SPRAWOZDANIE w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu

24.6.2013 - (COM(2011)0326 – C7‑0157/2011 – 2011/0154(COD)) - ***I

Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
Sprawozdawczyni: Elena Oana Antonescu

Procedura : 2011/0154(COD)

Przebieg prac nad dokumentem podczas sesji

Dokument w ramach procedury :

A7-0228/2013

Teksty złożone :

A7-0228/2013

Debaty :

PV 09/09/2013 - 21
CRE 09/09/2013 - 21

Głosowanie :

PV 10/09/2013 - 11.5
Wyjaśnienia do głosowania

Teksty przyjęte :

P7_TA(2013)0340

PROJEKT REZOLUCJI USTAWODAWCZEJ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
UZASADNIENIE
OPINIA Komisji Prawnej

PROJEKT REZOLUCJI USTAWODAWCZEJ PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu

(COM(2011)0326 – C7‑0157/2011 – 2011/0154(COD))

(Zwykła procedura ustawodawcza: pierwsze czytanie)

Parlament Europejski,

– uwzględniając wniosek Komisji przedstawiony Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2011)0326),

– uwzględniając art. 294 ust. 2 oraz art. 82 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którymi Komisja przedstawiła wniosek Parlamentowi (C7–0157/2011),

– uwzględniając art. 294 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

– uwzględniając uwagi do projektu aktu ustawodawczego przekazane przez Zgromadzenie Narodowe Bułgarii, Senat Włoch oraz Zgromadzenie Republiki Portugalii,

– uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 7 grudnia 2011 r.[1],

– po konsultacji z Komitetem Regionów,

– uwzględniając zobowiązanie przedstawiciela Rady, przekazane pismem z dnia 4 czerwca 2013 r., do zatwierdzenia stanowiska Parlamentu Europejskiego, zgodnie z art. 294 ust. 4 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

– uwzględniając art. 55 Regulaminu,

– uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz opinię Komisji Prawnej (A7-0228/2013),

1. przyjmuje poniższe stanowisko w pierwszym czytaniu;

2. zwraca się do Komisji o ponowne przekazanie mu sprawy, jeśli uzna ona za stosowne wprowadzić znaczące zmiany do swojego wniosku lub zastąpić go innym tekstem;

3. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji, a także parlamentom narodowym.

Poprawka 1

POPRAWKI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO^[2]*

do wniosku Komisji

---------------------------------------------------------

DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia

w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i

w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do powiadomienia osoby trzeciej w przypadku pozbawienia wolności i prawa do kontaktowania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 82 ust. 2 lit. b),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego[3],

po konsultacji z Komitetem Regionów ^▌,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) W artykule 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), w art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „Konwencją”) oraz w art. 14 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych (zwanego dalej „Paktem”) zapisano prawo do rzetelnego procesu sądowego. Artykuł 48 Karty gwarantuje poszanowanie prawa do obrony.

(2) Unia postawiła sobie za cel utrzymanie i rozwinięcie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej z posiedzenia w Tampere w dniach 15 i 16 października 1999 r., a w szczególności z ich pkt 33, zasada wzajemnego uznawania wyroków i innych orzeczeń organów sądowych powinna stać się fundamentem współpracy wymiarów sprawiedliwości w Unii, zarówno w sprawach cywilnych, jak i karnych, gdyż skuteczniejsze wzajemne uznawanie wyroków i orzeczeń sądowych oraz niezbędne zbliżenie przepisów ułatwiłoby współpracę między organami oraz sądową ochronę praw indywidualnych.

(2a) Zgodnie z art. 82 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych w Unii opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych.

(2b) Wdrożenie zasady wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych opiera się na założeniu, że państwa członkowskie postrzegają nawzajem swoje systemy sądownictwa karnego jako budzące zaufanie. Zakres wzajemnego uznawania w bardzo dużym stopniu zależy od szeregu parametrów, w tym mechanizmów gwarantowania praw osób podejrzanych lub oskarżonych oraz wspólnych minimalnych norm niezbędnych do łatwiejszego stosowania zasady wzajemnego uznawania.

(3) Wzajemne uznawanie może być skuteczne jedynie wtedy, gdy panuje wzajemne zaufanie, którego warunkiem są szczegółowe przepisy dotyczące ochrony praw i gwarancji procesowych wynikających z Karty, Konwencji i Paktu. Wspólne minimalne normy powinny sprawić, że systemy sądownictwa karnego wszystkich państw członkowskich będą postrzeganie jako budzące większe zaufanie, a to z kolei powinno doprowadzić do skuteczniejszej współpracy wymiarów sprawiedliwości w atmosferze wzajemnego zaufania oraz do propagowania kultury praw podstawowych w Unii. Normy te powinny również usunąć przeszkody w swobodnym przepływie obywateli na terytorium wszystkich państw członkowskich. Takie wspólne minimalne normy powinny dotyczyć prawa dostępu do adwokata oraz prawa do tego, by w przypadku pozbawienia danej osoby wolności powiadomiona została osoba trzecia.

(4) Chociaż państwa członkowskie są stronami Konwencji i Paktu, doświadczenie pokazuje, że nie zawsze wystarczy to, by zapewnić postrzeganie systemów sądownictwa karnego innych państw członkowskich jako budzących dostateczne zaufanie.

(4a) Zwiększenie wzajemnego zaufania wymaga szczegółowych przepisów dotyczących ochrony praw i gwarancji procesowych wynikających z Karty i z Konwencji. Wymaga ono również dalszego rozwinięcia w ramach Unii – poprzez niniejszą dyrektywę oraz inne środki – norm minimalnych określonych w Konwencji oraz w Karcie.

(4b) Artykuł 82 ust. 2 TFUE przewiduje możliwość ustanowienia norm minimalnych mających zastosowanie w państwach członkowskich i służących ułatwieniu wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych, jak również współpracy policyjnej i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych o wymiarze transgranicznym. Artykuł ten w lit. b) odwołuje się do „praw jednostek w postępowaniu karnym” jako jednego z obszarów, w którym można ustanowić normy minimalne.

(4c) Istnienie wspólnych minimalnych norm powinno sprawić, że systemy sądownictwa karnego wszystkich państw członkowskich będą postrzeganie jako budzące większe zaufanie, a to z kolei powinno doprowadzić do skuteczniejszej współpracy wymiarów sprawiedliwości w atmosferze wzajemnego zaufania. Takie wspólne minimalne normy należy ustanowić w sferze dostępu do adwokata w postępowaniu karnym.

(5) W dniu 30 listopada 2009 r. Rada przyjęła harmonogram działań mających na celu umocnienie praw procesowych osób podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym („harmonogram”)[4]. ▌W harmonogramie wezwano do stopniowego przyjmowania środków dotyczących prawa do uzyskania tłumaczenia pisemnego i ustnego^▌, prawa do otrzymania informacji o prawach i informacji o zarzutach^▌, prawa do otrzymania porady i pomocy prawnej, prawa do kontaktu z krewnymi, pracodawcami i organami konsularnymi oraz ustanowienia specjalnych gwarancji dla osób podejrzanych lub oskarżonych wymagających szczególnego traktowania. W harmonogramie podkreślono, że kolejność praw ma charakter orientacyjny, co oznacza, że może zostać zmieniona stosownie do priorytetów. Harmonogram ma funkcjonować jako całość – dopiero po realizacji wszystkich jego części płynące z niego korzyści będą w pełni odczuwalne.

