SPRAWOZDANIE w sprawie komunikatu Komisji pt. „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”

6.7.2010 - (2009/2151(INI))

Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Sprawozdawca: João Ferreira

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie komunikatu Komisji pt. „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”

(2009/2151(INI))

Parlament Europejski,

- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 23 lutego 2009 r. pt. „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”[1] oraz odnoszącą się do niego ocenę wpływu[2], a także dokument roboczy Komisji z dnia 14 grudnia 2007 r. w sprawie doskonalenia europejskich systemów wczesnego ostrzegania[3],

- uwzględniając swoje rezolucje: z dnia 16 września 2009 r. w sprawie pożarów lasów w lecie 2009 r.[4], z dnia 4 września 2007 r. w sprawie klęsk żywiołowych[5], z dnia 7 września 2006 r. sprawie pożarów lasów oraz powodzi[6], z dnia 5 września 2002 r. w sprawie powodzi w Europie[7], z dnia 14 kwietnia 2005 r. w sprawie suszy w Portugalii[8], z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie suszy w Hiszpanii[9], z dnia 8 września 2005 r. w sprawie katastrof naturalnych (pożarów i powodzi) w Europie[10], z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie klęsk żywiołowych (pożarów, susz i powodzi) – aspekty związane z rolnictwem[11], aspekty związane z rozwojem regionalnym[12] i aspekty związane z ochroną środowiska naturalnego[13], z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie poważnej klęski żywiołowej w autonomicznym regionie Madery i skutków huraganu Xynthia w Europie[14] oraz swoją rezolucję legislacyjną z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Fundusz Solidarności Unii Europejskiej[15],

- uwzględniając konkluzje Rady z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie poprawienia zdolności Unii do reagowania na wystąpienie katastrof[16] oraz ust. 12–15 konkluzji prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Brukseli w dniach 15–16 czerwca 2006 r. w sprawie zdolności reagowania Unii na sytuacje nadzwyczajne, kryzysowe i katastrofy[17],

- uwzględniając decyzję Rady 2007/162/WE,Euratom z dnia 5 marca 2007 r. ustanawiającą Instrument Finansowy Ochrony Ludności[18],

- uwzględniając dyrektywę Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (dyrektywa Seveso II)[19],

- uwzględniając dyrektywę 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (dyrektywa w sprawie powodzi)[20],

- uwzględniając dyrektywę Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne 85/337/EWG (dyrektywa OOŚ)[21],

- uwzględniając ramy działań na lata 2005–2015: „Podnoszenie odporności państw i wspólnot na klęski”, przyjęte w dniu 22 stycznia 2005 r. w Kobe (prefektura Hyōgo)[22],

- uwzględniając Konwencję o różnorodności biologicznej przyjętą w dniu 5 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro,

- uwzględniając artykuł 196 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

- uwzględniając art. 48 Regulaminu,

- uwzględniając sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności oraz opinie Komisji Rozwoju Regionalnego, Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (A7‑0227/2010),

A.  mając na uwadze, że zapobieganie powinno być coraz ważniejszym etapem zarządzania kryzysowego i nabierać coraz większego znaczenia społecznego,

B.   mając na uwadze, że klęski żywiołowe zagrażają ekosystemom i różnorodności biologicznej, odbijają się na trwałym rozwoju oraz negatywnie wpływają na spójność społeczną,

C.  mając na uwadze, że takie czynniki, jak intensywne użytkowanie gruntów, chaotyczny rozwój przemysłu i miast, wyludnianie się wsi, pustynnienie i większa częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych zwiększają podatność państw członkowskich, a zwłaszcza regionów objętych celem konwergencji na klęski żywiołowe i na katastrofy spowodowane przez człowieka,

D.  mając na uwadze, że zmiany klimatu są przyczyną coraz częstszych klęsk żywiołowych (powodzi, poważnych susz i pożarów), przynoszących ofiary śmiertelne oraz poważne szkody środowiskowe, gospodarcze i społeczne,

E.   mając na uwadze, że klęski mają zazwyczaj wiele przyczyn, nie zawsze można je przypisać wyłącznie ekstremalnym zjawiskom pogodowym, a często powstają raczej na skutek niewłaściwego stosunku człowieka do środowiska,

F.   mając na uwadze, że katastrofy mogą być wywołane przez awarie technologiczne i przemysłowe, które mogą pociągać za sobą uwolnienie niebezpiecznych czynników chemicznych, biologicznych, radiologicznych lub jądrowych, przynoszących poważne konsekwencje dla zdrowia, upraw, infrastruktury lub żywego inwentarza,

G.  mając na uwadze, że niejednokrotnie można było w znacznej mierze zapobiec szkodom powstałym w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka; mając ponadto na uwadze, że polityka UE musi zapewniać organom krajowym, regionalnym i lokalnym spójne bodźce do opracowywania, finansowania i wdrażania skuteczniejszej polityki zapobiegania i ochrony,

H.  mając na uwadze, że kompleksowe, dynamiczne, rozsądne i konsekwentne podejście do zapobiegania klęskom i katastrofom powinno obejmować różne szczeble współpracy między organami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi, a także angażować inne podmioty związane, a tym samym również obeznane z określonym terenem,

I.    mając na uwadze, że istniejące środki zapobiegania klęskom i katastrofom okazały się niewystarczające, a wcześniejsze propozycje Parlamentu Europejskiego nie zostały jeszcze w pełni wdrożone, co utrudniło realizację skonsolidowanej strategii zapobiegania klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka na szczeblu UE,

J.    mając na uwadze, że długotrwała susza i pożary dodatkowo przyspieszają proces pustynnienia, zwłaszcza na południu Europy, dotykając przede wszystkim śródziemnomorskie kompleksy leśne i rozległe obszary obsadzane jednym gatunkiem drzew niewystępującym naturalnie w danym regionie, szczególnie podatnym na pożary, co stanowi zagrożenie dla życia mieszkańców i wpływa na jakość życia w danych regionach,

K.  mając na uwadze, że do podstawowych elementów zapobiegania klęskom i katastrofom należy: zrównoważone planowanie przestrzenne i użytkowanie gruntów, rozwój gospodarczy i społeczny przebiegający w harmonii z naturą, poszanowanie energii, zasobów naturalnych i środowiska, podnoszenie spójności wewnątrz UE, przeciwdziałanie wyludnianiu się wsi, pustynnieniu i erozji gleb oraz utrzymywanie zrównoważonej pod względem środowiskowym działalności rolniczej,

L.   mając na uwadze, że lasy odgrywają kluczową rolę w ochronie środowiska, sprzyjając zachowaniu równowagi w obiegu węgla i wody,

1.  zauważa, że klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka mogą mieć bardzo poważne konsekwencje dla rozwoju gospodarczo-społecznego regionów i państw członkowskich; zaznacza, że głównym celem zapobiegania klęskom i katastrofom jest ochrona życia ludzkiego, bezpieczeństwa i nienaruszalności cielesnej, podstawowych praw człowieka, a także środowiska naturalnego, infrastruktury gospodarczej i społecznej, w tym podstawowego wyposażenia, budynków mieszkalnych, systemów komunikacji, transportu i dziedzictwa kulturowego;

2.  podkreśla, że podejście zakładające działanie z wyprzedzeniem jest skuteczniejsze i tańsze od podejścia opartego jedynie na reagowaniu na klęski i katastrofy; uważa, że znajomość lokalnego kontekstu geograficznego, gospodarczego i społecznego ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka;

3.  z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do zapewnienia spójniejszego uwzględniania w polityce i programach UE kwestii dotyczących zapobiegania klęskom i katastrofom, a także podkreśla potrzebę kompleksowego podejścia do zapobiegania klęskom i katastrofom; przypomina, że uwzględnić należy wszelkiego rodzaju klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka, spośród których wymienić można między innymi następujące zagrożenia[23]: powodzie, burze, susze, fale tsunami, trzęsienia ziemi, pożary lasów, ekstremalne temperatury, wybuchy wulkanów, lawiny, osunięcia gruntu, awarie technologiczne i przemysłowe, erozja gleby, skażenie podglebia i wód gruntowych, zanieczyszczenie mórz, jezior i rzek;

4.  wzywa Komisję, by zachęcała państwa członkowskie do wymiany najlepszych praktyk w zapobieganiu katastrofom spowodowanym przez człowieka, i wzywa państwa członkowskie do zapewnienia w organach regionalnych szkoleń z zakresu zarządzania kryzysowego;

5.  uważa, że ze względu na rozmiary lub potencjalnie transgraniczny charakter klęsk i katastrof właściwe i niezbędne jest zacieśnienie współpracy na szczeblu regionalnym i na szczeblu UE w oparciu o komplementarność działań, rozpowszechnianie najlepszych praktyk oraz zasadę solidarności między państwami członkowskimi;

6.  odnotowuje propozycję utworzenia sieci przedstawicieli poszczególnych właściwych organów krajowych ze wszystkich państw członkowskich; podkreśla, że sieć taka powinna działać w ramach współpracy między krajowymi, regionalnymi i lokalnymi organami ds. zarządzania kryzysowego, planowania przestrzennego oraz tworzenia map ryzyka i zarządzania nim; podkreśla rolę takiej sieci w wymianie doświadczeń i środków zapobiegania oraz w opracowaniu wspólnej metodologii i minimalnych wymogów tworzenia map ryzyka i zagrożeń na szczeblu UE; apeluje, by do sieci włączono przedstawicieli sektora rolnictwa oraz by rozważono wysłuchanie przedstawicieli UNEP oraz organizacji społecznych i pozarządowych działających w omawianym obszarze oraz innych podmiotów związanych, a tym samym obeznanych z danym terenem;

7.  uważa, że zasadnicze znaczenie ma współpraca w zakresie upowszechniania informacji i doświadczeń oraz rozwiązań technicznych i naukowych, jak również koordynacja strategii rozwoju zdolności interwencyjnych;

8.  wzywa regiony do wykorzystywania istniejących sieci koordynacji terytorialnej i transgranicznej w celu zacieśnienia współpracy skoncentrowanej w większym stopniu na zapobieganiu klęskom i katastrofom; uważa, że struktury współpracy transgranicznej, na przykład makroregiony, współpracujące z myślą o realizacji konkretnych działań, mogą stać się skutecznymi platformami współpracy w dziedzinie zapobiegania klęskom i katastrofom; opowiada się za wykorzystaniem cennego doświadczenia zgromadzonego w tej dziedzinie w projektach zrealizowanych w przeszłości w ramach wspólnotowej inicjatywy INTERREG;

9.  uważa, że prawdziwe postępy w zapobieganiu klęskom i katastrofom można uzyskać dzięki skoordynowanym działaniom i strategiom państw członkowskich oraz poszczególnych sektorów i podmiotów zaangażowanych w cykl zarządzania kryzysowego; podkreśla rolę, jaką w strategiach tych może odgrywać wolontariat, i wzywa państwa członkowskie do zacieśniania współpracy w tej dziedzinie na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; proponuje, by w kontekście Europejskiego Roku Wolontariatu (2011) ocenić możliwość zorganizowania współpracy wolontariuszy na szczeblu państw członkowskich z myślą o zapobieganiu klęskom i katastrofom;

