ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τις αναπτυξιακές πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους: οι επιπτώσεις στη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες

14.12.2012 - (2012/2135(INI))

Επιτροπή Ανάπτυξης
Εισηγήτρια: Catherine Grèze

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με τις αναπτυξιακές πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους: οι επιπτώσεις στη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες

(2012/2135 (INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

- έχοντας υπόψη τη σύμβαση του 1992 για τη βιολογική ποικιλότητα (ΣΒΠ),

- έχοντας υπόψη το επισυναπτόμενο στη ΣΒΠ πρωτόκολλο της Ναγκόγια του 2010 σχετικά με την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και τη δίκαιη και ισότιμη συμμετοχή στα οφέλη που προκύπτουν από τη χρησιμοποίησή τους,

- έχοντας υπόψη τη διεθνή συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία του 2001,

- έχοντας υπόψη τη συνθήκη συνεργασίας για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας του 2002,

- έχοντας υπόψη τη διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών, η οποία εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση στις 13 Σεπτεμβρίου 2007,

- έχοντας υπόψη τη σύμβαση για τους αυτόχθονες και νομαδικούς πληθυσμούς της ΔΟΕ (αριθ. 169),

- έχοντας υπόψη τη διεθνή σύμβαση για την προστασία των νέων ποικιλιών φυτών, όπως αναθεωρήθηκε στη Γενεύη στις 19 Μαρτίου 1991,

- έχοντας υπόψη τη συμφωνία του ΠΟΕ του 1995 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου,

- έχοντας υπόψη τη διεθνή συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία του 2002 και το πλαίσιο του ΠΟΥ του 2011 σχετικά με τους ιούς της γρίπης,

- έχοντας υπόψη την οδηγία 98/44/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6ης Ιουλίου 1998 για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων[1],

- έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 7ης Οκτωβρίου 2010 σχετικά με τους στρατηγικούς στόχους της ΕΕ ενόψει της 10ης Συνόδου της Διάσκεψης των Συμβαλλομένων Μερών στη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (ΣΒΠ), που συνήλθε στη Ναγκόγια (Ιαπωνία) από τις 18 έως τις 29 Οκτωβρίου 2010[2],

- έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών με τίτλο «Η ασφάλεια ζωής μας, το φυσικό μας κεφάλαιο: στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020» (COM(2011)0244),

- έχοντας υπόψη τις δραστηριότητες και τις εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής της Παγκόσμιας Οργάνωσης για τη Διανοητική Ιδιοκτησία, τους γενετικούς πόρους, τις παραδοσιακές γνώσεις και τη λαϊκή παράδοση,

- έχοντας υπόψη την έκθεση της συνεδρίασης της ομάδας τεχνικών και νομικών εμπειρογνωμόνων για τις παραδοσιακές γνώσεις που συνδέονται με τους γενετικούς πόρους στο πλαίσιο του διεθνούς καθεστώτος πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη, UNEP/CBD/WG-ABS/8/2, 2009,

- έχοντας υπόψη τη μελέτη που ζήτησε η Επιτροπή Ανάπτυξης του Κοινοβουλίου με τίτλο «Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί γενετικών πόρων και η καταπολέμηση της φτώχειας» (2011),

- έχοντας υπόψη τη σύμβαση Ramsar για τους υγρότοπους του 1971,

- έχοντας υπόψη τη Σύμβαση του 1973 για το διεθνές εμπόριο των απειλούμενων με εξάλειψη αγρίων ειδών πανίδας και χλωρίδας (CΙΤΕS),

- έχοντας υπόψη το άρθρο 48 του Κανονισμού του,

- έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Ανάπτυξης και τις γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου και Επιτροπής Νομικών Θεμάτων (Α7-0423/2012),

Α.     λαμβάνοντας υπόψη ότι το 70 % του φτωχού πληθυσμού του πλανήτη που κατοικεί σε αγροτικές και αστικές περιοχές εξαρτάται άμεσα από τη βιοποικιλότητα για την επιβίωση και την ευημερία του·

Β.     λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κύριοι στόχοι της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα (ΣΒΠ) είναι η προώθηση της διατήρησης και βιώσιμης χρήσης της βιοποικιλότητας και η αντιμετώπιση των εμποδίων στη χρήση της·

Γ.     λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πάροχοι γενετικών πόρων (ΓΠ) και οι κάτοχοι συναφών παραδοσιακών γνώσεων (ΠΓ) συχνά ανήκουν σε αναπτυσσόμενες χώρες, πλούσιες σε βιοποικιλότητα·

Δ.     λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εθνικές νομοθεσίες για την πρόσβαση και συμμετοχή στα οφέλη (ΠΣΟ), που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας της ΣΒΠ, προέκυψαν ως απάντηση στις πρακτικές βιοδιερεύνησης και βιοπειρατείας·

Ε.     λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κοινός ορισμός της βιοπειρατείας είναι η βιομηχανική πρακτική της ιδιωτικοποίησης και κατοχύρωσης με διπλώματα ευρεσιτεχνίας των παραδοσιακών γνώσεων ή γενετικών πόρων αυτοχθόνων πληθυσμών, χωρίς έγκριση των χωρών προέλευσης ή την παροχή αποζημίωσης σε αυτές·

ΣΤ.   λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΣΒΠ και το Πρωτόκολλο Ναγκόγια υποχρεώνει τα άτομα που αναζητούν βιολογικούς πόρους να εξασφαλίζουν "συναίνεση μετά από ενημέρωση" των χωρών προέλευσης και να καταλήγουν σε "αμοιβαίως συμφωνηθέντες όρους" με τις χώρες αυτές ή τις γηγενείς και τοπικές κοινότητες σε σχέση με τις παραδοσιακές γνώσεις σε συνδυασμό με τους γενετικούς πόρους, και να μοιράζονται τα οφέλη της βιοδιερεύνησης με τις χώρες και τις κοινότητες αυτές·

Ζ.     λαμβάνοντας υπόψη ότι το εξελισσόμενο καθεστώς πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη (ΠΣΟ) δυνάμει της ΣΒΠ λειτουργεί συμπληρωματικά προς τον ΠΟΕ και τη συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (ΠΟΕ-TRIPS), την Παγκόσμια Οργάνωση Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ), τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), τη διεθνή σύμβαση για την προστασία των νέων ποικιλιών φυτών (UPOV), και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ)·

Η.     λαμβάνοντας υπόψη ότι η διακυβέρνηση της ΠΣΟ αντικατοπτρίζεται επίσης σε ορισμένα μέσα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, μεταξύ άλλων την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948, το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1996 και το Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα·

Θ.     λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 27 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας του ΠΟΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (TRIPS) δίνει το δικαίωμα στις κυβερνήσεις να αποκλείουν από τη δυνατότητα κατοχύρωσης με διπλώματα ευρεσιτεχνίας φυτά, ζώα και 'βασικές' βιολογικές διεργασίες, ενώ οι μικροοργανισμοί και οι μη βιολογικές και μικροβιολογικές διεργασίες είναι επιλέξιμες για κατοχύρωση με διπλώματα ευρεσιτεχνίας·

Ι.      λαμβάνοντας υπόψη ότι η βιοποικιλότητα παρέχει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών οικοσυστήματος, όπως τα τοπικά ύδατα, η παροχή τροφής, τα υλικά για τη διατήρηση των μέσων βιοπορισμού και η ρύθμιση του κλίματος· και λαμβάνοντας υπόψη ότι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος δημιουργεί νέες προκλήσεις για τη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση ευρέος φάσματος ειδών και γενετικών πόρων ως βάσης για την επισιτιστική ασφάλεια και τη βιώσιμη γεωργική ανάπτυξη·

ΙΑ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι η διεθνής συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία (ITPGR), η οποία αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), στοχεύει στη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση των φυτογενετικών πόρων για τα τρόφιμα και τη γεωργία και στη δίκαιη και ισότιμη κατανομή των οφελών που προκύπτουν από τη χρήση τους, σύμφωνα με τη ΣΒΠ·

ΙΒ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι τα μέλη του ΟΟΣΑ στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε γενετικούς πόρους από το εξωτερικό ειδικά για τις καλλιέργειες, οπότε η διεθνής συνεργασία για τη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση γενετικών πόρων αποκτά ουσιώδη σημασία·

ΙΓ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι σύμφωνα με εκτιμήσεις τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού εξαρτώνται από φυτικά παραδοσιακά φάρμακα και ότι κατά προσέγγιση το ήμισυ των συνθετικών φαρμάκων προέρχονται από τη φύση·

ΙΔ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι διάφορες διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες εξετάζουν το ζήτημα των παραδοσιακών γνώσεων, μεταξύ άλλων η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (ΣΒΠ), η διεθνής συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία (ITPGR), η διακήρυξη των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων πληθυσμών (DRIPS), η σύμβαση της UNESCO για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς·

ΙΕ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι το άρθρο 8 στοιχείο ι) της ΣΒΠ υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη να σέβονται, να προστατεύουν και να διατηρούν τις παραδοσιακές γνώσεις και να "ενθαρρύνουν την ισόρροπη κατανομή των πλεονεκτημάτων που προκύπτουν από τη χρησιμοποίηση" αυτών των γνώσεων·

ΙΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών του 2007 επιβεβαιώνει το δικαίωμα διατήρησης, ελέγχου, προστασίας και ανάπτυξης των παραδοσιακών γνώσεών τους·

ΙΖ.    λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2009, η Γενική Συνέλευση της ΠΟΔΙ έδωσε την εντολή στη διακυβερνητική επιτροπή της (IGC) να αναπτύξει ένα διεθνές μέσο για την προστασία των γενετικών πόρων, των παραδοσιακών γνώσεων και της λαϊκής παράδοσης·

I.      Γενετική ποικιλότητα και ΑΣΧ

1.      υπενθυμίζει την άμεση σύνδεση μεταξύ της προστασίας της βιοποικιλότητας και της επίτευξης των ΑΣΧ, και ιδίως του πρώτου ΑΣΧ που εστιάζει στην εξάλειψη της έσχατης ένδειας και της πείνας: τονίζει τη σημασία της υγιεινής βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων για τη γεωργία, τη δασοκομία και την αλιεία στο πλαίσιο μιας βιώσιμης αναπτυξιακής προοπτικής·

2.      επισημαίνει ότι η ΣΒΠ διαφέρει σημαντικά από άλλες διεθνείς περιβαλλοντικές συνθήκες, διότι αποδίδει έναν ακριβή και εξέχοντα ρόλο στα ζητήματα της ορθότητας, της ισότητας και της δικαιοσύνης στο πλαίσιο της διατήρησης και χρήσης της βιοποικιλότητας·

3.      υπογραμμίζει το γεγονός ότι, μολονότι δεν υπάρχει γενικά αποδεκτός ορισμός του όρου "βιοπειρατεία", ο όρος αυτός μπορεί να αναφέρεται στην κατάχρηση ή/και την παράνομη εξασφάλιση εμπορικού οφέλους από τη χρήση παραδοσιακών γνώσεων και γενετικών πόρων και τονίζει ότι πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την αποσαφήνιση και την παγίωση της νομικής ορολογίας, ιδιαίτερα με σκοπό τον ορισμό του όρου "βιοπειρατεία" με βάση έγκυρα στοιχεία·

4.      τονίζει τις προκλήσεις που θέτουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ) επί γενετικών πόρων και παραδοσιακών γνώσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες όσον αφορά την πρόσβαση στα φάρμακα, την παραγωγή γενόσημων φαρμάκων και την πρόσβαση των αγροτών σε σπόρους· τονίζει, αντίστοιχα, ότι η εμπορική πολιτική της ΕΕ σχετικά με τα ΔΠΙ πρέπει να είναι συνεπής με τον στόχο της συνοχής της αναπτυξιακής πολιτικής, όπως ορίζεται στη Συνθήκη της ΕΕ·

5.      υπενθυμίζει ότι η ΣΒΠ και το πρωτόκολλο της Ναγκόγια αποτελούν το βασικό πλαίσιο διακυβέρνησης της πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη (ΠΣΟ)· επισημαίνει ότι η διακυβέρνηση σχετικά με τα ΔΠΙ, τους γενετικούς πόρους και τη μείωση της φτώχειας αφορά επίσης τον ΠΟΕ, τον ΟΤΓ (FAO), τον ΠΟΥ και την Παγκόσμια Οργάνωση Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ), με αποτέλεσμα να εγείρονται προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση συνεκτικής προσέγγισης στο πλαίσιο της υποστήριξής τους προς το καθεστώς της ΣΒΠ· επιμένει ότι οι ανωτέρω διεθνείς οργανισμοί πρέπει να υποστηρίζουν και να μην αντίκεινται στο καθεστώς της ΣΒΠ·

6.      αναγνωρίζει για άλλη μια φορά τα καθοριστικής σημασίας επιτεύγματα όσον αφορά τη διεθνή προστασία των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων λαών έναντι των γενετικών και λοιπών πόρων τους και των παραδοσιακών γνώσεων που συνδέονται με αυτούς, δικαιώματα που κατοχυρώνονται στη διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών, στη Σύμβαση αριθ. 169 της ΔΟΕ, στο άρθρο 8, παράγραφος Ι της ΣΒΠ και στο Πρωτόκολλο της Ναγκόγια· εκφράζει την ανησυχία του για την γενετική υποβάθμιση η οποία συμβαίνει ως αποτέλεσμα της σχεδόν αποκλειστικής κυριαρχίας στην αγορά βιομηχανικά παραχθέντων σπόρων, δηλαδή σπόρων που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σε βάρος παραδοσιακών ποικιλιών σπόρων·

Γεωργία και υγεία

7.      υπενθυμίζει την ανάγκη για ευρύ φάσμα γενετικών πόρων για τη διατροφή και τη γεωργία (ΓΠΔΓ) με σκοπό τη διασφάλιση της παροχής καλύτερων υπηρεσιών οικοσυστήματος· τονίζει ότι η χρήση ΓΠΔΓ είναι σημαντική για την επισιτιστική ασφάλεια, τη γεωργική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής·

8.      τονίζει ότι η επίτευξη του πρώτου ΑΣΧ εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τον τρόπο διαχείρισης των γεωργικών οικοσυστημάτων· υπογραμμίζει, σε αυτό το πλαίσιο, ότι ενώ η μείωση του αρνητικού αντικτύπου που ενδέχεται να έχει η γεωργία στο περιβάλλον απαιτεί ευρύ φάσμα γενετικής ποικιλότητας των καλλιεργειών για τη διασφάλιση της παροχής καλύτερων υπηρεσιών οικοσυστήματος, η ποικιλότητα των καλλιεργειών δίνει τη δυνατότητα, ιδίως σε φτωχούς γεωργούς και σε κατόχους μικρών αγροτικών εκμεταλλεύσεων να διαφοροποιούν τη διατροφή και το εισόδημά τους· τονίζει επίσης ότι η γενετική ποικιλότητα των καλλιεργειών παρέχει ανθεκτικότητα στην αλλαγή του κλίματος·

9.      υπενθυμίζει ότι οι άγριες ποικιλίες καλλιεργούμενων φυτών που είναι σημαντικές για την επισιτιστική ασφάλεια των κρατών μελών της ΕΕ απαντώνται ευρέως στις αναπτυσσόμενες χώρες· ζητεί από την ΕΕ, στο πλαίσιο της σύμβασης για την προστασία των νέων ποικιλιών φυτών (UPOV), να μην υποστηρίξει τη θέσπιση νομοθεσίας η οποία μπορεί να δημιουργήσει εμπόδια στην εξάρτηση των γεωργών από τους σπόρους συγκομιδής, καθώς κάτι τέτοιο θα συνιστούσε παραβίαση του δικαιώματος στην τροφή στις αναπτυσσόμενες χώρες·

10.    υπενθυμίζει ότι η "εξαίρεση των γεωργών", δυνάμει της σύμβασης UPOV, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς επιτρέπει στους γεωργούς να αποθηκεύουν σπόρους που προέρχονται από νέες ποικιλίες και να τους σπέρνουν εκ νέου για τους συνήθεις επισιτιστικούς σκοπούς (ενισχύοντας έτσι την επισιτιστική ασφάλεια)· ωστόσο, εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι, παρότι το συμφέρον των αναπτυσσόμενων χωρών υπαγορεύει τη διατήρηση και την επέκταση των εξαιρέσεων από τα δικαιώματα των δημιουργών νέων ποικιλιών, τα δικαιώματα των γεωργών έχουν αποδυναμωθεί μέσω των αλλεπάλληλων μεταρρυθμίσεων της σύμβασης UPOV·

11.    σημειώνει ότι ο FAO έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη εξειδικευμένων καθεστώτων ΠΣΟ που αφορούν τα τρόφιμα και τη γεωργία· καλεί την ΕΕ να στηρίξει τα αιτήματα των αναπτυσσόμενων χωρών για τη διασφάλιση κατάλληλης συμμετοχής στα οφέλη σε κάθε νέο τομεακό μηχανισμό/μέσο στο πλαίσιο του FAO καθώς και για τη διασφάλιση της συνέπειας και την ενίσχυση της συνέργειας με τη ΣΒΠ και το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια·

12.    υπενθυμίζει ότι οι γενετικοί πόροι, μεταξύ άλλων με τη μορφή φαρμακευτικών προϊόντων φυτικής προελεύσεως, συνεισφέρουν σημαντικά στην Ε&Α στον τομέα των φαρμάκων και στην πρόσβαση στα φάρμακα· επαναλαμβάνει ότι τα ΔΠΙ δεν πρέπει να παρεμποδίζουν την πρόσβαση σε οικονομικώς προσιτά φάρμακα, ιδίως εάν αυτά τα ΔΠΙ αφορούν γενετικούς πόρους που προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες·

13.    καλεί την ΕΕ να μην πιέζει τις αναπτυσσόμενες χώρες, και ιδίως τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ) να αποδέχονται μέσω διμερών συμφωνιών εκτεταμένα πρότυπα πνευματικής ιδιοκτησίας, για παράδειγμα σχετικά με τους σπόρους και τα φάρμακα, σύμφωνα με τη συνοχή της πολιτικής της ΕΕ υπέρ της ανάπτυξης (PCD)·

