouprawnienia;

13. zwraca uwagę, że ograniczone środki finansowe przydzielane są dużym obszarom geograficznym i szerokim obszarom polityki, a także że środki te rozdzielane są pomiędzy wiele małych projektów, a nie wykorzystywane wyłącznie na mniejszą liczbę większych, bardziej zauważalnych projektów; zwraca uwagę, że w przypadku rocznych programów narodowych niezbędne jest osiągnięcie równowagi pomiędzy odpowiednią reakcją na podstawowe priorytety określone w sprawozdaniach okresowych a nadmiernym rozproszeniem dostępnych środków finansowych;

Uwagi dotyczące polityki oraz poszczególnych państw

14. podkreśla, jako kwestię najwyższej wagi, konieczność niezwłocznego wykorzystania instrumentu pomocy przedakcesyjnej do nasilenia we wszystkich państwach beneficjentach walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną, ze szczególnym naciskiem na zwalczanie prania brudnych pieniędzy, nielegalnej imigracji i handlu ludźmi; zwraca uwagę, że choć wszystkie sprawozdania okresowe z 2008 r. zawierają stwierdzenie, że korupcja stanowi poważny problem, a zwalczenie korupcji jest podstawowym priorytetem, nie wszystkie programy IPA 2007 dostatecznie uwzględniają kwestię zwalczania korupcji; proponuje przeznaczenie na ten cel określonych środków finansowych, jak w przypadku Chorwacji[15] oraz Czarnogóry[16], a także wzywa Komisję Europejską do opracowania, na podstawie doświadczeń zdobytych w kontekście ostatnich rozszerzeń, bardziej spójnej strategii w tym zakresie;

15. zwraca uwagę, że organizacje społeczeństwa obywatelskiego (CSO) działające w państwach beneficjentach powinny być aktywniej zaangażowane w opracowywanie i inicjowanie projektów; zwraca uwagę, że kolejne programy IPA powinny przyczynić się do rozwiązania problemu systematycznego uzależnienia CSO od darczyńców w celu uniknięcia istnienia CSO „na żądanie” oraz do rozwoju niektórych CSO działających na rzecz rozwiązywania konfliktów etniczno-politycznych, szczególnie w Bośni i Hercegowinie, w Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii i w Kosowie[17]; oczekuje, że ustanowienie i wdrożenie nowego instrumentu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego rozwiąże wiele problemów związanych z różnorodnością, złożonością i rozdrobnieniem programów UE;

16. stanowczo podkreśla potrzebę spójnego wsparcia CSO w krajach kandydujących oraz potencjalnych krajach kandydujących, w celu stworzenia współzawodnictwa między nimi oraz zapewnienia równowagi w ich pracy nad zorientowanym na wynik wdrażaniem IPA i ciągłej aktywności w zarządzaniu projektami;

17. zwraca uwagę, że działania i projekty finansowane w ramach IPA cechuje niski poziom zauważalności na szczeblu lokalnym, ze strony UE, a także że takie działania i projekty nie generują oddolnej legitymizacji, co zapewniałoby dalsze zbliżenie z UE;

18. jest zdania, że brak jest odpowiedniego uwzględnienia kwestii edukacji i zatrudnienia młodzieży, jako warunku niezbędnego do zapewnienia stabilizacji i rozwoju w dłuższym okresie; podkreśla konieczność podjęcia walki z bezrobociem, szczególnie w przypadku młodzieży i długotrwale bezrobotnych, jako zagadnienia nadrzędnego o wielkim znaczeniu; w związku z tym proponuje, żeby Komisja Europejska zbadała możliwość większego wykorzystania elastyczności przewidzianej w odniesieniu do IPA w celu dopuszczenia do finansowania, w przypadkach, w których jest to stosowne, działań związanych z komponentami III–V w ramach pierwszych dwu komponentów;

19. zwraca uwagę, że regionalne wsparcie finansowe w ramach IPA jest stosunkowo niewielkie (około 10% budżetu ogólnego IPA), biorąc w szczególności pod uwagę to, że obejmuje ono jedenaście obszarów interwencji w sześciu krajach, począwszy od edukacji i młodzieży, a skończywszy na bezpieczeństwie jądrowym;