10. apeluje, by państwa członkowskie, kraje sąsiadujące z UE i kraje rozwijające się współpracowały między sobą w transgranicznych projektach służących wymianie najlepszych praktyk oraz upowszechnianiu wiedzy praktycznej, za pośrednictwem programów polityki sąsiedztwa UE oraz programów na rzecz rozwoju;

11. podkreśla, że w niesieniu pomocy należy uwzględniać zasadę niedyskryminacji; zwraca uwagę, że pomocy należy udzielać stosownie do potrzeb, bez dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, opinie polityczne lub światopogląd, narodowość lub pochodzenie społeczne, stan posiadania, urodzenie czy inne elementy statusu odbiorców pomocy;

12. zaznacza, że problemy ekologiczne, spowodowane i zaostrzone przez zmiany klimatu, są obecnie przyczyną nasilenia wymuszonych migracji, w związku z czym chce podkreślić coraz silniejszy związek między osobami ubiegającymi się o azyl a obszarami, na których pogarsza się sytuacja ekologiczna; wzywa do lepszej ochrony „uchodźców klimatycznych” i do przenoszenia ich w nowe miejsca osiedlenia;

13. podkreśla, że skutki klęsk żywiołowych najbardziej odczuwają regiony i wspólnoty lokalne oraz że, ogólnie rzecz biorąc, ani ich zasoby materialne i ludzkie, ani ich wiedza specjalistyczna i zasoby finansowe nie wystarczają, by poradzić sobie z tymi klęskami przy zastosowaniu wyłącznie krajowego lub regionalnego podejścia, gdyż klęski te wymagają skutecznej reakcji na szczeblu europejskim w oparciu o zasadę solidarności;

14. podkreśla znaczenie zmniejszania nierówności występujących między regionami i państwami członkowskimi w zakresie zdolności ochrony mieszkańców i mienia, w tym dziedzictwa kulturowego, poprzez wspieranie ich wysiłków na rzecz doskonalenia zapobiegania, zwłaszcza w regionach i państwach członkowskich szczególnie podatnych na ryzyko klęsk i katastrof; nalega, by szczególną uwagę zwrócić na regiony Europy najbardziej odizolowane, najsłabiej zaludnione, górskie i przygraniczne, a także na regiony europejskie znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji gospodarczej;

15. podkreśla konieczność uznania i należytego uwzględnienia przyrodniczych cech charakterystycznych i ograniczeń regionów odizolowanych, górskich, o niskiej gęstości zaludnienia, wyludniających się, jak również regionów oddalonych i najbardziej oddalonych, wysp i regionów, których sytuację pogarszają warunki przyrodnicze, a także regionów stojących wobec zagrożeń wielorakich; podkreśla, że regiony te napotykają dodatkowe trudności w przeciwdziałaniu klęskom i katastrofom; wzywa do zwrócenia na te regiony szczególnej uwagi w poszczególnych dostępnych instrumentach finansowych oraz do uelastycznienia warunków przekazywania tym regionom środków z Funduszu Solidarności;

16. podkreśla konieczność dokonania przeglądu rozporządzenia w sprawie Funduszu Solidarności w celu dostosowania kryteriów kwalifikowalności do specyfiki poszczególnych regionów i różnego rodzaju klęsk i katastrof, w tym klęsk następujących stopniowo, np. susz, ze szczególnym uwzględnieniem sektorów produkcyjnych, obszarów najbardziej podatnych na zagrożenia i poszkodowanych mieszkańców, z myślą o umożliwieniu elastyczniejszego i szybszego przyznawania środków; uważa, że działania kwalifikujące się do wsparcia, wymienione w art. 4 rozporządzenia w sprawie Funduszu Solidarności Unii Europejskiej (FSUE), są zbyt ograniczone; jest zdania, że przy ustalaniu progów kwalifikowalności należy bezwzględnie uwzględniać wymiar regionalny, gdyż w przeciwnym razie regiony dotknięte bardzo poważnymi klęskami i katastrofami mogą zostać wykluczone, ponieważ próg ustalony dla danego państwa członkowskiego jako całości nie został osiągnięty;

17. podkreśla konieczność utworzenia właściwych finansowych ram zapobiegania klęskom i katastrofom, obejmujących odpowiednie środki finansowe na zapobieganie i przeciwdziałanie klęskom i katastrofom, umacniających i łączących takie istniejące instrumenty, jak polityka spójności, polityka rozwoju obszarów wiejskich, polityka regionalna, Fundusz Solidarności, siódmy program ramowy i programy Life+; w związku z tym zwraca się o uwzględnienie zapobiegania w perspektywie finansowej na lata 2014–2020; wzywa Komisję Europejską, by oceniła możliwość zaproponowania bardziej systematycznego dzielenia się dostępnymi zasobami w celu zwiększenia skuteczności mechanizmów zapobiegania w całej UE;

18. apeluje do Komisji o dopilnowanie, by obecna presja budżetowa wynikająca z kryzysu nie doprowadziła do ograniczenia środków przeznaczonych na bieżącą politykę zapobiegania klęskom i katastrofom, oraz o dokonanie – w ramach trwającego obecnie przeglądu budżetu – oceny wszelkich luk w dziedzinie zapobiegania i o upewnienie się, czy dostępne instrumenty obejmują wszystkie rodzaje klęsk i katastrof;

19. podkreśla, że istotnym narzędziem zapobiegania klęskom żywiołowym jest polityka spójności; uważa, że należy zapewnić możliwość elastycznego i skoordynowanego funkcjonowania poszczególnych funduszy i instrumentów, aby poprawić funkcjonowanie i zwiększyć skuteczność tej polityki; podkreśla, że zapobieganie zagrożeniom musi również być dostosowane do innych obszarów polityki zapobiegania, by zapobiec rozproszeniu działań oraz zwiększyć ich skuteczność i wartość dodaną;

20. potwierdza potrzebę sprawdzania, czy fundusze UE są właściwie wykorzystywane, oraz ewentualnego zwrotu wszelkich niewłaściwie wykorzystanych środków;

21. podkreśla, że zapobieganie klęskom i katastrofom należy przede wszystkim do obowiązków państw członkowskich i że w tym obszarze nadal należy uwzględniać zasadę pomocniczości;

22. wzywa państwa członkowskie odpowiedzialne za użytkowanie gruntów, by wprowadziły kryteria i przepisy mające na celu zapobieganie klęskom na obszarach zagrożonych powodziami oraz osunięciami ziemi i innymi zagrożeniami geologicznymi, przy uwzględnieniu problemów wynikających z masowego wylesiania, a także mające na celu zapobieganie zabudowywaniu tych obszarów;

23. zachęca państwa członkowskie do dokonania oceny możliwości szerszego włączania zapobiegania klęskom i katastrofom do krajowego operacyjnego programowania finansowania UE, a także do krajowych, regionalnych i lokalnych programów operacyjnych; uważa, że wszystkie podmioty publiczne zaangażowane w ochronę środowiska powinny być włączane w ten proces i aktywnie w nim uczestniczyć; apeluje do Komisji o poparcie potrzeby przeredagowania programów operacyjnych opracowanych przez państwa członkowskie w tej dziedzinie; z myślą o wymianie doświadczeń zwraca się do Komisji, by zachęcała państwa członkowskie do przekazania szczegółowych informacji o opracowanych przez nie operacyjnych programach reagowania na klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka;

24. uważa, że szczególnym wsparciem UE dla państw członkowskich należy objąć między innymi następujące środki zapobiegania:

a) opracowanie i przegląd przepisów dotyczących bezpieczeństwa budowli i użytkowania gruntów;

b) działania zmierzające do naprawy sytuacji sprzyjających powstaniu zagrożenia: przywracanie naturalnego charakteru korytom rzek, odtwarzanie i ochrona dorzeczy, terenów podmokłych i związanych z nimi ekosystemów, monitorowanie erozji i powstawania osadów w ciekach wodnych, zwiększanie przepustowości mostów i dróg wodnych, oczyszczanie i ponowne zagospodarowywanie lasów, ponowne zalesianie, a także ochrona i obrona wybrzeży;

c) ochrona i reorganizacja – przy udziale mieszkańców – obszarów zamieszkałych, zwłaszcza miejskich, szczególnie narażonych na określone rodzaje klęsk i katastrof;

d) utrzymanie i kontrola bezpieczeństwa najważniejszych elementów istniejącej infrastruktury, ze szczególnym uwzględnieniem zapór, ropociągów, mostów drogowych i kolejowych, infrastruktury energetycznej, wodociągów, kanalizacji, systemów komunikacji i telekomunikacji;

e) podtrzymywanie działalności rolniczej na obszarach wyludniających się i podatnych na ryzyko wystąpienia klęsk żywiołowych, sprzyjanie ponownemu podejmowaniu działalności przez człowieka poprzez tworzenie infrastruktury umożliwiającej mieszkańcom takich obszarów pozostanie na danym terenie;

25. wzywa Komisję do wspierania państw członkowskich w prowadzeniu kampanii podnoszenia świadomości z zakresu zapobiegania oraz w przyjmowaniu najlepszych praktyk, upowszechnianiu istotnych aktualnych informacji i szkoleniu ludności w zakresie stwierdzonego ryzyka i postępowania na wypadek klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka, z wykorzystaniem kanałów łatwo dostępnych wszystkim obywatelom; apeluje, by w programach szkoleniowych dla mieszkańców szczególną uwagę zwrócono na młodzież, począwszy od młodzieży w wieku szkolnym, oraz na wspólnoty wiejskie; w związku z podnoszeniem świadomości społecznej podkreśla również rolę wspólnego europejskiego numeru alarmowego (112) oraz konieczność upowszechniania jego znajomości;

26. przypomina, że elementem klęsk żywiołowych jest często woda, nie tylko w przypadku powodzi (niejednokrotnie związanych z niewłaściwym planowaniem), mrozu, gradu i skażenia dorzeczy, ale także w przypadku niedoborów wody, które mogą wywoływać istotne zmiany, np. pustynnienie dużych obszarów południowej i południowo-wschodniej Europy;

27. podkreśla, że w ubiegłych latach długotrwałe susze sprzyjały wzrostowi liczby pożarów lasów w Europie, a jednocześnie w wielu regionach spowodowały nasilenie zjawiska pustynnienia;

28. ze względu na wzajemne powiązania między takimi zjawiskami, jak susze, pożary lasów i pustynnienie, zwraca się do Komisji o przedstawienie – na wzór dyrektywy w sprawie powodzi – wniosku w sprawie dyrektywy mającej wesprzeć przyjęcie polityki UE w sprawie niedoboru wody, susz i dostosowania do zmian klimatu; w związku z tym ponownie przypomina również o znaczeniu utworzenia europejskiego obserwatorium susz, którego zadaniem byłoby prowadzenie badań nad skutkami susz oraz ich łagodzenie i monitorowanie;

