SPRAWOZDANIE w sprawie wkładu polityki spójności w osiągnięcie celów lizbońskich i celów „UE 2020”
30.4.2010 - (2009/2235(INI))
Komisja Rozwoju Regionalnego
Sprawozdawca komisji opiniodawczej: Ricardo Cortés Lastra
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
w sprawie wkładu polityki spójności w osiągnięcie celów lizbońskich i celów „UE 2020”
(2009/2235 (INI))
Parlament Europejski,
– uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a w szczególności jego art. 174–178,
– uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności[1],
– uwzględniając decyzję Rady 2006/702/WE z dnia 6 października 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności[2],
– uwzględniając rezolucję z dnia 24 marca 2009 r. w sprawie wykonania rozporządzenia w sprawie funduszy strukturalnych w latach 2007–2013 – wyniki negocjacji dotyczących krajowych strategii spójności i programów operacyjnych[3],
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 16 sierpnia 2007 r. pt. „Konkurencyjność europejskich regionów dzięki badaniom naukowym i innowacjom – Wkład w szybszy wzrost gospodarczy oraz lepsze i liczniejsze miejsca pracy” COM(2007)0474,
– uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 14 listopada 2007 r. pt. „Regiony dokonujące innowacji dzięki polityce spójności” SEC(2007)1547,
– uwzględniając komunikat Komisji pt. „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – Nowy początek strategii lizbońskiej” COM(2005)0024,
– uwzględniając dokument roboczy służb Komisji pt. „Ocena strategii lizbońskiej” SEC(2010)0114,
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 11 grudnia 2007 r. pt. „Realizacja strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia przez państwa członkowskie i regiony za pośrednictwem polityki spójności UE w latach 2007–2013” (COM(2007)0798),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 maja 2008 r. w sprawie wyników negocjacji dotyczących strategii i programów w ramach polityki spójności w okresie programowania 2007–2013 (COM(2008) 0301),
– uwzględniając komunikat Komisji z dnia 21 grudnia 2009 r. pt. „Dwudzieste sprawozdanie roczne na temat realizacji funduszy strukturalnych (2008)” (COM(2009)0617),
– uwzględniając oceny ex post okresu programowania 2000–2006,
– uwzględniając dokument roboczy Komisji z dnia 24 listopada 2009 r. w sprawie konsultacji dotyczących przyszłej strategii „UE 2020” (COM(2009)0647),
– uwzględniając konkluzje z nieformalnego posiedzenia Rady Europejskiej z dnia 11 lutego 2010 r.,
– uwzględniając przeprowadzone przez Komisję konsultacje społeczne na temat strategii „UE 2020” i ich rezultaty (SEC(2010)0116),
– uwzględniając wniosek Komisji z dnia 3 marca 2010 r. pt. „Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” (COM(2010)2020),
– uwzględniając strategiczne sprawozdanie Komisji z dnia 31 marca 2010 r. promujące unijną debatę na temat spójności,
– uwzględniając art. 48 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A7-0129/2010),
A. mając na uwadze, że ze względu na to, iż ostatecznym celem polityki spójności jest ograniczenie różnic pomiędzy poziomami rozwoju różnych regionów oraz zmniejszenie zapóźnienia najmniej uprzywilejowanych regionów i wysp (w tym obszarów wiejskich), od 2007 r. rozporządzenia dotyczące funduszy strukturalnych przewidują obowiązkowe przeznaczanie środków na realizację celów lizbońskich przez państwa UE‑15, a państwa UE-12 dobrowolnie przyjęły podobny mechanizm nieobowiązkowego przeznaczania środków, przy czym zasoby w ramach polityki spójności ukierunkowane są na atrakcyjność państw członkowskich i regionów, wzrost gospodarczy i zatrudnienie,
B. mając na uwadze, że – zwłaszcza podczas obecnej recesji – polityka spójności jest jednym z głównych instrumentów służących wspieraniu wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i zatrudnienia w UE ze względu m.in. na stałą kwotę środków finansowych przeznaczonych na długoterminowe programy i polityczne strategie rozwojowe, stosowany system zdecentralizowanego zarządzania oraz włączenie do podstawowych celów Wspólnoty jej priorytetów dotyczących zrównoważonego rozwoju,