(5a) W dniu 10 grudnia 2009 r. Rada Europejska wyraziła zadowolenie z przyjęcia harmonogramu i włączyła go do Programu sztokholmskiego – otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli (pkt 2.4). Rada Europejska podkreśliła niewyczerpujący charakter harmonogramu i zwróciła się do Komisji o zbadanie innych elementów minimalnych praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych oraz o stwierdzenie, czy należy zająć się innymi kwestiami, takimi jak np. domniemanie niewinności, w celu propagowania lepszej współpracy w tej dziedzinie.

(5b) Spośród środków wskazanych w harmonogramie dotychczas przyjęto dwa: dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym[5] oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym[6].

(6) W niniejszej dyrektywie określa się normy minimalne w zakresie prawa dostępu do adwokata oraz prawa do tego, by w przypadku pozbawienia danej osoby wolności w postępowaniu karnym ▌i w postępowaniu służącym wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania powiadomiona została osoba trzecia. W ten sposób sprzyja ona stosowaniu Karty, a w szczególności jej art. 4, 6, 7, 47 i 48, opierając się na art. 3, 5, 6 i 8 Konwencji zgodnie z wykładnią Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w swym orzecznictwie na bieżąco określa normy w zakresie prawa dostępu do adwokata. W orzecznictwie tym stwierdza się między innymi, że rzetelność postępowania wymaga, by osoba podejrzana lub oskarżona miała możliwość skorzystania z całego zakresu usług wyraźnie związanych z pomocą prawną. W tym względzie adwokat powinien móc zapewnić bez ograniczeń podstawowe aspekty obrony danej osoby.

(6a) Bez uszczerbku dla wynikających z Konwencji zobowiązań państw członkowskich do zapewnienia praw do rzetelnego procesu sądowego, postępowanie dotyczące drobnego przestępstwa popełnionego w więzieniu oraz postępowanie dotyczące przestępstw popełnianych w kontekście wojskowym, którymi zajmuje się dowódca, nie powinny być do celów niniejszej dyrektywy uznawane za postępowanie karne.

(6b) Niniejsza dyrektywa powinna być wykonywana z uwzględnieniem przepisów dyrektywy 2012/13/UE w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym, które stanowią, że osoby podejrzane lub oskarżone niezwłocznie otrzymują informacje o prawie dostępu do adwokata, a osoby podejrzane lub oskarżone, które zostały zatrzymane lub aresztowane, niezwłocznie otrzymują pisemne „pouczenie o prawach”, które powinno zawierać informacje o prawie dostępu do adwokata.

(6c) W niniejszej dyrektywie termin „adwokat” odnosi się do każdej osoby, która zgodnie z prawem krajowym posiada stosowne kwalifikacje i uprawnienia – w tym uzyskane w drodze uznania przez uprawniony organ – do udzielania porad prawnych i pomocy prawnej osobom podejrzanym lub oskarżonym.

(6d) W niektórych państwach członkowskich w przypadku stosunkowo drobnych przestępstw do nakładania kar – innych niż pozbawienie wolności – może być uprawniony organ inny niż sąd właściwy w sprawach karnych. Może być tak na przykład w przypadku przestępstw drogowych, które popełniane są na szeroką skalę i które mogą zostać wykryte w wyniku kontroli ruchu drogowego. W takich sytuacjach wymóg, by właściwy organ zapewniał wszystkie prawa przyznane na mocy niniejszej dyrektywy, byłby nieproporcjonalny. Jeżeli prawo państwa członkowskiego przewiduje nakładanie kary za drobne przestępstwa przez taki organ, a także istnieje prawo do odwołania się do sądu właściwego w sprawach karnych lub możliwość przekazania mu sprawy w inny sposób, niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie jedynie do postępowania wszczętego przed takim sądem w wyniku odwołania lub w wyniku przekazania sprawy.

(6e) W niektórych państwach członkowskich pewne drobne przestępstwa, zwłaszcza drobne przestępstwa drogowe, drobne przestępstwa polegające na naruszeniu ogólnych przepisów władz lokalnych oraz drobne przestępstwa polegające na naruszeniu porządku publicznego, uznaje się za przestępstwa kryminalne. Wymóg, by w odniesieniu do takich drobnych przestępstw właściwe organy zapewniały wszystkie prawa przyznane na mocy niniejszej dyrektywy, byłby nieproporcjonalny. Jeżeli prawo państwa członkowskiego przewiduje, że karą za drobne przestępstwa nie może być pozbawienie wolności, niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie jedynie do postępowania przed sądem właściwym w sprawach karnych.

(6f) Zakres zastosowania niniejszej dyrektywy w odniesieniu do pewnych drobnych przestępstw nie powinien wpływać na wynikające z Konwencji obowiązki państw członkowskich polegające na zapewnieniu praw do rzetelnego procesu sądowego, w tym do pomocy prawnej ze strony adwokata.

(6g) Państwa członkowskie powinny zadbać o to, aby osobom podejrzanym lub oskarżonym przysługiwało prawo dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki. W każdym wypadku osoba podejrzana lub oskarżona powinna mieć dostęp do adwokata, zanim zostanie przesłuchana przez policję lub inne organy ścigania oraz podczas takiego przesłuchania, przy prowadzeniu przez organy dochodzeniowe lub inne właściwe organy czynności dochodzeniowych lub innych czynności dowodowych, a także bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu jej wolności. W każdym razie osobie podejrzanej lub oskarżonej należy zapewnić dostęp do adwokata podczas postępowania karnego przed sądem, o ile nie zrzekła się tego prawa.

(6h) Do celów niniejszej dyrektywy przesłuchanie nie obejmuje wstępnego przesłuchania przez policję lub inne organy ścigania, które ma służyć niektórym lub wszystkim następującym celom: ustaleniu tożsamości danej osoby; weryfikacji dotyczącej posiadania broni lub innym podobnym kwestiom bezpieczeństwa; lub stwierdzeniu, czy należy wszcząć dochodzenie, na przykład w trakcie kontroli drogowej lub podczas rutynowych wyrywkowych kontroli, gdy nie ustalono jeszcze tożsamości osoby podejrzanej lub oskarżonej.

(6i) Jeżeli osoba inna niż osoba podejrzana lub oskarżona – na przykład świadek – staje się osobą podejrzaną lub oskarżoną, powinna być chroniona przed samooskarżeniem i ma prawo do nieskładania zeznań, co potwierdza orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dlatego też należy wprost wspomnieć o sytuacji, gdy osoba inna niż osoba podejrzana lub oskarżona w czasie przesłuchania przez policję lub inny organ ścigania w kontekście postępowania karnego staje się osobą podejrzaną lub oskarżoną o popełnienie przestępstwa kryminalnego. Jeżeli w czasie takiego przesłuchania osoba inna niż osoba podejrzana lub oskarżona staje się osobą podejrzaną lub oskarżoną, przesłuchanie należy natychmiast zawiesić; takie przesłuchanie można jednak kontynuować, jeżeli osoba ta została poinformowana, że jest osobą podejrzaną lub oskarżoną, i ma możliwość skorzystania w pełni z praw przewidzianych niniejszą dyrektywą.