29. ponownie wzywa Komisję, by wspierała uruchomienie europejskiego obserwatorium susz i pustynnienia, odpowiedzialnego za badanie skutków susz i pustynnienia, ich łagodzenie i monitorowanie w celu usprawnienia procesu podejmowania decyzji strategicznych oraz lepszej koordynacji działań państw członkowskich; uważa, że należy uwzględnić wzajemne powiązania między suszami, pożarami lasów, pustynnieniem i dostosowaniem do zmian klimatu oraz ustalić poważne, oparte na zasadzie solidarności cele w kontekście polityki zapobiegania ryzyku suszy i zarządzania nim;

30. zagrożenie pożarami lasów powinno być przedmiotem troski wszystkich państw członkowskich ze względu na znaczenie lasów z punktu widzenia produkcji drewna, utrzymania różnorodności biologicznej, zapobiegania powodziom, lawinom i erozji, zarządzania zasobami wód gruntowych i sekwestracji dwutlenku węgla; w związku z tym wzywa Komisję do przedstawienia i wprowadzenia – we współpracy z państwami członkowskimi – wniosków legislacyjnych i inicjatyw w zakresie ochrony lasów i zapobiegania pożarom; uważa, że należy wspierać projekty dotyczące zalesiania i ponownego zalesiania z naciskiem na gatunki rodzime i lasy mieszane, z korzyścią dla różnorodności biologicznej i odporności na pożary, burze i choroby, a także projekty zrównoważonej zbiórki i wykorzystania odpadowej biomasy leśnej, stanowiącej odnawialne źródło energii; uważa, że prawdziwa współpraca w tej dziedzinie powinna obejmować gromadzenie danych, opracowywanie map ryzyka, sporządzanie planów zarządzania ryzykiem pożaru, określanie potrzebnych zasobów i zasobów dostępnych w 27 państwach członkowskich, a także koordynowanie działań na różnych szczeblach;

31. ze względu na fakt, że wzniecanie pożarów oraz zwiększanie ich częstotliwości jest przestępstwem wobec środowiska naturalnego, zwraca się do Komisji o przeprowadzenie analizy i przedstawienie Radzie i Parlamentowi Europejskiemu metod stosowania środków przymusu mających zapobiegać zaniedbaniom skutkującym pożarem oraz celowemu podpalaniu;

32. podkreśla znaczenie przekrojowego postrzegania zapobiegania poprzez włączenie go do odpowiednich dziedzin polityki sektorowej w celu wspierania zrównoważonego planowania przestrzennego oraz spójnego rozwoju gospodarczego i społecznego, przebiegającego w harmonii z naturą;

33. uznaje, że niektóre dziedziny polityki sektorowej doprowadziły do zwiększenia ryzyka w niektórych regionach poprzez sprzyjanie opuszczaniu wsi i nadmiernej koncentracji ludności na obszarach miejskich;

34. uważa, że produkcja rolna i leśna jest podatna na zjawiska klimatyczne, takie jak susze, mróz, oblodzenia, grad, pożary lasów, burze, powodzie oraz ulewne deszcze, na zagrożenia sanitarne, takie jak inwazje szkodników, choroby zwierząt, epidemie i epizootie, na zniszczenia spowodowane przez dzikie zwierzęta, a także na skutki działań człowieka, takie jak zmiany klimatu, zanieczyszczenia, kwaśne deszcze oraz niezamierzone i celowe skażenia genetyczne, na osunięcia się ziemi wywołane problemami z dziedziny planowania urbanistycznego i regionalnego, na zagrożenia technologiczne i transportowe, na pustynnienie obszarów górskich i na pożary lasów spowodowane przede wszystkim brakiem należytej ochrony lasów oraz działaniami przestępczymi, a także na zanieczyszczenia rzek w wyniku zrzutów substancji chemicznych z przemysłu, wypłukiwania nawozów oraz nieuwagi osób wchodzących na tereny leśne;

35. wzywa Komisję i państwa członkowskie, by zachęcały do wprowadzania dobrych praktyk rolniczych, które w części państw członkowskich umożliwiły obniżenie przenikania nawozów azotowych o połowę, nie powodując przy tym spadku zbiorów;

36. opowiada się za polityką rolną zrównoważoną pod względem środowiskowym i społecznym, uwzględniającą konieczność wspierania i pobudzania zrównoważonej produkcji rolnej i rozwoju obszarów wiejskich w poszczególnych krajach i regionach, którą uważa za zasadniczy element skutecznego zapobiegania klęskom żywiołowym; apeluje, by skutecznie wzmocniono bodźce do tworzenia miejsc pracy o charakterze rolno-środowiskowym i rolno-wiejskim, zachęcano do osiedlania się na obszarach wiejskich, co stanowi kluczowy czynnik ochrony ekosystemów, przełamywano obecną tendencję do wyludniania się wsi i jej zubożenia oraz presję demograficzną na obszarach miejskich; ponadto podkreśla rolę rolników jako strażników obszarów wiejskich i ubolewa, że komunikat Komisji nie zawiera wystarczającej liczby kluczowych elementów dotyczących sektora rolnego;

37. opowiada się za utworzeniem publicznego europejskiego systemy ubezpieczeń rolniczych; wzywa Komisję do przedstawienia wniosku w sprawie publicznego europejskiego systemu ubezpieczeń w celu lepszego przeciwdziałania zagrożeniom i niestabilności dochodów rolników w związku z klęskami żywiołowymi oraz katastrofami spowodowanymi przez człowieka; podkreśla, że system ten musi być ambitniejszy od obecnego modelu, by uniknąć mnogości różnych systemów ubezpieczeniowych w UE, powodującej ogromne dysproporcje dochodów rolników; uważa, że pilnie potrzebny jest również system minimalnych rekompensat na wypadek klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych działalnością człowieka, dostępny rolnikom we wszystkich państwach członkowskich;

38. wzywa Komisję i państwa członkowskie, by przy obliczaniu dopłat rolno-środowiskowych uwzględniały dodatkowe koszty ponoszone przez rolników w celu zastosowania środków zapobiegania pożarom (np. utrzymanie przecinek, usuwanie uschłych drzew, uprawa ziemi wzdłuż granicy działek itp.) oraz melioracji (oczyszczanie rowów melioracyjnych i kanałów);

39. wskazuje na znaczenie badania wiejskich i miejskich środków dostosowawczych, zważywszy większą częstotliwość i natężenie ekstremalnych zjawisk pogodowych na różnych obszarach geograficznych; uważa, że przewidywalne negatywne skutki zmian klimatu będą stanowić dodatkowe ograniczenie dla działalności rolniczej oraz dla bezpieczeństwa i niezależności żywnościowej; podkreśla konieczność zareagowania na ten fakt i na inne wyzwania związane z dostosowywaniem się do zmian klimatu oraz zmniejszaniem ich negatywnych skutków;

40. podkreśla znaczenie publicznych działań badawczo-rozwojowych w zapobieganiu klęskom i katastrofom oraz w zarządzaniu kryzysowym, a także wzywa do poprawy koordynacji i zacieśnienia współpracy między instytucjami badawczo-rozwojowymi państw członkowskich, zwłaszcza podmiotami, które mają do czynienia z zagrożeniami tego typu; wzywa do doskonalenia systemów wczesnego ostrzegania w państwach członkowskich oraz do tworzenia nowych powiązań i ulepszania powiązań już istniejących między poszczególnymi systemami wczesnego ostrzegania; zaleca Komisji należyte uwzględnienie tych potrzeb i zapewnienie odpowiedniego finansowania;

41. podkreśla potrzebę przygotowania systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich pod względem struktury zasobów ludzkich, dobrych praktyk i świadomości ryzyka, by były one w stanie radzić sobie w sytuacjach kryzysowych;

42. podkreśla znaczenie posiadania kompleksowego zbioru danych i informacji dotyczących ryzyka i kosztów klęsk i katastrof oraz wymiany tych danych i informacji na szczeblu UE w celu prowadzenia badań porównawczych i wskazywania potencjalnych transgranicznych skutków klęsk i katastrof, co umożliwiłoby państwom członkowskim zgromadzenie wspólnych informacji dotyczących krajowych zasobów cywilnych i medycznych; podkreśla również, że należy stosować i rozwijać istniejące już struktury, np. Centrum Monitorowania i Informacji (MIC), zamiast tworzyć nowe;

43. ubolewa, że Komisja nie przeprowadziła jeszcze analizy praktyk stosowanych w państwach członkowskich w zakresie przygotowania map zagrożeń i ryzyka, co przewiduje komunikat Komisji z dnia 23 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego podejścia do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka; wzywa Komisję, by skutecznie wywiązała się z tego zobowiązania w pierwszej połowie 2010 r.;

44. uważa, że na szczeblu UE należy opracować wspólną metodologię oraz minimalne wymogi dotyczące opracowywania map zagrożeń i ryzyka;

45. podkreśla znaczenie opracowania standardów analizy i wyrażania społeczno-gospodarczego wpływu klęsk i katastrof na wspólnoty ludzkie;

46. zaleca, by w ramach przeglądu dyrektywy OOŚ w większej mierze uwzględniono kwestie zapobiegania klęskom i katastrofom, a zwłaszcza ocenę i ujawnianie ryzyka oraz informowanie o nim;

47. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji i rządom państw członkowskich.

• [1]  COM(2009) 82.
• [2]  SEC(2009) 202.
• [3]  SEC(2007) 1721.
• [4]  Teksty przyjęte, P7_TA(2009)0013.
• [5]  Teksty przyjęte, P6_TA(2007)0362.
• [6]  Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0349.
• [7]  Dz.U. C 272 E z 13.11.2003, s. 471.
• [8]  Teksty przyjęte, P6_TA(2005)0139.
• [9]  Teksty przyjęte, P6_TA(2005)0187.
• [10]  Teksty przyjęte, P6_TA(2005)0334.
• [11]  Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0222.
• [12]  Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0223.
• [13]  Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0224.
• [14]  Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0065.
• [15]  Teksty przyjęte, P6_TA(2006)0218.
• [16]  10128/08.
• [17]  10633/1/06.
• [18]  Dz.U. L 71 z 10.3.2007, s. 9.
• [19]  Dz.U. L 10 z 14.1.1997, s. 13.
• [20]  Dz.U. L 288 z 6.11.2007, s. 27.
• [21]  Dz.U. L 175 z 5.7.1985, s. 40.
• [22]  A/CONF.206/6.
• [23]             Podany wykaz klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka nie jest wyczerpujący; pełna lista może obejmować również inne rodzaje klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, niewymienione w niniejszym sprawozdaniu.

UZASADNIENIE

W ostatnich latach państwa członkowskie UE zostały dotknięte dużą liczbą katastrof. Gwoli informacji trzeba zaznaczyć, że Komisja otrzymała 62 wnioski o przyznanie pomocy finansowej z 21 różnych krajów w ciągu pierwszych sześciu lat istnienia Funduszu Solidarności[1]. Blisko jedna trzecia z nich dotyczyła katastrof zaliczanych do kategorii „poważne klęski”. Inne katastrofy nie skutkowały złożeniem wniosku o przyznanie pomocy, nawet jeśli ich skutki dla poszkodowanej ludności, środowiska naturalnego i gospodarki były ciężkie, a w wielu przypadkach trwałe.

