SPRAWOZDANIE w sprawie dobrego sprawowania rządów w odniesieniu do polityki regionalnej UE: procedury wsparcia i kontroli przez Komisję Europejską

7.10.2010 - (2009/2231 (INI))

Komisja Rozwoju Regionalnego
Sprawozdawczyni: Ramona Nicole Mănescu

Procedura : 2009/2231(INI)
Przebieg prac nad dokumentem podczas sesji
Dokument w ramach procedury :  
A7-0280/2010

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie dobrego sprawowania rządów w odniesieniu do polityki regionalnej UE: procedury wsparcia i kontroli przez Komisję Europejską

(2009/2231 (INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 174-178,

–   uwzględniając wniosek Komisji w sprawie przeglądu rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Unii Europejskiej z dnia 28 maja 2010 r. (COM(2010)0260),

–   uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 Rady z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności[1],

–   uwzględniając rezolucję z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zarządzania i partnerstwa na poziomie krajowym i regionalnym i podstawy dla projektów w dziedzinie polityki regionalnej[2],

–   uwzględniając rezolucję z dnia 15 czerwca 2010 r. w sprawie przejrzystości w kwestiach finansowych[3],

–   uwzględniając białą księgę Komitetu Regionów w sprawie wielopoziomowego sprawowania rządów z dni 17-18 czerwca 2009 r. oraz sprawozdanie z konsultacji,

–   uwzględniając wnioski z nieformalnego posiedzenia ministrów, które odbyło się w dniach 16-17 marca 2010 r. w Maladze,

–   uwzględniając Komunikat Komisji z dnia 6 września 2004 r. pt. „Zakres odpowiedzialności państw członkowskich i Komisji w ramach wspólnego zarządzania funduszami strukturalnymi i Funduszem Spójności – sytuacja obecna i perspektywy na nowy okres planowania po roku 2006” (COM(2004)0580),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 maja 2008 r. na temat wyników negocjacji w sprawie strategii i programów dotyczących polityki spójności na okres programowania 2007-2013 (COM(2008)0301),

–   uwzględniając sprawozdanie roczne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego dotyczące wykonania budżetu za lata budżetowe 2006 i 2008,

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 19 lutego 2008 r. pt. „Plan działania na rzecz umocnienia nadzoru Komisji nad działaniami strukturalnymi w ramach zarządzania dzielonego” (COM(2008)0097).

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 3 lutego 2009 r. pt. „Sprawozdanie z realizacji planu działania na rzecz umocnienia nadzoru Komisji nad działaniami strukturalnymi w ramach zarządzania dzielonego” (COM(2009)0042).

–   uwzględniając komunikat z dnia 28 października 2009 r. skierowany przez komisarzy Pawła Sarneckiego i Vladimira Špidlę do Komisji, w którym przekazano sprawozdanie okresowe dotyczące działań podjętych w wyniku planu działania na rzecz umocnienia nadzoru Komisji nad działaniami strukturalnymi w ramach zarządzania dzielonego (SEC(2009)1463).

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 18 lutego 2010 r. w sprawie skutków planu działania na rzecz umocnienia nadzoru Komisji nad działaniami strukturalnymi w ramach zarządzania dzielonego” (COM(2010)0052),

–   uwzględniając art. 48 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A7–0280/2010),

A. mając na uwadze, że wdrażanie polityki spójności jest w dużym stopniu zdecentralizowane i opiera się na przekazaniu odpowiedzialności władzom poniżej szczebla krajowego,

B.  mając na uwadze, że największą rolę w wielopoziomowym sprawowaniu rządów odgrywa polityka spójności jako narzędzie poprawy jakości procesu decyzyjnego za pomocą aktywnego zaangażowania władz lokalnych już w przedlegislacyjnej fazie debaty,

C. mając na uwadze, że rządy sprawowane na wielu poziomach należy rozumieć jako skoordynowane działanie Unii, państw członkowskich oraz władz regionalnych i lokalnych, jak również partnerów społeczno-ekonomicznych i organizacji pozarządowych oparte na partnerstwie i współfinansowaniu i służące opracowaniu i realizacji strategii politycznych Unii Europejskiej, zaś definicja ta zakłada wspólną odpowiedzialność organów na różnych poziomach sprawowania władzy,

D. mając na uwadze, że w sprawozdaniu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego za 2006 r. stwierdzono, iż stosowane systemy kontroli dotyczące polityki spójności nie były dość skuteczne, a poziom błędu w odniesieniu do wydatków, za które dokonano zwrotu, był zbyt wysoki (12%), zaś sprawozdanie za 2008 r. potwierdziło te dane – 11% stanowiły niezależnie wypłacone środki,

E.  mając na uwadze, że w celu ograniczenia poziomu błędu Komisja winna zwiększyć nadzór, ulepszając tym samym system kontroli i zwiększając wsparcie dla władz lokalnych oraz beneficjentów, co w dłuższej perspektywie doprowadzi do stworzenia polityki bardziej zorientowanej na wyniki i przyjaznej dla użytkownika,

F.  mając na uwadze, że procedury składania wniosków o finansowanie są zbyt złożone oraz że zbędne kontrole mogą zniechęcić potencjalnych beneficjentów polityki spójności,