▌

(11) Osoba podejrzana lub oskarżona powinna mieć prawo do spotykania się na osobności z reprezentującym ją adwokatem, w tym przed przesłuchaniem przez policję lub inne organy ścigania lub organy sądowe. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania odnośnie do czasu trwania i częstotliwości spotkań osoby podejrzanej lub oskarżonej z jej adwokatem, z uwzględnieniem okoliczności każdego postępowania, a zwłaszcza ▌złożoności sprawy i mających zastosowanie czynności proceduralnych. Państwa członkowskie mogą również ustanawiać praktyczne rozwiązania w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony – zwłaszcza adwokata i osoby podejrzanej lub oskarżonej – w miejscu, w którym odbywa się spotkanie adwokata z osobą podejrzaną lub oskarżoną. Wszelkie takie rozwiązania powinny pozostawać bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania prawa osoby podejrzanej lub oskarżonej do spotykania się z adwokatem oraz dla istoty tego prawa.

(11a) Osoba podejrzana lub oskarżona powinna mieć prawo do kontaktowania się z reprezentującym ją adwokatem. Takie kontakty mogą mieć miejsce na każdym etapie, również przed skorzystaniem z prawa do spotkania z adwokatem. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania odnośnie do czasu trwania, częstotliwości i sposobów kontaktowania się osoby podejrzanej lub oskarżonej z jej adwokatem – w tym w odniesieniu do korzystania z wideokonferencji i innych technologii komunikacyjnych umożliwiających takie kontakty – o ile takie rozwiązania pozostają bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania prawa osoby podejrzanej lub oskarżonej do kontaktowania się z adwokatem oraz dla istoty tego prawa.

(11b) W odniesieniu do pewnych drobnych przestępstw niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać państwom członkowskim zapewnienia osobie podejrzanej lub oskarżonej wykonania prawa do pomocy prawnej przez telefon. Ograniczenie przedmiotowego prawa w ten sposób powinno jednak mieć miejsce jedynie w przypadkach, gdy dana osoba nie będzie przesłuchiwana przez policję lub przez inne organy ścigania.

(11c) Państwa członkowskie powinny zadbać o to, by osoby podejrzane lub oskarżone miały prawo do obecności i skutecznego udziału swojego adwokata w czasie przesłuchiwania ich przez organy dochodzeniowe oraz podczas rozpraw sądowych. Taki udział powinien być zgodny z procedurami określonymi w prawie krajowym, które to procedury mogą regulować udział adwokata w czasie przesłuchiwania osoby podejrzanej lub oskarżonej przez organy dochodzeniowe, a także podczas rozpraw sądowych, pod warunkiem że takie zasady pozostają bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania odnośnego prawa i dla jego istoty. W czasie przesłuchiwania osoby podejrzanej lub oskarżonej przez organy dochodzeniowe lub podczas rozprawy sądowej adwokat może między innymi – zgodnie z takimi zasadami – zadawać pytania, domagać się wyjaśnień i składać oświadczenia, co powinno zostać odnotowane zgodnie z prawem krajowym.

(11d) Osoba podejrzana lub oskarżona ma prawo do obecności swojego adwokata co najmniej przy następujących czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, o ile czynności te są przewidziane w danym prawie krajowym i o ile obecność osoby podejrzanej lub oskarżonej jest wymagana lub dozwolona: okazaniach w celu rozpoznania, w trakcie których osoba podejrzana lub oskarżona występuje wśród innych osób, co ma służyć rozpoznaniu jej przez ofiarę lub świadka; konfrontacjach, kiedy to osoba podejrzana lub oskarżona spotyka się z co najmniej jedną osobą będącą świadkiem lub ofiarą, w sytuacji gdy występuje między nimi różnica zdań co do istotnych faktów lub kwestii; rekonstrukcjach przestępstwa, w trakcie których obecna jest osoba podejrzana lub oskarżona i zrekonstruowane zostają okoliczności przestępstwa, co ma służyć lepszemu zrozumieniu sposobu i okoliczności popełnienia przestępstwa oraz umożliwieniu zadania szczegółowych pytań osobie podejrzanej lub oskarżonej. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania odnośnie do obecności adwokata przy czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, o ile takie rozwiązania pozostają bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania odnośnych praw i dla istoty tych praw. Jeżeli adwokat jest obecny przy czynności dochodzeniowej lub dowodowej, należy to odnotować zgodnie z procedurą rejestracji przewidzianą w prawie danego państwa członkowskiego.

(11e) Należy zachęcić państwa członkowskie do udostępniania – na przykład na stronie internetowej lub w ulotkach dostępnych na posterunkach policji – informacji ogólnych mających ułatwiać osobom podejrzanym lub oskarżonym uzyskanie dostępu do adwokata. Państwa członkowskie nie musiałyby jednak czynić aktywnych starań, by osoba podejrzana lub oskarżona, która nie została pozbawiona wolności, korzystała z pomocy adwokata, jeżeli samodzielnie nie zapewniła sobie takiej pomocy. Taka osoba podejrzana lub oskarżona powinna mieć możliwość swobodnego kontaktowania się z adwokatem, konsultowania się z nim oraz korzystania z jego pomocy.

(11f) W przypadku gdy osoba podejrzana lub oskarżona zostaje pozbawiona wolności, państwa członkowskie powinny ustanowić niezbędne rozwiązania, by zapewnić tej osobie możliwość skutecznego korzystania z prawa dostępu do adwokata, w tym zapewnić pomoc adwokata osobie, która nie ma adwokata, chyba że osoba ta zrzekła się tego prawa. Rozwiązania te mogłyby polegać między innymi na tym, że właściwe organy zapewniają pomoc adwokata na podstawie wykazu dostępnych adwokatów, spośród których osoba podejrzana lub oskarżona mogłaby dokonać wyboru. Takie rozwiązania mogłyby w stosownych przypadkach obejmować rozwiązania o pomocy prawnej.

(11g) Warunki tymczasowego aresztowania i warunki zatrzymania powinny być w pełni zgodnie z normami określonymi przez Konwencję, Kartę oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Podczas zapewniania pomocy na mocy niniejszej dyrektywy osobie podejrzanej lub oskarżonej, która została aresztowana lub zatrzymana, dany adwokat powinien mieć możliwość zwrócenia się do właściwych organów z zapytaniem o warunki aresztowania lub zatrzymania tej osoby.

(11h) W przypadku oddalenia geograficznego osoby podejrzanej lub oskarżonej, np. na terytoriach zamorskich lub gdy państwo członkowskie podejmuje operacje wojskowe poza swoim terytorium lub w takich operacjach uczestniczy, państwa członkowskie mają możliwość stosowania czasowych odstępstw od prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu ich wolności. W okresie czasowego odstępstwa przyjętego na tej podstawie właściwe organy nie mogą przesłuchiwać danej osoby ani przeprowadzać żadnych czynności dochodzeniowych lub dowodowych przewidzianych w niniejszej dyrektywie. W przypadku gdy natychmiastowy dostęp do adwokata nie jest możliwy z uwagi na oddalenie geograficzne osoby podejrzanej lub oskarżonej, państwa członkowskie powinny zorganizować kontakt przez telefon lub w drodze wideokonferencji, o ile nie jest to zupełnie niemożliwe.

(11i) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania czasowych odstępstw od prawa dostępu do adwokata na etapie postępowania przygotowawczego, jeżeli należy pilnie zapobiec poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub integralności cielesnej jakiejś osoby. W okresie czasowego odstępstwa przyjętego na tej podstawie właściwe organy mogą przesłuchiwać osobę podejrzaną lub oskarżoną pod nieobecność adwokata, przy założeniu że osoba podejrzana lub oskarżona została poinformowana o prawie do nieskładania zeznań i może z tego prawa skorzystać, a także że przesłuchanie pozostaje bez uszczerbku dla praw do obrony, w tym wolności od samooskarżenia. Przesłuchanie może być prowadzone wyłącznie w celu i w stopniu niezbędnym do uzyskania informacji istotnych dla zapobieżenia poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub integralności cielesnej jakiejś osoby. Nadużycie takiego odstępstwa z zasady nieodwracalnie naruszyłoby prawa do obrony.