Prawie zawsze trudne jest oszacowanie strat, głównie z powodu śmierci ofiar, lecz koszty gospodarcze i społeczne katastrof są znaczne.

Dlatego też zapobieganie powinno nabierać coraz większego znaczenia społecznego i stawać się coraz ważniejszym etapem w cyklu zarządzania kryzysowego.

Przy założeniu, że to państwa członkowskie są w pierwszej kolejności odpowiedzialne za ochronę swoich obywateli i zapobieganie katastrofom, całkowite uzasadnienie znajdują zacieśniona współpraca w dziedzinie zapobiegania, lepsza koordynacja działań, wzmocnienie solidarności i zwiększenie wzajemnej pomocy.

Aby urzeczywistnić ten cel, zaleca się rozpoczęcie współpracy między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, które będą odpowiedzialne za cykl zarządzania kryzysowego, planowanie przestrzenne oraz tworzenie map ryzyka i zarządzanie tym ryzykiem. Pożądane jest utworzenie sieci będącej forum wymiany doświadczeń i informacji o środkach zapobiegania, w której mogłyby również w pewnym stopniu uczestniczyć organizacje społeczne działające w tym sektorze. Należy podkreślić znaczenie władz regionalnych i lokalnych dla pogłębiania wiedzy na temat charakterystyki i warunków lokalnych.

Na częstotliwość i rozmiar katastrof wpływa bardzo wiele czynników, którym często sprzyjają niewłaściwe działania człowieka wobec środowiska naturalnego. Czynniki takie jak intensywne użytkowanie gruntów, nieuregulowany wzrost przemysłowy i rozwój miast, wyludnianie się wsi, pustynnienie i zwiększenie częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk klimatycznych sprawiają, że państwa członkowskie stają się bardziej narażone zarówno na klęski żywiołowe, jak i na katastrofy spowodowane przez człowieka. Narażenie to zasadniczo jeszcze wzrasta w przypadku regionów konwergencji. Dlatego tak ważne jest opracowanie przekrojowych metod zapobiegania poprzez włączenie ich do polityk sektorowych ważnych dla promowania zrównoważonego planowania przestrzennego oraz spójnego rozwoju gospodarczego i społecznego odbywających się w harmonii z naturą. Ponadto należy uznać to, że niektóre polityki sektorowe (np. WPR) doprowadziły do zwiększenia narażenia na ryzyko pewnych regionów i zamieszkującej je ludności. Dlatego też ważne jest ich odpowiednie zmodyfikowanie.

Należy również pamiętać, że katastrofy najbardziej szkodzą przede wszystkim osobom najbiedniejszym, które nie mogą przeznaczyć środków na ochronę rodziny i majątku.

Odpowiednie i konieczne wydaje się stworzenie na szczeblu UE właściwych ram finansowych zapobiegania klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, wzmacniających i łączących ze sobą istniejące strategie, w tym między innymi politykę spójności, politykę regionalną i politykę na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Finansowanie ze środków UE powinno być przede wszystkim przeznaczane na zespół środków zapobiegania opracowanych przez państwa członkowskie zasadniczo w celu zmiany sytuacji sprzyjających powstawaniu zagrożenia, w celu ochrony obszarów zamieszkanych, kontroli bezpieczeństwa dużej infrastruktury i opracowania/dokonania przeglądu rozporządzeń dotyczących bezpieczeństwa konstrukcyjnego i użytkowania gruntów.

Ponadto szersze włączenie zapobiegania katastrofom do krajowego programowania operacyjnego finansowania UE wydaje się konieczne, w związku z tym Komisja powinna położyć nacisk na potrzebę przekształcenia określonych przez państwa członkowskie programów operacyjnych w tej dziedzinie. Cechy charakterystyczne i naturalne ograniczenia regionów słabo zaludnionych i najbardziej oddalonych powinny zostać uwzględnione i należycie uwzględnione.

Rozwój zdolności badawczo-rozwojowych w dziedzinie zapobiegania katastrofom i zarządzania kryzysowego w państwach członkowskich nabiera pierwszorzędnego znaczenia. Kwestia ta stanowi również okazję do ewentualnej i pożądanej koordynacji i współpracy między państwami członkowskimi, zwłaszcza tymi, które mają do czynienia z zagrożeniami tego typu. Zaleca się należycie uwzględnić tę konieczność i odnośne środki finansowe. W dziedzinie tej ciągle ważne jest, z jednej strony, wzmocnienie systemów wczesnego ostrzegania w państwach członkowskich, utworzenie nowych połączeń i wzmocnienie połączeń już istniejących między poszczególnymi systemami wczesnego ostrzegania, a z drugiej strony poszukiwanie i opracowanie miejskich i wiejskich działań adaptacyjnych w obliczu zwiększającej się częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych.

We wspólnotowym podejściu do zapobiegania katastrofom jako główny problem powinno się uwzględnić zmniejszenie istniejących między regionami i państwami członkowskimi różnic w tym zakresie, przede wszystkim poprzez działania na rzecz poprawy sposobów zapobiegania w regionach i państwach członkowskich, które są biedniejsze i szczególnie narażone na ryzyko.

Należy skupić wysiłki na pewnych rodzajach klęsk żywiołowych, których powtarzalność została udowodniona (zwłaszcza w regionach konwergencji), i zaproponować, zgodnie z poprzednimi rezolucjami Parlamentu Europejskiego, utworzenie europejskiego obserwatorium ds. susz oraz opracowanie specjalnej inicjatywy w dziedzinie ochrony lasów i zapobiegania pożarom.

• [1]  COM(2009) 193 wersja ostateczna.

OPINIA Komisji Rozwoju Regionalnego (28.4.2010)

dla Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności

w sprawie komunikatu Komisji pt. „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”
(2009/2151(INI))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej: Viktor Uspaskich

WSKAZÓWKI

Komisja Rozwoju Regionalnego zwraca się do Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności, jako do komisji przedmiotowo właściwej, o wprowadzenie do projektu rezolucji, którą przyjmie, następujących elementów:

1. podkreśla kluczową rolę władz regionalnych i lokalnych w cyklu zarządzania kryzysowego; wyraża głębokie przekonanie, że aktywny udział tych władz w nakreślaniu i wdrażaniu strategii zmniejszania zagrożeń i zapobiegania klęskom żywiołowym jest najlepszym sposobem zapewnienia powszechnego stosowania najskuteczniejszych i sprawdzonych rozwiązań; podkreśla także znaczenie prowadzenia konsultacji z zainteresowanymi podmiotami publicznymi i prywatnymi, w tym z organizacjami wolontariatu, oraz włączenia ich w ten proces;

2.   podkreśla, że podejście proaktywne jest skuteczniejsze i tańsze od podejścia opartego jedynie na reagowaniu na klęski żywiołowe; uważa, że znajomość lokalnego kontekstu geograficznego, gospodarczego i społecznego ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka;

3.   podkreśla, że to właśnie regiony i lokalne wspólnoty najbardziej odczuwają skutki klęsk żywiołowych oraz że, ogólnie rzecz biorąc, ani ich zasoby materialne i ludzkie, ani wiedza specjalistyczna czy zasoby finansowe nie wystarczają, aby poradzić sobie z tymi klęskami przy wykorzystaniu podejścia krajowego lub regionalnego, lecz wymaga to skutecznego europejskiego podejścia opartego na solidarności;

4.   uważa, że tylko wspólna strategia i skoordynowane działania w poszczególnych sektorach oraz włączenie różnych podmiotów do cyklu zarządzania kryzysowego mogą przynieść prawdziwe postępy w zapobieganiu klęskom żywiołowym, jak również w odniesieniu do gotowości, reagowania i likwidowania skutków; podkreśla rolę, jaką wolontariat może odgrywać we wspólnej strategii, oraz zaleca, aby podejmowane działania uwzględniały działalność wolontariatu; nawołuje państwa członkowskie do pogłębionej współpracy w tej dziedzinie na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym; zaleca, aby w kontekście Europejskiego Roku Wolontariatu 2011 ocenić możliwość zorganizowania współpracy wolontariatu na szczeblu państw członkowskich z uwzględnieniem problemu zapobiegania klęskom żywiołowym oraz zarządzania nimi;

5.   opowiada się za globalną strategią na rzecz całej UE, w ramach której wdrożony zostanie protokół w sprawie jednolitych działań dla poszczególnych rodzajów klęsk żywiołowych, w tym pożarów lasów; wskazuje, że to przede wszystkim państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za zapobieganie klęskom żywiołowym i za działania podejmowane w ich obliczu; uważa, że strategia ta musi zapewniać pełną solidarność między krajami i poświęcać szczególną uwagę regionom najbardziej oddalonym, najsłabiej zaludnionym oraz innym regionom lub wyspom Unii Europejskiej, które posiadają szczególną charakterystykę oraz specjalne potrzeby wynikające z ich położenia geograficznego, topografii oraz warunków gospodarczych i społecznych, w jakich żyją ich mieszkańcy; podkreśla jednak, że w ramach swoich wytycznych UE nie ma zamiaru w jakikolwiek sposób zastępować lub osłabiać kompetencji państw członkowskich w zakresie ochrony ludności i przeciwdziałania katastrofom;

6.   podkreśla znaczenie zwiększenia świadomości publicznej oraz środków informacyjnych zarówno w odniesieniu do zapobiegania klęskom żywiołowym, jak i reagowania podczas sytuacji kryzysowej oraz już po jej wystąpieniu, gdyż ma to kluczowe znaczenie w akcjach ratunkowych; dlatego wzywa Komisję do kontynuowania prac nad oceną mechanizmu ochrony ludności oraz szkoleń w ramach programu ochrony ludności, a także do opracowania wspólnotowych wytycznych dotyczących różnych ewentualnych katastrof; podkreśla też potrzebę lepszego informowania o europejskiej telefonicznej linii alarmowej „112”;

7.  podkreśla, że skutków klęsk żywiołowych nie ograniczają oficjalne i administracyjne granice regionów i państw członkowskich; dlatego uważa, że zidentyfikowanie obszarów o szczególnym stopniu ryzyka, wraz z określeniem rodzaju danego zagrożenia, powinno iść w parze z ustanowieniem priorytetowych celów i mechanizmów współpracy w tych obszarach; nawołuje regiony do rozwijania istniejących już sieci koordynacji terytorialnej i transgranicznej w celu pogłębienia współpracy skoncentrowanej w większym stopniu na zapobieganiu klęskom żywiołowym; wierzy, że struktury współpracy transgranicznej, jak na przykład makroregiony mogące poszczycić się niezależną od podziałów administracyjnych współpracą w realizacji konkretnych działań, mogą stać się skutecznymi platformami współpracy w dziedzinie zapobiegania klęskom żywiołowym;