C. mając na uwadze, że w UE dwie trzecie inwestycji sektora publicznego jest dokonywanych na szczeblu regionalnym i lokalnym oraz że na szczeblu władz regionalnych i lokalnych często skoncentrowane są znaczne kompetencje w zakresie realizacji polityki i władze te są najważniejszymi podmiotami, które wprowadzają w życie obecną strategię lizbońską i które będą realizować przyszłą strategię „UE 2020”,
D. mając na uwadze, że polityka spójności i strategia „UE 2020” powinny zostać zintegrowane, ponieważ politykę spójności włączono do Traktatu z Lizbony w celu wspierania wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i zatrudnienia, będących głównymi celami strategii,
E. mając na uwadze, że proponowana strategia „UE 2020”, podobna do strategii lizbońskiej, nie odzwierciedla w wystarczającym stopniu różnych poziomów rozwoju regionów i państw członkowskich, a zatem nie kładzie odpowiedniego nacisku na spójność gospodarczą w rozszerzonej UE,
Polityka spójności a strategia lizbońska
1. zauważa, że w ramach środków przyznanych na programy na lata 2007–2013 kwotę około 228 mld EUR w okresie 7 lat przeznaczono na priorytety lizbońskie; podkreśla, że ogólne kwoty środków, również w UE-12, przekroczyły sugerowane odsetki;
2. odnotowuje znaczne zróżnicowanie wysokości środków przyznanych poszczególnym państwom członkowskich i celom; podkreśla, że nie istnieje uniwersalna polityka dotycząca wszystkich obszarów oraz że próba jej stworzenia spowodowałaby brak odpowiedzialności i identyfikacji ze strategią na rzecz wzrostu gospodarczego i jej niedostateczną realizację;
3. przypomina, że już w latach 2000–2006, pomimo braku mechanizmu przeznaczania środków, istniał silny związek między programami realizowanymi w ramach polityki spójności a strategią lizbońską, przy czym kwota zainwestowana w badania naukowe i innowacje wyniosła 10,2 mld EUR;
4. jest zdania, że oryginalna strategia lizbońska, oparta wyłącznie na otwartej metodzie koordynacji, nie była w stanie ze względu na strukturę osiągnąć zadeklarowanych celów, a faktyczne wyniki osiągnięto dopiero po połączeniu jej z polityką spójności; podkreśla, że powinno się uniknąć tego błędu w proponowanej strategii „UE 2020”;
5. z ubolewaniem zauważa, że – ze względu na opóźnienie w rozpoczęciu realizacji programów i wynikający z niego brak danych dotyczących wydatków – na tym etapie nie można zweryfikować, w jakiej mierze środki przyznane na realizację programów pokrywają się z faktycznymi wydatkami, nie jest również możliwa ocena trafności inwestycji lizbońskich, szczególnie w odniesieniu do programowania w mniej rozwiniętych krajach; z zadowoleniem przyjmuje publikację sprawozdania strategicznego Komisji i zwraca się o przeprowadzenie na tej podstawie międzyinstytucjonalnej debaty na wysokim szczeblu w celu przeanalizowania wkładu polityki spójności w osiągnięcie celów lizbońskich i dokonania oceny przyszłych wzajemnych zależności;
6. krytykuje brak ogólnej oceny wpływu wydatków w ramach polityki spójności na rozwój regionalny; wzywa Komisję do dokonania oceny terytorialnego wpływu środków przeznaczonych w ramach funduszy strukturalnych na strategię lizbońską oraz oceny, czy system ten faktycznie przyczynia się do zrównoważonego i spójnego rozwoju regionalnego;
7. uznaje, że skuteczna ocena musi opierać się na wskaźnikach umożliwiających porównanie i agregację danych dotyczących poszczególnych regionów; wzywa Komisję do przedstawienia propozycji wskaźników oceny do 2012 r. w celu zapewnienia sposobów pomiaru wywieranych skutków, również z uwzględnieniem aspektu ilościowego i jakościowego, oraz dokonania niezbędnych korekt w następnym okresie programowania;
8. z ubolewaniem zauważa, że chociaż głównymi celami strategii lizbońskiej pierwotnie były wzrost gospodarczy, zatrudnienie i spójność społeczna, w momencie ponownego rozpoczęcia realizacji strategii w 2005 r. przedstawiono mniej ambitny program;
9. uważa słaby system wieloszczeblowego sprawowania rządów za główne ograniczenie strategii lizbońskiej, polegające na niedostatecznym udziale władz regionalnych i lokalnych oraz społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu, realizacji i ocenie strategii oraz w informowaniu o niej; zaleca ich większe zaangażowanie na wszystkich etapach w przyszłości;
10. podkreśla, że zastosowanie zasady partnerstwa w strategii lizbońskiej zwiększyło poczucie odpowiedzialności za osiągnięcie celów wśród władz lokalnych i regionalnych, a także zainteresowanych podmiotów gospodarczych i społecznych, oraz zapewniło większą trwałość interwencji; apeluje do Komisji o skuteczniejsze monitorowanie wdrażania zasady partnerstwa w państwach członkowskich;