14.    επισημαίνει ότι η καταπολέμηση της βιοπειρατείας συνεπάγεται την εφαρμογή και αναβάθμιση των υφιστάμενων συμφωνιών πολυμερούς πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη στους τομείς της γεωργίας και της υγείας, όπως η διεθνής συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία – για παράδειγμα μέσω της εξέτασης νέων τρόπων συγκέντρωσης πόρων για το ταμείο συμμετοχής στα οφέλη – ή η διακυβερνητική διάσκεψη του ΠΟΥ για την ετοιμότητα σχετικά με την πανδημία γρίπης·

15.    είναι της άποψης ότι οι μελλοντικές διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες με σκοπό την εναρμόνιση, και ιδιαίτερα αυτές που αφορούν το φάσμα των εξαιρέσεων και των περιορισμών των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας, απαιτούν προσεκτικό έλεγχο υπό το πρίσμα της ανάπτυξης, με σκοπό την επίτευξη συνολικής ισότητας για τη δημόσια υγεία σύμφωνα με το πνεύμα της εφαρμογής της Παραγράφου 6 της Δήλωσης της Ντόχα σχετικά με τη Συμφωνία TRIPS, προστατεύοντας την τοπική γνώση και, όσον αφορά τα δικαιώματα των καλλιεργητών φυτών, εξασφαλίζοντάς τους την πρόσβαση στους σπόρους·

II.     Δικαιώματα αυτοχθόνων και τοπικών κοινοτήτων στις παραδοσιακές γνώσεις

16.    σημειώνει ότι ως παραδοσιακές γνώσεις νοούνται οι γνώσεις που κατέχουν συγκεκριμένες αυτόχθονες και παραδοσιακές κοινότητες και τις οποίες μοιράζονται πολλά τμήματα της κοινωνίας μιας συγκεκριμένης περιοχής ή χώρας· επισημαίνει ότι οι παραδοσιακές γνώσεις περιλαμβάνουν 'άυλες αξίες' και ότι η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει όντως πρωταρχική σημασία σε όλες τις εκφάνσεις της μεταξύ άλλων κοινωνικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές αξίες και αισθητική αξία του τοπίου·

17.    επισημαίνει ότι τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού εξαρτώνται από φυτικά παραδοσιακά φάρμακα· θεωρεί επομένως ότι λόγω της βιοπειρατείας υφίστανται ισχυροί λόγοι για την προστασία των παραδοσιακών γνώσεων, ιδίως όταν συνδέονται με γενετικούς πόρους που έχουν οικονομική αξία για τη βιομηχανία·

18.    επισημαίνει τον κίνδυνο της αξιολόγησης των παραδοσιακών γνώσεων μόνο από εμπορική άποψη· σημειώνει ότι το υφιστάμενο πλαίσιο ΔΠΙ δεν καλύπτει ένα τόσο ετερογενές σύνολο, όπως είναι οι κάτοχοι παραδοσιακών γνώσεων· τονίζει, ως εκ τούτου, την ανάγκη ορισμού ενός sui generis διεθνούς καθεστώτος ΔΠΙ, το οποίο θα διαφυλάσσει τα ποικίλα συμφέροντα των τοπικών κοινοτήτων και θα αντικατοπτρίζει το εθιμικό δίκαιο κ.λπ.·

19.    σημειώνει με ανησυχία ότι στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κάτοχοι παραδοσιακών γνώσεων περιλαμβάνονται η παρακολούθηση και η επιβολή, ήτοι η αποκάλυψη των παραβιάσεων και η έγκαιρη προσφυγή σε ένδικα μέσα· εκφράζει τη λύπη του σε αυτό το πλαίσιο για το γεγονός ότι οι παραδοσιακές γνώσεις που σχετίζονται με τους γενετικούς πόρους δεν καλύπτονται από κανένα εκ των μέτρων παρακολούθησης του Πρωτοκόλλου της Ναγκόγια, καθώς δεν υφίσταται υποχρέωση δημοσιοποίησης στο "σημείο ελέγχου" των πληροφοριών σχετικά με τις παραδοσιακές γνώσεις που χρησιμοποιούνται ενώ το διεθνώς αναγνωρισμένο πιστοποιητικό συμμόρφωσης δεν καλύπτει παραδοσιακές γνώσεις που σχετίζονται με γενετικούς πόρους, γεγονός το οποίο περιορίζει τις δυνατότητες εντοπισμού περιπτώσεων βιοπειρατείας που αφορούν τέτοιες παραδοσιακές γνώσεις· θεωρεί ότι η ΕΕ πρέπει να παράσχει στις παραδοσιακές γνώσεις τουλάχιστον το ίδιο επίπεδο προστασίας με αυτό των γενετικών πόρων κατά την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Ναγκόγια·

20.    τονίζει ότι οι κανονισμοί που θεσπίζονται για την προστασία των γενετικών πόρων και των σχετικών παραδοσιακών γνώσεων πρέπει να συμμορφώνονται με τις διεθνείς δεσμεύσεις που έχουν ληφθεί για την προαγωγή και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων πληθυσμών όπως διαφυλάσσονται μέσω της διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών του 2007 (UNDRIP) και της Σύμβασης της ΔΟΕ του 1989 περί των ιθαγενών λαών και των λαών με φυλετική συγκρότηση (αριθ. 169)·

21.    αναγνωρίζει το ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει το σύστημα δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και χορήγησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην προώθηση της καινοτομίας, της μεταφοράς και της διάδοσης τεχνολογίας προς το κοινό όφελος των ενδιαφερομένων, των προμηθευτών, των κατόχων και των χρηστών γενετικών πόρων, των παραγώγων τους και των παραδοσιακών γνώσεων που συνδέονται μαζί τους, κατά τρόπο που να συμβάλλει στη συλλογική ευημερία και την ανάπτυξη, υπογραμμίζοντας ωστόσο την ανάγκη να αποφευχθούν οι αρνητικές συνέπειες των ΔΔΙ και του συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που θα μπορούσαν να υποστούν οι εγχώριες κοινότητες κατά την εφαρμογή των παραδοσιακών τους γνώσεων, των νόμων, των πρακτικών και του συστήματος γνώσεών τους και στην ικανότητά τους να χρησιμοποιούν, να αναπτύσσουν, να δημιουργούν και να προστατεύουν τη γνώση τους σε σχέση με τους γενετικούς πόρους· τονίζει ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, οι συμβάσεις μεταξύ των μερών θα μπορούσαν να θεωρηθούν από τους εγχώριους πληθυσμούς ή τις τοπικές κοινότητες ως πιο εφαρμόσιμη λύση για να μοιράζονται τα οφέλη και να προστατεύονται τα συμφέροντά τους με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος και πρόληψη κοινωνικών και οικονομικών ζημιών, για παράδειγμα μέσω ρητρών διασφάλισης·

III.   Αντιμετώπιση της βιοπειρατείας– η μελλοντική πορεία

22.    επισημαίνει ότι η βιοπειρατεία μπορεί να αποδοθεί στην έλλειψη εθνικών κανονισμών και μηχανισμών επιβολής στις αναπτυσσόμενες χώρες καθώς και στην έλλειψη μηχανισμού συμμόρφωσης στις αναπτυγμένες χώρες, ο οποίος διασφαλίζει ότι οι γενετικοί πόροι αποκτήθηκαν σύμφωνα με τις προϋποθέσεις για συναίνεση μετά από ενημέρωση και για αμοιβαίως συμφωνηθέντες όρους που συνάδουν με την εθνική νομοθεσία για την ΠΣΟ των χωρών παρόχων· επιδοκιμάζει, σε αυτό το πλαίσιο, το σχέδιο κανονισμού που υποβλήθηκε από την Επιτροπή και έχει ως στόχο την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Ναγκόγια σχετικά με την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και τη συμμετοχή στα οφέλη που προκύπτουν από τη χρησιμοποίησή τους· επιμένει επίσης στη σημασία της παροχής αποτελεσματικών μηχανισμών προσφυγής σε περιπτώσεις διαφορών και πρόσβασης στη δικαιοσύνη·

23.    υπενθυμίζει ότι η αποτελεσματική εφαρμογή του πρωτοκόλλου εξαρτάται από δράσεις που πρέπει να αναληφθούν τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες· σημειώνει ότι η κατάρτιση νομοθεσίας ΠΣΟ στις αναπτυσσόμενες χώρες αποτελεί προϋπόθεση για την υποχρέωση των χωρών χρηστών να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις για συναίνεση μετά από ενημέρωση· επισημαίνει, εντούτοις, ότι το εν λόγω αίτημα συνιστά πραγματική πρόκληση για αυτές τις χώρες, καθώς απαιτεί την οικοδόμηση σημαντικής νομικής και θεσμικής ικανότητας·

24.    τονίζει ότι οι στόχοι της ΣΒΠ θα επιτευχθούν μόνο εάν εξασφαλιστεί δίκαιη και ισότιμη συμμετοχή στα οφέλη· καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να ζητήσουν την ταχεία επικύρωση του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια με σκοπό την καταπολέμηση της βιοπειρατείας και την ενίσχυση της δικαιοσύνης και της ισότητας στην ανταλλαγή γενετικών πόρων· επισημαίνει τον ρόλο της αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ στο πλαίσιο της παροχής βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες για την οικοδόμηση νομικής και θεσμικής ικανότητας σχετικά με ζητήματα πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη· πιστεύει ότι πρέπει να παρασχεθεί στήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες για την ανάπτυξη βάσεων δεδομένων παραδοσιακών γνώσεων και για την κατανόηση των συστημάτων υποβολής αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας·