8.   opowiada się za wykorzystaniem cennego doświadczenia zgromadzonego w tej dziedzinie przy pracach zrealizowanych w przeszłości w ramach wspólnotowej inicjatywy INTERREG i uważa, że dalsze wykorzystywanie możliwości oferowanych w kontekście europejskiej współpracy terytorialnej ma kluczowe znaczenie; w związku z tym uważa, że europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej (EUWT) może stać się ważnym instrumentem na rzecz dalszego wzmacniania współpracy międzyrządowej, transgranicznej i międzyregionalnej, nawet z krajami nienależącymi do UE, oraz stanowić solidne ramy umożliwiające wymianę i przekazywanie technicznej wiedzy specjalistycznej oraz najlepszych wzorców w dziedzinie zapobiegania klęskom żywiołowym, jak również stworzenie wspólnych baz danych oraz systemów wczesnego ostrzegania pomiędzy ich członkami;

9.   podkreśla, że polityka spójności jest istotnym narzędziem zapobiegania klęskom żywiołowym; uważa, że należy zapewnić elastyczne i skoordynowane funkcjonowanie poszczególnych funduszy i instrumentów, aby poprawić funkcjonowanie i zwiększyć skuteczność tej polityki; podkreśla, że zapobieganie zagrożeniom powinno współgrać z innymi zapobiegawczymi strategiami politycznymi, tak aby nie dopuścić do rozproszenia działań oraz zwiększyć ich skuteczność i wartość dodaną;

10. wzywa Komisję do przedstawienia propozycji upowszechnienia doświadczeń zdobytych przy zapobieganiu klęskom żywiołowym w niektórych częściach Europy, którym zagrażają różne rodzaje katastrof, takie jak powodzie, cyklony, wybuchy wulkanów czy trzęsienia ziemi; wzywa Komisję do utworzenia wykazu źródeł informacji o katastrofach oraz rozpowszechnienia najlepszych praktyk w zakresie procedur zarządzania w przypadku zagrożeń; opowiada się za koordynacją badań naukowych w tych dziedzinach i uważa, że należy wzmocnić powiązania pomiędzy systemami wykrywania i wczesnego ostrzegania;

11. popiera inicjatywę Komisji, która zamierza zbadać możliwość lepszego uwzględnienia kwestii zapobiegania klęskom żywiołowym w programach operacyjnych przyjętych na okres 2007-2013, i nawołuje państwa członkowskie do korzystania z funduszy strukturalnych przyznawanych bezpośrednio na zapobieganie ryzyku, aby działania w tej dziedzinie były podejmowane w obecnym okresie programowania bez opóźnień; przypomina jednak o potrzebie koordynacji tych działań; proponuje, aby Komisja uwzględniła w strategii na następny okres programowania potrzebę wdrożenia unijnych środków finansowych na rzecz zapobiegania klęskom żywiołowym, które obejmą wszystkie obszary działalności;

12. zauważa, że w wyniku zmian klimatu klęski żywiołowe, w tym powodzie i wodne katastrofy naturalne, stają się coraz dotkliwsze i że odpowiednio skoordynowane środki zapobiegawcze mają w takich przypadkach zasadnicze znaczenie; nawołuje Komisję, by w ramach trwającego obecnie przeglądu budżetu zbadała wszystkie możliwości ulepszenia obecnych systemów zapobiegania klęskom żywiołowym, w tym możliwość wykorzystania dostępnych obecnie środków wczesnego ostrzegania i nadzoru satelitarnego do oceny zagrożenia suszą i pustynnieniem związanego ze zmianą klimatu;

13. apeluje do Komisji o dopilnowanie, aby presje budżetowe wynikające z kryzysu nie doprowadziły do ograniczenia środków przeznaczonych na bieżącą politykę zapobiegania klęskom żywiołowym, oraz o dokładną ocenę, w ramach trwającego obecnie przeglądu budżetu, wszelkich luk w tej dziedzinie, a także upewnienie się, że dostępne środki obejmują wszystkie rodzaje klęsk żywiołowych;

14. nalega, aby Komisja nie zapominała, że lepsze zarządzanie obszarami leśnymi oraz ich ochrona są głównym priorytetem w dziedzinie zwalczania zmian klimatu; uważa, że opracowanie prawdziwej polityki leśnej przyczyniłoby się w znaczny sposób nie tylko do zwalczania zmian klimatu, ale też do zapobiegania klęskom żywiołowym;

15. nawołuje Komisję do sporządzenia europejskiego planu działania w zakresie wymiany najlepszych rozwiązań w dziedzinie zapobiegania katastrofom, jak również planów operacyjno-ratowniczych łączących w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej siły krajowe i współpracę transgraniczną;

16. uważa, że finansowanie infrastruktury z funduszy strukturalnych w następnym okresie programowania powinno zostać połączone z wcześniejszym podjęciem specyficznych działań zgodnych ze standardami zapobiegania klęskom żywiołowym;

17. wzywa Komisję do natychmiastowego opracowania nowego wniosku dotyczącego dalszego upraszczania przepisów administracyjnych i zwiększenia elastyczności Funduszu Solidarności Unii Europejskiej.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	27.4.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	37 1 2
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	François Alfonsi, Charalampos Angourakis, Jean-Paul Besset, Victor Boştinaru, Zuzana Brzobohatá, John Bufton, Alain Cadec, Salvatore Caronna, Ricardo Cortés Lastra, Tamás Deutsch, Rosa Estaràs Ferragut, Danuta Maria Hübner, Filiz Hakaeva Hyusmenova, Seán Kelly, Evgeni Kirilov, Constanze Angela Krehl, Petru Constantin Luhan, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska, Ramona Nicole Mănescu, Riikka Manner, Iosif Matula, Erminia Mazzoni, Lambert van Nistelrooij, Jan Olbrycht, Wojciech Michał Olejniczak, Markus Pieper, Monika Smolková, Nuno Teixeira, Michael Theurer, Michail Tremopoulos, Viktor Uspaskich, Oldřich Vlasák, Kerstin Westphal, Hermann Winkler, Joachim Zeller
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Vasilica Viorica Dăncilă, Ivars Godmanis, Catherine Grèze, Veronica Lope Fontagné, Marie-Thérèse Sanchez-Schmid

OPINIA Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (8.4.2010)

dla Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności

w sprawie komunikatu Komisji pt. „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”
(2009/2151(INI))

Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej: Maria do Céu Patrão Neves

WSKAZÓWKI

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwraca się do Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1.  z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji w sprawie wspólnotowego podejścia do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka[1]; popiera pogląd, że zapobieganie katastrofom jest nierozerwalnie związane z interwencjami; ponownie zwraca uwagę na wcześniejsze prace Parlamentu[2] na ten temat i ubolewa, że Komisja nie przedstawiła jeszcze wniosków ustawodawczych zgodnie z propozycjami Parlamentu; podkreśla potrzebę wprowadzenia – świadczących o całościowym podejściu – kompleksowego prawodawstwa i wytycznych o minimalnych standardach na rzecz bardziej skutecznej polityki UE w zakresie zarządzania kryzysowego; przypomina, że w razie braku takich rozwiązań na podstawie traktatu lizbońskiego dopuszczono możliwość zacieśnionej współpracy między państwami członkowskimi oraz że ta kwestia również może być w ten sposób rozwiązywana;

2.  zwraca się do Komisji Europejskiej, aby w przypadku klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych działalnością człowieka ściśle powiązać ze sobą wszystkie etapy: zapobieganie, przeciwdziałanie, natychmiastowe działanie i usuwanie skutków, oraz uwzględnić je w skutecznej strategii zarządzania; należy dążyć do zwiększenia szybkości reagowania na wszelkiego rodzaju katastrofy (wewnątrz UE i poza jej granicami, klęski żywiołowe oraz katastrofy spowodowane działalnością człowieka) przy uwzględnieniu wszystkich instrumentów unijnych oraz z wykorzystaniem koordynacji międzyinstytucjonalnej;

3.  popiera wspólną strategię dla całej Unii w formie protokołu w sprawie jednolitej metody postępowania dla poszczególnych rodzajów katastrof, aby w procesie przeciwdziałania katastrofom zagwarantować pełną solidarność pomiędzy poszczególnymi krajami; nalega, aby w strategii zwrócić szczególną uwagę na regiony Europy najbardziej peryferyjne i słabo zaludnione, regiony górskie i przygraniczne oraz znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji gospodarczej;

4.  popiera kluczowe elementy podejścia wspólnotowego, jednak uważa je za niewystarczające dla sektora rolnego; jest zdania, że zasadnicze znaczenie ma oparte na wiedzy zapobieganie katastrofom; podkreśla potrzebę stworzenia – w interesie skutecznej kontroli – bazy danych ewidencjonującej katastrofy gospodarcze i społeczne, obejmującej sporządzanie map obszarów o podwyższonym ryzyku, a także potrzebę opracowania środków odpowiadających specyficznemu charakterowi najważniejszych zagrożeń w poszczególnych regionach;

5.  zachęca do łączenia podmiotów i polityk w całym cyklu zarządzania kryzysowego przy jednoczesnym podkreślaniu korzyści płynących z sił szybkiego reagowania, które wzmocniłyby koordynację i solidarność między państwami członkowskimi, ponieważ żaden kraj nie dysponuje koniecznymi i wystarczającymi zasobami, by samotnie stawiać czoła poważnym klęskom żywiołowym; popiera inicjatywę zorganizowania grupy interesariuszy oraz wzywa do włączenia przedstawicieli rolnictwa w proponowany mechanizm zarządzania kryzysowego, między innymi w celu urzeczywistnienia zasady wielofunkcyjności;

6.   podkreśla, że skutki klęsk żywiołowych wykraczają poza granice jurysdykcji i granice administracyjne regionów i państw członkowskich, a zatem sporządzaniu map ryzyka powinny towarzyszyć wielostronne mechanizmy współpracy terytorialnej, funkcjonujące niezależnie od tych granic na szczeblu makroregionów, aby bardziej skutecznie przeciwdziałać klęskom żywiołowym lub katastrofom spowodowanym działalnością człowieka, zarówno w odniesieniu do zapobiegania im, jak i likwidacji ich skutków;

7.  wzywa do współpracy między państwami członkowskimi, krajami sąsiadującymi z UE oraz krajami rozwijającymi się przy transgranicznych projektach służących wymianie najlepszych praktyk oraz rozpowszechnianiu wiedzy praktycznej za pośrednictwem programów polityki sąsiedztwa UE oraz programów rozwojowych;

8.  uważa, że najnowsze doświadczenia oraz doświadczenia ostatnich lat uwidaczniają potrzebę dalszego zwiększenia potencjału zapobiegania, przeciwdziałania i interwencji europejskich służb ochrony przed katastrofami, zarówno w odniesieniu do klęsk żywiołowych, jak i katastrof spowodowanych działalnością człowieka, oraz wzywa Komisję do przyjęcia odnośnych środków jako jasnego wyrazu solidarności Europy wobec tych krajów, które w większym stopniu są nimi dotknięte; wspiera działania służące zwiększeniu gotowości służb ochrony przed katastrofami w państwach członkowskich, w szczególności poprzez wymianę ekspertów, najlepszych praktyk, ćwiczenia i projekty przygotowawcze;