(11j) Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość stosowania czasowych odstępstw od prawa dostępu do adwokata na etapie postępowania przygotowawczego, jeżeli natychmiastowe działanie organów dochodzeniowych jest niezbędne do tego, by zapobiec narażeniu postępowania karnego na poważny szwank, a zwłaszcza by zapobiec zniszczeniu lub zmanipulowaniu ważnych dowodów lub nie dopuścić do nieuprawnionego kontaktowania się ze świadkami. W okresie czasowego odstępstwa przyjętego na tej podstawie właściwe organy mogą przesłuchiwać osobę podejrzaną lub oskarżoną pod nieobecność adwokata, przy założeniu że osoba podejrzana lub oskarżona została poinformowana o prawie do nieskładania zeznań i może z tego prawa skorzystać, a także że przesłuchanie pozostaje bez uszczerbku dla praw do obrony, w tym wolności od samooskarżenia. Przesłuchanie może być prowadzone wyłącznie w celu i w stopniu niezbędnym do uzyskania informacji istotnych dla zapobieżenia narażeniu postępowania karnego na poważny szwank. Nadużycie takiego odstępstwa z zasady nieodwracalnie naruszyłoby prawa do obrony.

(11k) Poufność kontaktów między osobą podejrzaną lub oskarżoną a jej adwokatem ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia skutecznego korzystania z praw do obrony i jest istotną częścią prawa do rzetelnego procesu. Państwa członkowskie powinny zatem respektować – bez jakichkolwiek odstępstw – zasadę poufności spotkań i innych form kontaktów pomiędzy adwokatem a osobą podejrzaną lub oskarżoną przy korzystaniu z prawa dostępu do adwokata, które przewidziano w niniejszej dyrektywie. Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla procedur odnoszących się do sytuacji, gdy istnieją obiektywne i faktyczne przesłanki pozwalające podejrzewać danego adwokata o udział, wraz z osobą podejrzaną lub oskarżoną, w przestępstwie kryminalnym. Działalności adwokata o charakterze przestępczym nie należy uznawać za zgodną z prawem pomoc świadczoną osobie podejrzanej lub oskarżonej w ramach niniejszej dyrektywy. Obowiązek respektowania zasady poufności oznacza nie tylko, że państwa członkowskie powinny się powstrzymać od zakłócania takich kontaktów lub od uzyskiwania dostępu do ich treści, lecz również to, że w przypadku pozbawienia osoby podejrzanej lub oskarżonej wolności lub innego umieszczenia jej w miejscu znajdującym się pod kontrolą państwa powinny zadbać o to, by rozwiązania dotyczące kontaktów tę poufność respektowały i chroniły. Pozostaje to bez uszczerbku dla mechanizmów istniejących w miejscach zatrzymania zapobiegających przesyłaniu zatrzymanym nielegalnych przesyłek – takich jak kontrola korespondencji – o ile takie mechanizmy nie umożliwiają właściwym organom czytania treści wiadomości przesyłanych między osobą podejrzaną lub oskarżoną a jej adwokatem. Niniejsza dyrektywa pozostaje również bez uszczerbku dla procedur prawa krajowego, zgodnie z którymi przekazania korespondencji można odmówić, jeśli nadawca nie wyraża zgody na uprzednie przedłożenie tej korespondencji właściwemu sądowi.

(11l) Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla naruszenia poufności będącego ubocznym skutkiem legalnych operacji nadzoru prowadzonych przez właściwe organy. Niniejsza dyrektywa powinna także pozostawać bez uszczerbku dla prac prowadzonych na przykład przez krajowe służby wywiadu w celu ochrony bezpieczeństwa narodowego zgodnie z art. 4 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej lub prac wchodzących w zakres art. 72 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którym tytuł V odnoszący się do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości nie narusza wykonywania przez państwa członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.

(12) Pozbawione wolności osoby podejrzane lub oskarżone powinny mieć prawo do tego, aby przynajmniej jedna wybrana przez nie osoba – np. członek rodziny lub pracodawca – została bez zbędnej zwłoki powiadomiona o pozbawieniu ich wolności, przy założeniu że nie powinno to powodować uszczerbku dla prawidłowego przebiegu postępowania karnego toczącego się przeciwko danej osobie ani dla żadnego innego postępowania karnego. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania w odniesieniu do stosowania tego prawa, pod warunkiem że takie rozwiązania pozostają bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania odnośnego prawa i dla jego istoty. W nielicznych wyjątkowych okolicznościach powinno być jednak możliwe stosowanie czasowego odstępstwa od tego prawa, gdy jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – istotnym powodem określonym w niniejszej dyrektywie. W przypadku gdy właściwe organy przewidują zastosowanie takiego czasowego odstępstwa w odniesieniu do określonej osoby trzeciej, powinny najpierw zbadać, czy o pozbawieniu wolności danej osoby podejrzanej lub oskarżonej nie mogłaby zostać powiadomiona inna osoba trzecia wskazana przez daną osobę podejrzaną lub oskarżoną.

(13) Osoba podejrzana lub oskarżona powinna mieć prawo, w czasie pozbawienia wolności, do skontaktowania się bez zbędnej zwłoki z co najmniej jedną wyznaczoną przez siebie osobą trzecią, na przykład krewnym. Państwa członkowskie mogą ograniczyć lub odroczyć korzystanie z tego prawa z uwagi na nadrzędny interes publiczny lub proporcjonalne wymogi operacyjne. Mogą nimi być na przykład konieczność zapobieżenia poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub integralności cielesnej jakiejś osoby, konieczność zapobieżenia uszczerbkowi dla postępowania karnego, konieczność zapobieżenia przestępstwu kryminalnemu, konieczność oczekiwania na rozprawę sądową oraz konieczność chronienia ofiar przestępstwa. W przypadku gdy właściwe organy przewidują ograniczenie lub odroczenie korzystania z prawa kontaktowania się w odniesieniu do określonej osoby trzeciej, powinny najpierw zbadać, czy osoba podejrzana lub oskarżona nie mogłaby skontaktować się z inną wskazaną przez siebie osobą trzecią. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania odnośnie do terminu, sposobu, czasu trwania i częstotliwości kontaktowania się z osobami trzecimi, biorąc pod uwagę konieczność utrzymania porządku, bezpieczeństwa i ochrony w miejscu, w którym przebywa osoba pozbawiona wolności.

(13a) Prawo osób podejrzanych lub oskarżonych, które zostały pozbawione wolności, do otrzymania pomocy konsularnej jest zapisane w art. 36 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych z 1963 r.; w konwencji tej prawo to przyznano państwom, po to by miały dostęp do swoich obywateli. Niniejsza dyrektywa przyznaje analogiczne prawo osobom podejrzanym lub oskarżonym, które zostały pozbawione wolności, jeżeli sobie tego życzą. Ochrona konsularna może być świadczona przez organy dyplomatyczne, gdy pełnią one rolę organów konsularnych.

