ZALECENIE dotyczące projektu decyzji Rady w sprawie zawarcia Porozumienia genewskiego w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Brazylią, Ekwadorem, Gwatemalą, Hondurasem, Kolumbią, Kostaryką, Meksykiem, Nikaraguą, Panamą, Peru i Wenezuelą oraz Porozumienia w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki

19.1.2011 - (07782/2010 – C7-0148/2010 – 2010/0057(NLE)) - ***

Komisja Handlu Międzynarodowego
Sprawozdawczyni: Francesca Balzani

PROJEKT REZOLUCJI LEGISLACYJNEJ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

dotyczącej projektu decyzji Rady w sprawie zawarcia Porozumienia genewskiego w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Brazylią, Ekwadorem, Gwatemalą, Hondurasem, Kolumbią, Kostaryką, Meksykiem, Nikaraguą, Panamą, Peru i Wenezuelą oraz Porozumienia w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki

(07782/2010 – C7-0148/2010 – 2010/0057(NLE))

(Zgoda)

Parlament Europejski,

–    uwzględniając projekt decyzji Rady (07782/2010),

–    uwzględniając projekt porozumienia genewskiego w sprawie handlu bananami (07968/2010) oraz projekt Porozumienia w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki (07970/2010),

–    uwzględniając wniosek o wyrażenie zgody przedstawiony przez Radę na podstawie art. 207 ust. 4 akapit pierwszy oraz art. 218 ust. 6 akapit drugi lit. a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (C7-0148/2010),

–    uwzględniając art. 81 oraz art. 90 ust. 8 Regulaminu,

–    uwzględniając zalecenie Komisji Handlu Międzynarodowego oraz opinię Komisji Rozwoju (A7-0002/2011),

1.   wyraża zgodę na zawarcie porozumień;

2.   zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich oraz Brazylii, Ekwadoru, Gwatemali, Hondurasu, Kolumbii, Kostaryki, Meksyku, Nikaragui, Panamy, Peru i Wenezueli oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki.

UZASADNIENIE

Handel bananami

Banany są czwartą z kolei najbardziej rozpowszechnioną rośliną uprawną na świecie po ryżu, pszenicy i kukurydzy oraz w znacznym stopniu przyczyniają się do bezpieczeństwa żywnościowego. Jednak w większości państw będących producentami bananów ich produkcję przeznacza się przede wszystkim na rynek wewnętrzny, a tylko okazjonalnie na rynek regionalny, przy czym jedynie 20% całkowitej produkcji podlega handlowi międzynarodowemu.

Tylko ograniczona liczba krajów będących producentami bananów uczestniczy w międzynarodowym handlu bananami. Kontrola handlu bananami jest skupiona w rękach ograniczonej liczby firm, wśród których pięć głównych koncernów międzynarodowych kontroluje ponad 80% całego międzynarodowego handlu bananami.

Jednak w ostatnich latach potęga koncernów międzynarodowych zmalała wobec potęgi supermarketów na kilku głównych rynkach UE, a zwłaszcza w Wielkiej Brytanii.

W 2008 r. konsumenci UE kupili ponad 5,4 mln ton bananów. UE importowała prawie 90% konsumowanych przez nią bananów (72,5% z Ameryki Łacińskiej, 17% z krajów AKP – Afryki, Karaibów i Pacyfiku).

Pozostałe 11% pochodziło z pięciu krajów UE: Cypru, Francji (zamorskie departamenty Gwadelupy i Martyniki), Grecji, Portugalii (Madera i Portugalia kontynentalna) oraz Hiszpanii (Wyspy Kanaryjskie).

Rozstrzygnięcie sporu o banany

15 grudnia 2009 r. Unia Europejska, grupa krajów latynoamerykańskich oraz Stany Zjednoczone osiągnęły porozumienie w sprawie taryf celnych UE na przywóz bananów, kończąc w ten sposób jeden z najbardziej przedłużających się i zaciekłych sporów w najnowszej historii wielostronnego systemu handlu.