9.  głęboko ubolewa nad ciężkimi stratami i licznymi ofiarami klęsk żywiołowych, które dotknęły w ostatnim czasie niektóre państwa członkowskie, i uważa, że należy możliwie jak najszybciej zbadać przydatność środków zapobiegawczych i przygotowawczych dla wyciągnięcia odpowiednich wniosków, aby w przyszłości możliwe było zapobieżenie niszczącym skutkom takich katastrof w państwach członkowskich oraz ograniczenie ich zakresu; wzywa Komisję, aby zażądała od państw członkowskich przekazania programów operacyjnych stosowanych w przypadku klęsk żywiołowych, w celu umożliwienia wymiany doświadczeń oraz wyciągnięcia wniosków dotyczących działań nadzwyczajnych, koordynacji organów administracyjnych i jednostek operacyjnych, jak również dostępności zasobów ludzkich i niezbędnych materiałów;

10. wzywa państwa członkowskie i władze lokalne do wspierania zwiększenia świadomości w zakresie zapobiegania katastrofom, w szczególności w szkołach i gminach na obszarach wiejskich;

11. przypomina, że inwestycje w zrównoważone zarządzanie ekosystemami lub w rzetelne zarządzanie środowiskiem mogą przynieść rozwiązania korzystne pod względem kosztów, służące zmniejszeniu podatności gmin na katastrofy; w przypadku katastrof zdrowe ekosystemy spełniają rolę bufora, ich założenie i utrzymanie często wiąże się z niższymi kosztami, a ich skuteczność często bywa wyższa niż sztucznej infrastruktury; w opinii Banku Światowego (z 2004 r.) nakłady inwestycyjne na środki zapobiegawcze, w tym na utrzymanie zdrowych ekosystemów, wynoszą zaledwie jedną siódmą kosztów powodowanych przez katastrofy;

12. zwraca uwagę na potrzebę włączenia przedstawicieli rolnictwa w cykl zarządzania kryzysowego w celu wypracowania realistycznej oceny tego sektora dla lepszej koordynacji istniejących zasobów, prowadzącej do konsolidacji polityki UE w zakresie natychmiastowej zdolności reagowania;

13. uważa, że produkcja rolna i produkcja leśna są podatne na zjawiska klimatyczne takie jak susze, mróz, oblodzenia, grad, pożary lasów, burze, powodzie oraz ulewne deszcze, na zagrożenia zdrowia takie jak inwazje szkodników, choroby zwierząt, epidemie i zarazy zwierzęce, na zniszczenia spowodowane przez dzikie zwierzęta, a także na skutki działań człowieka takie jak zmiany klimatu, zanieczyszczenia, kwaśne deszcze i niezamierzone oraz celowe skażenia genetyczne, na osunięcia się ziemi wywołane problemami związanymi z planowaniem urbanistycznym i regionalnym, na niebezpieczeństwa związane z technologią i transportem, na pustynnienie obszarów górskich i na pożary lasów spowodowane przede wszystkim brakiem należytej ochrony lasów oraz działaniami przestępczymi, a także na zanieczyszczenia rzek spowodowane przemysłowymi zrzutami substancji chemicznych, wypłukiwaniem substancji odżywczych oraz nieuwagą osób wchodzących na tereny leśne;

14. podkreśla, że klęski żywiołowe oraz katastrofy spowodowane przez człowieka zagrażają gospodarczej rentowności gospodarstw rolnych i prowadzą do wyludnienia obszarów wiejskich, zwiększają erozję i pustynnienie, szkodzą ekosystemom, zagrażają różnorodności biologicznej i w dużym stopniu negatywnie wpływają na jakość życia pozostałych mieszkańców wsi; uważa, że wymienione skutki są poważniejsze na obszarach o niekorzystnych warunkach naturalnych oraz nieposiadających możliwości dywersyfikacji gospodarczej, w których rolnictwo zapewnia utrzymanie lub stanowi główny lub jedyny sektor gospodarki, co prowadzi na tych obszarach do niedoboru żywności i braku miejsc pracy oraz migracji ludności na obszary miejskie;

15. podkreśla rolę rolników w ochronie krajobrazu w Unii Europejskiej i uważa, że z tego względu konieczne jest wspieranie zachowania rentownej działalności rolniczej, aby powstrzymać procesy rezygnacji z produkcji i wyludniania się obszarów wiejskich, które dodatkowo zwiększają ryzyko pożarów lasów;

16. przypomina, że rolnictwo ma w tym kontekście kluczowe znaczenie, gdyż zapewnia funkcjonowanie gospodarek wiejskich i hamuje migrację na obszary miejskie, zapewniając ziemi dobry stan środowiska, zmniejszając emisję dwutlenku węgla i przyczyniając się do jego sekwestracji, zwiększając ochronę gleby, przywracając naturalny stan systemom rzecznym i systemom wód przybrzeżnych oraz wspierając odbudowę naturalnych przestrzeni;

17. przypomina, że w procesie fotosyntezy rośliny pobierają CO₂ z atmosfery i wytwarzają biomasę, która może zostać przekształcona w biogaz, biopaliwa oraz produkty przemysłowe; przypomina, że zwiększające się wykorzystanie produktów rolnych do wytwarzania produktów przemysłowych, na przykład polimerów, smarów, środków do czyszczenia powierzchni, rozpuszczalników oraz włókien, może również przyczynić się do zmniejszenia zależności od nieodnawialnych źródeł energii;

18. uważa, że w rolnictwie istnieje cały szereg roślin energetycznych, które wraz z energią słoneczną i wiatrową mogą wnieść istotny wkład w zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego UE;

19. uważa, że prognozowane niekorzystne skutki zmian klimatu dla produkcji rolnej przyczyniają się do wywierania dodatkowej presji na bezwzględne utrzymanie bezpieczeństwa żywności, którą dodatkowo zwiększy wzrost liczby ludności do 9 miliardów do 2050 r. i która wymusi odpowiedni wzrost potencjału produkcyjnego o około 70% – są to aspekty, które łącznie pokazują, że problemy bezpieczeństwa żywności, zahamowania zmian klimatu, klęsk żywiołowych oraz zmniejszenia ubóstwa są ze sobą powiązane w nierozerwalny sposób;

20. zwraca uwagę, że w przyszłości wspólna polityka rolna powinna dysponować środkami finansowymi umożliwiającymi zabezpieczenie potrzeb żywnościowych obywateli Europy i stawienie czoła innym wyzwaniom przy jednoczesnym dostosowaniu się do zmian klimatu i łagodzeniu ich niekorzystnych skutków, w szczególności przy zapobieganiu skutkom klęsk żywiołowych;

21. wzywa Komisję Europejską do zbadania możliwości ustanowienia w ramach kolejnej perspektywy finansowej funduszu na rzecz dostosowania do zmiany klimatu, aby wesprzeć finansowanie środków zapobiegających klęskom żywiołowym w poszczególnych sektorach gospodarki;

22. przypomina, że lasy mają istotne znaczenie przede wszystkim dla produkcji drewna, ale także dla zachowania różnorodności biologicznej, zapobiegania pożarom, powodziom, lawinom i erozji, zarządzania zasobami wód podziemnych, kształtowania krajobrazu i sekwestracji dwutlenku węgla; z tego względu UE pilnie potrzebuje ambitnej polityki leśnej uwzględniającej różnorodność lasów europejskich oraz opierającej się na wiedzy naukowej służącej ich zachowaniu i ochronie, jak również na dostosowaniu do środków przeciwdziałających zagrożeniom, na które są narażone;

23. podkreśla, że długotrwałe susze w ubiegłych latach sprzyjały wzrostowi liczby pożarów lasów w Europie, a jednocześnie w wielu regionach spowodowały nasilenie zjawiska pustynnienia;

24. wzywa Komisję Europejską, aby analogicznie do już istniejącej dyrektywy powodziowej przedłożyła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie przeciwdziałania suszy, służącej lepszej koordynacji właściwej polityki państw członkowskich oraz wykorzystaniu dostępnych instrumentów wspólnotowych;

25. uważa, że pożary lasów są poważnym problemem w wielu regionach Europy i że należy w tych regionach przyjąć środki na rzecz unikania gęstego zalesiania i zmiany składu lasu; uważa, że w interesie większej odporności na pożary, huragany i szkody powodowane przez owady pierwszeństwo należy przyznawać gatunkom rodzimym i lasom mieszanym, przy czym należy uwzględnić zróżnicowane warunki naturalne panujące w północnym pasie lasów iglastych oraz w lasach Europy południowej; wzywa Komisję, aby zachęciła państwa członkowskie do włączenia zawierających sankcje przepisów prawnych dotyczących cywilnej i karnej odpowiedzialności podpalaczy i aby koordynowała zespoły oceniające, których opinii należy zasięgać w sprawie odbudowy danego obszaru, w celu uniknięcia działalności spekulacyjnej;

26. opowiada się za wypracowaniem rzeczywistej polityki leśnej służącej poprawie zagospodarowania i utrzymania lasów, przy uwzględnieniu ich istotnej roli w przeciwdziałaniu zmianom klimatu, które mają coraz większy wpływ na występowanie klęsk żywiołowych;

27. wzywa Komisję i państwa członkowskie do uwzględnienia przy obliczaniu dopłat rolno-środowiskowych dodatkowych kosztów, które ponoszą rolnicy wskutek stosowania środków zapobiegających pożarom (takich jak utrzymanie przecinek, usuwanie uschłych drzew, uprawa gleby wzdłuż granicy parceli itp.) oraz metod melioracji (oczyszczanie rowów melioracyjnych i kanałów);

28. wzywa Komisję i państwa członkowskie do wsparcia stosowania właściwych praktyk rolniczych, które w niektórych państwach członkowskich przyczyniły się do obniżenia zużycia nawozów azotowych o połowę, bez skutków w postaci spadku zbiorów produktów rolnych;

29. przypomina, że elementem klęsk żywiołowych jest często woda, nie tylko w przypadku powodzi (niejednokrotnie związanych z niewłaściwym planowaniem), mrozu, gradu i skażenia dorzeczy, ale także poprzez jej niedobory, które mogą wywoływać znaczące zmiany, takie jak pustynnienie dużych obszarów południowej i południowo-wschodniej Europy;

30. zachęca Komisję do przedstawienia sprawozdania w sprawie wdrażania w państwach członkowskich art. 70 i 71 przepisów dotyczących oceny funkcjonowania w zakresie systemów zabezpieczenia przed ryzykiem i systemów funduszy wspólnego inwestowania; wzywa Komisję do przedstawienia wniosku w sprawie wspólnego systemu europejskiego, aby lepiej reagować na zagrożenia i niestabilność dochodów rolników w związku z klęskami żywiołowymi oraz katastrofami spowodowanymi przez człowieka; podkreśla, że system ten musi być bardziej ambitny niż obecny model w celu uniknięcia mnogości różnych systemów ubezpieczeniowych w UE, co wywołuje ogromne dysproporcje dochodów rolników;