(13b) Państwa członkowskie powinny wyraźnie określić w swoim prawie krajowym podstawy i kryteria czasowych odstępstw od praw przyznanych na mocy niniejszej dyrektywy oraz powinny w sposób ograniczony korzystać z możliwości stosowania tych odstępstw. Wszelkie czasowe odstępstwa dozwolone na mocy niniejszej dyrektywy powinny być proporcjonalne, ściśle ograniczone w czasie, nie powinny opierać się wyłącznie na rodzaju lub wadze domniemanego przestępstwa i powinny pozostawać bez uszczerbku dla ogólnego rzetelnego przebiegu postępowania. Państwa członkowskie powinny wyraźnie określić w swoim prawie krajowym podstawy i kryteria czasowych odstępstw od praw przyznanych na mocy niniejszej dyrektywy oraz powinny w sposób ograniczony korzystać z możliwości stosowania tych odstępstw. Wszelkie czasowe odstępstwa dozwolone na mocy niniejszej dyrektywy powinny być proporcjonalne, ściśle ograniczone w czasie, nie powinny opierać się wyłącznie na rodzaju lub wadze domniemanego przestępstwa i powinny pozostawać bez uszczerbku dla ogólnego rzetelnego przebiegu postępowania. Państwa członkowskie powinny zadbać o to, by w sytuacji gdy na mocy niniejszej dyrektywy na czasowe odstępstwo zezwolił organ wymiaru sprawiedliwości niebędący sędzią ani sądem, decyzja w sprawie zezwolenia na czasowe odstępstwo mogła zostać oceniona przez sąd co najmniej na etapie postępowania sądowego.

(13c) Bez uszczerbku dla prawa krajowego nakładającego wymóg obowiązkowej obecności lub pomocy adwokata, osobie podejrzanej lub oskarżonej należy zezwolić na zrzeczenie się prawa przyznanego na mocy niniejszej dyrektywy, o ile udzielono jej ustnie lub pisemnie jasnych i wystarczających informacji w prostym i zrozumiałym języku na temat treści danego prawa i możliwych konsekwencji zrzeczenia się go. Przy udzielaniu takich informacji należy uwzględnić konkretną sytuację danej osoby, w tym jej wiek oraz stan psychiczny i fizyczny.

(13d) Fakt zrzeczenia się prawa i okoliczności, w których to zrzeczenie nastąpiło, powinny zostać odnotowane z wykorzystaniem procedury rejestracji zgodnie z prawem danego państwa członkowskiego. Nie powinno to prowadzić do nałożenia na państwa członkowskie żadnego dodatkowego obowiązku w zakresie wprowadzenia nowych mechanizmów ani żadnych dodatkowych obciążeń administracyjnych.

(13e) Osoba podejrzana lub oskarżona powinna móc odwołać zrzeczenie się prawa w dowolnym momencie postępowania karnego i o takiej możliwości należy ją poinformować. Odwołanie zrzeczenia się prawa powinno stać się skuteczne z chwilą dokonania takiego odwołania. Nie powinno być zatem konieczne ponowne przeprowadzanie przesłuchania ani żadnych czynności procesowych, które zostały przeprowadzone w okresie obowiązywania zrzeczenia się prawa.

▌

(21) Osoba podlegająca europejskiemu nakazowi aresztowania powinna mieć prawo dostępu do adwokata w państwie członkowskim wykonującym nakaz, tak by móc skuteczne korzystać z praw na mocy decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi[7]. Jeżeli adwokat uczestniczy w przesłuchaniu osoby podlegającej nakazowi przez organ sądowy wykonujący nakaz, może między innymi – zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym – zadawać pytania, domagać się wyjaśnień i składać oświadczenia. Fakt jego uczestnictwa należy odnotować zgodnie z prawem krajowym.

(21a) Osoby podlegające nakazowi powinny mieć prawo do spotykania się na osobności z adwokatem reprezentującym je w państwie wykonującym nakaz. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania odnośnie do czasu trwania i częstotliwości takich spotkań, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności sprawy. Państwa członkowskie mogą również ustanawiać praktyczne rozwiązania w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony – zwłaszcza adwokata i osoby podlegającej nakazowi – w miejscu, w którym odbywa się spotkanie adwokata z osobą podlegającą nakazowi. Wszelkie takie rozwiązania powinny pozostawać bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania prawa osoby podlegającej nakazowi do spotykania się z adwokatem oraz dla istoty tego prawa.

(21b) Osoby podlegające nakazowi powinny mieć prawo do kontaktowania się z adwokatem reprezentującym je w państwie wykonującym nakaz. Takie kontakty mogą mieć miejsce na każdym etapie, również przed skorzystaniem z prawa do spotkania z adwokatem. Państwa członkowskie mogą ustanawiać praktyczne rozwiązania odnośnie do czasu trwania, częstotliwości i sposobów kontaktowania się osoby podlegającej nakazowi z jej adwokatem – w tym w odniesieniu do korzystania z wideokonferencji i innych technologii komunikacyjnych umożliwiających takie kontakty – o ile takie rozwiązania pozostają bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania prawa osoby podlegającej nakazowi do kontaktowania się ze swoim adwokatem oraz dla istoty tego prawa.

(21c) Państwa członkowskie wykonujące nakaz powinny ustanowić niezbędne rozwiązania, by zapewnić osobie podlegającej nakazowi możliwość skutecznego skorzystania z prawa dostępu do adwokata w państwie wykonującym nakaz, w tym zapewnić pomoc adwokata osobie, która nie ma adwokata, chyba że osoba ta zrzekła się tego prawa. Rozwiązania te, w tym – jeżeli mają zastosowanie – rozwiązania dotyczące pomocy prawnej, powinny być regulowane prawem krajowym. Mogłyby one polegać między innymi na tym, że właściwe organy zapewniają pomoc adwokata na podstawie wykazu dostępnych adwokatów, spośród których osoba podlegająca nakazowi mogłaby dokonać wyboru.

(21d) Bez zbędnej zwłoki po otrzymaniu informacji, że osoba podlegająca nakazowi chce wyznaczyć adwokata w państwie członkowskim wydającym nakaz, właściwy organ tego państwa członkowskiego przekazuje osobie podlegającej nakazowi informacje mające ułatwić jej wyznaczenie tego adwokata. Takie informacje mogłyby na przykład obejmować aktualny wykaz adwokatów – lub imię i nazwisko adwokata dyżurującego w państwie wydającym nakaz – którzy mogą udzielać informacji i porad w sprawach europejskiego nakazu aresztowania. Państwa członkowskie mogłyby zwrócić się o sporządzenie takiego wykazu do właściwej izby adwokackiej.

(21e) Procedura wydawania osób ma kluczowe znaczenie dla współpracy państw członkowskich w sprawach karnych. Istotne w takiej współpracy jest dotrzymywanie terminów przewidzianych w decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW. A zatem choć osoby jej podlegające powinny mieć możliwość korzystania w pełni ze swoich praw na mocy niniejszej dyrektywy w postępowaniu służącym wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania, terminy te powinny być przestrzegane.

▌

(24) Ponieważ na razie brakuje aktu ustawodawczego Unii dotyczącego pomocy prawnej, państwa członkowskie powinny ▌stosować w tym zakresie prawo krajowe, które powinno być zgodne z Kartą, Konwencją oraz orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. ▌

(25) Zgodnie z zasadą skuteczności prawa Unii ▌państwa członkowskie powinny wprowadzić odpowiednie i skuteczne środki odwoławcze mające służyć ochronie praw przyznanych jednostkom na mocy niniejszej dyrektywy.