Polityka UE w zakresie importu bananów była przedmiotem trwającego dziesięć lat konfliktu w ramach WTO, przeciwstawiającego Unii Europejskiej kilka latynoamerykańskich krajów produkujących banany oraz USA.

Pascal Lamy z ulgą przyjął zakończenie „jednego z najbardziej skomplikowanych pod względem technicznym, delikatnych politycznie i znaczących w wymiarze handlowym sporów prawnych, jakie kiedykolwiek wszczęto w ramach WTO”.

Jego przedmiotem było preferencyjne traktowanie przez UE importu bananów z krajów AKP w stosunku do bananów z Ameryki Łacińskiej. Istotnie unijny system importu bananów pozwalał na bezcłowy wwóz do Unii 775 000 ton owoców z krajów AKP rocznie, podczas gdy taryfa celna dotycząca bananów od wszystkich innych eksporterów wynosiła 176 EUR za tonę (dostawcy objęci klauzulą najwyższego uprzywilejowania (KNU)).

Wiele krajów Ameryki Łacińskiej, a wśród nich niektórzy z największych światowych eksporterów bananów, przez długi czas twierdzili, że ten system importu bezprawnie faworyzuje banany z krajów AKP i narusza zasady WTO dotyczące ograniczeń ilościowych.

Efektem sporu były liczne orzeczenia prawne zespołów ds. rozstrzygania sporów, organu odwoławczego i specjalnych arbitrów, w związku z czym UE musiała zmienić swoją politykę.

Porozumienie składa się z trzech podstawowych komponentów:

-    uzgodniony harmonogram obniżania taryfy celnej dla eksporterów bananów objętych klauzulą najwyższego uprzywilejowania (KNU),

-    porozumienie dotyczące sposobu, w jaki należy traktować „produkty tropikalne” i produkty objęte „ograniczaniem preferencji” w szerszych negocjacjach WTO,

-    pakiet finansowy w wysokości 190 mln EUR mający na celu wsparcie krajów AKP będących eksporterami bananów, znany pod nazwą działań towarzyszących w odniesieniu do bananów (BAM).

Spory o banany pogorszyły klimat dla produkcji i handlu w zainteresowanych krajach. Porozumienie sprawi, że światowy rynek bananów stanie się bardziej przewidywalny i stabilny, a dzięki temu będzie sprzyjać inwestycjom i wzrostowi oraz większemu zainteresowaniu szerszymi kwestiami warunków produkcji w łańcuchu dostaw bananów.

Obniżenie taryfy celnej

Zgodnie z postanowieniami porozumienia Unia Europejska będzie stopniowo zmniejszać taryfę celną na przywóz bananów z Ameryki Łacińskiej z obecnego poziomu 176 EUR za tonę do 114 EUR za tonę w 2017 r., kiedy to osiągnie swój ostateczny poziom 114 EUR za tonę.

W wyniku pierwszego cięcia wynoszącego 28 EUR za tonę, zastosowanego z mocą wsteczną od dnia 15 grudnia 2009 r., czyli dnia parafowania porozumienia, taryfa celna została zmniejszona do 148 EUR za tonę. Taryfa będzie następnie obniżana na początku każdego roku przez siedem lat w rocznych transzach (143 EUR, 136 EUR, 132 EUR, 127 EUR, 122 EUR, 117 EUR, 114 EUR), poczynając od 1 stycznia 2011 r.

Jeżeli nie zostanie osiągnięte porozumienie w wyniku negocjacji w ramach rundy dauhańskiej, UE zamrozi te cięcia na okres do dwóch lat. To oznacza, że jeżeli nie zostanie osiągnięte porozumienie po tym, jak UE obniży taryfy do 132 EUR za tonę, nie dokona ona dalszych cięć przez okres dwóch lat, czyli najpóźniej do końca 2015 r., a następnie najpóźniej od 2016 r. UE będzie co roku kontynuować obniżanie taryf zgodnie z ustaleniami aż do czasu, gdy taryfa osiągnie kwotę 114 EUR za tonę najpóźniej dnia 1 stycznia 2019 r.