31. uważa, że istnieje pilna potrzeba zapewnienia wszystkim rolnikom europejskim także jednakowego dostępu do systemu świadczeń minimalnych w przypadku klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych działalnością człowieka, oraz ubolewa, że z uwagi na zróżnicowane systemy ubezpieczeniowe w poszczególnych państwach członkowskich niemożliwe jest wdrożenie art. 11 ust. 8 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1857/2006[3], a przy obliczaniu składek na ubezpieczenie rolnicze dodatkowo zaleca priorytetowe traktowanie składnika dotyczącego promowania środków zapobiegawczych;

32. przypomina, że systemy ubezpieczeniowe są uwzględnione w ramach kategorii bursztynowej WTO i że nasi partnerzy handlowi, tacy jak Stany Zjednoczone (program antycykliczny i programy pomocowe w przypadku katastrof), systematycznie z nich korzystają w celu zabezpieczenia dochodów gospodarstw rolnych i leśnych w ramach rekompensaty za skutki klęsk żywiołowych, a także za utratę dochodów spowodowaną niestabilnością rynku;

33. zwraca uwagę na już istniejące strategie postępowania w celu ograniczania ryzyka na szczeblu przedsiębiorstw, na przykład wewnętrzne strategie przedsiębiorstw lub strategie zorientowane na rynek; przypomina, że takie strategie na rzecz dywersyfikacji i dostosowania produkcji, modyfikacji płodozmianu, metod uprawy umożliwiających ochronę gleb i oszczędność wody, rynków terminowych, polis i umów ubezpieczeniowych powinny mieć pierwszeństwo i powinny je uzupełniać instrumenty towarzyszące;

34. wzywa Komisję do wsparcia wymiany najlepszych praktyk zapobiegania katastrofom spowodowanym działalnością człowieka oraz wzywa państwa członkowskie do zwrócenia uwagi na podnoszenie kwalifikacji przez organy regionalne właściwe do spraw przeciwdziałania katastrofom;

35. uważa, że należy przewidzieć odpowiednie ramy finansowe dotyczące reagowania na katastrofy i byłyby one lepiej określone w ramach Funduszu Solidarności Unii Europejskiej, polityki rozwoju obszarów wiejskich, polityki regionalnej, siódmego programu ramowego, pomocy państwa, programu Forest Focus i programów LIFE+; wzywa do częściowego wykorzystywania funduszy specjalnych, poza WPR, na cele prywatnych środków zapobiegawczych, jak działania dostosowujące lasy do zmian klimatu i odpowiednie projekty badawcze, ponowne zalesianie, ochrona obszarów wodno-błotnych i związanych z nimi ekosystemów, monitorowanie erozji i sedymentacji w ciekach wodnych, a także alternatywne zastosowania w zakresie odzyskiwania obszarów szczególnie zagrożonych; wzywa ponadto do odpowiedniego ujęcia zapobiegania oraz interwencji i informowania ludności w następnej perspektywie finansowej;

36. podkreśla potrzebę wzmocnienia środków zapobiegawczych wobec wszelkiego rodzaju klęsk żywiołowych poprzez ustanowienie wspólnotowej koncepcji służącej lepszej koordynacji między państwami członkowskimi oraz poprawie funkcjonalności i koordynacji zróżnicowanych instrumentów wspólnotowych (funduszy strukturalnych, Funduszu Solidarności, mechanizmów szybkiego reagowania oraz instrumentów zapobiegania katastrofom);

37. wzywa Komisję do zapewnienia jak najbardziej elastycznego kształtu Funduszu Solidarności UE i do jego niezwłocznego uruchomienia, aby udzielić wsparcia ofiarom klęsk żywiołowych, oraz wzywa do przyjęcia bardziej przejrzystych kryteriów;

38. wzywa Komisję do uproszczenia i przyspieszenia tego procesu z uwzględnieniem wstępnych szacunków strat bezpośrednich dla kraju dotkniętego katastrofą, aby Fundusz Solidarności UE mógł być jak najskuteczniejszy;

39. wzywa do poszerzenia zakresu Funduszu Solidarności Unii Europejskiej o zdefiniowanie „katastrofy” jako niszczycielskiego wydarzenia o dużej skali wywołującego poważne szkody wśród ludności i w środowisku, obejmującego też katastrofy, których przyczyny są długotrwałe, takie jak susze; w tej sytuacji przyjęcie nadzwyczajnych środków racjonowania wody przez władze centralne lub regionalne powinno uruchomić działania ze strony Funduszu Społecznego UE;

40. zaleca rozszerzenie zakresu sytuacji, w których uruchamiane są środki z Funduszu Solidarności UE, w celu pokrycia kosztów strat poniesionych przez rolników i strat na obszarach leśnych;

41. uważa, że działania podlegające wsparciu, określone w art. 4 Funduszu Solidarności Unii Europejskiej (FSUE), są zbyt ograniczone i nie uwzględniają innych, podobnych okoliczności, takich jak susze; choć bezpośrednie wsparcie najważniejszych ofiar (osób fizycznych, przedsiębiorstw) nie jest możliwe, w tym kontekście należy przyjąć w ramach FSUE nową, elastyczną klauzulę, która umożliwi przyznanie wsparcia pośredniego;

42. wzywa do ustanowienia w ramach Funduszu Solidarności Unii Europejskiej nowej kategorii „innych środków leżących w interesie publicznym, służących przywróceniu życia społecznego i gospodarczego poszkodowanej ludności i/lub regionów”, aby umożliwić uwzględnienie wydarzeń, których skutki dotykają własności prywatnej wykorzystywanej jako własność publiczna, ponieważ niewątpliwie ma to znaczenie dla powszechnego dobrobytu;

43. jest zdania, że przy ustalaniu progów kwalifikowalności niezbędne jest uwzględnianie wymiaru regionalnego, gdyż w przeciwnym razie regiony dotknięte bardzo poważnymi katastrofami mogą zostać wykluczone, ponieważ próg ustalony dla danego państwa członkowskiego jako całości nie został osiągnięty; należy także rozważyć szczególną sytuację odległych i odizolowanych regionów, takich jak regiony wyspiarskie i peryferyjne;

44. uważa, że przy określaniu progów, o których mowa w ust. 15, należy uwzględnić wszystkie obszary wiejskie o szczególnie trudnych warunkach naturalnych oraz obszary porzucone, aby stworzyć zachęty przeciwdziałające ucieczce z obszarów wiejskich;

45. wzywa zdecydowanie Komisję do wsparcia odbudowy obszarów rolniczych, które poniosły poważne szkody, podjęcia próby ożywienia procesu tworzenia miejsc pracy oraz podjęcia niezbędnych działań, aby zrównoważyć koszty społeczne spowodowane utratą miejsc pracy i dalszych źródeł dochodów w rolnictwie.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	17.3.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	34 6 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	John Stuart Agnew, Richard Ashworth, José Bové, Luis Manuel Capoulas Santos, Vasilica Viorica Dăncilă, Michel Dantin, Paolo De Castro, Albert Deß, Diane Dodds, Herbert Dorfmann, Hynek Fajmon, Lorenzo Fontana, Iratxe García Pérez, Béla Glattfelder, Martin Häusling, Esther Herranz García, Peter Jahr, Elisabeth Jeggle, Jarosław Kalinowski, Elisabeth Köstinger, Giovanni La Via, George Lyon, Gabriel Mato Adrover, Mairead McGuinness, Krisztina Morvai, James Nicholson, Rareş-Lucian Niculescu, Wojciech Michał Olejniczak, Georgios Papastamkos, Marit Paulsen, Britta Reimers, Ulrike Rodust, Giancarlo Scotta’, Czesław Adam Siekierski, Alyn Smith, Csaba Sándor Tabajdi, Janusz Wojciechowski
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Luís Paulo Alves, Spyros Danellis, Lena Ek, Véronique Mathieu, Maria do Céu Patrão Neves, Daciana Octavia Sârbu

• [1]  COM(2009) 82.
• [2]  Sprawozdanie z dnia 18 maja 2006 r. w sprawie klęsk żywiołowych (pożary, susze i powodzie) – aspekty związane z rolnictwem (C 297 E z 7.12.2006, s. 363); rezolucja z dnia 16 lutego 2006 r. w sprawie zarządzania ryzykiem i w sytuacjach kryzysowych w rolnictwie (C 290 E z 29.11.2006, s. 407); rezolucja z dnia 19 czerwca 2008 r. w sprawie zwiększenia zdolności Unii do reagowania w przypadku katastrof (C 286 E z 14.8.2008, s. 15).
• [3]  Dz.U. L 358 z 16.12.2006, s. 3.

OPINIA Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (28.4.2010)

dla Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności

w sprawie komunikatu Komisji pt. „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”
(2009/2151(INI))

Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej: Antigoni Papadopoulou

WSKAZÓWKI

Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych zwraca się do Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1.   z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji w sprawie zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka; przypomina, że klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka wywierają wpływ na wszystkie państwa członkowskie i kraje kandydujące, a spośród należących do nich niebezpieczeństw[1] wymienić należy: powodzie, burze, susze, fale tsunami, trzęsienia ziemi[2], pożary lasów, występowanie ekstremalnych temperatur, wybuchy wulkanów, lawiny, osunięcia gruntu oraz awarie technologiczne i przemysłowe, erozję gleby, skażenie podglebia i wód gruntowych, zanieczyszczenie mórz, jezior i rzek;

2.   podkreśla, że przy wdrażaniu podejścia Unii należy pamiętać, że w różne państwa członkowskie uderzają klęski różnego rodzaju, dlatego też potrzebne są zróżnicowane środki;

3.   podkreśla, że chociaż katastrofy mogą mieć wiele różnych przyczyn, nie zawsze można przypisać je wyłącznie ekstremalnym zjawiskom naturalnym, lecz często bardziej prawdopodobne jest, że spowodował je niewłaściwy stosunek człowieka do otaczającego go środowiska fizycznego oraz awarie technologiczne i przemysłowe, których wynikiem może być uwolnienie niebezpiecznych substancji chemicznych, biologicznych, radiologicznych lub jądrowych, co wywiera poważny wpływ na zdrowie, uprawy, infrastrukturę lub inwentarz żywy;

4.  popiera najważniejsze elementy podejścia Unii; ubolewa jednak, że wcześniejsze propozycje Parlamentu nie zostały w pełni zrealizowane, co utrudniło wdrażanie skonsolidowanej strategii Unii na rzecz zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka;

5.  uważa, że komunikat Komisji w sprawie zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka powinien wywołać debatę polityczną z udziałem instytucji UE oraz poszczególnych zainteresowanych stron, w tym organizacji pozarządowych i innych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego;