25. επαναλαμβάνει, στο πλαίσιο του πρόσφατου ψηφίσματός του σχετικά με την κατοχύρωση των κατ’ ουσία βιολογικών διεργασιών[3] με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ότι μία υπέρ το δέον ευρεία προστασία της δημιουργίας σπόρων μέσω διπλώματος ευρεσιτεχνίας μπορεί να παρεμποδίσει την καινοτομία και την πρόοδο, προς ζημία των μικρομεσαίων δημιουργών, καθώς θα εμποδίζει την πρόσβασή τους στους γενετικούς πόρους·

Βελτίωση των απαιτήσεων όσον αφορά τις βάσεις δεδομένων και τη δημοσιοποίηση σχετικά με τους γενετικούς πόρους και τις παραδοσιακές γνώσεις

26.    εφιστά την προσοχή στην πρόταση που υποβλήθηκε από τις αναπτυσσόμενες χώρες για έναν δεσμευτικό κανονισμό που θα απαιτεί από τους αιτούντες δίπλωμα ευρεσιτεχνίας: α) να δημοσιοποιούν την πηγή και προέλευση των γενετικών πόρων και των παραδοσιακών γνώσεων που χρησιμοποιούνται σε εφευρέσεις, β) να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία συναίνεσης μετά από ενημέρωση των αρμόδιων αρχών στη χώρα πάροχο και γ) να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία δίκαιης και ισότιμης συμμετοχής σε οφέλη που να πιστοποιείται μέσω διεθνούς πιστοποιητικού προέλευσης·

27.    εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη σαφών στατιστικών στοιχείων σχετικά με τη βιοπειρατεία και την κατάχρηση και καλεί την ΕΕ να διεξαγάγει περαιτέρω έρευνες και να δημοσιοποιήσει πληροφορίες στον εν λόγω τομέα για τη διόρθωση αυτής της κατάστασης· τονίζει επίσης ότι απαιτούνται καλύτερα δεδομένα σχετικά με τον αριθμό και το περιεχόμενο των συμβάσεων ΠΣΟ· θεωρεί ότι για τη συλλογή των δεδομένων αυτών πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύστημα κοινοποιήσεων και βάσης δεδομένων μέσω του μηχανισμού διαλογής της ΣΒΠ·

28.    πιστεύει ότι ένα δεσμευτικό μέσο αποτελεί τον ασφαλέστερο τρόπο εφαρμογής μέτρων σχετικών με τη βιοποικιλότητα στο σύστημα ΔΠΙ από τις χώρες χρήστες· ζητεί τη λήψη μέτρων ώστε να εξαρτηθεί η χορήγηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας από τη συμμόρφωση με την υποχρεωτική δημοσιοποίηση της προέλευσης οιωνδήποτε γενετικών πόρων/παραδοσιακών γνώσεων κατά την υποβολή αίτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας· τονίζει ότι μια τέτοια δημοσιοποίηση πρέπει να περιλαμβάνει αποδεικτικά στοιχεία για το ότι οι εν λόγω γενετικοί πόροι/παραδοσιακές γνώσεις έχουν αποκτηθεί σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες (δηλαδή μετά από ενημερωμένη συναίνεση και αμοιβαίως συμφωνηθέντες όρους)·

29.    τονίζει ότι ένα διεθνές μέσο που περιλαμβάνει απαιτήσεις δημοσιοποίησης και δημιουργίας βάσεων δεδομένων για την προστασία των γενετικών πόρων δεν αντικαθιστά έναν αποτελεσματικό μηχανισμό πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη σε εθνικό επίπεδο·

30.    θεωρεί ότι η άμεση κοινοποίηση από χρήστες εταιρειών που χρησιμοποιούν γενετικούς πόρους ή σχετικές παραδοσιακές γνώσεις, η χρήση πιστοποιητικών συμμόρφωσης και η διερεύνηση επιλογών επίλυσης διαφορών εντός και εκτός της εθνικής δικαιοδοσίας μπορεί επίσης να συνεισφέρει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση ενδεχόμενων υποθέσεων βιοπειρατείας·

31.    εκτιμά ότι ένα σαφές και συνεκτικό σύστημα δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μπορεί να συντελέσει στη δημιουργία γνώσεων και στη διάδοσή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, προς όφελος της τοπικής επιχειρηματικότητας, της έρευνας, της εκπαίδευσης και στην ανακούφιση της φτώχειας·

Επιδίωξη ενός συνεκτικού συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης

32.    επιμένει ότι η συμφωνία TRIPS του ΠΟΕ πρέπει να είναι συμβατή με τη ΣΒΠ και το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια και, ως εκ τούτου, θεωρεί σημαντικό να θεσπιστούν υποχρεώσεις δημοσιοποίησης της προέλευσης των γενετικών πόρων στο πλαίσιο των διαδικασιών χορήγησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, και συνεπώς να δοθεί η δυνατότητα ελέγχου του κατά πόσον αποκτήθηκαν νομίμως σύμφωνα με τη συναίνεση μετά από ενημέρωση και τους αμοιβαία συμφωνηθέντες όρους·

33.    τονίζει ότι τέτοιες απαιτήσεις μπορούν να θεσπιστούν μέσω τροποποίησης της συμφωνίας TRIPS του ΠΟΕ ή στο πλαίσιο της ΠΟΔΙ, στο πλαίσιο των υπό εξέλιξη συζητήσεων σχετικά με τη δημιουργία νέου διεθνούς νομικού μέσου ή νομικών μέσων για την αποτελεσματική προστασία των γενετικών πόρων, των παραδοσιακών γνώσεων και της λαϊκής παράδοσης· ζητεί από την ΕΕ, ιδιαίτερα, να υποστηρίξει, σύμφωνα με την ΣΒΠ, το αίτημα των αναπτυσσόμενων χωρών για την τροποποίηση της συμφωνίας TRIPS του ΠΟΕ μέσω της εισαγωγής ενός νέου άρθρου 29α σχετικά με τη δημοσιοποίηση της προέλευσης των γενετικών πόρων ή/και σχετικών παραδοσιακών γνώσεων σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια· επιδοκιμάζει ως πρώτο βήμα το γεγονός ότι η πρόταση κανονισμού της ΕΕ σχετικά με την πρόσβαση σε γενετικούς πόρους και τη συμμετοχή στα οφέλη προβλέπει υποχρεωτική απαίτηση να δημοσιοποιείται η προέλευση οιωνδήποτε γενετικών πόρων και σχετικών παραδοσιακών γνώσεων·

34.    καλεί την Επιτροπή να αναθέσει στους διαπραγματευτές που διαθέτει στους κόλπους της διακυβερνητικής επιτροπής της ΠΟΔΙ και του συμβουλίου που είναι επιφορτισμένο με την αναθεώρηση της συμφωνίας TRIPS, να λάβουν το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια ως σημείο εκκίνησης και να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους κατά τις διαπραγματεύσεις στην εναρμόνιση μεταξύ του νομικού πλαισίου της ΣΒΠ[4] και του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια, του ΠΟΔΙ, της TRIPS, της ITPGRFA[5] και της UPOV[6], καθώς επίσης και της UNCLOS[7] όσον αφορά τους θαλάσσιους γενετικούς πόρους, αφετέρου· επισημαίνει ότι η συμφωνία TRIPS αποκλείει κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου τις Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες[8]· τονίζει ότι αυτή η προσέγγιση πρέπει να διαφυλαχθεί σε σχέση με τυχόν αναθεωρήσεις που μπορούν να προέρχονται από τη διαδικασία CBD-Ναγκόγια·

35.    επιδοκιμάζει τις πρωτοβουλίες που δεν έχουν αυστηρά εμπορικό χαρακτήρα, όπως είναι ο Παγκόσμιος Φορέας Πληροφοριών για την Βιοποικιλότητα (ΒΔΠΒ) ο οποίος προωθεί την ελεύθερη και ανοικτή πρόσβαση σε δεδομένα βιοποικιλότητας μέσω της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ διαφόρων κυβερνήσεων, οργανισμών και άλλων διεθνών φορέων·

36.    σημειώνει το έργο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Διανοητική Ιδιοκτησία και τους Γενετικούς Πόρους της Παγκόσμιας Οργάνωσης Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ) και τάσσεται υπέρ της λήψης παρόμοιων μέτρων και της χρήσης συνεπών ορισμών σε επίπεδο ΕΕ·

37.    αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και την Επιτροπή.