▌

(27) Państwa członkowskie powinny zadbać o to, by przy ocenie zeznań złożonych przez osobę podejrzaną lub oskarżoną lub dowodów uzyskanych z naruszeniem prawa dostępu do adwokata lub w przypadkach gdy zezwolono na odstępstwo od tego prawa zgodnie z niniejszą dyrektywą, szanowane były prawo do obrony i rzetelnego postępowania; w tym kontekście należy zwrócić uwagę na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym stwierdza się, że ▌prawa do obrony zostaną w zasadzie w sposób nieodwracalny naruszone, jeżeli do celów skazania danej osoby wykorzysta się obciążające ją zeznania złożone podczas przesłuchania policyjnego bez dostępu do adwokata. Powinno to pozostawać bez uszczerbku dla wykorzystania zeznań do innych celów dopuszczalnych zgodnie z prawem krajowym, jak na przykład w przypadku konieczności przeprowadzenia pilnych czynności dochodzeniowych ▌w celu zapobieżenia popełnieniu innych przestępstw lub wystąpieniu poważnych negatywnych konsekwencji dla jakiejś osoby lub w związku z pilną potrzebą niedopuszczenia do narażenia postępowania karnego na poważny szwank, kiedy to zapewnienie dostępu do adwokata lub opóźnienie dochodzenia spowodowałoby nieodwracalny uszczerbek dla trwających dochodzeń dotyczących poważnego przestępstwa. Ponadto powinno to pozostawać bez uszczerbku dla krajowych przepisów lub systemów dotyczących dopuszczalności dowodów i nie powinno uniemożliwiać państwom członkowskim utrzymywania systemu, w ramach którego przed sądem lub sędzią można powołać wszystkie istniejące dowody bez konieczności przeprowadzania jakiejkolwiek odrębnej lub uprzedniej oceny dopuszczalności takich dowodów.

(27a) U podstaw właściwego wymierzania sprawiedliwości leży obowiązek zadbania o osoby podejrzane lub oskarżone będące w potencjalnie słabszej sytuacji. Prokuratura, organy ścigania i organy sądowe powinny zatem dbać o to, aby takie osoby miały możliwość skutecznego wykonywania praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie, na przykład poprzez uwzględnienie wszelkich potencjalnych słabości mających wpływ na zdolność tych osób do korzystania z prawa dostępu do adwokata i prawa do tego, by o pozbawieniu ich wolności została powiadomiona osoba trzecia, a także poprzez podejmowanie odpowiednich działań mających zapewnić zagwarantowanie tych praw.

▌

(29) Niniejsza dyrektywa służy zagwarantowaniu praw podstawowych i zasad uznanych w Karcie ▌, w tym zakazu tortur oraz nieludzkiego i poniżającego traktowania, prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, prawa do integralności osobistej, praw dziecka, integracji osób niepełnosprawnych, prawa do skutecznego środka odwoławczego i dostępu do bezstronnego sądu, domniemania niewinności i prawa do obrony. Niniejszą dyrektywę należy wykonywać zgodnie z tymi prawami i zasadami.

(29a) Państwa członkowskie powinny zadbać o to, by przepisy niniejszej dyrektywy, w zakresie, w jakim odpowiadają prawom gwarantowanym przez Konwencję, były wykonywane w sposób spójny z postanowieniami Konwencji i zgodny z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

(29b) Niniejsza dyrektywa ustanawia normy minimalne. Państwa członkowskie mogą rozszerzyć zakres praw określonych w niniejszej dyrektywie w celu zapewnienia wyższego poziomu ochrony. Taki wyższy poziom ochrony nie może stanowić przeszkody dla wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych, które te minimalne normy mają ułatwiać. Poziom ochrony nigdy nie powinien być niższy niż poziom wynikający z norm określonych w Karcie i Konwencji, zgodnie z ich wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

(30) Niniejsza dyrektywa propaguje prawa dzieci i uwzględnia wytyczne Rady Europy w sprawie wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom, a w szczególności zapisy dotyczące informacji i porad, których należy udzielać dzieciom. Dyrektywa zapewnia dostarczanie osobom podejrzanym i oskarżonym, w tym dzieciom, odpowiednich informacji pozwalających zrozumieć konsekwencje zrzeczenia się prawa przyznanego na mocy niniejszej dyrektywy oraz zapewnia zrzekanie się takiego prawa na zasadzie dobrowolności i w sposób jednoznaczny. Osoba, na której spoczywa odpowiedzialność rodzicielska za podejrzane lub oskarżone dziecko, powinna zostać ▌jak najszybciej powiadomiona o pozbawieniu go wolności oraz o powodach pozbawienia go wolności. Jeżeli przekazanie takiej informacji osobie, na której spoczywa odpowiedzialność rodzicielska za dane dziecko, jest sprzeczne z celem najlepszego zabezpieczenia interesów dziecka, należy powiadomić inną właściwą osobę dorosłą, np. krewnego. Powinno to pozostawać bez uszczerbku dla przepisów prawa krajowego nakładających wymóg, by o pozbawieniu dziecka wolności powiadamiać określone organy, instytucje lub osoby, zwłaszcza te, które odpowiadają za ochronę dzieci i dbanie o ich dobro. Państwa członkowskie powinny się powstrzymać – z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności – od ograniczania lub odraczania korzystania przez podejrzane lub oskarżone dzieci z prawa kontaktowania się z osobą trzecią. Jeżeli zastosowano odroczenie, dziecko nie powinno jednak być izolowane, lecz należy mu zezwolić na skontaktowanie się na przykład z instytucją lub osobą odpowiadającą za ochronę dzieci lub dbanie o ich dobro.

(30a) Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o środkach transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.

▌

(32) W związku z tym, że cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie ustanowienie wspólnych minimalnych norm dotyczących prawa dostępu do adwokata i prawa do tego, by o pozbawieniu wolności została powiadomiona osoba trzecia, nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę tego środka możliwe jest lepsze osiągnięcie tych celów na szczeblu Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia tych celów.

(33) Bez uszczerbku dla art. 4 Protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Zjednoczone Królestwo i Irlandia nie będą uczestniczyć w przyjęciu niniejszej dyrektywy, nie będą nią związane ani nie będą jej stosować ▌.

(34) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie stanowiska Danii załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dania nie będzie uczestniczyć w przyjęciu niniejszej dyrektywy, dlatego też nie jest nią związana ani jej nie stosuje,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

ROZDZIAŁ 1Cel, zakres zastosowania

Artykuł 1Cel

W niniejszej dyrektywie ustanawia się normy minimalne dotyczące praw osób podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz osób objętych postępowaniem na mocy decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW[8] („postępowanie dotyczące europejskiego nakazu aresztowania”) do dostępu do adwokata oraz do tego, by o pozbawieniu ich wolności została powiadomiona osoba trzecia.

Artykuł 2 Zakres zastosowania

1. Niniejszą dyrektywę stosuje się do osób podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym od chwili poinformowania danej osoby przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób, o tym, że jest podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa kryminalnego, niezależnie od tego, czy osoba ta została pozbawiona wolności. Dyrektywa ma zastosowanie do czasu zakończenia postępowania, przez co rozumie się ostateczne rozstrzygnięcie kwestii, czy osoba podejrzana lub oskarżona popełniła przestępstwo, w tym w stosownych przypadkach wydanie wyroku skazującego i rozpatrzenie wszelkich środków zaskarżenia.

2. Niniejszą dyrektywę stosuje się zgodnie z art. 11 do osób objętych postępowaniem dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania ▌od chwili zatrzymania tych osób w państwie członkowskim wykonującym nakaz.

2a. Niniejszą dyrektywę stosuje się również, na takich samych warunkach jak przewidziane w ust. 1, do osób – innych niż osoby podejrzane lub oskarżone – które w trakcie przesłuchania przez policję lub inny organ ścigania stają się osobami podejrzanymi lub oskarżonymi.