G. mając na uwadze, że rozwiązania praktyczne, jakich oczekują nasi obywatele w zakresie usług publicznych (takich jak transport publiczny, woda pitna, zdrowie publiczne, mieszkania komunalne czy szkolnictwo publiczne), mogą być skuteczne jedynie przy zastosowaniu dobrego rządzenia, na które składają się dwa uzupełniające się systemy: z jednej strony system instytucjonalny, który obejmuje podział kompetencji i środków budżetowych między administrację centralną i władze regionalne i lokalne, z drugiej zaś strony system partnerstwa skupiający różne podmioty publiczne i prywatne zajmujące się tą samą problematyką na danym obszarze,

H. mając na uwadze, że partnerstwo musi obejmować wszelkie zainteresowane społeczności i grupy, że może przynieść korzyści i wartość dodaną przy realizacji polityki spójności dzięki większej legitymacji, zapewnieniu przejrzystości i lepszemu wykorzystaniu funduszy, oraz że musi ono być również oceniane przez pryzmat swojej wartości dla społeczeństwa i obywateli,

I.   mając na uwadze, że zintegrowane podejście musi uwzględniać cechy konkretnych regionów (niekorzystne położenie geograficzne i warunki naturalne, wyludnienie, peryferyjność itp.), aby odpowiadać na problemy lokalne i regionalne,

Wielopoziomowe sprawowanie rządów

1.  z zadowoleniem przyjmuje białą księgę Komitetu Regionów w sprawie wieloszczeblowego sprawowania rządów i uznania pomocniczego charakteru władz lokalnych w Traktacie z Lizbony; podkreśla, że podejście wielopoziomowe należy stosować nie tylko w strukturze pionowej, lecz także poziomej, wśród podmiotów znajdujących się na tym samym poziomie w ramach wszystkich strategii politycznych Unii realizowanych w ramach kompetencji dzielonych, w tym w polityce spójności;

2.  z zadowoleniem przyjmuje wnioski nieformalnego posiedzenia ministrów, które odbyło się w marcu 2010 r. w Maladze i wyraża przekonanie, że wielopoziomowe sprawowanie rządów jest warunkiem osiągnięcia spójności terytorialnej w Europie; wzywa do uznania obowiązkowego charakteru tej zasady w państwach członkowskich w obszarach polityki silnie wpływających na rozwój terytorialny, by zagwarantować zrównoważony rozwój terytorialny zgodnie z zasadą pomocniczości; wskazuje, że taki przepis nie powinien w żadnym wypadku prowadzić do tworzenia nowych żmudnych procedur;

3.  uważa, że zadowalające wielopoziomowe sprawowanie rządów musi opierać się na podejściu oddolnym (bottom-up), uwzględniając różnorodność struktur administracyjnych na poziomie każdego państwa członkowskiego; zwraca się do państw członkowskich o określenie najskuteczniejszych metod wielopoziomowego sprawowania rządów oraz o poprawę współpracy z władzami regionalnymi i lokalnymi, jak również ze służbami administracyjnymi Wspólnoty np. w drodze zapraszania urzędników wszystkich poziomów władzy na regularnie organizowane spotkania w Komisji lub zawierania europejskich paktów terytorialnych umożliwiających dobrowolną współpracę organów władzy różnych szczebli;

4.  zaleca usystematyzowanie oceny oddziaływania terytorialnego poprzez włączenie do niej od wstępnego etapu decyzji politycznej różnych zainteresowanych podmiotów, tak by uwzględnić skutki gospodarcze, społeczne i środowiskowe wspólnotowych wniosków ustawodawczych i nieustawodawczych dotyczących terytoriów;

5.   podkreśla, iż wielopoziomowe sprawowanie rządów pozwala lepiej wykorzystać potencjał współpracy terytorialnej dzięki ponadgranicznym stosunkom pomiędzy podmiotami prywatnymi i publicznymi; wzywa te państwa członkowskie, które jeszcze tego nie uczyniły, do jak najszybszego przyjęcia niezbędnych przepisów pozwalających na utworzenie europejskich ugrupowań współpracy terytorialnej; zaleca, by w ramach realizowanych programów Komisja promowała wymianę informacji pomiędzy już istniejącymi i obecnie tworzonymi europejskimi ugrupowaniami współpracy terytorialnej; wyraża uznanie dla Komitetu Regionów za jakość działań podjętych w związku z europejskimi ugrupowaniami współpracy regionalnej i wzywa do korzystania z dostępnych narzędzi Komitetu, w szczególności platformy monitorowania procesu lizbońskiego oraz sieci monitorowania stosowania zasady pomocniczości, w celu wspierania wymiany najlepszych rozwiązań między regionami i państwami członkowskimi służących wspólnej identyfikacji i wyznaczeniu niezbędnych celów i działań w zakresie planowania oraz dokonaniu oceny porównawczej wyników osiągniętych w realizacji polityki spójności;

6.  zachęca władze krajowe, regionalne i lokalne do częstszego stosowania zintegrowanego podejścia w obecnym okresie programowania; proponuje, aby to podejście miało obowiązkowy charakter w kontekście przyszłej polityki spójności; uważa, że zintegrowane i elastyczne podejście musi uwzględniać nie tylko aspekty gospodarcze, społeczne i środowiskowe rozwoju terytorialnego, ale również umożliwić koordynację interesów poszczególnych zainteresowanych podmiotów z uwzględnieniem specyfiki terytorialnej, tak by móc sprostać wyzwaniom lokalnym i regionalnym;