20. wyraża zaniepokojenie, że budżet ogólny komponentu II IPA 2007 ustalony został na poziomie tylko 38 800 000 mln euro z 497 200 000 mln euro budżetu ogólnego IPA (tj. mniej niż 8%); zwraca uwagę, że jest to sprzeczne z oceną Komisji Europejskiej, że współpraca transgraniczna przyczynia się do pojednania i rozwoju stosunków dobrosąsiedzkich, a ponadto ma szczególne znaczenie w regionie jeszcze niedawno objętym konfliktem; ubolewa nad faktem, że trudno było stworzyć skuteczny mechanizm współpracy, w szczególności z kilku powodów, w tym niedopasowania struktur i procedur pomiędzy niektórymi partnerami, jak również trudności politycznych; Wzywa państwa beneficjentów i Komisję Europejską, w ramach tego komponentu, do dalszego kontynuowania nawiązanej współpracy oraz do rozwijania nowych form współpracy, zgodnie z celem którym jest kształtowanie stosunków dobrosąsiedzkich oraz promowanie integracji gospodarczej, szczególnie w dziedzinie ochrony środowiska, dziedzictwa przyrody i dziedzictwa kulturowego oraz zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej;

21. wyraża także zaniepokojenie faktem, że żaden z programów IPA 2007 przedłożonych przez państwa beneficjentów nie dotyczył bezpośrednio praw kobiet czy równouprawnienia, choć kwestia braku równouprawnienia zidentyfikowana została jako podstawowe wyzwanie zarówno w sprawozdaniach okresowych, jak i w wieloletnich orientacyjnych planach działań; ponownie wzywa Komisję Europejską do zapewnienia funduszy przedakcesyjnych na cele wzmacniania praw kobiet na Bałkanach, w szczególności poprzez organizacje pozarządowe działające na rzecz kobiet i organizacje kobiece; wzywa Komisję Europejską do przeznaczenia odpowiednich środków z budżetu IPA na ten cel, a tym samym do promowania uwzględnienia, podczas sporządzania budżetu polityki w zakresie pomocy przedakcesyjnej, kwestii równouprawnienia oraz zachęcenia państw beneficjentów do przedkładania odpowiednich wniosków projektowych;

22. podkreśla potrzebę udziału coraz większej liczby organizacji pozarządowych w planowaniu i realizacji programów finansowanych ze środków instrumentu pomocy przedakcesyjnej w celu zapewnienia, że pomoc w ramach IPA będzie stanowić odzwierciedlenie realnych potrzeb i oczekiwań, że przyczyni się do większej widoczności projektów IPA oraz do promowania rozwoju dynamicznego i aktywnego społeczeństwa obywatelskiego w krajach beneficjentach;

23. wzywa Europejski Trybunał Obrachunkowy do przedłożenia do końca 2010 r. specjalnego sprawozdania śródokresowego z oceny wdrażania IPA;

o

o       o

24. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiemu Trybunałowi Obrachunkowemu, a także rządom, parlamentom oraz krajowym instytucjom nadzoru państw korzystających z IPA.

• [1]  Dz.U L 210 z 31.7.2006.
• [2]  Dz.U L 170 z 29.6.2007.
• [3]  Dz.U. C 311 z 5.12.2008.
• [4]  Sprawozdanie specjalne ETO 5/2007.
• [5]  31.3.2008, Z dnia 31 marca 2008 r.: http://ec.europa.eu/atwork/synthesis/aar/doc/elarg_aar.pdf
• [6]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0337.
• [7]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0120.
• [8]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0172.
• [9]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0224.
• [10]  Teksty przyjęte, P6_TA(2009)0005.
• [11]  Teksty przyjęte, P6_TA(2008)0582.
• [12]  W ramach rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/1999.
• [13]  http://www.europarl.europa.eu/activities/committees/publicationsCom.do?language=EN&body=CONT.
• [14]  Dz.U. L 248 z 16.9.2002, s. 1.
• [15]  Projekt 2007/019-247: usprawnienie antykorupcyjnej współpracy między agencjami; projekt o wartości 2 500 000 EUR na rzecz umocnienia organu koordynacyjnego w ministerstwie sprawiedliwości odpowiedzialnego za strategię antykorupcyjną i zwiększanie świadomości społecznej na temat korupcji.
• [16]  Projekt 2007/19-300: zwalczanie przestępczości zorganizowanej i korupcji. Celem tego projektu jest zwalczanie przestępczości zorganizowanej i korupcji poprzez zwiększenie skuteczności i usprawnienie współpracy różnych zaangażowanych organów egzekwowania prawa. Projekt ten jest związany z szerszą rządowa strategią antykorupcyjną i planem działania. Na realizację tego projektu przeznaczono 3 000 000.
• [17]  W ramach rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99 (UNSCR 1244/99).