2b. Bez uszczerbku dla prawa do rzetelnego procesu sądowego w odniesieniu do drobnych przestępstw,

a) jeżeli prawo państwa członkowskiego przewiduje nakładanie kar przez organ inny niż sąd właściwy w sprawach karnych, a nałożenie takiej kary może być przedmiotem odwołania lub przekazania do takiego sądu; lub

b) jeżeli nałożoną karą nie może być pozbawienie wolności,

niniejszą dyrektywę stosuje się wyłącznie do postępowania przed sądem właściwym w sprawach karnych.

W każdym wypadku dyrektywę stosuje się jednak w pełni, jeżeli osoba podejrzana lub oskarżona została pozbawiona wolności, niezależnie od etapu postępowania karnego.

ROZDZIAŁ 2 Prawo dostępu do adwokata

Artykuł 3 Prawo dostępu do adwokata w postępowaniu karnym

1. Państwa członkowskie dbają o to, by osoby podejrzane i oskarżone miały prawo dostępu do adwokata w takim terminie i w taki sposób, by mogły praktycznie i skutecznie skorzystać z prawa do obrony.

2. Osoba podejrzana lub oskarżona ma prawo dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki. W każdym wypadku osoba podejrzana lub oskarżona ma dostęp do adwokata począwszy od najwcześniejszego spośród następujących terminów:

a) przed przesłuchaniem jej przez policję lub inne organy ścigania lub organy sądowe;

b) w momencie prowadzenia przez organy dochodzeniowe lub inne właściwe organy czynności dochodzeniowych lub innych czynności dowodowych zgodnie z ust. 3 lit. c);

c) bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu wolności;

d) w odpowiednim czasie, zanim osoba podejrzana lub oskarżona, którą wezwano do stawiennictwa przed sądem właściwym w sprawach karnych, stawi się przed tym sądem.

2a. Prawo dostępu do adwokata pociąga za sobą, co następuje:

a) Państwa członkowskie dbają o to, by osoba podejrzana lub oskarżona miała prawo do spotykania się na osobności i kontaktowania się z reprezentującym ją adwokatem, także przed przesłuchaniem przez policję lub inne organy ścigania lub organy sądowe;

b) Państwa członkowskie dbają o to, by osoba podejrzana lub oskarżona miała prawo do obecności i skutecznego udziału adwokata w czasie jej przesłuchiwania. Taki udział musi być zgodny z procedurami określonymi w prawie krajowym, pod warunkiem że takie procedury pozostają bez uszczerbku dla skutecznego wykonywania odnośnego prawa i dla jego istoty. Jeżeli adwokat bierze udział w przesłuchaniu, jest to odnotowywane zgodnie z prawem krajowym;

c) Państwa członkowskie dbają o to, by osoba podejrzana lub oskarżona miała prawo do obecności swojego adwokata co najmniej podczas następujących czynności dochodzeniowych lub dowodowych, jeżeli czynności te są przewidziane w danym prawie krajowym oraz jeżeli dla danej czynności jest wymagana lub dozwolona obecność osoby podejrzanej lub oskarżonej:

i) okazania w celu rozpoznania;

ii) konfrontacje;

iii) rekonstrukcje przestępstwa.

2b. Państwa członkowskie starają się udostępniać informacje ogólne mające ułatwić osobom podejrzanym lub oskarżonym uzyskanie dostępu do adwokata.

Niezależnie od przepisów prawa krajowego dotyczących obowiązkowej obecności adwokata państwa członkowskie ustanawiają niezbędne rozwiązania, by zapewnić osobom podejrzanym lub oskarżonym, które zostały pozbawione wolności, możliwość skutecznego skorzystania z prawa dostępu do adwokata, chyba że osoby te zrzekły się tego prawa zgodnie z art. 9.

2c. W wyjątkowych okolicznościach i wyłącznie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania ust. 2 lit. c), jeżeli oddalenie geograficzne osoby podejrzanej lub oskarżonej uniemożliwia zapewnienie prawa dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu jej wolności.

2d. W wyjątkowych okolicznościach i wyłącznie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania praw przewidzianych w ust. 3, jeżeli jest to uzasadnione i w stopniu, w jakim jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – jednym lub kilkoma z następujących istotnych powodów:

a) pilną potrzebą zapobieżenia poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub integralności cielesnej jakiejś osoby;

b) koniecznością podjęcia przez organy dochodzeniowe natychmiastowego działania w celu niedopuszczenia do narażenia postępowania karnego na poważny szwank.

Artykuł 4 Poufność

Państwa członkowskie respektują zasadę poufności kontaktów pomiędzy osobą podejrzaną lub oskarżoną a adwokatem przy korzystaniu z prawa dostępu do adwokata, które przewidziano w niniejszej dyrektywie. Dotyczy to spotkań, korespondencji, rozmów telefonicznych i innych form kontaktów dozwolonych na mocy prawa krajowego.

ROZDZIAŁ 3 Powiadomienie osoby trzeciej w przypadku pozbawienia wolności

oraz kontakty z osobami trzecimi i z organami konsularnymi

Artykuł 5 Prawo do

powiadomienia osoby trzeciej w przypadku pozbawienia wolności

1. Państwa członkowskie dopilnowują, by osoby podejrzane lub oskarżone, które zostały pozbawione wolności, miały prawo do tego, aby, na ich życzenie, przynajmniej jedna wskazana przez nie osoba, na przykład krewny lub pracodawca, została bez zbędnej zwłoki powiadomiona o pozbawieniu ich wolności.

2. Jeżeli osoba podejrzana lub oskarżona jest dzieckiem, państwa członkowskie dbają o to, aby osoba, na której spoczywa odpowiedzialność rodzicielska, została jak najszybciej powiadomiona o pozbawieniu go wolności oraz o jego powodach, chyba że byłoby to sprzeczne z celem najlepszego zabezpieczenia interesów dziecka, w którym to przypadku powiadamia się inną stosowną osobę dorosłą. Do celów niniejszego ustępu za dziecko uznaje się osobę, która nie ukończyła osiemnastego roku życia.

2a. Państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania praw określonych w ust. 1 i 2, jeżeli jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – jednym z następujących istotnych powodów:

a) pilną potrzebą zapobieżenia poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub integralności cielesnej jakiejś osoby;

b) pilną potrzebą niedopuszczenia do sytuacji, w której postępowanie karne mogłoby zostać narażone na poważny szwank.

2b. Jeżeli państwa członkowskie stosują czasowe odstępstwo od stosowania praw określonych w ust. 2, dbają o to, by o pozbawieniu dziecka wolności został bez zbędnej zwłoki poinformowany organ odpowiadający za ochronę dzieci i dbanie o ich dobro.

Artykuł 5a

Prawo do kontaktowania się z osobami trzecimi w czasie pozbawienia wolności

1. Państwa członkowskie dbają o to, by osoby podejrzane lub oskarżone, które zostały pozbawione wolności, miały prawo do skontaktowania się bez zbędnej zwłoki z co najmniej jedną wyznaczoną przez siebie osobą trzecią, na przykład z krewnym.

2. Państwa członkowskie mogą ograniczyć lub odroczyć korzystanie z tego prawa z uwagi na nadrzędny interes publiczny lub proporcjonalne wymogi operacyjne.

