SPRAWOZDANIE w sprawie rolnictwa na obszarach nacechowanych specyficznymi utrudnieniami naturalnymi – przegląd specjalny

23.3.2010 - (2009/2156 (INI))

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Sprawozdawca: Herbert Dorfmann

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie rolnictwa na obszarach nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami – przegląd specjalny

(2009/2156 (INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając art. 39 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–   uwzględniając komunikat Komisji skierowany do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „O dokładniejszym ukierunkowaniu pomocy dla rolników na obszarach nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami (COM(2009)0161,

–   uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie komunikatu Komisji,

–   uwzględniając art. 48 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz opinię Komisji Rozwoju Regionalnego (A7-0056/2010),

A. mając na uwadze, że 54%, czyli ponad połowa użytków rolnych w UE jest klasyfikowana jako obszar o niekorzystnych warunkach gospodarowania,

B.  mając na uwadze, że wszystkie państwa członkowskie wskazały obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania, jednakże w różnym zakresie,

C. mając na uwadze, że obszary górskie (w tym obszary arktyczne położone na północ od 62. równoleżnika, które uznaje się za obszary górskie) stanowią ok. 16% użytków rolnych, jednakże ponad 35 % użytków rolnych klasyfikuje się jako tzw. „pośrednie” obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania,

D. mając na uwadze, że „pośrednie” obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania są klasyfikowane przez państwa członkowskie na podstawie wielu różnych kryteriów, co zdaniem Europejskiego Trybunału Obrachunkowego[1] może prowadzić do różnic w sposobie traktowania,

E.  mając na uwadze, że tylko nieznaczna część gospodarstw na tych obszarach otrzymuje płatności wyrównawcze i że wysokość tych płatności różni się znacznie między państwami członkowskimi[2],

F.  mając na uwadze, że dla obszarów górskich i obszarów ze szczególnymi utrudnieniami, które zdefiniowano zgodnie z art. 50 ust. 2 (obszary górskie) lub art. 50 ust.3 lit. b) rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), istnieją jasne i niekontrowersyjne kryteria, w związku z czym klasyfikacja tych obszarów nie była przedmiotem krytyki Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, ani też nie dotyczy jej odnośny komunikat,

G. mając na uwadze, że szczególna sytuacja regionów peryferyjnych wymaga wdrożenia szczególnych procedur zaradczych,

H. mając na uwadze, że wspieranie obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania stanowi istotną część tzw. drugiego filaru wspólnej polityki rolnej, tj. polityki rozwoju obszarów wiejskich, i że tym samym debata nie powinna toczyć się wokół celów polityki regionalnej, ani też wokół kwestii zmiany przydziału środków z EFRROW,

I.   mając na uwadze, że w wyniku reformy przepisów dotyczących wspierania obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania oraz przyjęcia rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 zniesiono istniejącą wcześniej kategorię „pośrednich” obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, zaś obszary kwalifikujące się zdefiniowano jako „obszary charakteryzujące się utrudnieniami naturalnymi”,

J.   mając na uwadze, że kryteria społeczno-gospodarcze, którymi posiłkowały się niektóre państwa członkowskie przed reformą w 2005 r., nie mogą być już wprawdzie wykorzystywane jako główne kryterium wyznaczania obszarów charakteryzujących się naturalnymi utrudnieniami, jednakże kryteria te mogą być nadal stosowane do definiowania obszarów ze szczególnymi utrudnieniami, które są wspierane na mocy art. 50 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005,

K. mając na uwadze, że państwa członkowskie mają dużą swobodę działania w kształtowaniu krajowych i regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich, dzięki której mogą przygotować pakiet środków zachowujący właściwe proporcje i dostosowany do specyficznej sytuacji regionalnej, oraz że w gestii państw członkowskich leży zapewnienie w stworzonych przez siebie programach odpowiedniej oferty dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania,

L.  mając na uwadze, że zastosowanie zaproponowanych ośmiu kryteriów biofizycznych może się okazać niewystarczające, a proponowana wartość progowa 66% powierzchni gruntów rolnych prawdopodobnie nie we wszystkich przypadkach nadaje się do ustalenia rzeczywistego poziomu utrudnień w sposób umożliwiający poszanowanie ogromnej różnorodności obszarów wiejskich UE; mając na uwadze, że rodzaj uprawy, połączenie rodzajów gleby, wilgotność gleby i klimatu to między innymi czynniki, które mają znaczenie dla określenia rzeczywistego poziomu utrudnień na danym obszarze,