11. zauważa, że regiony i miasta europejskie odgrywają fundamentalną rolę w realizacji strategii lizbońskiej, ponieważ są kluczowymi podmiotami w dziedzinie polityki innowacji, badań naukowych i edukacji; odnotowuje, że realizują one ponad jedną trzecią wszystkich inwestycji publicznych w UE i w coraz większym stopniu koncentrują się na przeznaczaniu środków z funduszy strukturalnych na cele związane ze wzrostem i miejscami pracy;
12. zwraca uwagę, że w szczególności szczebel regionalny i lokalny ma do odegrania istotną rolę jako element pozwalający dotrzeć do licznych podmiotów gospodarczych i społecznych działających i prowadzących produkcję w Europie, zwłaszcza MŚP, oraz wspierać edukację i szkolenie zawodowe, badania naukowe, innowacje i rozwój;
13. ubolewa nad słabym efektem synergii między narodowymi strategicznymi ramami odniesienia a krajowymi programami reform w ramach strategii; zaleca bardziej zdecydowany i regularny dialog – wspierany na wszystkich szczeblach, w tym na szczeblu wspólnotowym – między organami administracyjnymi odpowiedzialnymi za politykę spójności oraz strategię lizbońską i strategię „UE 2020” oraz odpowiednimi partnerami z komitetu monitorującego;
14. docenia dotychczasowe wyniki osiągnięte dzięki instrumentom inżynierii finansowej i współpracy z EBI w zakresie wspierania innowacji i badań naukowych poprzez odnawialne formy finansowania oraz podkreśla potrzebę wzmocnienia powiązań między instrumentami finansowania UE a instrumentami finansowania EBI; uznaje, że wykazują one potencjał jako dźwignia inwestycji i zwraca się o ich wzmocnienie, co dotyczy zwłaszcza instrumentów JEREMIE i JESSICA, w celu zapewnienia lepszego wsparcia przedsiębiorców i MŚP; zaleca uproszczenie przepisów dotyczących tych instrumentów, aby umożliwić ich większe wykorzystywanie przez beneficjentów;
Polityka spójności a strategia „UE 2020”
15. pozytywnie ocenia debatę nad strategią „UE 2020”; podkreśla długoterminowy charakter tej strategii, która ma na celu stworzenie ramowych warunków dla stabilnego wzrostu i tworzenia miejsc pracy w Europie oraz dla przejścia w kierunku zrównoważonej gospodarki, i zgadza się z określonymi w niej priorytetami; podkreśla, że następnie należałoby opracować podejście oparte na wieloszczeblowym zarządzaniu w odniesieniu do spójności terytorialnej tak bardzo potrzebnej w Europie;
16. z żalem zauważa, że ta strategia została zaproponowana przed ukończeniem przeglądu obecnej strategii lizbońskiej; zdecydowanie zaleca Komisji przygotowanie rzetelnej oceny niedociągnięć we wdrażaniu strategii lizbońskiej; podkreśla, że zalecenia zawarte w niniejszym sprawozdaniu parlamentarnym powinny zostać uwzględnione w ostatecznej wersji nowej strategii;
17. zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia efektywnej i rozległej infrastruktury poprzez modernizację systemów transportu, wprowadzenie rozwiązań transportowych, które nie zanieczyszczają środowiska, poprawę dostępu do wody pitnej oraz systemów kanalizacyjnych i systemów gospodarowania odpadami, wprowadzenie skuteczniejszego zarządzania środowiskowego oraz zapewnienie zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych i energii odnawialnej z myślą o rozwoju gospodarczym i zwiększenia spójności;
18. apeluje do UE o przyjęcie szczegółowych środków i podjęcie stosownych działań w celu zaspokojenia szczególnych potrzeb regionów, w których występują przeszkody naturalne lub demograficzne o charakterze poważnym lub trwałym, takich jak regiony przybrzeżne, wyspy, regiony górskie, regiony transgraniczne i najbardziej oddalone, w świetle przewidzianej w Traktacie z Lizbony podstawy prawnej dla spójności terytorialnej;
19. docenia uwzględnienie we wniosku wymiaru społecznego, lecz podkreśla, że filar gospodarczy odgrywa główną rolę w tworzeniu miejsc pracy, a więc istotne jest ukończenie tworzenia wolnego, otwartego i funkcjonującego rynku wewnętrznego, umożliwiającego przedsiębiorstwom elastyczne reagowanie na tendencje makroekonomiczne; podkreśla, że ostatni kryzys pokazał, iż strategia na rzecz wzrostu gospodarczego nie może lekceważyć celów ochrony społecznej, dostępu do usług, przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu oraz tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy;