Porozumienie pozwala odetchnąć po dziesięcioleciach konfliktu, gdyż obejmuje klauzulę, zgodnie z którą eksporterzy bananów z Ameryki Łacińskiej odstąpią od wszelkich postępowań przeciwko UE w ramach WTO: „po certyfikacji nowej taryfy celnej UE przez WTO kraje będące dostawcami bananów z Ameryki Łacińskiej zaniechają wszelkich sporów dotyczących bananów z UE w ramach WTO oraz wycofają wszelkie skargi wniesione przeciwko UE po dołączeniu do niej nowych państw członkowskich lub po zmianie przez UE jej taryfy dotyczącej bananów w 2006 r.” oraz nie będą dążyły do dalszego obniżenia taryfy dotyczącej bananów w ramach rundy dauhańskiej.

Banany z krajów AKP będą nadal korzystać z wolnego od cła i bezkontyngentowego dostępu do rynku UE w ramach odrębnych umów handlowych i umów na rzecz rozwoju, lecz prawdopodobnie stracą one udział w rynku na rzecz skuteczniejszych producentów z Ameryki Łacińskiej, ponieważ taryfa ulegnie spadkowi.

„Produkty tropikalne” i produkty objęte „ograniczaniem preferencji”

Równocześnie kraje UE, kraje AKP i kraje Ameryki Łacińskiej uzgodniły podejście do tzw. „produktów tropikalnych” i produktów objętych „ograniczaniem preferencji” w ramach toczących się negocjacji w sprawie dauhańskiej agendy rozwoju. „Produkty tropikalne” będą podlegały większym cięciom taryf, podczas gdy cięcia taryf dotyczące produktów objętych „ograniczaniem preferencji”, którymi są zainteresowane kraje AKP, będą przeprowadzane przez stosunkowo dłuższy okres.

Porozumienie jest ostatecznym zobowiązaniem UE dotyczącym taryf, które będzie ona stosować do importu bananów po dauhańskiej rundzie negocjacji.

Program pomocy w odniesieniu do bananów dla krajów AKP

Od 1994 r. UE przekazała ponad 450 mln EUR krajom AKP eksportującym banany, aby udzielić im wsparcia w dostosowaniu się do zmian, w bardziej konkurencyjnej produkcji bananów lub w dywersyfikacji ich gospodarek i zorientowaniu ich na inne dziedziny.

Oprócz zwykłej pomocy UE, główne kraje AKP eksportujące banany otrzymają 190 mln EUR z budżetu UE – kwota ta ma na celu pomoc w dostosowaniu się przez te kraje do nowej taryfy. Komisja wraz z władzą budżetową zbada możliwość zwiększenia tej kwoty o 10 mln EUR, jeżeli odpowiednie środki staną się dostępne w ramach rocznych procedur budżetowych. Pomoc będzie miała na celu zwiększenie konkurencyjności, dywersyfikację gospodarki oraz złagodzenie społecznych skutków dostosowania do nowej taryfy.

Program działań towarzyszących w odniesieniu do bananów będzie dotyczył dziesięciu krajów AKP eksportujących banany (Belize, Kamerun, Wybrzeże Kości Słoniowej, Dominika, Dominikana, Ghana, Jamajka, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Surinam), wśród których znajdują się dwaj eksporterzy nietradycyjni (Ghana i Dominikana).

Oprócz tradycyjnego nacisku na konkurencyjność i dywersyfikację program będzie również dążył do wsparcia ogólniejszych dostosowań w dziedzinie zatrudnienia, edukacji, opieki zdrowotnej i środowiska.

Realizacja programu powinna rozpocząć się w 2011 r. i trwać aż do 2013 r. Środki wspierane w ramach programu to: wsparcie inwestycji na rzecz zwiększenia konkurencyjności, wsparcie strategii politycznych na rzecz dywersyfikacji gospodarki, wsparcie ogólniejszych dostosowań społecznych, gospodarczych i środowiskowych.