UZASADNIENIE

Podstawa prawna i cel

Instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) ustanowiony został rozporządzeniem Rady (WE) nr 1085/2006 z dnia 17 lipca 2006 r. i zastąpił stosowane wcześniej instrumenty finansowe i programy pomocy finansowej (Phare, SAPARD, ISPA, CARDS i program przedakcesyjnej pomocy finansowej dla Turcji). Celem IPA jest udzielanie państwom kandydującym i potencjalnym kandydatom do członkostwa ukierunkowanej pomocy poprzez dostosowywanie w elastyczny sposób funduszy UE do specyficznych potrzeb i zdolności zarządczych tych państw. Instrument pomocy przedakcesyjnej obejmuje pięć różnych komponentów, a mianowicie:

komponent I - pomoc w okresie przejściowym i rozwój instytucjonalny - którego celem jest finansowanie działań w zakresie rozwoju instytucjonalnego i związanych z tym inwestycji;

komponent II - współpraca transgraniczna - którego celem jest wspieranie współpracy transgranicznej na granicach pomiędzy państwami kandydującymi/potencjalnymi kandydatami do członkostwa oraz pomiędzy tymi państwami i państwami członkowskimi UE; w ramach tego komponentu dopuszczalne jest także finansowanie udziału państw beneficjentów w, odpowiednio, ponadnarodowych programach współpracy finansowanych w ramach funduszy strukturalnych oraz w programach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI) dotyczących basenów morskich;

komponent III - rozwój regionalny- w ramach którego dopuszczalne jest finansowanie inwestycji i związanej z nimi pomocy technicznej w takich dziedzinach, jak transport, ochrona środowiska i konkurencyjność regionalna;

komponent IV - rozwój zasobów ludzkich - którego celem jest wzmocnienie zasobów ludzkich oraz wniesienie wkładu w zwalczanie wykluczenia społecznego; oraz

komponent V - rozwój obszarów wiejskich - którego cel odzwierciedla cel programów rozwoju regionalnego realizowanych w państwach członkowskich, ponieważ jest nim finansowanie realizacji projektów dotyczących rozwoju wiejskiego o podobnym charakterze, ale o mniejszej skali.

Opóźnienia we wprowadzaniu i wdrażaniu IPA

Zarówno rozporządzenie ustanawiające instrument pomocy przedakcesyjnej, jak i odpowiednie rozporządzenie wykonawcze przyjęte zostały raczej późno, bo dopiero, odpowiednio, dnia 17 lipca 2006 r. i dnia 12 czerwca 2007 r. Ponadto ze względu na kolejne opóźnienia w uzgadnianiu nowych ram finansowych na lata 2007–2013 nie zostały przedłożone żadne wieloletnie orientacyjne ramy finansowe (MIFF) na lata 2007–2009, a pierwsze MIFF dotyczące IPA, obejmujące okres 2008–2010, przyjęte zostały dopiero dnia 6 listopada 2007 r. Skutkiem tego wieloletnie orientacyjne plany działań (MIPD) oraz narodowe programy IPA 2007 przyjęte zostały dopiero pod koniec 2007 r., a wdrożono je dopiero w 2008 r. Takie opóźnienia spowodowały, że monitoring i ocena programów i projektów IPA 2007 były bardzo ograniczone i nie przyniosły jeszcze żadnych rezultatów, co znajduje odzwierciedlenie w ograniczoności informacji zawartych w sprawozdaniu rocznym Komisji Europejskiej w sprawie IPA za 2007 r. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w 2007 r. nie wykonano żadnych płatności w ramach komponentu II IPA, a co więcej żadnych płatności dla Albanii, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Czarnogóry, Serbii i Turcji.