7.  wzywa Komisję do stworzenia wytycznych dla podmiotów prywatnych i publicznych dotyczących wdrażania w praktyce zasad wielopoziomowego sprawowania rządów i podejścia zintegrowanego; zaleca, by działania mające na celu promowanie powyższych dwóch podejść były finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) — Pomoc techniczna;

8.  zaleca, by Komitet Regionów wykorzystał dni otwarte 2011 i w miarę możliwości dni otwarte 2010 do promocji i pogłębiania debaty ws. najskuteczniejszych metod wielopoziomowego sprawowania rządów; proponuje stworzenie europejskiego logo wielopoziomowego sprawowania rządów i stosowania go od 2011 r. we wszystkich regionach UE;

9.  wskazuje, że mechanizmy zdecentralizowanej realizacji są kluczem do wieloszczeblowego sprawowania rządów; mając na względzie konieczność dokonania uproszczeń, nawołuje państwa członkowskie i regiony do podzlecania w miarę możliwości wykonania części programu operacyjnego, by lepiej wykorzystać ogólne dotacje; zachęca państwa członkowskie do decentralizacji uprawnień zarówno na poziomie prawodawstwa, jak i procedury budżetowej, aby umożliwić prawidłowe funkcjonowanie systemu rządów wielopoziomowych przy poszanowaniu zasad partnerstwa i pomocniczości; podkreśla, że władze regionalne i lokalne, szczególnie te organy, które posiadają uprawnienia legislacyjne, powinny być bardziej zaangażowane w ten proces, ponieważ posiadają największą wiedzę na temat swojego regionu, jego potencjału i potrzeb, a w związku z tym będą mogły przyczynić się do poprawy wdrażania polityki spójności;

10. wzywa państwa członkowskie do zaangażowania odnośnych władz regionalnych i lokalnych oraz podmiotów społeczeństwa obywatelskiego już we wczesnej fazie negocjacji ws. przepisów unijnych oraz ws. programów korzystających z funduszy strukturalnych, by odpowiednio wcześnie umożliwić dialog władz różnych szczebli; wzywa te władze do zaangażowania w działania odpowiednich organów podejmujących decyzje na takich samych zasadach jak przedstawiciele władz krajowych;

11. podkreśla, że do skutecznego wykorzystania funduszy i zapewnienia im jak największego wpływu niezbędne jest zapewnienie wystarczającej zdolności administracyjnej na poziomie UE, regionalnym i lokalnym, w związku z tym wzywa Komisję do poprawy potencjału administracyjnego, by zwiększyć wartość dodaną polityki spójności i zadbać o zrównoważenie działań, zaś na poziomie państw członkowskich zagwarantować odpowiednie struktury administracyjne i zasoby kadrowe, uwzględniając rekrutację, płace, zasoby szkoleniowe, procedury, przejrzystość i dostępność;

12. wzywa państwa członkowskie do wzmocnienia, w uzasadnionych przypadkach, roli władz regionalnych i lokalnych i środków, jakie mają do dyspozycji w przygotowaniu programów i zarządzaniu nimi oraz ich wdrażaniu; w ramach polityki spójności zaleca przyjęcie metodologii rozwoju lokalnego, opartej na partnerstwach lokalnych, w szczególności w odniesieniu do projektów dotyczących miast, obszarów wiejskich i kwestii granicznych; prosi Komisję, by zachęcała do partnerstwa między regionami o podobnym specyficznym potencjale rozwoju i by zapewniła istnienie mechanizmu koordynacji w ramach współpracy makroregionalnej na poziomie UE;

13. uważa, że zasady partnerstwa i współfinansowania sprawiają, że władze szczebla niższego niż krajowy są odpowiedzialne za realizację polityki spójności; przypomina o swoim przywiązaniu do tych zasad dobrego zarządzania i domaga się, by były one przestrzegane pomimo ograniczenia wydatków publicznych w związku z kryzysem gospodarczym;

14. zaleca pogłębienie stosunków partnerskich i wzywa Komisję do uzgodnienia definicji pojęcia partnerstwo, jako warunku tworzenia rzeczywistych partnerstw z władzami regionalnymi i lokalnymi oraz podmiotami społeczeństwa obywatelskiego; zwraca się do Komisji, by precyzyjnie weryfikowała wdrażanie zasady wielopoziomowego sprawowania rządów, poprzez tworzenie konkretnych narzędzi oceny i promowanie właściwych rozwiązań praktycznych w tym obszarze za pomocą narzędzi informacyjno komunikacyjnych; przypomina, że partnerstwo może przyczynić się do skuteczności, wydajności, legitymacji i przejrzystości wszystkich etapów programowania i wdrażania funduszy strukturalnych oraz umocnić zaangażowanie i poczucie odpowiedzialności za wyniki programu; podkreśla, że w procesie partnerstwa ważną rolę odgrywa wolontariat;