20. z zadowoleniem przyjmuje apel o tworzenie bardziej zrównoważonych, inteligentnych miejsc pracy, lecz uznaje, że nowy model gospodarczy może spowodować nierówny podział kosztów i korzyści pomiędzy poszczególne państwa członkowskie i regiony, a zatem aby zapobiec temu zjawisku, apeluje do Unii o wzięcie odpowiedzialności i wskazanie kluczowych obszarów działania, w których zgodnie z zasadą pomocniczości interwencja na szczeblu europejskim jest najbardziej odpowiednia w celu osiągnięcia najkorzystniejszych wyników dla wszystkich;
21. podkreśla, że badania naukowe i innowacje są najważniejszymi narzędziami wspierania rozwoju UE oraz że mogą one zwiększać jej konkurencyjność w obliczu wyzwań globalnych; jest zdania, że w tych dziedzinach konieczne są regularne inwestycje oraz regularna ocena poczynionych postępów na podstawie osiągniętych wyników; apeluje w związku z tym o lepszą koordynację funduszy strukturalnych i programu ramowego w celu maksymalizacji korzyści z finansowania badań i innowacji w przyszłości oraz o lepszy rozwój regionalnych klastrów innowacyjnych w państwach członkowskich i między państwami członkowskimi;
22. jest przekonany, że edukacja i szkolenie są podstawowymi warunkami wstępnymi rozwoju UE oraz że mogą one zwiększać jej konkurencyjność w obliczu wyzwań globalnych; uważa, że należy regularnie zapewniać inwestycje w tej dziedzinie oraz regularnie oceniać podstępy w realizacji celów;
23. uznaje, że ugruntowana struktura celów w polityce strukturalnej okazała się sukcesem w pierwszych latach swojego obowiązywania; z uwagi na niezawodność planowania apeluje o utrzymanie tej struktury, jak też o utrzymanie zasady dzielonego zarządzania; uznaje, że w związku z dostosowaniem do zakładanych rezultatów strategii „UE 2020” konieczna może być modyfikacja wspomnianych celów;
24. zwraca uwagę, że braki w infrastrukturze, szczególnie na obszarach wiejskich, są nadal znacznie zróżnicowane w Europie, co blokuje jej potencjał wzrostu oraz płynne funkcjonowanie rynku wewnętrznego; podkreśla znaczenie współpracy transgranicznej w tym zakresie oraz uważa, że trzeba stworzyć prawdziwie równe reguły konkurencji w sektorach transportu, energetyki, telekomunikacji i infrastruktury informatycznej oraz włączyć je do strategii i nadal traktować jako istotną część polityki spójności;
25. uznaje, że budżet UE musi odgrywać główną rolę w osiąganiu celów strategii „UE 2020”; jest zdania, że polityka spójności, ze względu na jej nacisk na strategię, jej silną i wiążącą warunkowość, dostosowane interwencje oraz monitorowanie i pomoc techniczną, jest skutecznym i efektywnym mechanizmem służącym realizacji strategii „UE 2020”;
26. zauważa, że szczególnie w odniesieniu do dostępu do łączy szerokopasmowych istnieją znaczne deficyty na obszarach wiejskich, które należy wyrównać zgodnie z celem ustanowionym w europejskiej agendzie cyfrowej, aby wesprzeć zrównoważony rozwój gospodarczy tych regionów;
27. z zadowoleniem przyjmuje uznanie roli funduszy strukturalnych w realizacji celów strategii „UE 2020”; podkreśla jednak, że polityka spójności nie jest jedynie źródłem stabilnego finansowania, lecz jest również potężnym instrumentem służącym rozwojowi gospodarczemu wszystkich regionów Europy; jej główne cele, tj. zlikwidowanie rozbieżności pomiędzy regionami oraz wprowadzenie realnej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Europie, a także jej zasady, tj. podejście zintegrowane, wieloszczeblowe sprawowanie rządów i prawdziwe partnerstwo, są kluczowymi dodatkowymi elementami gwarantującymi powodzenie strategii i powinny zostać z nią skoordynowane;
28. podkreśla, że zdecydowana i dobrze finansowana polityka spójności, obejmująca wszystkie regiony europejskie, winna być kluczowym elementem strategii „UE 2020”; uważa, że polityka ta, wraz z jej podejściem horyzontalnym, jest warunkiem wstępnym osiągnięcia celów strategii „UE 2020”, jak również osiągnięcia społecznej, gospodarczej i terytorialnej spójności w UE; odrzuca wszelkie próby ponownej nacjonalizacji polityki spójności i zwraca się o pełne wsparcie wymiaru regionalnego w przeglądzie budżetu UE;