• [1]  ΕΕ L 213, 30.7.1998, σ. 13.
• [2]  ΕΕ C 371Ε, 20.12.2011, σ. 14.
• [3]  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Μαΐου 2012 σχετικά με την κατοχύρωση των κατ’ ουσία βιολογικών διεργασιών με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας P7_TA(2012)0202.
• [4]  Σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα.
• [5]  Διεθνής Συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία.
• [6]  Διεθνής Ένωση για την Προστασία των Νέων Ποικιλιών Φυτών.
• [7]  Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
• [8]  Άρθρο 66.1 της TRIPS· απόφαση του Συμβουλίου για την TRIPS, 29 Νοεμβρίου 2005.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Εισαγωγή

Η προστασία και η διατήρηση της γενετικής ποικιλότητας αποτελεί βασικό στοιχείο της επίτευξης των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας. Οι γενετικοί πόροι (ΓΠ) είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί για τη βιώσιμη γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια. Επιπλέον, η γενετική ποικιλότητα είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία για την επιβίωση των ειδών και την ανθεκτικότητα του οικοσυστήματος. Ως εκ τούτου, η απώλεια γενετικής ποικιλότητας που σημειώνεται στο πλαίσιο της διαδικασίας ελάττωσης της βιοποικιλότητας αποτελεί βασική δοκιμασία για την ανθρωπότητα. .

Παρά τη ζωτική σημασία της για την ανθρώπινη επιβίωση, η απώλεια της γενετικής ποικιλότητας συνεχίζεται με ανησυχητικά αυξανόμενο ρυθμό. Αυτή η απώλεια ποικιλότητας υποβάλλει σε νέες δοκιμασίες τόσο τους κατόχους όσο και τους χρήστες γενετικών πόρων, καθώς οι πρώτοι είναι συνήθως αναπτυσσόμενες χώρες, πλούσιες σε βιοποικιλότητα, ενώ οι δεύτεροι είναι συνήθως αναπτυγμένες χώρες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η βιοπειρατεία εμφανίζεται ως σημαντική ανησυχία για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Μολονότι δεν υπάρχει γενικός ορισμός του όρου «βιοπειρατεία», συνήθως αναφέρεται σε μια κατάσταση στην οποία βιολογικοί πόροι λαμβάνονται από τοπικές κοινότητες ή αυτόχθονες πληθυσμούς και δεσμεύονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ενώ οι κοινότητες από τις οποίες προήλθαν οι πόροι, οι οποίες δημοσιοποίησαν τις ιδιότητές τους και τους χρησιμοποιούσαν, δεν απολαμβάνουν τα απορρέοντα οφέλη.

Μολονότι δεν υπάρχουν σαφή στατιστικά στοιχεία για τη βιοπειρατεία και την κατάχρηση, χαρακτηριστικές περιπτώσεις των τελευταίων 20 ετών, μεταξύ των οποίων το κίτρινο φασόλι «Enola», το hoodia, το rooibos, το neem, κ.λπ., θέτουν υπό νέο πρίσμα την πρόκληση της αντιμετώπισης της παράνομης χρήσης γενετικών πόρων και παραδοσιακών γνώσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Συνεπώς, η καταπολέμηση της βιοπειρατείας αποτελεί σημαντική δοκιμασία την οποία πρέπει να αντιμετωπίσει η ΕΕ, διότι τέτοιες πρακτικές αντιβαίνουν στις δεσμεύσεις της ΕΕ για την εξάλειψη της φτώχειας, την προστασία της βιοποικιλότητας και την αρχή της συνοχής της αναπτυξιακής πολιτικής, όπως ορίζεται στο άρθρο 208 της Συνθήκης της Λισαβόνας.

Η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των παρόχων και των χρηστών γενετικών πόρων έχει, επίσης, θέσει στο διεθνές προσκήνιο το ζήτημα της πρόσβασης και της συμμετοχής στα οφέλη των γενετικών πόρων. Σε αυτό το πλαίσιο, η σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα (1992) διαδραματίζει μοναδικό ρόλο. Ενώ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες συνθήκες που διέπουν τη διατήρηση και χρήση της βιοποικιλότητας σε διεθνές επίπεδο, διαφέρει σημαντικά από άλλες διεθνείς περιβαλλοντικές συνθήκες. Τα ζητήματα της νομιμότητας, της ισότητας και της δικαιοσύνης διαδραματίζουν σαφή και εξέχοντα ρόλο.

Ειδικότερα, μία από τις βασικές απαιτήσεις του πλαισίου πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη (ΠΣΟ), που καθιερώθηκε από τη ΣΒΠ και το πρωτόκολλο της Ναγκόγια, είναι ότι πρέπει να χορηγούνται οφέλη ως αντάλλαγμα στην παροχή πρόσβασης σε γενετικούς πόρους και παραδοσιακές γνώσεις και ότι πριν από την πρόσβαση πρέπει να λαμβάνεται συναίνεση μετά από ενημέρωση (ΣΜΕ). Επιπλέον, οι αμοιβαία συμφωνηθέντες όροι (ΑΣΟ) για τη συμμετοχή στα οφέλη (ΣΟ) πρέπει επίσης να αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η εισηγήτρια υποστηρίζει την ταχεία επικύρωση του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια ως σημαντικού μέσου για την καταπολέμηση της βιοπειρατείας και την αποκατάσταση της δικαιοσύνης και της ισότητας στην ανταλλαγή γενετικών πόρων. Ωστόσο, αυτό συνεπάγεται ότι τόσο οι αναπτυγμένες όσο και οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου. Ενώ πολλές αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν καταφέρει ή δεν ήταν σε θέση να θεσπίσουν ένα επαρκές νομικό πλαίσιο για την ΠΣΟ, οι αναπτυγμένες χώρες δεν έχουν καταφέρει να θεσπίσουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς συμμόρφωσης, οι οποίοι θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την εφαρμογή δίκαιης και ισότιμης συμμετοχής στα οφέλη στις περιπτώσεις όπου ιδιωτικοί φορείς, που τελούν υπό τη δικαιοδοσία τους, χρησιμοποιούν γενετικούς πόρους από χώρες με πλούσια βιοποικιλότητα.

Συμπερασματικά, το πρωτόκολλο απαιτεί τη θέσπιση ή περαιτέρω ανάπτυξη λεπτομερούς εθνικής νομοθεσίας σχετικά με την ΠΣΟ στις αναπτυσσόμενες χώρες ως προϋπόθεση για την υποχρέωση συμμόρφωσης των χωρών χρηστών προς τις υποχρεώσεις για συναίνεση μετά από ενημέρωση. Δεδομένης της υφιστάμενης έλλειψης νομοθεσίας σχετικά με την ΠΣΟ σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, το εν λόγω αίτημα συνιστά πραγματική πρόκληση και απαιτεί ουσιαστική δημιουργία νομικής και θεσμικής ικανότητας. Αντίστοιχα, η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο ώστε να παρασχεθεί στις αναπτυσσόμενες χώρες βοήθεια για την ανάπτυξη νομικής και θεσμικής ικανότητας σε ζητήματα που αφορούν την ΠΣΟ. Όσον αφορά τη συμμόρφωση, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν αποτελεσματικά μέτρα που θα διασφαλίζουν τη λήψη των γενετικών πόρων σύμφωνα με τη συναίνεση μετά από ενημέρωση και τους αμοιβαία συμφωνηθέντες όρους βάσει της εθνικής νομοθεσίας για την ΠΣΟ των χωρών παρόχων. Η παροχή δυνατότητας προσφυγής σε περίπτωση διαφορών και πρόσβασης στη δικαιοσύνη θα απαιτήσει, επίσης, την προσαρμογή των εγχώριων νομικών συστημάτων στην ΕΕ.

Εντούτοις, για την αποτελεσματική καταπολέμηση της βιοπειρατείας είναι σημαντική η αντιμετώπιση των ακόλουθων προκλήσεων:

1) Γεωργία και υγεία

Η χρήση ευρέος φάσματος γενετικών πόρων για τη διατροφή και τη γεωργία είναι ζωτικής σημασίας για την επισιτιστική ασφάλεια, τη γεωργική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος.

Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των μικρών γεωργών στην αποθήκευση και ανταλλαγή σπόρων. Σε αυτό το πλαίσιο, η εισηγήτρια ανησυχεί ιδιαίτερα για τις επιπτώσεις της διεθνούς σύμβασης για την προστασία των νέων ποικιλιών φυτών (UPOV) στην επισιτιστική ασφάλεια στις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς μειώνει δραστικά τη δυνατότητα των χωρών να ορίσουν εξαιρέσεις από τα δικαιώματα των δημιουργών νέων ποικιλιών υπέρ του δικαιώματος των γεωργών στην επαναχρησιμοποίηση και ανταλλαγή σπόρων συγκομιδής.

Η εισηγήτρια θεωρεί απαραίτητο να διασφαλιστεί το δικαίωμα των γεωργών να βασίζονται στους σπόρους συγκομιδής ως σημαντική πτυχή του «δικαιώματος στην τροφή».

Επιπλέον, οι γενετικοί πόροι από χώρες με πλούσια βιοποικιλότητα συμβάλλουν σημαντικά στην φαρμακευτική Ε&Α. Δυστυχώς, έχει αποδειχθεί ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΠΙ) συνιστούν σημαντική πρόκληση για την πρόσβαση σε φάρμακα σε φτωχές χώρες. Ως εκ τούτου, τα ΔΠΙ δεν πρέπει να εμποδίζουν την πρόσβαση σε οικονομικώς προσιτά φάρμακα για τους πληθυσμούς τους, ιδίως εάν αυτά τα ΔΠΙ αφορούν γενετικούς πόρους που προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες. Ομοίως, είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί κατάλληλη συμμετοχή στα οφέλη που απορρέουν από τη φαρμακευτική/ιατρική αξιοποίηση και την εμπορευματοποίηση των γενετικών πόρων που βρίσκονται στο έδαφός τους.