15. przypomina o obowiązku prowadzenia publicznych konsultacji z obywatelami i organizacjami przedstawicielskimi społeczeństwa obywatelskiego, jak również organizacjami pozarządowymi w celu uwzględniania ich propozycji oraz zaznacza, że udział społeczeństwa obywatelskiego przyczynia się do legitymacji procesu decyzyjnego; stwierdza, że wyniki zmierzające do zapewnienia publicznego udziału na etapie przygotowywania programów operacyjnych na lata 2007-2013 nie były tak skuteczne, jak przewidywano; zwraca się do Komisji o określenie dobrych rozwiązań i ułatwienie ich stosowania w celu zwiększenia udziału obywateli w kolejnym okresie programowania;

16. wzywa do uwzględniania zasady wielopoziomowego sprawowania rządów na wszystkich etapach tworzenia i wdrażania strategii UE 2020, by upewnić się, że władze regionalne będą czuły się rzeczywiście odpowiedzialne za wyniki wśród władz regionalnych i lokalnych, które mają wdrażać tę strategię; przypomina w związku z powyższym o propozycji dotyczącej paktu terytorialnego władz lokalnych i regionalnych w sprawie strategii Europa 2020, której celem jest zachęcenie regionów i gmin do działania na rzecz skutecznej realizacji celów strategii Europa 2020;

17. zaleca, aby Komisja ponownie przeanalizowała możliwości wdrożenia projektów pilotażowych inicjowanych przez Parlament Europejski pt. „Erasmus dla przedstawicieli lokalnych i regionalnych wyłonionych w wyborach” w celu podwyższenia skuteczności proponowanych projektów; wzywa Komisję do uruchomienia w ramach EFRR linii budżetowej przeznaczonej na operacyjną pomoc techniczną oraz wdrożenia programu mobilności i szkoleń dla podmiotów lokalnych i regionalnych zaangażowanych wraz z partnerami społecznymi wyspecjalizowanymi we wdrażaniu zintegrowanego podejścia do wielopoziomowego zarządzania w realizację programów w ramach polityki spójności; w związku z tym zwraca się do Komisji, by przeznaczyła odpowiednie fundusze na te inicjatywy oraz by pogłębiła stosunki z regionalnymi i lokalnymi organami władzy, w tym przy pomocy Komitetu Regionów;

18. uważa, że europejskie sieci wymiany dobrych rozwiązań powinny zintensyfikować działania w zakresie zarządzania i partnerstwa, traktując z większą uwagą wnioski polityczne i strategiczne wypływające z wcześniejszych cykli programowania, w tym powinny zapewnić publiczny dostęp do kluczowych informacji w zakresie tych doświadczeń we wszystkich językach Unii Europejskiej, przyczyniając się tym samym do faktycznego wdrażania dobrych rozwiązań;

Wzmocnienie roli Komisji we wspieraniu władz regionalnych i lokalnych

19. jest zdania, że większe znaczenie władz szczebla regionalnego i lokalnego musi wiązać się z większymi uprawnieniami nadzorczymi Komisji, które powinny obejmować przede wszystkim kontrolę systemów audytu, a nie poszczególnych projektów; w związku z powyższym domaga się stworzenia europejskiego systemu certyfikacji krajowych organów kontroli; zwraca się do Komisji o ostateczne zatwierdzenie sprawozdań z oceny zgodności, tak by uniknąć opóźnień w płatnościach i utraty środków z powodu uwolnień zobowiązań, oraz o przedstawienie wniosku w sprawie dopuszczalnego ryzyka błędu przed 2012 r.;

20. z zadowoleniem przyjmuje wnioski sprawozdania Komisji w sprawie planu działania z lutego 2010 r. oraz rozpoczęte już działania naprawcze i zapobiegawcze; wzywa DG REGIO do dalszego prowadzenia tych działań podczas całego okresu wdrażania, tak aby utrzymać impet, jaki nadał pracom plan działań;

21. podkreśla, że europejskie inicjatywy w dziedzinie polityki spójności i polityki strukturalnej muszą być lepiej skoordynowane, aby nie zaprzepaścić spójności polityki regionalnej; dlatego domaga się wzmocnionej koordynacji wewnątrz Komisji, pomiędzy dyrekcją generalną REGIO odpowiedzialną za politykę spójności i politykę strukturalną a dyrekcjami generalnymi właściwymi w zakresie inicjatyw sektorowych w tej dziedzinie; domaga się, by mając na względzie wzmocnienie praw władz regionalnych i lokalnych na mocy Traktatu z Lizbony, zostały one ściśle włączone w tworzenie polityki na poziomie Komisji, aby zwiększyć odpowiedzialność na poziomie wykonawców projektów; ponadto domaga się, by Komisja dokładniej kontrolowała wyniki na miejscu, aby lepiej ocenić skuteczność struktur projektu i działań w stosunku do wyznaczonych celów;

22. zwraca się do Komisji o wzmocnienie inicjatywy zatytułowanej „Szkolenie instruktorów” przeznaczonej dla organów zarządzających oraz certyfikujących; podkreśla, że należy nieustannie dbać o to, by treść szkoleń rzeczywiście przekazywano na niższe szczeble w sposób harmonijny, bez pomijania podmiotów lokalnych;

23. wzywa Komisję do szybkiego uruchomienia nowego portalu w ramach bazy danych SFC 2007, który pozwalałby na bezpośredni dostęp do informacji istotnych dla wszystkich podmiotów zajmujących się funduszami strukturalnymi; zaleca, by państwa członkowskie promowały i rozpowszechniały informacje dotyczące tego instrumentu wśród władz regionalnych i lokalnych, a także beneficjentów końcowych;