29. podkreśla, że odpowiednio wczesne określenie mechanizmów realizacji ma decydujące znaczenie dla powodzenia strategii „UE 2020”;
30. podkreśla, że polityka spójności nie jest podrzędna w stosunku do strategii „UE 2020”; podkreśla, że chociaż priorytety polityki spójności powinny zostać uzgodnione z celami strategii „UE 2020”, należy dopuścić wystarczającą elastyczność, aby uwzględnić regionalną specyfikę i wesprzeć słabsze i najbardziej potrzebujące regiony z myślą o pokonaniu ich trudności społeczno-gospodarczych, przeszkód naturalnych i ograniczeniu rozbieżności;
31. zwraca się o lepszy system sprawowania rządów w ramach strategii „UE 2020” w porównaniu ze strategią lizbońską; zaleca jej opracowanie i realizację, przy wykorzystaniu funduszu spójności i funduszy strukturalnych, zgodnie z zasadą wieloszczeblowego sprawowania rządów, tak aby zapewnić większe zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych oraz zainteresowanych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego; podkreśla, że zaangażowanie to mogłoby obejmować przyjęcie porozumień w sprawie wieloszczeblowego sprawowania rządów;
32. uważa, że strategia „UE 2020” powinna być integralnym elementem w dążeniu do celu, jakim jest spójność terytorialna, która jest nowym celem zawartym w traktacie lizbońskim; uważa, że lokalne inicjatywy na rzecz współpracy transgranicznej oferują potencjał dla spójności terytorialnej, który nie został jeszcze wystarczająco wykorzystany; zachęca Komisję do przedstawienia roli strategii dotyczących makroregionów w sposób bardziej szczegółowy we wnioskach dotyczących przyszłych ustaleń w dziedzinie współpracy terytorialnej;
33. 23. zwraca uwagę, że silniejszy terytorialny wymiar strategii, uwzględniający specyfikę regionów europejskich o różnych poziomach rozwoju, wraz z bezpośrednim zaangażowaniem regionalnych i lokalnych władz oraz partnerów, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie funduszy strukturalnych, w planowanie i realizację odpowiednich programów, spowoduje większe poczucie odpowiedzialności za osiągnięcie jej celów na wszystkich szczeblach oraz zapewni większą świadomość celów i rezultatów na najniższych szczeblach; ponadto uważa, że regiony należy stale wspierać poprzez opracowywanie innowacyjnych instrumentów finansowych, tak aby ich rola w osiąganiu celów strategii lizbońskiej została utrzymana;
34. podkreśla znaczenie znajomości aspektów terytorialnych, zarówno w skali lokalnej, jak i regionalnej, dla celów strategii „UE 2020”; w tym celu za konieczne uznaje zapewnienie łącznych statystyk oraz zdolności do odczytywania wskaźników, zarówno na szczeblu lokalnym, jak i regionalnym;
35. zwraca uwagę na kluczową rolę miast w realizacji celów strategii „UE 2020”; wzywa do uwzględnienia ich doświadczenia i wkładu przy realizacji priorytetów strategii „UE 2020”, co dotyczy zwłaszcza zmian klimatycznych, integracji społecznej, zmian demograficznych oraz inwestycji w zrównoważony rozwój gospodarczy, energię, transport, gospodarkę wodną, opiekę zdrowotną, bezpieczeństwo publiczne itp.; zgadza się ze wstępnymi konkluzjami Rady, w których zauważa ona, że należy zaangażować regiony w przyszłą strategię na rzecz wzrostu i zatrudnienia; sugeruje, że skoro wszelkie strategie w tej dziedzinie mają być realizowane we współpracy regionami i miastami, Komisja i Rada powinny uwzględnić wskazówki Komitetu Regionów w sprawie strategii „UE 2020”;
36. oczekuje, że Komisja przedstawi konkretne propozycje dotyczące stworzenia efektu synergii między polityką spójności a obecnymi strategiami polityki sektorowej zgodnie z podejściem zintegrowanym; zaleca racjonalizację celów, instrumentów i procedur administracyjnych stosowanych w przypadku programów oraz uzgodnienie czasu trwania programów realizowanych w ramach tych strategii;
37. uważa jednak, że Unia powinna kontynuować stosowanie Funduszu Spójności i funduszy strukturalnych jako głównych mechanizmów finansowania, ponieważ mają one ugruntowane i operacyjne metody realizacji; jest zdania, że tworzenie nowych odrębnych funduszy tematycznych służących realizacji celów strategii „UE 2020” jest zbędne, i uważa, że cele te należy w zamian za to włączyć do polityki spójności i rozwoju wsi;