1.  podkreśla znaczenie odpowiednich płatności wyrównawczych dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania jako niezbędnego narzędzia zabezpieczającego dostawy wartościowych dóbr publicznych, takich jak dobra służące utrzymaniu działalności rolniczej i krajobrazu wiejskiego na tych obszarach; zwraca uwagę, że właśnie obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania mają dużą wartość krajobrazową, a także pod względem zachowania różnorodności biologicznej i korzyści środowiskowych oraz zatrudnienia w sektorze rolnictwa i aktywności społeczności wiejskich;

2.  uznaje, że ze względu na swoją wyjątkową pozycję obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania powinny odegrać istotną rolę w generowaniu korzyści środowiskowych i ochronie krajobrazu, i podkreśla, że płatności w ramach niniejszego środka powinny służyć realizacji tych celów;

3.  podkreśla, że art. 158 TWE dotyczący polityki spójności w formie zmienionej traktatem lizbońskim zwraca szczególną uwagę na regiony charakteryzujące się naturalnymi utrudnieniami; wzywa Komisję do opracowania globalnej strategii zmniejszającej istniejące różnice pomiędzy państwami członkowskimi w traktowaniu tych obszarów oraz sprzyjającej zintegrowanemu podejściu uwzględniającemu szczególne uwarunkowania krajowe i regionalne;

4.  podkreśla, że wspieranie obszarów charakteryzującymi się znacznymi naturalnymi utrudnieniami ma w szczególności zapewnić w zrównoważony sposób funkcjonalną i wielofunkcyjną działalność rolniczą obejmującą w całości dany obszar i tym samym zachowanie obszarów wiejskich jako istotnej przestrzeni gospodarczej i życiowej;

5.  zwraca uwagę na konieczność zagospodarowania obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania nie tylko w celu produkcji wysokiej jakości żywności, lecz także jako wkład w ogólnogospodarczy rozwój, poprawę jakości życia oraz stabilność demograficzną i społeczną na tych obszarach;

6.  w związku z tym wzywa Komisję, by uwzględniła również społeczne skutki nowej klasyfikacji obszarów charakteryzujących się naturalnymi utrudnieniami;

7.  wskazuje, że płatności wyrównawcze dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, w przeciwieństwie do środków rolno-środowiskowych, nie mogą być obwarowane dodatkowymi specjalnymi wymogami odnoszącymi się do działalności rolniczej, które wykraczałyby poza wymogi w zakresie wzajemnej zgodności; przypomina, że zasadniczo program ONW musi zapewniać rekompensaty rolnikom, którzy gospodarują również gruntami nacechowanymi specyficznymi naturalnymi utrudnieniami, których rynek jako takich nie kompensuje;

8.  podkreśla jednak, że płatności z tytułu ONW muszą być powiązane z aktywną uprawą gruntów, tj. produkcją żywności lub działalnością ściśle powiązaną z produkcją żywności;

9.  uważa, że zastosowanie ośmiu zaproponowanych przez Komisję biofizycznych kryteriów wyznaczania obszarów z naturalnymi utrudnieniami mogłoby być zasadniczo adekwatne do pewnego stopnia; podkreśla jednak, że nie we wszystkich przypadkach kryteria mogą być zastosowane do obiektywnego wytyczenia granic obszarów nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami;

10. uznaje jednak, że ścisłe i czysto biofizyczne kryteria mogą nie być adekwatne dla wszystkich obszarów europejskich i mogą pociągać za sobą niezamierzone skutki dla wyznaczonych obszarów; w związku z tym zaleca ponowne sprawdzenie w całkowicie obiektywny sposób kryteriów społeczno-gospodarczych, takich jak odległość od rynków, brak usług i wyludnienie;

11. wzywa Komisję do uwzględnienia wszystkich stanowisk wyrażonych podczas konsultacji z państwami członkowskimi, władzami regionalnymi i lokalnymi oraz organizacjami rolniczymi przy określaniu obszarów z naturalnymi utrudnieniami;

12. w szczególności włączenie geograficznego kryterium „oddalenia” umożliwiłoby podjęcie kwestii szczególnego naturalnego utrudnienia, jakim jest odległość od rynków, oddalenie i ograniczony dostęp do usług;

13. uważa, że konieczna jest zmiana definicji kryterium „równowagi wilgotności gleby” celem uwzględnienia różnych warunków rolno-klimatycznych panujących w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej;