Przejście ze stosowanych wcześniej instrumentów przedakcesyjnej pomocy finansowej na IPA

Komisja Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego jest w pełni świadoma nie tylko problemów, które pojawiły się podczas wdrażania stosowanych wcześniej instrumentów przedakcesyjnych (szczególnie Phare i SAPARD) w Bułgarii i Rumunii, będących już państwami członkowskimi UE, lecz także wyzwań strukturalnych, w obliczu których ciągle jeszcze stoją państwa kandydujące i potencjalni kandydaci do członkostwa (por. sprawozdanie z misji wyjaśniającej Komisji Kontroli Budżetowej w Kosowie[1]). Niezbędne jest zatem przeprowadzenie szczegółowej kontroli, i to już na wczesnym etapie wdrażania IPA, w celu proaktywnego zapobieżenia ponownemu pojawieniu się takich problemów. Podstawową kwestią, w przypadku której występuje zagrożenie, jest to, jak osiągnąć równowagę pomiędzy skuteczną ochroną interesów finansowych UE i ograniczeniem do minimum konieczności cofnięcia ex post uprawnień zarządczych przyznanych władzom państw beneficjentów, jeżeli nie wykonywałyby skutecznie tych uprawnień.

Ocena i przegląd IPA

W świetle powyższego, a także biorąc pod uwagę, że IPA jest - ze względu na swoją koncepcję i strukturę - instrumentem finansowym o znacznej elastyczności, w przypadku którego przewidziane zostały zarówno częste przeglądy programów i wieloletnich orientacyjnych planów działania, jak i śródokresowa ocena samego rozporządzenia IPA, kwestią o zasadniczym znaczeniu jest to, żeby Parlament systematycznie monitorował wdrażanie IPA w celu zapewnienia wykorzystywania doświadczeń zdobytych we wdrażaniu stosowanych wcześniej instrumentów i stosowanego obecnie IPA, a także pełnego rozwinięcia możliwości tego instrumentu.

Wydaje się, że w pierwszym roku programowania i wdrażania, instrument pomocy przedakcesyjnej jest dostatecznie skoncentrowany na priorytetach określonych w sprawozdaniach okresowych dotyczących państw beneficjentów i w strategii rozszerzenia ogółem. Niemniej jednak niezbędne jest skuteczniejsze uwzględnienie niektórych kwestii, takich jak zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej, bezrobocie i prawa kobiet, a także zapewnienie włączenia tych kwestii do głównego nurtu życia społecznego i politycznego, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym/horyzontalnym. Ponadto niezbędny jest dalszy rozwój, zarówno w przypadku komponentu dotyczącego współpracy transgranicznej, jak i wielostronnych programów regionalnych i horyzontalnych.

Przedstawiona poniżej tabela zawiera dane dotyczące środków przyznanych na wdrażanie IPA w 2007 r. w milionach euro, w podziale według poszczególnych państw beneficjentów i komponentów IPA oraz programów regionalnych i wielostronnych, według stanu po aktualizacji wieloletnich orientacyjnych ram finansowych na lata 2008–2010 (COM(2007)689, przyjętych dnia 6 listopada 2007 r.).

Komponent IPA	Albania	Bośnia i Hercegowina	Chorwacja	Była Jugosłowiańska Republika Macedonii	Kosowo	Czarnogóra	Serbia	Turcja	Programy regionalne i horyzontalne
Komponent I	54.3	58.1	49.6	41.6	68.3	27.5	181.5	256.7	109.0
Komponent II	6.7	4.0	9.7	4.2		3.9	8.2	2.1
Komponent III			45.1	7.4				167.5
Komponent IV			11.4	3.2				50.2
Komponent V			25.5	2.1				20.7
ŁĄCZNIE	61.0	62.1	141.2	58.5	68.3	31.4	189.7	497.2	109.0

Część IV: Poniżej przedstawione zostały dane finansowe z załącznika do sprawozdania z 2007 r. w sprawie instrumentu pomocy przedakcesyjnej.

W 2007 r. Unia Europejska przeznaczyła na programy operacyjne IPA 1 218,4 mln euro. Budżet ten wykonany został w stu procentach, choć 50,2 mln euro (4% budżetu ogólnego IPA) przeniesione zostało na kolejny okres budżetowy, tj. na rok 2008, a przyznano je w marcu 2008 r. Dotyczyło to ośmiu programów[2], a przygotowania do ich realizacji zostały zakończone pod sam koniec roku. Skutkiem tego nie było już czasu na zatwierdzenie tych programów jeszcze w 2007 r.