Środki, które zostaną wsparte w ramach programów, zostaną określone wspólnie przez rząd beneficjenta i przez Komisję. Przydział środków dla danego kraju będzie opierał się na trzech kryteriach:

– wielkość handlu bananami z UE,

– znaczenie eksportu bananów do UE dla gospodarki danego kraju,

– poziom rozwoju danego kraju (np. jego wskaźnik rozwoju społecznego HDI).

Kwota środków przypadających na kraj beneficjenta wynosi średnio 5 mln EUR rocznie.

Obawy krajów AKP

Kraje AKP będące tradycyjnymi eksporterami bananów obawiały się poważnych problemów społecznych, gospodarczych i politycznych, które mogłyby być efektem porozumień w sprawie bananów.

Kraje AKP uważają, że w celu zminimalizowania potencjalnych strat, jakie mogłyby ponieść kraje AKP będące eksporterami bananów w wyniku porozumienia w sprawie bananów oraz innych dwustronnych koncesji taryfowych przyznanych eksporterom bananów z Ameryki Łacińskiej, niezbędne byłoby o wiele wyższe pod względem finansowym wsparcie środków dostosowawczych w dziedzinie produkcji i handlu w krajach AKP będących eksporterami bananów.

Europejscy producenci bananów

Sektor bananów UE jest wspierany z puli środków finansowych POSEI (Programme d'options spécifiques à l'éloignement et l'insularité). W wyniku reformy wspólnej organizacji rynku bananów UE w 2006 r. w ramach tej puli europejscy producenci bananów w najbardziej oddalonych regionach otrzymują rocznie 279 mln EUR.

Jednak w trakcie reformy POSEI w 2006 r. nie uwzględniono przyszłych cięć taryf celnych na importowane banany. W związku z tym nie jest jasne, czy obecny poziom POSEI wystarczy, aby zagwarantować, że europejscy producenci bananów będą w stanie wytrzymać presję wynikającą z rosnącej liberalizacji światowego handlu bananami. Dlatego też ich konkurencyjność oraz faktyczna egzystencja mogą zostać zagrożone w wyniku porozumień WTO w sprawie handlu bananami.

Umowy dwustronne

Niedawne umowy dwustronne zawarte z Kolumbią i Peru oraz z krajami Ameryki Środkowej (Kostaryka, Salwador, Gwatemala, Honduras, Nikaragua i Panama) oferują nawet korzystniejsze preferencyjne traktowanie produktów eksportowanych przez te kraje (cło w wysokości 75 EUR za tonę do 2020 r. dzięki serii stałych obniżek).

To spowoduje jeszcze większe zwężenie marginesu preferencji dla krajów AKP.

Ekwador – największy na świecie eksporter bananów, który nie jest obecnie stroną umów dwustronnych – jest zaniepokojony. Istotnie główni konkurenci Ekwadoru w eksporcie bananów, tacy jak Kolumbia i Kostaryka, mają zagwarantowane lepsze taryfy i mogą łatwo przejąć jego udziały w rynku UE. Chociaż kraj ten skorzysta z cięć przewidzianych w porozumieniu genewskim, do 2020 r. każda tona bananów z Ekwadoru wyeksportowanych do Europy będzie obciążona taryfą o 39 EUR wyższą w porównaniu z jego najpoważniejszymi konkurentami w regionie.

Ponadto w tej atmosferze niepewności wielkie koncerny międzynarodowe, takie jak Chiquita czy Dole, mogą zrezygnować z Ekwadoru jako ich dostawcy.