24. zwraca się do Komisji o ustanowienie dodatkowych mechanizmów wsparcia technicznego w celu promowania na szczeblu regionalnym i lokalnym wiedzy na temat problemów związanych z wdrażaniem, zwłaszcza w państwach członkowskich, w których - zgodnie z przeprowadzoną przez Komisję oceną ex post programów polityki spójności w latach 2000-2006 - widoczne są nadal poważne problemy ze zdolnością administracyjną w zakresie wdrażania programów w dziedzinie polityki spójności;

25. zwraca się o ujednolicenie stosowania jednolitego modelu informacji i audytu (SISA) na wszelkich szczeblach audytowania, tak aby uniknąć powielania audytów i nadmiernej kontroli; wzywa Komisję do wydania podręcznika na temat jednolitego audytu zawierającego wszystkie dotychczas sformułowane wytyczne;

26. zwraca się do państw członkowskich o szersze wykorzystywanie narzędzi inżynierii finansowej jako środków podnoszenia jakości projektów i zwiększania uczestnictwa podmiotów prywatnych, zwłaszcza MŚP, w projektach europejskich; wzywa Komisję do uproszczenia przepisów dotyczących funkcjonowania tych instrumentów, gdyż ich obecny stopień skomplikowania ogranicza ich wykorzystanie;

27. jest przekonany, że zgodność z procedurami nie może być przestrzegana na niekorzyść jakości działań; zwraca się do Komisji o to, by w przyszłości prowadziła politykę bardziej skupioną na wynikach, jakości i strategicznym rozwoju projektów, nie zaś na kontroli; w tym celu wzywa Komisję do opracowania obiektywnych i mierzalnych wskaźników umożliwiających dokonywanie porównań na terenie całej Unii i służących lepszemu nadzorowi i ocenie oraz do przeprowadzenia dalszej analizy w zakresie potrzeby zapewnienia elastyczności przepisów w obliczu kryzysu gospodarczego;

28. podkreśla, że przejrzyste i jasno określone procedury przyczyniają się do dobrego zarządzania; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje uproszczenie rozporządzenia finansowego i przepisów dotyczących funduszy strukturalnych i wzywa państwa członkowskie do pełnego przestrzegania wymogów zmienionego rozporządzenia finansowego i ujawniania informacji w sprawie końcowych beneficjentów funduszy strukturalnych; wzywa Komisję do zaproponowania zrozumiałych zasad, które nie będą wymagać ciągłych modyfikacji; wzywa do uproszczenia systemu funduszy po 2013 r. – nie w konsekwencji kryzysu gospodarczego, ale w imię ogólnej zasady przyszłej polityki spójności, tak by umożliwić korzystanie ze środków finansowych w ramach funduszy oraz zaleca większą przejrzystość i elastyczność w wykorzystaniu funduszy UE, tak by unikać zbytecznej biurokracji, która może zniechęcać ewentualnych partnerów od uczestnictwa w projektach;

29. przyjmuje z zadowoleniem strategiczne sprawozdanie Komisji w sprawie wdrażania programów polityki spójności w 2010 r., gdyż może ono dostarczyć ważnych informacji o procesie decyzyjnym; wyraża przekonanie, że jej wnioski muszą zostać również należycie uwzględnione przy formułowaniu propozycji poprawy skuteczności wdrażania programów w dziedzinie polityki spójności;

30. przypomina, że przywiązuje dużą wagę do silnej i odpowiednio finansowanej polityki spójności, zapewniającej harmonijny rozwój wszystkich regionów Unii Europejskiej; domaga się, by środki finansowe tej polityki zostały utrzymane po roku 2013 i by odrzucić wszelkie próby jej ponownej nacjonalizacji;

31. wzywa Komisję do pełnego uwzględnienia zasad różnicowania i proporcjonalności w przyszłych przepisach oraz do dostosowania wymogów do skali programu i rodzaju partnerów, zwłaszcza gdy zaangażowane są organy publiczne niewielkich rozmiarów; zwraca się o szersze wykorzystanie płatności i stawek ryczałtowych we wszystkich funduszach, zwłaszcza w odniesieniu do kosztów ogólnych i wsparcia technicznego; proponuje, by stosować bardziej elastyczne kryteria oceny w odniesieniu do innowacyjnych projektów, aby zachęcać do ich realizacji, i łagodniejsze wymogi kontrolne w odniesieniu do projektów pilotażowych; zachęca Komisję do szerzenia zasady wzajemnego zaufania z państwami członkowskimi zobowiązującymi się do właściwego wykorzystania funduszy i będącymi w stanie to zapewnić;

32. z myślą o stworzeniu bardziej przyjaznej dla użytkowników przyszłej strategii politycznej wzywa do większej harmonizacji i integracji przepisów dotyczących funduszy strukturalnych, unikając rozbijania projektu na różne części powiązane z poszczególnymi funduszami; zaleca skupienie się nie tylko na prawidłowości wydatków, ale także na jakości zaangażowania oraz przeznaczanie skoncentrowanych środków na zwiększenie wsparcia po stronie zarządzania;

33. nawołuje Komisję do jak najszybszego przedstawienia wniosków dotyczących przepisów w sprawie następnego okresu programowania, aby przyjąć rozporządzenie wykonawcze, opracować niezbędne wytyczne i przeprowadzić w odpowiednim czasie szkolenia w ich zakresie; wzywa także do uproszczenia procesu negocjowania i zatwierdzania programów operacyjnych w celu uniknięcia wszelkich opóźnień we wdrażaniu polityki spójności i wykorzystaniu funduszy po roku 2013;

34. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz państwom członkowskim.