14. w celu należytego uwzględnienia ograniczeń związanych z glebami mokrymi, nienadającymi się do uprawy, należałoby wprowadzić kryterium „dni pełnego nasycenia gleby wodą”, co pozwalałoby na uwzględnienie powiązań między rodzajem gleby a klimatem (np. właściwie odzwierciedlałoby utrudnienia związane z klimatem nadmorskim);

15. zwraca się zatem do Komisji o kontynuowanie badań i analiz w celu wprowadzenia ewentualnych dodatkowych kryteriów do nowego programu w zakresie ONW, aby w większym zakresie dostosować wnioski Komisji do praktycznych utrudnień, z którymi borykają się rolnicy, i stworzyć szeroki wachlarz kryteriów, które będą mogły być wykorzystywane w dłuższej perspektywie czasu;

16. zaznacza jednak, że stosowanie tych kryteriów i ustalenie realnej wartości progowej wymaga w praktyce, aby państwa członkowskie i regiony dysponowały niezbędnymi danymi biofizycznymi o dostatecznym stopniu dokładności geograficznej; popiera zatem wprowadzony przez Komisję praktyczny test dotyczący zaproponowanych kryteriów; domaga się, aby szczegółowe mapy, które państwa członkowskie mają obowiązek przedstawić, były w razie konieczności wykorzystywane do dostosowania kryteriów i zaproponowanej wartości progowej odpowiadającej 66% powierzchni na szczeblu państwa członkowskiego lub regionu (do rzeczywistych warunków fizyczno-geograficznych);

17. podkreśla w szczególności, że do podjęcia w praktyczny sposób kwestii interakcji między wieloma czynnikami wpływu konieczne może się okazać łączne wykorzystanie przyjętych kryteriów; mogłoby to umożliwić obszarom o niekorzystnych warunkach gospodarowania, które nacechowane są przynajmniej dwoma utrudnieniami naturalnymi o małej lub średniej skali, zakwalifikowanie jako ONW, nawet jeżeli kryteria rozpatrywane indywidualnie nie przesądzałyby takiej kwalifikacji;

18. podkreśla, że ostateczne stanowisko w sprawie wybranej podstawowej jednostki terytorialnej oraz zaproponowanych przez Komisję kryteriów i wartości progowych może zostać przedstawione dopiero po przedstawieniu szczegółowych map opracowanych przez państwa członkowskie; podkreśla, że przy braku takich wyników symulacji proponowana wartość progowa 66%, a także inne pułapy definiujące same kryteria należy rozpatrywać bardzo ostrożnie, a ich obiektywne i właściwe dostosowanie będzie możliwe dopiero po udostępnieniu map krajowych; w związku z tym wzywa Komisję do szybkiego sprawdzenia wyników opracowywania map i do niezwłocznego sporządzenia na tej podstawie szczegółowego komunikatu skierowanego do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wytyczania granic obszarów nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami;

19. podkreśla, że przy określaniu mapy pośrednich obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania należy uwzględnić obiektywne kryteria krajowe, pozwalające dostosować definicję obszarów do różnych szczególnych uwarunkowań każdego kraju; uważa, że dostosowanie to powinno być przeprowadzane w sposób przejrzysty;

20. uważa, że konieczne jest pewne dobrowolne dostosowanie kryteriów wspierania obszarów z naturalnymi utrudnieniami przez poszczególne kraje, aby można było we właściwy sposób uwzględnić szczególną sytuację geograficzną, w której naturalne utrudnienia zostały złagodzone dzięki interwencji człowieka; niemniej podkreśla, że tam, gdzie poprawie uległa jakość gleby, należy uwzględnić obciążenie związane z bieżącymi kosztami konserwacyjnymi, takimi jak drenowanie i nawadnianie; proponuje wykorzystać do tego celu również dane dotyczące wyników ekonomicznych (takie jak dochody gospodarstw i produktywność gruntów rolnych); zaznacza jednak, że decyzja o kryteriach wymagających odpowiedniego dostosowania musi leżeć w gestii państw członkowskich, ponieważ wiele państw członkowskich stworzyło już odpowiednie i dostosowane systemy różnicowania, które należy zachować;

21. uważa, że nowe kryteria mogą wykluczyć pewne obszary nacechowane specyficznymi naturalnymi utrudnieniami, które obecnie się kwalifikują; zwraca uwagę, że należy ustalić odpowiedni okres przejściowy, tak aby umożliwić danym regionom dostosowanie się do nowej sytuacji;