Ze względu na fakt, że większość programów IPA zatwierdzona została dopiero pod koniec roku, poziom wykorzystania środków na płatności był niższy niż zakładały to prognozy zawarte we wstępnym projekcie budżetu IPA na 2007 r. Skutkiem tego środki na płatności ujęte w kilku pozycjach budżetu IPA zostały w ramach operacji globalnego przesunięcia cofnięte. W przypadku programów IPA w zakresie współpracy transgranicznej nie zostały wykonane żadne płatności, ponieważ podjęcie przez Komisję Europejską decyzji w sprawie zatwierdzenia tych programów przesunięte zostało na 2008 r. Jeśli chodzi o komponent IPA dotyczący rozwoju instytucjonalnego, 2,7 mln euro wypłaconych zostało dla Bośni i Hercegowiny, a 18,6 mln euro dla Kosowa[3], oprócz 8 mln euro wypłaconych na realizację programów regionalnych IPA. Żadne płatności nie zostały wykonane na rzecz Albanii, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Czarnogóry, Serbii i Turcji

1. Roczny budżet IPA

Rok	Przyznane środki
2007	1 218 407 mln EUR.

2. Budżet IPA na 2007 r., w podziale na poszczególne państwa (w EUR)

Państwo partnerskie	Zobowiązania (1)	Umowy (2)	Płatności (3)
Albania	61.000.000
Bośnia i Hercegowina	62.100.000	5.697.918	2.706.511
Chorwacja	141.227.000
Była Jugosłowiańska Republika Macedonii	58.500.000
Kosowo	68.300.000	20.704.005	18.633.605
Czarnogóra	31.400.000
Serbia	189.700.000
Turcja	497.200.000
Programy wielostronne	108.980.000	22.676.232	7.996.785

• [1]  Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99 (UNSCR 1244/1999).
• [2]  Programy, w przypadku których środki zostały przesunięte, obejmują programy współpracy transgranicznej pomiędzy Węgrami i Chorwacją, Słowenią i Chorwacją, Węgrami i Serbią, Rumunią i Serbią oraz Bułgarią i Serbią, a także pomiędzy państwami regionu Morza Adriatyckiego, a ponadto program SIGMA 2007; przesunięte zostały także środki dodatkowe na udział we wdrażaniu Europejskiego Funduszu na rzecz Europy Południowo-Wschodniej.
• [3]  Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/1999.

OPINIA Komisji Spraw Zagranicznych (*) (11.2.2009)

dla Komisji Kontroli Budżetowej

w sprawie kontroli wykonania budżetu w zakresie instrumentu pomocy przedakcesyjnej (IPA) w 2007 r.
(2008/2206 (INI))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej (*): István Szent-Iványi

(*) Procedura obejmująca zaangażowane komisje – art. 47 Regulaminu

WSKAZÓWKI

Komisja Spraw Zagranicznych zwraca się do Komisji Kontroli Budżetowej, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1.  wyraża zadowolenie z podjęcia zorganizowanego dialogu z Komisją w sprawie wdrażania instrumentu pomocy przedakcesyjnej (IPA) i potwierdza swoje stanowisko w tej sprawie, zwłaszcza potrzebę przyznania wszystkim krajom beneficjentom równego dostępu do pełnego zakresu narzędzi politycznych dostępnych w ramach odnośnego instrumentu, nadania odpowiedniego priorytetu walce z korupcją i przestępczością zorganizowaną oraz zwrócenia większej uwagi na budowanie instytucjonalnego potencjału, w szczególności na szczeblu parlamentarnym, rozwój organizacji społeczeństwa obywatelskiego, środki na rzecz promowania zasady tolerancji i niedyskryminacji, rozwój społeczny oraz współpracę regionalną w kluczowych dziedzinach polityki;

2.  przypomina Komisji, że legitymacja i zdolność Unii do promowania reform może zostać znacznie zwiększona, jeżeli pomoc w ramach IPA zostanie skierowana na dziedziny przynoszące bezpośrednie korzyści obywatelom krajów kandydujących do członkostwa i potencjalnych krajów kandydujących, w szczególności w kontekście potrzeb i wyzwań spowodowanych przez światowy kryzys finansowy;