UZASADNIENIE

Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci decentralizacja władzy w szeregu państw członkowskich znacznie wzmocniła kompetencje władz regionalnych i lokalnych w realizacji strategii politycznych Wspólnoty.

Objęcie prawem wspólnotowym pomocniczości na szczeblu niższym niż krajowy na mocy traktatu reformującego w odniesieniu do strategii politycznych realizowanych w ramach kompetencji dzielonych pozwala obecnie władzom terytorialnym, jako równoprawnym partnerom uczestniczącym w realizacji celów Wspólnoty, na głębsze zaangażowanie w proces podejmowania decyzji dotyczących zarówno projektowania, jak i wdrażania strategii politycznych.

Ten ważny krok w kierunku udoskonalenia wielopoziomowego sprawowania rządów stanowi odpowiedź na wielokrotnie ponawiane apele Parlamentu o wzmocnienie zaangażowania władz szczebla niższego niż krajowy w formułowanie strategii politycznych, odbywające się zawsze z poszanowaniem poszczególnych kompetencji zapisanych w konstytucjach krajowych.

Skuteczne wdrożenie jest w znacznym stopniu uzależnione od sposobu formułowania strategii politycznych; zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych także na tym etapie – jako organów najlepiej zorientowanych w potrzebach danego terytorium i jego mieszkańców – zapewnia lepsze wyniki na dalszych etapach.

W związku z powyższym zasadnicze znaczenie ma położenie nacisku na przedlegislacyjny etap procesu podejmowania decyzji i na wartość dodaną, jaką strategie polityczne i najlepsze praktyki wdrażane na szczeblu lokalnym i regionalnym wnoszą w rozwój strategii terytorialnych w UE.

Zapowiedź stosowania tego podejścia stanowi polityka spójności: jej wymiar regionalny i stosowanie zasady partnerstwa stanowią jej wartość dodaną i przyczyniają się do zapewnienia skuteczności i zrównoważonego charakteru polityki.

Biała księga Komitetu Regionów w sprawie wielopoziomowego sprawowania rządów

Biała księga Komitetu Regionów w odpowiednim momencie zapoczątkowała debatę na temat wspólnej interpretacji tej zasady jako praktycznego instrumentu podejmowania decyzji w odniesieniu do strategii politycznych Wspólnoty realizowanych w ramach kompetencji dzielonych.

Analiza możliwości lepszego rozwijania podejścia zakładającego wielopoziomowe sprawowanie rządów w dziedzinie polityki spójności obejmuje rozpatrzenie poniższych aspektów.

· Dwa wymiary wielopoziomowego sprawowania rządów, pionowy – obejmujący współpracę pomiędzy różnymi szczeblami władzy z udziałem zainteresowanych podmiotów gospodarczych i społecznych – oraz poziomy, wśród podmiotów na tym samym szczeblu, są konieczne, aby zagwarantować wielopoziomową współpracę podmiotów i zintegrowane podejście w obrębie strategii politycznych.

· Bardziej przejrzyste zdefiniowanie zasady partnerstwa ułatwiłoby ustanawianie prawdziwych partnerstw z władzami regionalnymi i lokalnymi; w szczególności należy wzmocnić rolę szczebla lokalnego i konsultacje z nim już na wczesnym etapie negocjacji w ramach debat w UE. Zasada partnerstwa niejednokrotnie nie działa z powodu niewystarczającego zaangażowania władz lokalnych.

· Debata na temat wielopoziomowego sprawowania rządów jest ściśle powiązana z debatą dotyczącą spójności terytorialnej: zaangażowanie podmiotów na szczeblu niższym niż krajowy w realizację celów UE stanowi warunek skutecznego wdrażania spójności terytorialnej. Opublikowanie białej księgi na temat spójności terytorialnej po zielonej księdze nastąpiłoby we właściwym momencie; biała księga pozwoliłaby wyjaśnić, w jaki sposób wdrażać spójność terytorialną poprzez wielopoziomowe sprawowanie rządów w ramach przyszłej polityki regionalnej oraz dostarczyłaby tematów do debaty na temat następnego pakietu legislacyjnego.

· Należy lepiej wykorzystać potencjał współpracy terytorialnej, aby wspierać wielopoziomową współpracę ponadgraniczną. Regiony transgraniczne dysponują niewykorzystanym potencjałem terytorialnym i stanowią miejsce zbiegania się i przenikania strategii politycznych. Ponadto w wielu wypowiedziach w ramach niedawnych konsultacji społecznych podkreślano kluczową rolę współpracy terytorialnej w osiągnięciu celów UE 2020. Należy promować instrument europejskich ugrupowań współpracy terytorialnej jako narzędzie umożliwiające tworzenie ponadgranicznych systemów zarządzania i zapewniające poczucie odpowiedzialności za różne obszary polityki na szczeblu regionalnym i lokalnym.