38. zaleca przyjęcie uproszczonego podejścia do wykorzystywania funduszy strukturalnych w przyszłych ramach regulacyjnych; podkreśla, że harmonizacja przepisów i procedur, a także uwzględnienie modeli najlepszych praktyk może spowodować uproszczenie systemów realizacji i zachęcić potencjalnych beneficjentów do uczestnictwa w programach współfinansowanych ze środków UE;
39. zaleca Komisji dokonanie rocznego przeglądu priorytetów strategii „UE 2020” na podstawie wyników uzyskanych z jej realizacji oraz z uwzględnieniem wszelkich zmian warunków, które były początkowo przewidywane, oraz określania nowych priorytetów jako blisko związanych z trwałymi zmianami na szczeblu lokalnym, regionalnym i globalnym;
40. apeluje do Komisji o jak najszybsze przedstawienie Parlamentowi zorganizowanego programu prac służących realizacji przedmiotowej strategii oraz, w przyszłości, o przedstawienie jasnych ocen realizacji; ponadto apeluje o sporządzenie dokumentu roboczego wyraźnie określającego relacje pomiędzy strategią a polityką spójności;
41. jest zdania, że Komitet Regionów powinien nadal monitorować postępy na gruncie przyszłej strategii „UE 2020” za pomocą swojej platformy służącej monitorowaniu procesu lizbońskiego; jest również zdania, że powinno się wymagać od państw członkowskich składania w zorganizowany sposób rocznych sprawozdań z poczynionych postępów;
42. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.
UZASADNIENIE
Ocena obecnego systemu
Zarówno w strategii lizbońskiej, jak i w polityce spójności innowacje w ich szerszym znaczeniu zostały określone jako główne narzędzie służące wspieraniu rozwoju terytorium europejskiego i wzmocnieniu jego zdolności konkurencyjnych w obliczu wyzwań, których źródłem jest zglobalizowany świat. W związku z tym innowacje zostały uznane za główny element obu z nich, a ich strategiczne znaczenie zostało podkreślone bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.
Strategiczne wytyczne Wspólnoty na lata 2007–2013 określiły dla państw UE‑15 oficjalny wymóg (a dla państw UE-12 – zalecenie), zgodnie z którym na osiągnięcie celów lizbońskich trzeba przeznaczyć co najmniej 60% środków przyznanych na programy w regionach objętych celem „Konwergencja” oraz 75% w regionach objętych celem „Konkurencyjność i zatrudnienie”.
Faktycznie już w latach 2000–2006, gdy nie funkcjonował oficjalny wymóg przeznaczania określonej kwoty środków, inwestycje w badania naukowe i innowacje wyniosły od 5,5% do 7,4% wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych (10,2 mld EUR ogółem).
W dotychczasowych ocenach ex post zwrócono uwagę, że wykorzystanie programów regionalnych do osiągnięcia celów lizbońskich było bardziej widoczne w stosunkowo lepiej prosperujących regionach, a bardziej ograniczone w regionach najmniej rozwiniętych, w których programy koncentrowały się na podstawowej infrastrukturze.
Oczywiście nie można zastosować uniwersalnej strategii we wszystkich obszarach; przeciwnie – na skuteczność realizowanych działań znaczny wpływ miała specyfika różnych regionów – ich aspekty terytorialne. Zaangażowanie władz regionalnych i lokalnych w opracowywanie programów, oprócz ich realizacji, staje się zatem kwestią zasadniczą, ponieważ są one podmiotami, które najlepiej znają potrzeby danych obszarów.
Z analizy środków przyznanych na programy na lata 2007–2013 wynika, że wysokość przeznaczonych środków nieznacznie przekroczyła ustalone progi. W szczególności w przypadku celu „Konwergencja” 65% funduszy przeznaczono na priorytety związane ze strategią lizbońską, a w przypadku regionów objętych celem „Konkurencyjność” odsetek ten wyniósł 82%. Odsetki te, które stanowią o łącznej kwocie przyznanych środków wynoszącej około 228 mld EUR w okresie siedmioletnim, dotyczą UE-27, co pokazuje, że także państwa UE-12 poważnie potraktowały praktykę przeznaczania środków.
Zgodnie z przewidywaniami przyznane kwoty środków są znacznie zróżnicowane w przypadku poszczególnych państw członkowskich i celów. W szczególności w regionach objętych celem „Konkurencyjność” planowanie jest zdecydowanie ukierunkowane na cele lizbońskie i koncentruje się na innowacjach, wiedzy i technologii, natomiast w programach dotyczących celu „Konwergencja” uprzywilejowane są priorytety związane z zatrudnieniem, co pokazuje, że reforma systemu edukacji i szkolenia jest w tym przypadku uznawana za niezbędny element warunkujący rozwój.