22. podkreśla, że obszary, które poradziły sobie z naturalnymi utrudnieniami dotyczącymi gruntów dzięki odpowiednim technikom rolnym, nie powinny być na zawsze usuwane z progranu, w szczególności jeżeli dochód gospodarstw rolnych jest nadal niski lub istnieje bardzo niewiele alternatyw w zakresie produkcji, i wzywa Komisję do zapewnienia łagodnego okresu przejściowego dla tych obszarów;

23. domaga się, by w przypadku procedur technicznych służących zrównoważeniu naturalnych utrudnień brać pod uwagę nie tylko korzyści krótkoterminowe, ale by procedury te były również przedmiotem oceny trwałości;

24. podkreśla, że państwa członkowskie odpowiadają za obiektywną identyfikację obszarów nacechowanych naturalnymi utrudnieniami oraz za kształtowanie proporcjonalnych programów rozwoju obszarów wiejskich; podkreśla potrzebę współpracy z władzami regionalnymi i lokalnymi w tym procesie; jednocześnie zwraca uwagę na konieczność powiadamiania Komisji o tych decyzjach krajowych lub regionalnych oraz zatwierdzania ich przez Komisję;

25. podkreśla, że reforma dotycząca obszarów nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami stanowi kluczowy element przyszłego rozwoju wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej;

26. wzywa Komisję do sporządzenia w ciągu roku odrębnego tekstu ustawodawczego dotyczącego rolnictwa na obszarach z naturalnymi utrudnieniami;

27. domaga się, aby przegląd programu obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania odbywał się równolegle do rozmów nad ogólną reformą WPR, aby zapewnić spójność w zakresie opracowywania nowych programów pomocy dla rolników, w szczególności w odniesieniu do nowej jednolitej płatności na gospodarstwo;

28. jest świadom konsekwencji, jakie reforma programu pośrednich ONW mogłaby mieć na przyszły system pomocy w ramach WPR, dlatego zwraca się do Komisji, aby uwzględniła wszystkie stanowiska wyrażone w ramach konsultacji publicznej przez państwa członkowskie, władze regionalne i lokalne oraz zainteresowane grupy rolników;

29. domaga się zabezpieczenia europejskiego budżetu na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i wzywa państwa członkowskie do pełnego wykorzystania możliwości współfinansowania ONW, które jest jednym z najbardziej skutecznych i znaczących programów na rzecz rozwoju obszarów wiejskich;

30.      zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie       i Komisji oraz Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi   Regionów.

• [1]  Europejski Trybunał Obrachunkowy: Sprawozdanie specjalne nr 4/2003, Dz.U. C 151 z 27.6.2003 r.
• [2]  od 16 EUR/ha w Hiszpanii do 250 EUR/ha na Malcie

          UZASADNIENIE

1. Wprowadzenie

Wspieranie obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania stanowi istotną część tzw. drugiego filaru wspólnej polityki rolnej, tj. polityki rozwoju obszarów wiejskich. Ponad połowa użytków rolnych została sklasyfikowana przez państwa członkowskie jako obszar o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Około 16% tych terenów stanowią obszary górskie (w tym obszary arktyczne położone na północ od 62. równoleżnika, które ze względu na specyficzne warunki klimatyczne uznaje się za obszary górskie). Największa część, bo 35%, przypada jednak na obszary z innymi, w większości naturalnymi utrudnieniami.

Rozróżnienie to wynika z ram prawnych: rozporządzenie (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) pozwala państwom członkowskim w ramach osi 2 (poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich) na dokonywanie „płatności z tytułu naturalnych utrudnień na obszarach górskich oraz płatności na innych obszarach z utrudnieniami”. Płatności te powinny „przyczyniać się do ciągłości korzystania z użytków rolnych, zachowania terenów wiejskich oraz utrzymania i promowania trwałych systemów gospodarki rolnej”.

Art. 36 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 przewiduje „środki ukierunkowane na zrównoważone użytkowanie gruntów rolnych”, w szczególności poprzez:

"i) płatności z tytułu naturalnych utrudnień dla rolników na obszarach górskich;

ii) płatności dla rolników na obszarach z utrudnieniami, innych niż obszary górskie (…).”

Art. 37 uściśla, że płatności mają na celu „rekompensować dodatkowe koszty rolników oraz utracone dochody związane z utrudnieniami dla produkcji rolnej na danym obszarze” i że są one obwarowane wymogiem kontynuowania działalności rolniczej przez rolnika „przynajmniej przez pięć lat od pierwszej płatności”.