· Uproszczenie przepisów na szczeblu wspólnotowym i krajowym stanowi warunek lepszego sprawowania rządów w ramach polityki spójności. Niedawne zmiany rozporządzenia ogólnego i rozporządzenia w sprawie EFRR stanowią ważny krok w tym kierunku, jednak uproszczenie nie powinno być związane wyłącznie z wydarzeniami o charakterze nadzwyczajnym i przejściowym, takimi jak kryzys gospodarczy. Wręcz przeciwnie: w przyszłości powinno cechować całe prawodawstwo dotyczące funduszy strukturalnych. Również państwa członkowskie powinny uprościć swoje przepisy krajowe, które bardzo często wprowadzają obciążenia administracyjne niewymagane przepisami wspólnotowymi. Jako konieczną przeciwwagę należy ukształtować praktykę głębszej oceny na wszystkich szczeblach, aby zapewnić skuteczne kontrole i unikać błędów.

Wzmocnienie roli Komisji we wspieraniu władz regionalnych i lokalnych

Druga część sprawozdania zawiera analizę mechanizmów zarządzania dzielonego, w szczególności różnorodnych kompetencji Komisji Europejskiej i państw członkowskich oraz przedstawia zalecenia co do możliwości ulepszenia systemu zarządzania w odniesieniu do wdrażania programów.

W sprawozdaniu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego za 2006 r. stwierdzono, że bieżące systemy kontroli realizacji polityki spójności nie były dość skuteczne, a poziom błędu w odniesieniu do wydatków, za które dokonano zwrotu, był zbyt wysoki (12%). W sprawozdaniu rocznym za 2008 r. potwierdzono te dane, a odsetek nienależnie wypłaconych kwot wyniósł 11%.

W rzeczywistości dane te nie odzwierciedlają w pełni faktycznej sytuacji, ponieważ obejmują też okres 2000–2006, kiedy nie obowiązywały obecne wymogi dotyczące kontroli.

Jednak z uwagi na brak danych umożliwiających właściwą ocenę skuteczności nowych przepisów na lata 2007–2013 obecnie przyjęto założenie, że poziom błędu w przypadku funduszy strukturalnych jest wciąż zbyt wysoki i należy podjąć dalsze działania mające na celu poprawę skuteczności systemów kontroli.

W planie działania na rzecz umocnienia nadzoru Komisji z 2008 r. ujęto szereg działań podjętych przez Komisję w celu poprawy wyników funduszy, obejmujących zarówno działania naprawcze, jak i środki zapobiegawcze na przyszłość.

Sprawozdanie będzie zawierało analizę tych działań i pierwsze zalecenia dotyczące obecnego okresu programowania mające na celu wzmocnienie wskazówek Komisji dotyczących procedur kontroli i zarządzania oraz wzmocnienia jej roli koordynującej w fazie kontroli.

Rok na wdrożenie programu to zbyt krótki okres, by w pełni ocenić ogólny wpływ powziętych działań. W dwóch komunikatach w sprawie skutków planu działania przyjętych przez Komisję  dnia 3 lutego 2009 r. i dnia 18 lutego 2010 r. można jednak dopatrzeć się już pewnych obiecujących elementów, które zostaną należycie ocenione.

Uznano, że nadzór Komisji w obecnie przewidzianej formie jest niewystarczający i nie może zrekompensować niskiej skuteczności systemów kontroli na szczeblu krajowym w okresie wielu lat. Funkcja kontrolna Komisji powinna być wzmocniona na początku programów, natomiast władze na szczeblu krajowym powinny odgrywać większą rolę na etapie wdrażania.

W szczególności obecny system oceny zgodności wymaga dostosowania, aby zapewnić jego pełną skuteczność przez cały okres programowania. Proces ten nie został jeszcze zakończony, co może doprowadzić do opóźnień w płatnościach, a następnie utraty funduszy spowodowanej automatycznym anulowaniem zobowiązań.

Należy poprawić kontrolę podczas wdrażania, wzmagając kontrole ad hoc i zwiększając wsparcie dla kontroli pierwszego szczebla prowadzonych przez instytucje zarządzające, aby w porę korygować nieprawidłowości i zmniejszyć ogólny poziom błędów. Szkolenia i wskazówki Komisji powinny w większym stopniu koncentrować się na tym szczeblu, na którym występuje największy odsetek błędów, w szczególności na tych sektorach – wydatkach niekwalifikowalnych i zamówieniach publicznych – w których wykrywa się najwyższy odsetek nieprawidłowości.

Do pewnego stopnia przyczyną tych błędów są zbyt zawiłe przepisy dotyczące funduszy strukturalnych. System zarządzania dzielonego, którym charakteryzuje się polityka spójności, oznacza złożoność interpretacji i stosowanych przepisów, co jest związane z dużą liczbą zaangażowanych podmiotów. Stanowi to rzeczywistą wartość dodaną funduszy strukturalnych, ale także pociąga za sobą większe ryzyko błędu.

W związku z powyższym należy uprościć przepisy, aby zapewnić procedury, które będą bardziej przyjazne dla użytkowników, i nie będą zniechęcać potencjalnych beneficjentów do udziału w projektach.