Pierwsze sprawozdanie strategiczne, w którym dokonano analizy osiągniętych przez państwa członkowskie wyników realizacji tych priorytetów za pomocą wydatków w pierwszych 18 miesiącach realizacji programu, zostanie przyjęte przez Komisję najpóźniej dnia 1 kwietnia 2010 r.
W rzeczywistości należy gruntownie przeanalizować, w jakim stopniu działania te zostały odzwierciedlone w faktycznych wydatkach na poziomie projektów. Niestety, ze względu na opóźnienie w rozpoczęciu realizacji programów i wynikający z niego brak danych dotyczących wydatków, na tym etapie nie można zweryfikować tej zależności.
Sprawozdanie strategiczne Komisji, pomimo że dotyczy ograniczonego okresu, będzie zatem pod tym względem kluczowym dokumentem, na podstawie którego przeprowadzona zostanie debata międzyinstytucjonalna na wysokim szczeblu zmierzająca do oceny poziomu i rodzaju wkładu funduszy strukturalnych w realizację celów lizbońskich oraz do utorowania drogi do poważnego rozważenia przez instytucje UE i instytucje krajowe, zainteresowane podmioty regionalne i społeczeństwo obywatelskie kształtu i zawartości strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia po 2010 r., czyli tzw. strategii „UE 2020”.
Kwestią jeszcze istotniejszą jest możliwość dokonania długoterminowej oceny tego, jaki faktyczny wpływ na państwa członkowskie i regiony miały inwestycje związane ze strategią lizbońską dokonane w ramach funduszy strukturalnych. Wszelkie dyskusje na temat przyszłości będą nieskuteczne, jeżeli nie będą znane wyniki tej oceny.
Chociaż dane te nie są jeszcze dostępne, ponieważ realizacja programów znajduje się na początkowym etapie, istotne jest, aby utorować drogę i uwrażliwić Komisję na pilną potrzebę opracowania instrumentów umożliwiających taką analizę, tj. opracowania jednolitych wskaźników, które można by agregować i porównywać w odniesieniu do poszczególnych programów i państw członkowskich przez cały okres w celu weryfikacji skutków i w celu dokonania niezbędnych korekt.
Rola polityki spójności w strategii „UE 2020”
Kształtowanie przyszłości zakłada analizę przeszłości z myślą o maksymalizacji osiągniętych wyników, wykorzystaniu doświadczeń i uniknięciu starych błędów. Przy tworzeniu nowej strategii „UE 2020”, która ma na celu sprostanie wyzwaniom następnych dziesięciu lat, potrzebne jest zatem gruntowne rozważenie powiązań między polityką spójności a strategią lizbońską.
Polityka spójności może faktycznie z większym powodzeniem niż inne strategie polityczne spowodować mobilizację inwestycji na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia; okazało się również, że jeżeli prawidłowo stosowana jest zasada partnerstwa, a w realizacji priorytetów główną rolę pełnią podmioty regionalne i lokalne, rozwija się większe poczucie odpowiedzialności za osiąganie celów i za rezultaty strategii politycznych.
We wniosku Komisji dotyczącym strategii „UE 2020” politykę spójności uznano za najważniejszą politykę służącą realizacji celów tej strategii.
Wydaje się jednak, że w większym stopniu uznano ją za źródło stabilnego finansowania niż za główny punkt odniesienia ze względu na zastosowanie takich zasad jak partnerstwo, podejście zintegrowane, wieloszczeblowe sprawowanie rządów, a także z powodu jej zdolności do mobilizacji podmiotów regionalnych i lokalnych. Jeżeli zasady te, stanowiące istotny wkład polityki spójności w pomyślną realizację strategii „UE 2020”, nie zostaną należycie w niej uwzględnione, zagrożona może być pomyślna realizacja samej strategii.
W sprawozdaniu przedstawiono konkretne zalecenia, aby zapewnić należyte uwzględnienie tych powiązań:
· Priorytety określone w strategii „UE 2020” powinny zostać ściśle uzgodnione z priorytetami przyszłej polityki spójności – potrzebna jest większa koncentracja na podstawowych priorytetach i zwiększeniu ich komplementarności, a jednocześnie należy zapewnić niezbędną elastyczność w celu uwzględnienia specyfiki regionalnej.
· Należy stworzyć efekt synergii między narodowymi strategicznymi ramami odniesienia a krajowymi programami reform oraz lepiej wykorzystać jego potencjał, także poprzez lepszą koordynację administracyjną na szczeblu UE oraz szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, w celu usprawnienia zarządzania.