Wnioski

Sprawozdawczyni uważa, że Parlament Europejski powinien wyrazić zgodę na zawarcie tych porozumień, jeżeli uzyska ze strony Komisji i Rady wiążące zobowiązanie, że zapewnią co następuje:

-     jak najszybsze przedstawienie Parlamentowi Europejskiemu oceny skutków tych porozumień na kraje rozwijające się będące producentami bananów i na najbardziej oddalone regiony Europy do roku 2020,

-     przedłożenie Parlamentowi oceny skutków działań towarzyszących w odniesieniu do bananów na 18 miesięcy przed upływem programu, w razie potrzeby wraz z odpowiednimi wnioskami,

-     podjęcie szczegółowych inicjatyw w celu wzmocnienia pozycji handlowej hodowców bananów w ramach różnych łańcuchów dostaw,

-     zaniechanie jakichkolwiek prób finansowania programu na rzecz krajów AKP będących producentami bananów w drodze przesunięcia środków z linii budżetowych przeznaczonych na współpracę na rzecz rozwoju,

-     przeznaczenie funduszy BAM w poszczególnych krajach zgodnie z przewidywanymi stratami w eksporcie i produkcji bananów oraz z uwzględnieniem poziomu rozwoju danego kraju, wyważonych wskaźników i rozmiaru handlu bananami z UE.

OPINIA Komisji Rozwoju (16.12.2010)

dla Komisji Handlu Międzynarodowego

dotycząca projektu decyzji Rady w sprawie zawarcia Porozumienia genewskiego w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Brazylią, Ekwadorem, Gwatemalą, Hondurasem, Kolumbią, Kostaryką, Meksykiem, Nikaraguą, Panamą, Peru i Wenezuelą oraz Porozumienia w sprawie handlu bananami pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki
(07782/2010 – C7‑0148/2010 – 2010/0057(NLE))

Sprawozdawca: Charles Goerens

ZWIĘZŁE UZASADNIENIE

Przepisy mające zastosowanie do producentów bananów importowanych do UE, określone rozporządzeniem nr 404/93/EWG, były już kilkakrotnie krytykowane przez różne kraje Ameryki Łacińskiej będące członkami WTO, jak również przez Stany Zjednoczone w ramach procedur rozstrzygania sporów w WTO.

Konieczność wyeliminowania wszystkich różnic w traktowaniu zgodnie z zasadami WTO doprowadziła do rozstrzygnięć niekorzystnych dla UE, która przez około 15 lat negocjowała rozwiązania, mając najpierw na celu wprowadzenie systemu wyłącznie taryfowego, a następnie ograniczenie stawki cła w ramach klauzuli największego uprzywilejowania (KNU).

Negocjacje prowadzone w ramach WTO doprowadziły dnia 15 grudnia 2009 r. z jednej strony do podpisania porozumienia w sprawie handlu bananami z Brazylią, Ekwadorem, Gwatemalą, Hondurasem, Kolumbią, Kostaryką, Meksykiem, Nikaraguą, Panamą, Peru i Wenezuelą, a drugiej strony porozumienia w sprawie handlu bananami ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki.

Te wynegocjowane przez Komisję porozumienia przewidują rozstrzyganie sporów między zainteresowanymi państwami w ramach GATT. Ponadto wdrażają one porozumienia, narzucając „system wyłącznie taryfowy”, oraz przewidują rozwiązanie wszystkich nierozstrzygniętych sporów dotyczących taryf celnych mających zastosowanie do bananów przywożonych z Ameryki Łacińskiej.

Porozumienia ograniczają stopniowo stawki celne mające zastosowanie do bananów wwożonych do UE z 176 EUR do 114 EUR za tonę w 2017, przy czym możliwe jest osiągnięcie stawki 75 EUR za tonę w 2020 r. Możliwość ta jest już przedmiotem negocjacji między Komisją Europejską a niektórymi krajami Ameryki Łacińskiej objętymi klauzulą największego uprzywilejowania i z pewnością dodatkowo zagrozi przetrwaniu sektora bananów w wielu krajach AKP.

Z budżetowego punktu widzenia według szacunków środki te spowodują również zmniejszenie zasobów własnych UE – i to już od 2009 r. – w związku ze skutkiem wstecznym tych porozumień wchodzących w życie dnia 15 grudnia 2009 r.