Jednocześnie Komisja winna zwiększyć swoją rolę w zakresie przekazywania wiedzy w kierunku niższych poziomów sprawowania rządów, za pośrednictwem inicjatyw regulacyjnych i inicjatyw o innym charakterze; niektóre takie inicjatywy już istnieją i wymagają wzmocnienia.

Należy zapewnić wyższe nakłady zarówno na wsparcie finansowe, jak i na szkolenia dla administracji krajowych i regionalnych, aby zwiększyć możliwości i poszerzyć znajomość przepisów wśród władz odpowiedzialnych za zarządzanie programami. W szczególności w nowych państwach członkowskich, gdzie praktyka ta jest wciąż nowa, inwestycje w zdolności instytucjonalne należy traktować priorytetowo.

W perspektywie średnioterminowej pozwoliłoby to na zaangażowanie większej liczby organów władzy szczebla niższego niż krajowy w zarządzanie programami i ich kontrolę, przy czym Komisja powinna przyjąć wzmocnioną rolę koordynującą.

Poza środkami wprowadzonymi za pośrednictwem programu działania należy także podjąć dalsze inicjatywy, obejmujące:

· wzmocnienie wsparcia Komisji dla instytucji zarządzających – z uwagi na to, że większość błędów jest wykazywana podczas kontroli pierwszego szczebla – poprzez ukierunkowane warsztaty, wytyczne, rozpowszechnianie najlepszych praktyk i szkolenie urzędników odpowiedzialnych za zarządzanie; należy zadbać o stałe monitorowanie rzeczywistego transferu środków szkoleniowych skierowanych do instytucji zarządzających, aby sprawdzić, czy wiedza jest rzeczywiście przekazywana ze szczególnym uwzględnieniem szczebla lokalnego;

· zapewnienie lepszej koordynacji pomiędzy szczeblami kontroli, aby unikać powielania kontroli i nadmiernego nadzoru. W perspektywie długoterminowej ulepszona koordynacja uwolniłaby w Komisji zasoby, które można by przeznaczyć na zwiększenie wsparcia po stronie zarządzania;

· należy bezzwłocznie uruchomić nowy portal w ramach obecnej bazy danych SFC 2007, ponieważ pozwoli to wszystkim podmiotom zajmującym się funduszami strukturalnymi uzyskać bezpośredni dostęp do istotnych informacji;

· dalszy rozwój potencjału instrumentów inżynierii finansowej, zwłaszcza JEREMIE i JASPERS, umożliwiający, odpowiednio, rozwój projektów strategicznych wysokiej jakości oraz udział podmiotów i kapitału prywatnego w projektach europejskich. Ich obecne niepełne wykorzystanie spowodowane nadmierną zawiłością sprawia, że debata na temat zarządzania nimi jest bardzo pilną kwestią;

· większa spójność przepisów dotyczących poszczególnych funduszy na szczeblu wspólnotowym umożliwiłaby bardziej zintegrowane podejście.

***

Niektóre środki naprawcze powinny zostać wdrożone natychmiast, aby przyniosły wyniki jeszcze w obecnym okresie programowania. Innymi środkami należy zająć się w dłuższej perspektywie, w związku z wynikami debaty na temat polityki spójności po 2013 r., mającej wysoce polityczny charakter.

W szczególności prace nad uproszczeniem, rozpoczęte w 2007 r. w ramach grupy zadaniowej Komisji, powinny skoncentrować się z jednej strony na sugestiach dotyczących ulepszenia procedur w obecnym okresie wdrażania, a z drugiej strony na przedstawieniu dalszych wniosków dotyczących uproszczenia funkcjonowania polityki spójności: uproszczenie powinno stać się przekrojową i trwałą zasadą inspirującą całą filozofię przyszłej polityki spójności.

Konieczna jest poważna refleksja nad tym, jak ulepszyć sprawowanie rządów, a co za tym idzie skuteczność systemu wykorzystania funduszy strukturalnych w okresie po 2013 r. Należy poważnie wziąć pod uwagę ten aspekt podczas rozmów w ramach Grupy Wysokiego Szczebla ds. Przyszłości Polityki Spójności, Parlament powinien zaś aktywnie uczestniczyć w tej debacie.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia

28.9.2010

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

35

0

0

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

François Alfonsi, Luís Paulo Alves, Sophie Auconie, Catherine Bearder, Jean-Paul Besset, Victor Boştinaru, Zuzana Brzobohatá, John Bufton, Salvatore Caronna, Ricardo Cortés Lastra, Francesco De Angelis, Tamás Deutsch, Rosa Estaràs Ferragut, Elie Hoarau, Danuta Maria Hübner, Filiz Hakaeva Hyusmenova, Seán Kelly, Evgeni Kirilov, Constanze Angela Krehl, Ramona Nicole Mănescu, Riikka Manner, Iosif Matula, Lambert van Nistelrooij, Wojciech Michał Olejniczak, Markus Pieper, Tomasz Piotr Poręba, Monika Smolková, Georgios Stavrakakis, Michael Theurer, Oldřich Vlasák, Kerstin Westphal, Joachim Zeller

Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Jan Březina, Leonidas Donskis, Aldo Patriciello, Maurice Ponga, Heide Rühle, Elisabeth Schroedter