W art. 50 rozporządzenia określono bliżej kryteria dla obszarów kwalifikujących się do płatności. Za cechy charakterystyczne obszarów górskich uznano „znaczne ograniczenie możliwości użytkowania gruntów i znaczny wzrost kosztów prac w związku z”:

a)  skróconym sezonem wegetacyjnym

b)  dużym nachyleniem danego obszaru

c)  położeniem geograficznym na północ od 62. równoleżnika.

Zgodnie z art. 50 ust. 3 inne obszary z utrudnieniami muszą być obszarami:

a) charakteryzującymi się innymi utrudnieniami naturalnymi, głównie niską produktywnością gleby lub słabymi warunkami klimatycznymi, oraz na których utrzymanie ekstensywnej działalności rolniczej jest istotne dla gospodarowania tymi gruntami lub

b) charakteryzującymi się szczególnymi utrudnieniami oraz być obszarami, na których gospodarowanie gruntami powinno być kontynuowane w celu zachowania lub poprawy środowiska naturalnego, utrzymania terenów wiejskich i zachowania potencjału turystycznego obszaru lub w celu ochrony linii brzegowej.

W wyniku reformy przepisów dotyczących wspierania obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania oraz uchwalenia rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 zniesiono istniejącą wcześniej i krytykowaną przez Trybunał Obrachunkowych kategorię „pośrednich” obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Kryteria społeczno-gospodarcze, którymi posiłkowały się niektóre państwa członkowskie przed reformą w 2005 r. nie mogą być już w prawdzie wykorzystywane do wyznaczania obszarów z naturalnymi utrudnieniami, znajdują jednak nadal zastosowanie do definiowania obszarów ze szczególnymi utrudnieniami.

Podczas uchwalania rozporządzenia nie osiągnięto w Radzie porozumienia w kwestii określenia dokładniejszych kryteriów i Rada zleciła Komisji opracowanie wniosku w sprawie przyszłego systemu klasyfikowania obszarów kwalifikujących się do płatności.

Przedmiotowy komunikat Komisji dotyczy w związku z tym wyłącznie „innych obszarów z naturalnymi utrudnieniami” zgodnie z art. 50 ust. 3a. Obszary górskie i wyspy nie stanowią tym samym przedmiotu debaty.

2. Sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Europejski Trybunał Sprawiedliwości opublikował w 2003 r. sprawozdanie specjalne na temat wspierania obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Trybunał stwierdził w nim między innymi, że „pośrednie” obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania są klasyfikowane przez państwa członkowskie na podstawie wielu różnych kryteriów i skrytykował, że odmienne procedury identyfikacji obszarów kwalifikujących się do płatności „mogą prowadzić do różnic w sposobie traktowania”.

Ponadto Trybunał Obrachunkowy skrytykował fakt, że tylko nieznaczna część gospodarstw na tych obszarach otrzymuje płatności wyrównawcze i że wysokość tych płatności różni się znacznie między państwami członkowskimi (od 16 EUR/ha w Hiszpanii do 250 EUR/ha na Malcie). Trybunał Obrachunkowy dostrzegł zatem „niebezpieczeństwo zawyżonych płatności wyrównawczych” i wezwał Komisję, aby „w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi opracowała odpowiedniejszy zestaw wskaźników pozwalających na określenie obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, który zapewni spójny sposób postępowania i jednolite traktowanie beneficjentów”.

3. Komunikat Komisji

W związku ze sprawozdaniem specjalnym Trybunału Obrachunkowego oraz przekształceniem rozporządzenia w sprawie rozwoju obszarów wiejskich z 2005 r., Komisja podjęła szereg działań w celu oceny dotychczasowych kryteriów identyfikacji obszarów oraz w celu dokładniejszego zdefiniowania obszarów nacechowanych naturalnymi utrudnieniami.

Dość szybko oczywista stała się konieczność pogłębionej współpracy technicznej z państwami członkowskimi w celu określenia celu i oparcia metody wytyczania granic na kryteriach naukowych.

Na pierwszym etapie służby Komisji zleciły Wspólnemu Centrum Badawczemu dokonanie wyboru zestawu wspólnych kryteriów dotyczących gleby i klimatu, które pozwalałyby na opracowanie nowego sposobu wytyczania granic pośrednich obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Mając na celu wykonanie tego zadania powołano wyspecjalizowany panel ekspertów wysokiego szczebla ds. gleby, klimatu oraz oceny gruntów, którego prace koordynowało Wspólne Centrum Badawcze.