2) Δικαιώματα των αυτοχθόνων και τοπικών κοινοτήτων και παραδοσιακές γνώσεις

Η εξασφάλιση της δυνατότητας των κατόχων παραδοσιακών γνώσεων να διατηρούν, να ελέγχουν και να προστατεύουν αυτές τις γνώσεις δεν είναι σημαντική μόνο για την οικονομική και πολιτιστική τους επιβίωση αλλά και για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η οποία ωφελεί ολόκληρο τον πλανήτη.

Δεδομένου ότι οι παραδοσιακές γνώσεις παρέχουν ουσιαστικά οφέλη στις βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακοβιομηχανίας, της βιομηχανίας καλλυντικών και της γεωργίας, η προστασία των παραδοσιακών γνώσεων αυτοχθόνων και τοπικών κοινοτήτων αποτελεί σημαντική πρόκληση για την καταπολέμηση της βιοπειρατείας που σχετίζεται με τις δραστηριότητες βιοδιερεύνησης.

Μολονότι η προστασία των παραδοσιακών γνώσεων έχει εξεταστεί ευρέως στο πλαίσιο του προβληματισμού σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα των αυτοχθόνων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η εισηγήτρια πιστεύει ότι απαιτούνται ορισμένες βελτιώσεις σε διεθνές θεσμικό επίπεδο για την αποφυγή της βιοπειρατείας που σχετίζεται με την παράνομη χρήση παραδοσιακών γνώσεων. Πράγματι, μολονότι οι στόχοι της διατήρησης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατοχυρώνονται σε μια σειρά διεθνών πράξεων για το περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι κατά κύριο λόγο προαιρετικοί και στην πράξη απουσιάζει ο μηχανισμός επιβολής των διεθνών συμφωνιών πνευματικής ιδιοκτησίας, ιδίως της συμφωνίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (TRIPS).

Ειδικότερα, μολονότι τα τελευταία έτη τα δικαιώματα των αυτοχθόνων και τοπικών κοινοτήτων (ΑΤΚ) αναγνωρίζονται σταδιακά σε διεθνές επίπεδο, μένουν να πραγματοποιηθούν ακόμη πολλά βήματα για την αποτελεσματική εφαρμογή τους. Η μόνη νομικά δεσμευτική διεθνής σύμβαση για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών είναι η σύμβαση για τους αυτόχθονες και νομαδικούς πληθυσμούς της ΔΟΕ (αριθ. 169). Παρότι η διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών του 2007 (UNDRIP) εξετάζει ενδελεχώς τα δικαιώματα των αυτοχθόνων και τονίζει τη θεμελιώδη σημασία του δικαιώματος των αυτοχθόνων πληθυσμών στην αυτοδιάθεση, πρόκειται για μια μη δεσμευτική νομική πράξη. Εντούτοις, η σύμβαση για τη βιοποικιλότητα, ως δεσμευτική διεθνής συνθήκη, περιλαμβάνει το άρθρο 8 παράγραφος ι την υποχρέωση των κρατών για την προστασία των παραδοσιακών γνώσεων που κατέχουν οι αυτόχθονες και τοπικές κοινότητες. Επιπλέον, οι κανόνες που διέπουν τις παραδοσιακές γνώσεις αναπτύσσονται περαιτέρω στο πρωτόκολλο της Ναγκόγια της ΣΒΠ του 2010.

Σε αυτό το πλαίσιο, το πρωτόκολλο καθιερώνει/επαναβεβαιώνει παρόμοιες απαιτήσεις όσον αφορά τη συναίνεση μετά από ενημέρωση των αυτοχθόνων και τοπικών κοινοτήτων (ΑΤΚ) και την καθιέρωση αμοιβαία συμφωνηθέντων όρων που διασφαλίζουν δίκαιη συμμετοχή στα οφέλη, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αντιμετώπιση καταστάσεων μη συμμόρφωσης και της δυνατότητας προσφυγής και πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Ωστόσο, οι απαιτήσεις που σχετίζονται με τις παραδοσιακές γνώσεις έχουν λιγότερο δεσμευτική διατύπωση από αυτές που αφορούν τους γενετικούς πόρους. Ειδικότερα, οι παραδοσιακές γνώσεις που σχετίζονται με γενετικούς πόρους δεν καλύπτονται από τα μέτρα παρακολούθησης του πρωτοκόλλου: δεν υφίσταται υποχρέωση δημοσιοποίησης στο «σημείο ελέγχου» πληροφοριών σχετικά με τις παραδοσιακές γνώσεις που χρησιμοποιούνται και το διεθνώς αναγνωρισμένο πιστοποιητικό συμμόρφωσης δεν καλύπτει παραδοσιακές γνώσεις που σχετίζονται με γενετικούς πόρους, γεγονός το οποίο περιορίζει τις δυνατότητες εντοπισμού της βιοπειρατείας που αφορά τέτοιες παραδοσιακές γνώσεις.

Δεδομένων αυτών των ελλείψεων, η εισηγήτρια θεωρεί απαραίτητο να εξασφαλιστεί για τις παραδοσιακές γνώσεις το ίδιο επίπεδο προστασίας όπως και στους γενετικούς πόρους και να καθοριστεί ένα sui generis νομικά δεσμευτικό διεθνές καθεστώς ΔΠΙ, το οποίο θα αντικατοπτρίζει μεταξύ άλλων τα ποικίλα συμφέροντα των τοπικών κοινοτήτων καθώς και το εθιμικό δίκαιο. Ομοίως, ζητεί την προσαρμογή του καθεστώτος της συνθήκης TRIPS του ΠΟΕ και της ΠΟΔΙ προκειμένου να είναι συμβατά με τις απαιτήσεις της ΣΒΠ και του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια.

3) Επιδίωξη ενός συνεκτικού συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης

Η ΣΒΠ και το πρωτόκολλο της Ναγκόγια αποτελούν το βασικό διεθνές φόρουμ συζητήσεων σχετικά με τη διακυβέρνηση της πρόσβασης και συμμετοχής στα οφέλη (ΠΣΟ) από γενετικούς πόρους. Ωστόσο, το γεγονός ότι το ζήτημα της διακυβέρνησης που αφορά τα ΔΠΙ, τους γενετικούς πόρους και τη μείωση της φτώχειας αφορά, επίσης, διάφορους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΠΟΕ, ο ΟΤΓ, ο ΠΟΥ και η ΠΟΔΙ, εγείρει προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση της συνοχής και της «αμοιβαίας υποστήριξης» μεταξύ τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, η σχέση μεταξύ της συνθήκης TRIPS του ΠΟΕ και της ΣΒΠ σχετικά με την ΠΣΟ αποτελεί πρόσκομμα. Η ΣΒΠ, με βάση τον στόχο της για προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, προβλέπει τη δίκαιη και ισότιμη συμμετοχή σε οφέλη μεταξύ παρόχων και χρηστών γενετικών πόρων. Αντιθέτως, η συνθήκη TRIPS του ΠΟΕ στοχεύει στην ενίσχυση των ΔΠΙ, μεταξύ άλλων στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Συνεπώς, και οι δύο συνθήκες αποστέλλουν αντιφατικά σήματα σε επίπεδο εφαρμογής. Επιπλέον, αντίθετα με τη ΣΒΠ, η συνθήκη TRIPS του ΠΟΕ στηρίζεται από τον ισχυρό μηχανισμό επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ. Γενικότερα, δεδομένου ότι η ΣΒΠ και το πρωτόκολλο της Ναγκόγια δεν είναι τόσο ισχυρά όσο τα πρότυπα της συνθήκης TRIPS του ΠΟΕ ή της TRIPS Plus, παραμένει μια αίσθηση ανισορροπίας σχετικά με την επιβολή και την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων.

Σύμφωνα με την αρχή της συνοχής της αναπτυξιακής πολιτικής, η εισηγήτρια επιμένει ότι οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να υποστηρίζουν και να μην αντιστρατεύονται το καθεστώς της ΣΒΠ και του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να ληφθεί υπόψη η επίμονη πρόταση των αναπτυσσόμενων χωρών (παρόχων) ότι ένας δεσμευτικός κανονισμός πρέπει να απαιτεί από τους αιτούντες δίπλωμα ευρεσιτεχνίας να δημοσιοποιούν την πηγή και προέλευση των γενετικών πόρων και των παραδοσιακών γνώσεων που χρησιμοποιούνται σε εφευρέσεις, να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία συναίνεσης μετά από ενημέρωση των αρμόδιων αρχών στη χώρα πάροχο και να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία δίκαιης και ισότιμης συμμετοχής σε οφέλη που να πιστοποιείται μέσω διεθνούς πιστοποιητικού προέλευσης. Η αποδοχή τέτοιων αξιώσεων στο πλαίσιο της ΣΒΠ απαιτεί την προσαρμογή της συνθήκης TRIPS του ΠΟΕ.