· Cele strategii „UE 2020” muszą zostać określone na szczeblu wspólnotowym, lecz w ich osiąganiu i dostosowaniu do polityk krajowych powinny w przyszłości brać większy udział władze szczebla niższego niż krajowy. Jednym z jak dotąd dostrzeżonych ograniczeń strategii lizbońskiej jest słaby system wieloszczeblowego sprawowania rządów i niedostateczne zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych w osiąganie jej celów, pomimo że 2/3 inwestycji sektora publicznego jest dokonywanych na szczeblu regionalnym i lokalnym i to na tym szczeblu często skoncentrowane są istotne kompetencje w zakresie realizacji polityki. Uwzględnienie wymiaru regionalnego w przyszłej strategii jest również konieczne ze względu na zastosowanie nowych postanowień traktatu lizbońskiego, który uznaje regionalny i lokalny wymiar zasady pomocniczości. Podejście oddolne będzie mogło zapewnić faktyczne poczucie odpowiedzialności za realizację strategii i jej trwałość w perspektywie długoterminowej. Wieloszczeblowe sprawowanie rządów trzeba traktować nie tylko z uwzględnieniem jego wymiaru wertykalnego, lecz również horyzontalnego, co pozwoli na rozwój stosunków pomiędzy podmiotami gospodarczymi i społecznymi na tym samym szczeblu.
· Przy realizacji przyszłej strategii należy w pełni stosować zasadę partnerstwa. Taka zmiana podejścia miałaby zaletę polegająca na zapewnieniu lepszego informowania społeczeństwa obywatelskiego o celach i rezultatach strategii, jako że obecny brak informacji na ten temat okazuje się jedną z największych słabości strategii lizbońskiej.
· Chociaż spójność terytorialna została traktatem lizbońskim uznana za cel Wspólnoty, we wniosku Komisji w zbyt małym stopniu odniesiono się do wymiaru terytorialnego, co może spowodować ryzyko sektoryzacji polityki. Przeciwnie – rzeczywiste wyniki przyniesie jedynie podejście zintegrowane, oparte na włączeniu wymiaru regionalnego do strategii. W szczególności w przyszłości należy zwiększyć efekt synergii pomiędzy instrumentami UE wspierającymi innowacje (fundusze strukturalne, program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji, 7. program ramowy) i zadbać o wzajemną zgodność wieloletnich okresów programowania w przypadku tych instrumentów.
· Należy w pełni wykorzystać potencjał instrumentów inżynierii finansowej, zwłaszcza instrumentów JEREMIE i JESSICA, w celu zapewnienia lepszego wsparcia potencjału przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP; w szczególności należy uprościć zasady dostępu do funduszy przyznanych za pomocą tych instrumentów finansowych i zasady zarządzania nimi w celu stworzenia bodźca do ich wykorzystywania przez zainteresowanych beneficjentów.
· Należy zapewnić odpowiednie finansowanie polityki spójności, która winna obejmować całe terytorium Unii Europejskiej, aby umożliwić skuteczne wsparcie realizacji nowej strategii.
· Należy uprościć przyszłe ramy regulacyjne polityki spójności, aby obniżyć obecny poziom błędów i ułatwić uczestnictwo w projektach, zwłaszcza w przypadku partnerów prywatnych.
WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI
|
Data przyjęcia |
27.4.2010 |
|
|
|
||
|
Wynik głosowania końcowego |
+: –: 0: |
40 1 1 |
||||
|
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego |
François Alfonsi, Luís Paulo Alves, Charalampos Angourakis, Jean-Paul Besset, Victor Boştinaru, Zuzana Brzobohatá, John Bufton, Alain Cadec, Salvatore Caronna, Ricardo Cortés Lastra, Tamás Deutsch, Rosa Estaràs Ferragut, Danuta Maria Hübner, Filiz Hakaeva Hyusmenova, Seán Kelly, Evgeni Kirilov, Constanze Angela Krehl, Petru Constantin Luhan, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska, Ramona Nicole Mănescu, Riikka Manner, Iosif Matula, Erminia Mazzoni, Lambert van Nistelrooij, Jan Olbrycht, Wojciech Michał Olejniczak, Markus Pieper, Monika Smolková, Georgios Stavrakakis, Nuno Teixeira, Michael Theurer, Michail Tremopoulos, Viktor Uspaskich, Oldřich Vlasák, Kerstin Westphal, Hermann Winkler, Joachim Zeller |
|||||
|
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego |
Vasilica Viorica Dăncilă, Ivars Godmanis, Catherine Grèze, Veronica Lope Fontagné, Marie-Thérèse Sanchez-Schmid |
|||||