Panel ekspercki wskazał osiem kryteriów dotyczących gleby i klimatu, które w razie przekroczenia określonych wartości progowych wskazują na poważne ograniczenia dla europejskiego rolnictwa: kryteria dotyczące klimatu (niskie lub wysokie temperatury utrzymujące się przez długi czas), kryteria dotyczące właściwości fizycznych gleby (źle drenowane gleby, gleby piaszczyste lub gliniaste, mała przestrzeń dla rozwoju korzeni, gleby słone) oraz miejsca o bardzo niekorzystnym bilansie wodnym lub dużym nachyleniu terenu.

(Dokładniejszy opis ośmiu kryteriów biofizycznych zamieszczono w załączniku do komunikatu[1]).

Za obszar nacechowany specyficznymi naturalnymi utrudnieniami dla rolnictwa uważa się obszar, którego znaczna część (przynajmniej 66 %) powierzchni gruntów rolnych spełnia przynajmniej jedno z powyższych kryteriów w stopniu przewyższającym określoną wartość progową. Kryteria biofizyczne nie podlegają zatem, według niniejszego wniosku, kumulacji. Każdy wskaźnik może być podstawą sklasyfikowania, pod warunkiem, że objęte nim cechy charakterystyczne są przestrzegane i zostały stosownie zmierzone na tym obszarze, ze wskazaniem wartości przekraczającej określoną wartość progową.

Komisja zwróciła się do państw członkowskich z prośbą o przeprowadzenie symulacji zastosowania na ich terytorium kryteriów biofizycznych oraz do opracowania szczegółowych map obszarów, które kwalifikowałyby się do objęcia programem w każdej symulacji.

Ponadto państwa członkowskie mają zaproponować w razie potrzeby odpowiednie dostosowanie kryteriów w celu wyłączenia obszarów, na których naturalne utrudnienia zostały już usunięte (np. suche, ale nawadniane gleby).

Pierwotnie państwa członkowskie miały zakończyć proces tworzenia map w ciągu 6 miesięcy (tj. do końca października 2009 r.). Z powodu dużego stopnia złożoności symulacji niektóre państwa członkowskie oświadczyły już jednak, że potrzebują więcej czasu i proszą o przedłużenie terminu.

4. Stanowisko sprawozdawcy

Sprawozdawca uważa, że rozpoczęty w 2005 r. przegląd kryteriów dotyczących klasyfikacji obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, a w szczególności realizowany przez Wspólne Centrum Badawcze proces konsultacji, przeprowadzono pomyślnie i pluralistycznie z zachowaniem otwartości na wynik i udziałem ekspertów z państw członkowskich.

Głównym rezultatem procesu konsultacji jest osiem zaproponowanych przez Komisję biofizycznych kryteriów wyznaczania obszarów z naturalnymi utrudnieniami.

Choć kryteria te na pierwszy rzut oka wydają się być odpowiednie do wyznaczania obszarów z naturalnymi utrudnieniami, to sprawozdawca uważa, że konieczne jest przetestowanie ich w praktyce przez państwa członkowskie. Nie ustalono jeszcze, czy państwa członkowskie dysponują niezbędnymi danymi biofizycznymi o dostatecznym stopniu dokładności fizyczno-geograficznej. Dlatego dla ewentualnego zastosowania w przyszłości ośmiu parametrów biofizycznych istotne znaczenie ma ich praktyczne przetestowanie („mapping”) w państwach członkowskich. W chwili sporządzania niniejszego sprawozdania tylko pojedyncze państwa członkowskie udzieliły odpowiedzi. Większość państw członkowskich zwróciła się z prośbą o przyznanie więcej czasu na sporządzenie map i Komisja zmieniła przewidziany harmonogram.

Sprawozdawca zastrzega sobie w związku z tym prawo do przestawienia uzupełniającego komentarza na późniejszym etapie procedury parlamentarnej w celu włączenia wyników testowania kryteriów do rezolucji Parlamentu Europejskiego.

Na szczególną uwagę zasługuje w tym kontekście kwestia, czy zaproponowana arbitralna wartość progowa 66% powierzchni gruntu będzie musiała zostać po przetestowaniu w państwach członkowskich skorygowana w dół, aby odtworzyć rzeczywiste warunki fizyczno-geograficzne na danych obszarach.

W razie potrzeby należy zapewnić również możliwość kumulowania różnych kryteriów uzupełniających, przy czym niższa wartość progowa powinna być stosowana w odniesieniu do pojedynczych kryteriów.