Από το 2008, η ΕΕ έχει κατ’ αρχήν αποδεχθεί την εισαγωγή υποχρέωσης δημοσιοποίησης της προέλευσης στη συνθήκη TRIPS του ΠΟΕ σε αντάλλαγμα για ενισχυμένη προστασία των «γεωγραφικών ενδείξεων». Ως επακόλουθο του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια, διάφορες αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες έχουν υποβάλει πρόταση για τροποποίηση της συμφωνίας TRIPS του ΠΟΕ με την εισαγωγή νέου άρθρου 29 α για τη δημοσιοποίηση της προέλευσης των γενετικών πόρων και/ή συναφών παραδοσιακών γνώσεων σύμφωνα με το πρωτόκολλο της Ναγκόγια.

Η εισηγήτρια θεωρεί ότι απαιτείται η θέσπιση της υποχρεωτικής δημοσιοποίησης στο πλαίσιο της συνθήκης TRIPS του ΠΟΕ. Παράλληλα, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διεύρυνση των διμερών εμπορικών συμφωνιών, οι οποίες ενδέχεται να θέσουν σε περαιτέρω κίνδυνο τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών, μέσω της θέσπισης των λεγόμενων προτύπων TRIPS plus για τα ΔΠΙ. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ δεν πιέζει τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες (ΛΑΧ), να αποδεχθούν μέσω διμερών συμφωνιών εκτεταμένα πρότυπα πνευματικής ιδιοκτησίας σχετικά με τους σπόρους/τη γεωργία και την υγεία/τα φάρμακα.

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου (27.11.2012)

προς την Επιτροπή Ανάπτυξης

σχετικά με τις αναπτυξιακές πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους: οι επιπτώσεις στη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες
2012/2135(INI)

Συντάκτης γνωμοδότησης: Helmut Scholz

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου καλεί την Επιτροπή Ανάπτυξης, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

1.  κρίνει ως κεντρικό στόχο τη δίκαιη και ίση συμμετοχή στα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση των γενετικών πόρων· τονίζει την ανάγκη να εξασφαλισθεί διαφάνεια και νομική ασφάλεια στους προμηθευτές πόρων, στους εφευρέτες και στους επενδυτές· θεωρεί ουσιώδους σημασίας την ανάπτυξη μιας κοινής κατανόησης μεταξύ των διεθνών οργανισμών που ρυθμίζουν εμπορικά και σχετικά με το εμπόριο ζητήματα, όσον αφορά την έννοια που έχει στη νομοθεσία ο όρος "βιοπειρατεία"· εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για την βραδύτητα των διαδικασιών στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις της ΔΚΕ του ΠΟΔΙ[1] και στην αναθεώρηση της συμφωνίας TRIPS[2] σχετικά με το Άρθρο 27.3 β)

2.  Παροτρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να επικυρώσουν το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια, που συνάπτεται στη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα, σχετικά με την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και τη δίκαιη και ισότιμη συμμετοχή στα οφέλη που προκύπτουν από τη χρησιμοποίησή τους· χαιρετίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση κανονισμού για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια· καλεί την Επιτροπή να αναθέσει στους διαπραγματευτές που διαθέτει στους κόλπους της διακυβερνητικής επιτροπής του ΠΟΔΙ και του συμβουλίου που είναι επιφορτισμένο με την αναθεώρηση της συμφωνίας TRIPS, να λάβουν το πρωτόκολλο της Ναγκόγια ως σημείο εκκίνησης και να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους κατά τις διαπραγματεύσεις στην εναρμόνιση μεταξύ του νομικού πλαισίου της ΣΒΠ[3] και του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια, του ΠΟΔΙ, της TRIPS, της ITPGRFA[4] και της UPOV[5], καθώς επίσης και της UNCLOS[6] όσον αφορά τους θαλάσσιους γενετικούς πόρους, αφετέρου· επισημαίνει ότι η συμφωνία TRIPS αποκλείει κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου τις Λιγότερο Αναπτυγμένες Χώρες[7]· τονίζει ότι αυτή η προσέγγιση πρέπει να διαφυλαχθεί σε σχέση με τυχόν αναθεωρήσεις που μπορούν να προέρχονται από τη διαδικασία CBD-Ναγκόγια·

3.  συμμερίζεται την θέση των ενδιαφερομένων σύμφωνα με την οποία η εγκαθίδρυση ενός διεθνούς εμπορικού συστήματος βασισμένου σε κανόνες απαιτεί να μην χορηγούνται άνευ λόγου διπλώματα ευρεσιτεχνίας, γεγονός που προϋποθέτει την έγκριση κανόνων σχετικά με τη γνωστοποίηση της προέλευσης και της πηγής των γενετικών πόρων, στη διάρκεια των διαδικασιών για τη χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας· επιμένει ότι η συμφωνία TRIPS του ΠΟΕ πρέπει να είναι συμβατή με τη ΣΒΠ και το πρωτόκολλο της Ναγκόγια·

4.  επιδοκιμάζει τις πρωτοβουλίες που δεν έχουν αυστηρά εμπορικό χαρακτήρα, όπως είναι ο Παγκόσμιος Φορέας Πληροφοριών για την Βιοποικιλότητα (ΒΔΠΒ) ο οποίος προωθεί την ελεύθερη και ανοικτή πρόσβαση σε δεδομένα βιοποικιλότητας μέσω της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ διαφόρων κυβερνήσεων, οργανισμών και άλλων διεθνών φορέων·

5.  αναγνωρίζει το ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει το σύστημα δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και χορήγησης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην προώθηση της καινοτομίας, της μεταφοράς και της διάδοσης τεχνολογίας προς το κοινό όφελος των ενδιαφερομένων, των προμηθευτών, των κατόχων και των χρηστών γενετικών πόρων, των παραγώγων τους και των παραδοσιακών γνώσεων που συνδέονται μαζί τους, κατά τρόπο που να συμβάλλει στη συλλογική ευημερία και την ανάπτυξη, υπογραμμίζοντας ωστόσο την ανάγκη να αποφευχθούν οι αρνητικές συνέπειες των ΔΔΙ και του συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που θα μπορούσαν να υποστούν οι εγχώριες κοινότητες κατά την εφαρμογή των παραδοσιακών τους γνώσεων, των νόμων, των πρακτικών και του συστήματος γνώσεών τους και στην ικανότητά τους να χρησιμοποιούν, να αναπτύσσουν, να δημιουργούν και να προστατεύουν τη γνώση τους σε σχέση με τους γενετικούς πόρους· επαναλαμβάνει ότι, στο πλαίσιο του πρόσφατου ψηφίσματός του σχετικά με την κατοχύρωση των κατ’ ουσία βιολογικών διεργασιών[8] με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ότι μία υπέρ το δέον προστασία της ευρεσιτεχνίας στον τομέα της αναπαραγωγής σπόρων υποσκάπτει την καινοτομία και την πρόοδο και μπορεί να αποβεί καταστροφική για τους μικρομεσαίους δημιουργούς, καθώς θα εμποδίζει την πρόσβασή τους στους ζωικούς και φυτικούς γενετικούς πόρους· τονίζει ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, οι συμβάσεις μεταξύ των μερών θα μπορούσαν να θεωρηθούν από τους εγχώριους πληθυσμούς ή τις τοπικές κοινότητες ως πιο εφαρμόσιμη λύση για να μοιράζονται τα οφέλη και να προστατεύονται τα συμφέροντά τους με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος και πρόληψη κοινωνικών και οικονομικών ζημιών, για παράδειγμα μέσω ρητρών διασφάλισης·

6.  αναγνωρίζει για άλλη μια φορά τις προόδους που σημειώθηκαν όσον αφορά τη διεθνή προστασία των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων λαών έναντι των γενετικών και λοιπών πόρων τους και των παραδοσιακών γνώσεων που συνδέονται με αυτούς, επισημαίνοντας ότι τα δικαιώματα αυτά κατοχυρώνονται μέσω της διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών, της Σύμβασης αριθ. 169 της ΔΟΕ, του άρθρου 8, παράγραφος Ι της ΣΒΠ και του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια· εκφράζει την ανησυχία του για την γενετική υποβάθμιση η οποία συμβαίνει ως αποτέλεσμα της σχεδόν αποκλειστικής κυριαρχίας στην αγορά βιομηχανικά παραχθέντων σπόρων, δηλαδή σπόρων που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σε βάρος παραδοσιακών ποικιλιών σπόρων.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	27.11.2012
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	13 0 12
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Laima Liucija Andrikienė, Daniel Caspary, María Auxiliadora Correa Zamora, Christofer Fjellner, Metin Kazak, Franziska Keller, Bernd Lange, Paul Murphy, Cristiana Muscardini, Helmut Scholz, Peter Šťastný, Gianluca Susta, Henri Weber, Jan Zahradil
Αναπληρωτής(ές) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	Josefa Andrés Barea, George Sabin Cutaş, Mário David, Elisabeth Köstinger, Marietje Schaake, Inese Vaidere
Αναπληρωτής(ές) (άρθρο 187, παρ. 2) παρών(όντες) κατά την τελική ψηφοφορία	Isabelle Durant, Francisco José Millán Mon, José Ignacio Salafranca Sánchez-Neyra, Ivo Strejček, Renate Weber

• [1]  Διακυβερνητική Επιτροπή του Παγκοσμίου Οργανισμού για τη διανοητική ιδιοκτησία, τους γενετικούς πόρους, τις παραδοσιακές γνώσεις και τη λαϊκή παράδοση.
• [2]  Συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου.
• [3]  Σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα.
• [4]  Διεθνής Συνθήκη σχετικά με τους φυτογενετικούς πόρους για τη διατροφή και τη γεωργία.
• [5]  Διεθνής Ένωση για την Προστασία των Νέων Ποικιλιών Φυτών.
• [6]  Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
• [7]  Άρθρο 66.1 της TRIPS· απόφαση του Συμβουλίου για την TRIPS, 29 Νοεμβρίου 2005.
• [8]  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Μαΐου 2012 σχετικά με την κατοχύρωση των κατ’ ουσία βιολογικών διεργασιών με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας P7_TA(2012)0202.