6.  podkreśla, że klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka niosą bardzo poważne konsekwencje dla gospodarki regionów, wpływając negatywnie na infrastrukturę, zatrudnienie, dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe, środowisko naturalne i turystykę, co niekorzystnie oddziałuje na rozwój gospodarczy i społeczny poszczególnych krajów; proponuje, aby przy tworzeniu nowej Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych i kształtowaniu ram finansowych na lata 2014–2020 uwzględniono w priorytetach dotyczących spójnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa podejście Unii do klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, w tym właściwy mechanizm przyznawania pomocy humanitarnej w czasach kryzysów zarówno w UE, jak i w krajach trzecich;

7.  zwraca uwagę na znaczenie nowej klauzuli solidarności, o której mowa w art. 222 TFUE, dla zapewnienia podjęcia akcji pomocowych przy użyciu wszelkich środków oraz dla skutecznej koordynacji działań państw członkowskich w razie klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej przez człowieka;

8.  zaznacza w związku z tym znaczenie udziału Stałego Komitetu Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego (COSI), wymienionego w art. 71 TFUE i ustanowionego decyzją Rady 2010/131/UE z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie ustanowienia Stałego Komitetu Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego[3]; zwraca jednak uwagę, że COSI nie jest organem prawodawczym i nie powinien mieć prerogatyw prawodawczych ani quasi-prawodawczych; wyraża głębokie zaniepokojenie brakiem kontroli ze strony Parlamentu Europejskiego i parlamentów państw członkowskich oraz domaga się właściwego i należytego informowania Parlamentu Europejskiego i parlamentów państw członkowskich o działalności COSI, by zapewnić niezbędną kontrolę demokratyczną;

9.  jest zdania, że COSI powinien zapewniać interoperacyjne wsparcie na wszystkich etapach (gotowość, reagowanie i likwidacja skutków) uruchamiania instrumentów w związku z klęskami żywiołowymi i katastrofami spowodowanymi przez człowieka oraz że ramy jego działań powinny odzwierciedlać wszystkie obszary, których ma dotyczyć jego działalność (współpraca policyjna i celna, granice zewnętrzne, bezpieczeństwo wewnętrzne i katastrofy) zgodnie ze strategią bezpieczeństwa wewnętrznego UE;

10. podkreśla, że w działaniach pomocowych należy uwzględnić zasadę niedyskryminacji; zwraca uwagę, że pomoc powinna być udzielana stosownie do potrzeb bez dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub poglądy innego rodzaju, pochodzenie narodowe lub społeczne, stan posiadania, urodzenie lub inny status odbiorców pomocy;

11. przypomina, że podczas katastrof i w sytuacjach wyjątkowych zagrożone są podstawowe prawa człowieka; wzywa do skutecznego monitorowania wysiłków humanitarnych w celu zapewnienia przestrzegania podstawowych praw człowieka, w tym do podjęcia szeregu działań zapobiegających przemocy fizycznej i seksualnej, psychicznemu znęcaniu się, handlowi ludźmi, przymusowej imigracji i postawom przestępczym;

12. zaznacza, że kobiety często są najbardziej narażone na skutki klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, ponieważ ich środki do życia w większym stopniu niż w przypadku mężczyzn opierają się na zasobach naturalnych, których dotyczą zagrożenia; wzywa Komisję do przyjęcia strategii uwzględniających aspekt płci, mających na celu spełnienie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa ludności oraz zwalczanie skutków kryzysów środowiskowych i humanitarnych powstałych w związku z klęskami żywiołowymi oraz katastrofami spowodowanymi przez człowieka;

13. podkreśla, że klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka mogą powodować poważne szkody dla gospodarki oraz infrastruktury o znaczeniu strategicznym, w tym podstawowych usług, łączności i transportu, o czym przekonaliśmy się niedawno po wybuchu wulkanu na Islandii; wzywa Komisję do określenia jasnych priorytetów dotyczących pomocy dla krajów dotkniętych katastrofą, np. planowanie schronień i zagospodarowanie terenu lub zapewnienie wystarczającej ilości wody pitnej i odpowiednich warunków sanitarnych;

14. zaznacza, że skuteczność operacji ochrony ludności opiera się na konkretnych kluczowych metodach działania, np. na mechanizmach prewencji, czynnego udziału i zaangażowania wszystkich podmiotów, gotowości, reagowania oraz likwidacji skutków i odbudowy;

15. zwraca uwagę na tworzenie systemu wczesnego ostrzegania i sił szybkiego reagowania, któremu powinny towarzyszyć programy szkoleniowe i projekty podnoszące poziom świadomości społecznej;

16. podkreśla znaczenie posiadania kompleksowego zbioru danych i informacji dotyczących ryzyka i kosztów katastrof oraz ich wymiany na szczeblu UE w celu prowadzenia badań porównawczych i wskazywania potencjalnych transgranicznych skutków katastrof, co umożliwiłoby państwom członkowskim zgromadzenie wspólnych informacji dotyczących krajowych zasobów cywilnych i medycznych; podkreśla również, że należy stosować i rozwijać istniejące już struktury, np. Centrum Monitorowania i Informacji (MIC), zamiast tworzyć nowe;

17. zaznacza, że problemy ekologiczne, spowodowane i zaostrzone przez zmiany klimatu, są obecnie przyczyną nasilenia wymuszonych migracji; w związku z tym chce podkreślić coraz silniejszy związek między osobami ubiegającymi się o azyl a obszarami, na których pogarsza się sytuacja ekologiczna; wzywa do lepszej ochrony „uchodźców klimatycznych” i do przenoszenia ich w nowe miejsca osiedlenia;

18. uważa, że powinien istnieć silny przekrojowy mechanizm koordynacji zapewniający upowszechnianie najlepszych praktyk w celu poprawy współpracy w zakresie gotowości, reagowania i likwidacji skutków;

19. zwraca uwagę, że bezpośrednio po wystąpieniu katastrofy zasadnicze znaczenie ma dostęp do opieki medycznej; uważa, że do kwestii o pierwszorzędnym znaczeniu należy zaliczyć pilną pomoc lekarską i chirurgiczną dla rannych, ograniczenie ryzyka chorób zakaźnych, wsparcie psychologiczno-społeczne dla osób, które odniosły poważne straty, mają za sobą traumatyczne przeżycia i znalazły się w trudnych warunkach społecznych i życiowych, a także wsparcie stosownego żywienia noworodków i małych dzieci oraz zaradzanie niedożywieniu;

20. uważa, że ze względu na wzrost częstotliwości i rozmiarów katastrof istotne mechanizmy finansowe UE, np. Instrument Finansowy Ochrony Ludności, powinny w większej mierze skupiać się na środkach zapobiegawczych, a możliwości finansowania działań w UE i w krajach trzecich należy bezzwłocznie zwiększyć bez konieczności stosowania procedur biurokratycznych;

21. uważa, że środki finansowe mające uzupełniać krajowe działania związane z ochroną w razie klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, dotyczące przede wszystkim ludności, lecz również środowiska naturalnego i mienia, w tym dziedzictwa kulturowego, powinny być zarządzane przy użyciu istniejących instrumentów finansowych;

22. jest zdania, że współpraca niezaprzeczalnie wnosi wartość dodaną w razie wystąpienia klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka; w związku z tym wzywa państwa członkowskie i instytucje UE do ściślejszej współpracy w dziedzinie zapobiegania katastrofom oraz do opracowania całościowego podejścia pozwalającego na stworzenie bardziej skutecznej polityki UE dotyczącej zarządzania kryzysowego; dlatego też z zadowoleniem przyjmuje podjęte już przez Radę działania dotyczące opracowania unijnych ram zapobiegania klęskom i pożarom lasów;

23. zwraca uwagę na znaczenie zapewnienia skutecznego i demokratycznego nadzoru nad działaniami w dziedzinie bezpieczeństwa; podkreśla większy udział Parlamentu Europejskiego w tworzeniu polityki bezpieczeństwa po wejściu w życie traktatu lizbońskiego, z którego wynika zasadnicze znaczenie skutecznych konsultacji na wszystkich szczeblach;

24. zwraca uwagę na zapobieganie klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka oraz ich przewidywanie, a także na łagodzenie ich potencjalnych skutków, z myślą o przyjęciu strategii opartej na podejściu proaktywnym i wywiadzie; uważa, że w tym celu należy zapewnić zgodność ustawodawstwa krajowego państw członkowskich z obowiązującymi podstawowymi zasadami bezpieczeństwa, na przykład w dziedzinie budownictwa.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	27.4.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	41 1 1
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Roberta Angelilli, Vilija Blinkevičiūtė, Rita Borsellino, Emine Bozkurt, Simon Busuttil, Philip Claeys, Carlos Coelho, Cornelis de Jong, Agustín Díaz de Mera García Consuegra, Cornelia Ernst, Hélène Flautre, Kinga Gál, Kinga Göncz, Sylvie Guillaume, Ágnes Hankiss, Anna Hedh, Sophia in ‘t Veld, Teresa Jiménez-Becerril Barrio, Clemente Mastella, Louis Michel, Claude Moraes, Antigoni Papadopoulou, Georgios Papanikolaou, Carmen Romero López, Judith Sargentini, Birgit Sippel, Csaba Sógor, Renate Sommer, Rui Tavares, Wim van de Camp, Axel Voss, Tatjana Ždanoka
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Alexander Alvaro, Edit Bauer, Anna Maria Corazza Bildt, Ioan Enciu, Ana Gomes, Nadja Hirsch, Franziska Keller, Petru Constantin Luhan, Mariya Nedelcheva, Norica Nicolai, Cecilia Wikström

• [1]  Jest to orientacyjny, otwarty wykaz klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka; pełna lista może obejmować również inne rodzaje klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, niewymienione w niniejszej opinii.
• [2]  Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie regionalnego wpływu trzęsień ziemi (Dz.U. C 282 E z 6.11.2008, s. 269).
• [3]  Dz.U. L 52 z 3.3.2010, s. 50.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	22.6.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	42 6 2
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	János Áder, Elena Oana Antonescu, Pilar Ayuso, Paolo Bartolozzi, Sandrine Bélier, Milan Cabrnoch, Martin Callanan, Nessa Childers, Esther de Lange, Anne Delvaux, Edite Estrela, Elisabetta Gardini, Gerben-Jan Gerbrandy, Julie Girling, Nick Griffin, Françoise Grossetête, Cristina Gutiérrez-Cortines, Satu Hassi, Dan Jørgensen, Karin Kadenbach, Christa Klaß, Jo Leinen, Corinne Lepage, Peter Liese, Linda McAvan, Radvilė Morkūnaitė-Mikulėnienė, Gilles Pargneaux, Andres Perello Rodriguez, Mario Pirillo, Pavel Poc, Vittorio Prodi, Frédérique Ries, Richard Seeber, Theodoros Skylakakis, Bogusław Sonik, Catherine Soullie, Salvatore Tatarella, Glenis Willmott, Sabine Wils, Marina Yannakoudakis
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Margrete Auken, João Ferreira, Christofer Fjellner, Marisa Matias, Bill Newton Dunn, Rovana Plumb, Michail Tremopoulos, Giommaria Uggias, Thomas Ulmer, Anna Záborská