Jednak już teraz można stwierdzić, że kryteria dotyczące wspierania obszarów z naturalnymi utrudnieniami powinny zostać dostosowane, aby poprawnie przedstawić faktycznie występujące utrudnienia wynikające z lokalizacji. Całkowicie oczywiste jest na przykład, że uprawa niektórych roślin, takich jak winorośle lub oliwki, na glebach, na których występują niekorzystne warunki dla uprawy roli, może przynosić całkiem dobre i interesujące z ekonomicznego punktu widzenia rezultaty. W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć możliwość dostosowania kryteriów, do czego powinny być wykorzystywane również dane dotyczące wyników ekonomicznych (takie jak dochody gospodarstw).

Podsumowując, sprawozdawca pragnie, aby prowadzona debata nie była zdominowana przez regionalne lub narodowe interesy dotyczące ponownego przydziału środków z EFRROW, który i tak nie jest w tym kontekście przewidziany. Przeciwnie, należy umożliwić państwom członkowskim pragmatyczne podejście w oparciu o ramy wspólnotowe, aby mogły stosować obiektywne kryteria biofizyczne zgodnie z zasadą pomocniczości w odniesieniu do własnej sytuacji fizyczno-geograficznej. Powinno to umożliwić państwom członkowskim wzięcie odpowiedzialności za obiektywną identyfikację obszarów z naturalnymi utrudnieniami oraz za kształtowanie proporcjonalnych regionalnych lub krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich. Wymóg zatwierdzania takich programów przez Komisję ma na celu zapewnienie zgodności z wspólnotowymi ramami prawnymi.

• [1]  http://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/lfa/comm/com2009_161_annex_en.pdf

                      OPINIA Komisji Rozwoju Regionalnego (24.2.2010)

dla Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi

w sprawie rolnictwa na obszarach nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami – przegląd specjalny
(2009/2156(INI))

Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej: Rosa Estaràs Ferragut

WSKAZÓWKI

Komisja Rozwoju Regionalnego zwraca się do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1.  wzywa Komisję do opracowania ogólnej strategii na rzecz obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania dostosowanej do potrzeb lokalnych, w celu zmniejszenia istniejących różnic we wsparciu udzielanym tym obszarom przez poszczególne państwa członkowskie, oraz nawołuje do ustalenia specjalnej definicji obszarów o naturalnych utrudnieniach, zwłaszcza w odniesieniu do okresów przejściowych; zaleca, by rolnicy działający na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania byli zachęcani do organizowania się w stowarzyszenia, tak aby otrzymać odpowiednie środki do jak najlepszego użytkowania obszarów i poprawy wydajności produkcji rolnej;

2.  uważa, że należy zezwolić państwom członkowskim na uwzględnianie nie tylko kryteriów biofizycznych, ale również pewnych kryteriów społeczno-ekonomicznych w ramach „doprecyzowania”, jakiego powinny dokonać państwa członkowskie przy opracowywaniu map pośrednich obszarów z naturalnymi utrudnieniami, a także na uwzględnianie kryteriów wyludnienia, ponieważ wzrost tego zjawiska pogłębia naturalne utrudnienia na obszarach rolniczych i zwiększa trudności agronomiczne tych obszarów; popiera także włączenie kryterium wyspiarskości do krajowych kryteriów określania obszarów z naturalnymi utrudnieniami;

3.   uważa, że obszary niespełniające ośmiu kryteriów biofizycznych, lecz w przypadku których zgodność ze wszystkimi kryteriami, pomimo że kształtuje się nieznacznie poniżej dolnej granicy, po uwzględnieniu wszystkich elementów wskazuje jednak na poważne ograniczenia, muszą również zostać uznane za obszary z naturalnymi utrudnieniami;

4.   stwierdza, że mapa obszarów o naturalnych utrudnieniach może zostać nakreślona w oparciu o osiem wspólnotowych kryteriów biofizycznych, w połączeniu z pewnymi obiektywnymi kryteriami krajowymi, które pozwolą uwzględnić rzeczywistą sytuację każdego państwa na poziomie krajowymi i regionalnym;

5.   uważa, że nowy system może prowadzić do przeniesienia pomocy z jednego obszaru do drugiego w zależności od potrzeb lokalnych tych obszarów; domaga się zatem, by obszarom, które w wyniku wprowadzenia nowych przepisów utracą status obszarów z naturalnymi utrudnieniami lub w przypadku, gdy wystąpi nieproporcjonalna zmiana, przyznać wystarczająco długi okres przejściowy na dostosowanie się do nowej sytuacji; uważa, że w tym okresie należy przetestować proponowane przez Komisję kryteria biofizyczne, aby sprawdzić, czy są one właściwe dla różnych ekosystemów i stref klimatycznych Unii Europejskiej;