W ramach procedury zgody Parlament może jedynie odrzucić lub zatwierdzić proponowany akt, w oparciu o zalecenie komisji przedmiotowo właściwej – w tym wypadku jest to Komisja Handlu Międzynarodowego (INTA) – do której Komisja Rozwoju kieruje niniejszą opinię.

Sprawozdawca już teraz jest przekonany, że nie jest możliwe odrzucenie tych dwóch porozumień wynegocjowanych w Genewie, ponieważ są one jak najbardziej zgodne z zasadami GATT, a więc każda propozycja idąca w kierunku ich odrzucenia – nawet jeśli byłaby odpowiednio uzasadniona w odniesieniu do prerogatyw Parlamentu Europejskiego i debaty, jaka odbywa się w PE – stałaby w sprzeczności z zasadą „pacta servanda sunt” („umów należy dotrzymywać”), regulującą stosunki międzynarodowe.

Sprawozdawca przyjmuje podobne podejście do kwestii środków towarzyszących w sektorze bananów (BAM), które również były negocjowane w Genewie (rozporządzenie DCI-BAM), i których celem jest umożliwienie dziesięciu krajom AKP produkującym banany częściowego zrekompensowania strat poniesionych w związku z powyższymi porozumieniami. To właśnie odnośnie do tego punktu należy sprecyzować dotyczący nas wymiar rozwojowy.

W tym kontekście odpowiednie wydaje się przypomnienie zasady ujętej w art. 208 ust. 1 akapit drugi Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, według której Unia Europejska, realizując strategie mogące mieć wpływ na kraje rozwijające się, uwzględnia cele współpracy na rzecz rozwoju. A przecież wyżej wspomniane porozumienia będą miały z pewnością negatywny wpływ na niektóre kraje, a zwłaszcza na kraje AKP będące producentami bananów. Środki towarzyszące w sektorze bananów zaplanowane są do 2013 r. i o ile z punktu widzenia zarządzania kraje te muszą być w stanie skutecznie zarządzać zasobami, które zostaną udostępnione w ramach rozporządzenia DCI (BAM), z punktu widzenia rozwoju oczywiste jest, że wpływ tych porozumień musi zostać starannie przeanalizowany, nie tylko do 2013 r., ale do 2020 r. Niezbędne okazuje się zatem przeprowadzenie badania skutków tych porozumień aż do 2020 r.

*******

Komisja Rozwoju zwraca się do Komisji Handlu Międzynarodowego, jako do komisji przedmiotowo właściwej, o zaproponowanie Parlamentowi udzielenia zgody na planowane porozumienia, z zastrzeżeniem jak najszybszego przedstawienia przez Komisję badania skutków, które uwzględni – i to aż do 2020 r. – skutki porozumień dla krajów rozwijających się będących producentami bananów.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	9.11.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	17 3 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Thijs Berman, Corina Creţu, Nirj Deva, Charles Goerens, Catherine Grèze, András Gyürk, Eva Joly, Filip Kaczmarek, Gay Mitchell, Norbert Neuser, Bill Newton Dunn, Maurice Ponga, Birgit Schnieber-Jastram, Michèle Striffler, Alf Svensson, Eleni Theocharous, Ivo Vajgl, Anna Záborská, Iva Zanicchi
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Judith Sargentini

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	17.1.2011
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	18 5 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	William (The Earl of) Dartmouth, David Campbell Bannerman, Daniel Caspary, Christofer Fjellner, Bernd Lange, Emilio Menéndez del Valle, Vital Moreira, Cristiana Muscardini, Niccolò Rinaldi, Helmut Scholz, Peter Šťastný, Keith Taylor, Iuliu Winkler, Pablo Zalba Bidegain
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Josefa Andrés Barea, Francesca Balzani, Catherine Bearder, José Bové, Salvatore Iacolino, Syed Kamall, Jarosław Leszek Wałęsa
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Elie Hoarau, Stéphane Le Foll, Marietje Schaake