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων (6.11.2012)

προς την Επιτροπή Ανάπτυξης

σχετικά με τις αναπτυξιακές πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους: οι επιπτώσεις στη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες
(2012/2135(INI))

Συντάκτρια γνωμοδότησης: Françoise Castex

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

H έκθεση της Επιτροπής Ανάπτυξης εξετάζει τα αποτελέσματα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη γενική ασφάλεια των τροφίμων, βασιζόμενη κυρίως στη συμφωνία ΠΟΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (TRIPS) και στη σύμβαση για τη βιοποικιλότητα και το επισυναπτόμενο σε αυτή πρωτόκολλο της Ναγκόγια σχετικά με την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και τη δίκαιη και ισότιμη συμμετοχή στα οφέλη που προκύπτουν από τη χρησιμοποίησή τους. Το κύριο ζήτημα που προκύπτει είναι αυτό της «βιοπειρατείας», το οποίο μπορεί να αφορά είτε την άνευ αδείας εξόρυξη γενετικών πόρων, όπως η περίπτωση των φυτών με φαρμακευτικές ιδιότητες, είτε την κατοχύρωση με διπλώματα ευρεσιτεχνίας δήθεν εφευρέσεων που βασίζονται σε αυτούς τους πόρους ή σε παραδοσιακές γνώσεις των αυτοχθόνων πληθυσμών χωρίς να τους παρέχεται κάποια αντιστάθμιση.

Η εισηγήτρια εκφράζει την ικανοποίησή της που άρχισε ένας προβληματισμός για τα θέματα αυτά προς το συμφέρον των αναπτυσσόμενων χωρών και με απώτερο σκοπό την ανακούφιση από τη φτώχεια· τονίζει, ωστόσο, ότι η εφαρμογή στην πράξη οποιασδήποτε δέσμης κανόνων για την αποσόβηση της βιοπειρατείας συνεπάγεται προβλήματα νομικής φύσεως που δεν είναι εύκολο να επιλυθούν χωρίς τον κατάλληλο προβληματισμό και σωστή ερμηνεία του ισχύοντος νομικού πλαισίου, όπως αναφέρεται ανωτέρω.

Η νομική ορολογία στον τομέα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους πρέπει να διευκρινισθεί και να κωδικοποιηθεί τουλάχιστον ο όρος «βιοπειρατεία». Για να δοθεί οποιοσδήποτε ορισμός στην έννοια αυτή χρειάζεται στιβαρή τεκμηρίωση η οποία προϋποθέτει εκτεταμένη διερεύνηση των γεγονότων και έρευνα. Η διεθνής κοινότητα πρέπει επίσης να προσδιορίσει τα sui generis καθεστώτα που ισχύουν σε διεθνές επίπεδο για την προστασία των φυτών, όταν δεν προστατεύονται με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.

Επιπλέον, είναι ουσιαστικής σημασίας να προστατευθούν τα συμφέροντα των μικρομεσαίων παραγωγών, λαμβανομένου υπόψη ότι μία υπερβολικά ευρεία προστασία της δημιουργίας σπόρων μέσω διπλώματος ευρεσιτεχνίας μπορεί να αποβεί εις βάρος της καινοτομίας και της προόδου και καταστροφική για τους παραγωγούς, εμποδίζοντας την πρόσβαση στους ζωϊκούς και φυτικούς γενετικούς πόρους.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων καλεί την Επιτροπή Ανάπτυξης, που είναι αρμόδια επί της ουσίας, να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

1.  εκτιμά ότι ένα σαφές και συνεκτικό σύστημα δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μπορεί να συντελέσει στη δημιουργία γνώσεων και στη διάδοσή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, προς όφελος της τοπικής επιχειρηματικότητας, της έρευνας, της εκπαίδευσης και στην ανακούφιση της φτώχειας·

2.  τονίζει ότι πρέπει να επιτελεστεί περαιτέρω έργο για την αποσαφήνιση και την κωδικοποίηση της νομικής ορολογίας στον τομέα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους γενετικούς πόρους, ιδιαίτερα με σκοπό τον ορισμό του όρου «βιοπειρατεία» με βάση αξιόπιστα στοιχεία·

3.  είναι της άποψης ότι οι μελλοντικές διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες με σκοπό την εναρμόνιση, και ιδιαίτερα αυτές που αφορούν το φάσμα των εξαιρέσεων και των περιορισμών των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας, απαιτούν προσεκτικό έλεγχο υπό το πρίσμα της ανάπτυξης, με σκοπό την επίτευξη συνολικής ισότητας για τη δημόσια υγεία σύμφωνα με το πνεύμα της εφαρμογής της Παραγράφου 6 της Δήλωσης της Ντόχα σχετικά με τη Συμφωνία TRIPS, προστατεύοντας την τοπική γνώση και, όσον αφορά τα δικαιώματα των καλλιεργητών φυτών, εξασφαλίζοντάς τους την πρόσβαση στους σπόρους·

4.  λαμβάνει γνώση του έργου της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Πνευματική Ιδιοκτησία και τους Γενετικούς Πόρους του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΠΙ) και τάσσεται υπέρ της λήψης παρόμοιων μέτρων και της χρήσης συνεπών ορισμών σε επίπεδο ΕΕ·

5.  επαναλαμβάνει, στο πλαίσιο του πρόσφατου ψηφίσματός του σχετικά με την κατοχύρωση των κατ’ ουσία βιολογικών διεργασιών[1] με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ότι μία υπέρ το δέον ευρεία προστασία της δημιουργίας σπόρων μέσω διπλώματος ευρεσιτεχνίας μπορεί να παρεμποδίσει την καινοτομία και την πρόοδο, προς ζημία των μικρομεσαίων δημιουργών, καθώς θα εμποδίζει την πρόσβασή τους στους γενετικούς πόρους·

6.  καλεί την διεθνή κοινότητα να λάβει υπόψη το γεγονός ότι η Διεθνής Ένωση για την Προστασία των Νέων Ποικιλιών Φυτών παρέχει ένα σύστημα sui generis, που ισχύει ήδη, για την προστασία των ποικιλιών φυτών, στις περιπτώσεις όπου δεν εφαρμόζεται η προστασία μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας· συνιστά να εξεταστούν οι βασικές απαιτήσεις για αποτελεσματικά μοντέλα sui generis·

7.  υποστηρίζει ότι οι τοπικές γνώσεις που χρησιμοποιούνται στις παραδοσιακές μεθόδους για την εκμετάλλευση του ύδατος πρέπει να μελετηθούν επιστημονικά και να διαδίδονται ελεύθερα, και ταυτόχρονα οι καλυπτόμενες από διπλώματα ευρεσιτεχνίας τεχνολογίες στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να διευκολύνουν την καινοτομία στην πρόσβαση στο ύδωρ και στην αποχέτευση.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	6.11.2012
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	23 0 0
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Raffaele Baldassarre, Luigi Berlinguer, Françoise Castex, Christian Engström, Marielle Gallo, Giuseppe Gargani, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Sajjad Karim, Antonio López-Istúriz White, Antonio Masip Hidalgo, Jiří Maštálka, Alajos Mészáros, Evelyn Regner, Francesco Enrico Speroni, Rebecca Taylor, Alexandra Thein, Rainer Wieland, Cecilia Wikström, Zbigniew Ziobro, Tadeusz Zwiefka
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Eva Lichtenberger, Angelika Niebler, József Szájer, Axel Voss
Αναπληρωτές (άρθρο 187, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Sylvie Guillaume

• [1]  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Μαΐου 2012 σχετικά με την κατοχύρωση των κατ’ ουσία βιολογικών διεργασιών με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας P7_TA(2012)0202.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Ημερομηνία έγκρισης	6.12.2012
Αποτέλεσμα της τελικής ψηφοφορίας	+: –: 0:	20 3 1
Βουλευτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Thijs Berman, Michael Cashman, Ricardo Cortés Lastra, Nirj Deva, Leonidas Donskis, Charles Goerens, Catherine Grèze, Eva Joly, Filip Kaczmarek, Miguel Angel Martínez Martínez, Gay Mitchell, Norbert Neuser, Bill Newton Dunn, Birgit Schnieber-Jastram, Michèle Striffler, Alf Svensson, Keith Taylor, Patrice Tirolien, Ivo Vajgl, Daniël van der Stoep, Anna Záborská, Iva Zanicchi
Αναπληρωτές παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Cristian Dan Preda
Αναπληρωτές (άρθρο 187, παρ. 2) παρόντες κατά την τελική ψηφοφορία	Helmut Scholz