3.  wyraża zadowolenie z wysokiego wskaźnika wdrażania zobowiązań w ramach IPA w roku 2007; ubolewa jednak, że pierwsze programy instrumentu pomocy przedakcesyjnej zostały przyjęte dopiero pod koniec 2007 r., a ich rzeczywista realizacja rozpoczęła się dopiero w 2008 r., po części z powodu późnego przyjęcia nowego instrumentu, a po części z powodu opóźnień po stronie krajów beneficjentów w zakresie tworzenia niezbędnych struktur i systemów zarządzania; wzywa Komisję do przyspieszenia wdrażania projektów oraz monitorowania przydzielania funduszy i uzyskiwanych wyników w celu zagwarantowania, widocznego wpływu instrumentu pomocy przedakcesyjnej na zainteresowane kraje;

4.  w związku z tym jest zdania, że IPA powinien wspierać wysiłki krajów beneficjentów w zakresie spełnienia wymogów określonych w mapie drogowej dotyczącej liberalizacji systemu wizowego, tak aby obywatele Bałkanów Zachodnich mogli wreszcie korzystać ze swobody przemieszczania się i w pełni uczestniczyć w programach i planach UE; wyraża zadowolenie z zamiaru dalszego zwiększenia przez Komisję ilości środków z instrumentu pomocy przedakcesyjnej przeznaczanych na programy Tempus, Erasmus Mundus i Młodzież w działaniu;

5.  podkreśla potrzebę udziału coraz większej liczby organizacji pozarządowych w planowaniu i realizacji programów finansowanych ze środków instrumentu pomocy przedakcesyjnej w celu zapewnienia, że pomoc w ramach IPA będzie stanowić odzwierciedlenie realnych potrzeb i oczekiwań, że przyczyni się do większej widoczności projektów IPA oraz do promowania rozwoju dynamicznego i aktywnego społeczeństwa obywatelskiego w krajach beneficjentach.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	11.2.2009
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	57 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Sir Robert Atkins, Angelika Beer, Bastiaan Belder, André Brie, Colm Burke, Véronique De Keyser, Giorgos Dimitrakopoulos, Michael Gahler, Jas Gawronski, Georgios Georgiou, Alfred Gomolka, Richard Howitt, Jana Hybášková, Anna Ibrisagic, Ioannis Kasoulides, Metin Kazak, Maria Eleni Koppa, Helmut Kuhne, Joost Lagendijk, Willy Meyer Pleite, Francisco José Millán Mon, Pasqualina Napoletano, Annemie Neyts-Uyttebroeck, Vural Öger, Janusz Onyszkiewicz, Ria Oomen-Ruijten, Ioan Mircea Paşcu, João de Deus Pinheiro, Hubert Pirker, Samuli Pohjamo, Pierre Pribetich, Libor Rouček, Christian Rovsing, Flaviu Călin Rus, Jacek Saryusz-Wolski, Marek Siwiec, Hannes Swoboda, Konrad Szymański, Kristian Vigenin, Andrzej Wielowieyski, Jan Marinus Wiersma, Zbigniew Zaleski
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Alexandra Dobolyi, Árpád Duka-Zólyomi, Milan Horáček, Alexander Graf Lambsdorff, Marios Matsakis, Yiannakis Matsis, Nickolay Mladenov, Alexandru Nazare, Doris Pack, Jean Spautz
Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Emine Bozkurt, Ioannis Gklavakis, José Albino Silva Peneda, Antonios Trakatellis, Nikolaos Vakalis

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	16.3.2009
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	16 3 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Jean-Pierre Audy, Herbert Bösch, Costas Botopoulos, Mogens Camre, Paulo Casaca, Antonio De Blasio, Christofer Fjellner, Ingeborg Gräßle, Aurelio Juri, Dan Jørgensen, Rodi Kratsa-Tsagaropoulou, Nils Lundgren, Marusya Ivanova Lyubcheva, Ashley Mote, Jan Mulder, José Javier Pomés Ruiz, Bart Staes, Søren Bo Søndergaard
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Vasilica Viorica Dăncilă, Edit Herczog