6.  zwraca się do Komisji o to, aby przy określaniu obszarów z naturalnymi utrudnieniami uwzględniła wszystkie stanowiska wyrażone w ramach konsultacji publicznej przez państwa członkowskie, władze regionalne i lokalne oraz zainteresowane grupy rolników;

7.  uważa, że przy określaniu mapy obszarów z naturalnymi utrudnieniami należy uwzględnić obiektywne kryteria krajowe, pozwalające dostosować definicję obszarów do krajowej i regionalnej rzeczywistości każdego państwa w ramach ogólnej strategii Komisji Europejskiej, w ścisłej zgodności z lokalnymi programami rozwoju obszarów wiejskich;

8.  zwraca się o to, aby w ramach „doprecyzowania” obszary, na których przezwyciężają naturalne utrudnienia dzięki zastosowaniu technik rolniczych, a w szczególności obszary, na których dochody rolników są niskie lub które nie mają wielu alternatyw w zakresie produkcji, zostały wykluczone wyłącznie na postawie oceny długoterminowego oddziaływania;

9.   zwraca się do Komisji o dokonanie przeglądu systemu przeznaczonego dla obszarów zmagających się ze szczególnymi trudnościami, gdyż obecna definicja nie uwzględnia pewnych naturalnych utrudnień w działalności rolnej, takich jak wyspiarskość, peryferyjne położenie i oddalenie niektórych obszarów Unii Europejskiej;

10. domaga się, by w przypadku procedur technicznych służących zrównoważeniu naturalnych utrudnień brać pod uwagę nie tylko korzyści krótkoterminowe, ale by procedury te były również przedmiotem oceny trwałości;

11. podkreśla konieczność poprawy koordynacji różnych dziedzin polityki wspólnotowej, w szczególności polityki rolnej i polityki spójności, w celu zapewnienia lepszej zbieżności między nimi oraz bardziej harmonijnego rozwoju obszarów, w których występują utrudnienia.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	22.2.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	39 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	François Alfonsi, Luís Paulo Alves, Charalampos Angourakis, Catherine Bearder, Jean-Paul Besset, Zuzana Brzobohatá, Alain Cadec, Ricardo Cortés Lastra, Tamás Deutsch, Rosa Estaràs Ferragut, Seán Kelly, Constanze Angela Krehl, Ramona Nicole Mănescu, Iosif Matula, Miroslav Mikolášik, Franz Obermayr, Jan Olbrycht, Wojciech Michał Olejniczak, Markus Pieper, Tomasz Piotr Poręba, Nuno Teixeira, Michael Theurer, Michail Tremopoulos, Viktor Uspaskich, Lambert van Nistelrooij, Oldřich Vlasák, Kerstin Westphal, Hermann Winkler, Joachim Zeller, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Vasilica Viorica Dăncilă, Karin Kadenbach, Heide Rühle, Marie-Thérèse Sanchez-Schmid, Richard Seeber, Peter Simon, László Surján, Evžen Tošenovský, Sabine Verheyen

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	16.3.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	38 0 2
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	John Stuart Agnew, Richard Ashworth, Liam Aylward, José Bové, Luis Manuel Capoulas Santos, Vasilica Viorica Dăncilă, Michel Dantin, Albert Deß, Diane Dodds, Herbert Dorfmann, Hynek Fajmon, Lorenzo Fontana, Iratxe García Pérez, Béla Glattfelder, Martin Häusling, Esther Herranz García, Peter Jahr, Elisabeth Jeggle, Jarosław Kalinowski, Elisabeth Köstinger, Giovanni La Via, Stéphane Le Foll, George Lyon, Gabriel Mato Adrover, Mairead McGuinness, Krisztina Morvai, James Nicholson, Rareş-Lucian Niculescu, Wojciech Michał Olejniczak, Georgios Papastamkos, Marit Paulsen, Britta Reimers, Ulrike Rodust, Alfreds Rubiks, Giancarlo Scottà, Czesław Adam Siekierski, Alyn Smith, Csaba Sándor Tabajdi, Marc Tarabella
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Luís Paulo Alves, Spyros Danellis, Jean-Paul Gauzès, Astrid Lulling, Véronique Mathieu, Jacek Włosowicz