Artykuł 6 Prawo do kontaktowania się z organami konsularnymi

▌

1. Państwa członkowskie dopilnowują, by osoby podejrzane lub oskarżone ▌, które zostały pozbawione wolności i które nie są ich obywatelami, miały prawo do tego, by organy konsularne ▌państwa, którego są obywatelami, zostały powiadomione bez zbędnej zwłoki o pozbawieniu ich wolności, oraz miały prawo do kontaktowania się z tymi organami, jeśli sobie tego życzą. Jednak gdy osoby podejrzane lub oskarżone mają dwa obywatelstwa lub więcej, mogą wybrać, które organy konsularne mają być ewentualnie powiadomione o pozbawieniu ich wolności i z którymi chcą się skontaktować.

1a. Osoby podejrzane lub oskarżone mają również prawo do odwiedzin ze strony swoich organów konsularnych, prawo do rozmowy i korespondencji z nimi oraz prawo do tego, by organy te zajęły się organizacją ich przedstawicielstwa prawnego, pod warunkiem że organy te wyrażają na to zgodę, a osoby podejrzane lub oskarżone sobie tego życzą.

1b. Korzystanie z praw określonych w niniejszym artykule może podlegać przepisom lub procedurom krajowym, pod warunkiem że takie przepisy i procedury umożliwiają pełną realizację celów, dla których prawa te przewidziano.

▌

ROZDZIAŁ 4 Odstępstwa i zrzeczenie się praw

Artykuł 8

Ogólne warunki stosowania czasowych odstępstw

1. Odstępstwa czasowe na mocy art. 3 ust. 5, art. 3 ust. 6 i art. 5 ust. 3

a) są proporcjonalne i nie wykraczają poza to, co jest konieczne;

aa) są ściśle ograniczone w czasie;

b) nie opierają się wyłącznie na rodzaju lub wadze domniemanego przestępstwa oraz

▌

e) nie naruszają ogólnej rzetelności postępowania.

▌

2. Na czasowe odstępstwa na mocy art. 3 ust. 5 i art. 3 ust. 6 można zezwalać wyłącznie w drodze należycie uzasadnionej decyzji podjętej ▌w trybie indywidualnym przez organ sądowy lub przez inny właściwy organ, pod warunkiem że decyzja ta może podlegać kontroli sądowej. Należycie uzasadnioną decyzję należy odnotować zgodnie z przepisami danego państwa członkowskiego.

3. Na czasowe odstępstwa na mocy art. 5 ust. 3 może wyłącznie zezwalać w trybie indywidualnym organ sądowy lub inny właściwy organ, pod warunkiem że decyzja ta może podlegać kontroli sądowej.

Artykuł 9 Zrzeczenie się praw

1. Bez uszczerbku dla prawa krajowego nakładającego wymóg obowiązkowej obecności lub pomocy adwokata państwa członkowskie w odniesieniu do każdego zrzeczenia się prawa ▌, o którym mowa w art. 3 i 11 niniejszej dyrektywy, dbają po to by:

a) osobie podejrzanej lub oskarżonej udzielono ustnie lub pisemnie jasnych i wystarczających informacji w prostym i zrozumiałym języku na temat treści danego prawa i możliwych konsekwencji zrzeczenia się go; oraz

▌

c) zrzeczenie się praw dokonane zostało w sposób dobrowolny i jednoznaczny.

2. Zrzeczenie się praw, którego można dokonać pisemnie lub ustnie, jak również okoliczności, w których zrzeczenie nastąpiło, odnotowuje się, wykorzystując procedurę rejestracji zgodnie z prawem krajowym danego państwa członkowskiego.

3. Państwa członkowskie zapewniają możliwość późniejszego odwołania zrzeczenia na dowolnym etapie postępowania karnego, a także dbają o to, by osoba podejrzana lub oskarżona została poinformowana o tej możliwości. Odwołanie zrzeczenia staje się skuteczne z chwilą dokonania takiego odwołania.

▌

ROZDZIAŁ 5 Postępowanie dotyczące europejskiego nakazu aresztowania

Artykuł 11 Prawo dostępu do adwokata w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania

1. Państwa członkowskie dbają o to, by osoba podlegająca procedurze wydania zgodnie z decyzją ramową Rady 2002/584/WSiSW miała w państwie członkowskim wykonującym nakaz prawo dostępu do adwokata po aresztowaniu dokonanym na mocy europejskiego nakazu aresztowania ▌.

2. W odniesieniu do treści prawa dostępu do adwokata w państwie członkowskim wykonującym nakaz osobie podlegającej procedurze przysługują w tym państwie członkowskim następujące prawa:

a) prawo dostępu do adwokata w takim terminie i w taki sposób, by osoba ta mogła skutecznie skorzystać z przysługujących jej praw, a w każdym wypadku bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu jej wolności;

b) prawo do spotkania z reprezentującym ją adwokatem i do kontaktowania się z nim;

c) prawo do obecności i – zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym – udziału adwokata w czasie przesłuchania osoby podlegającej procedurze przez organ sądowy wykonujący nakaz. Jeżeli adwokat uczestniczy w przesłuchaniu, jest to odnotowywane zgodnie z prawem krajowym.

2a. Do postępowania dotyczącego europejskiego nakazu aresztowania w państwie członkowskim wykonującym nakaz stosuje się odpowiednio prawa przewidziane w niniejszej dyrektywie w art. 4, 5, 5a, 6, 9 oraz – jeżeli zastosowanie ma czasowe odstępstwo na mocy art. 5 ust. 3 – art. 8.

2b. Właściwy organ państwa członkowskiego wykonującego nakaz przekazuje osobie podlegającej procedurze, bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu jej wolności, informację, że ma ona prawo do wyznaczenia adwokata w państwie członkowskim wydającym nakaz. Rolą adwokata w państwie wydającym nakaz jest wspomaganie adwokata w państwie członkowskim wykonującym nakaz poprzez udzielanie mu informacji i porad w celu skutecznego skorzystania przez osobę podlegającą procedurze z jej praw na mocy decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW.

2c. Jeżeli osoba podlegająca procedurze chce skorzystać z tego prawa, a w państwie członkowskim wydającym nakaz nie ma jeszcze adwokata, właściwy organ w państwie członkowskim wykonującym nakaz niezwłocznie informuje o tym właściwy organ w państwie członkowskim wydającym nakaz. Właściwy organ tego państwa członkowskiego przekazuje osobie podlegającej procedurze, bez zbędnej zwłoki, informacje mające ułatwić jej wyznaczenie tego adwokata.

2d. Prawo osoby podlegającej procedurze do wyznaczenia adwokata w państwie członkowskim wydającym nakaz, który ma wspomagać adwokata w państwie członkowskim wykonującym nakaz, pozostaje bez uszczerbku dla terminów określonych w decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW lub dla obowiązku organu sądowego wykonującego nakaz polegającego na podjęciu – z uwzględnieniem tych terminów i warunków określonych w tej decyzji ramowej – decyzji, czy dana osoba ma zostać wydana.

▌

ROZDZIAŁ 6 Przepisy ogólne i końcowe

Artykuł 12 Pomoc prawna

Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla prawa krajowego dotyczącego pomocy prawnej, stosowanego zgodnie z Kartą oraz Konwencją.

Artykuł 13 Środki odwoławcze

1. Państwa członkowskie dbają o to, by osoby podejrzane lub oskarżone w postępowaniu karnym oraz osoby podlegające nakazowi w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania miały do dyspozycji na mocy prawa krajowego skuteczny środek odwoławczy w przypadku naruszenia ich praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie.

▌

3. Bez uszczerbku dla krajowych przepisów i systemów dotyczących dopuszczalności dowodów państwa członkowskie dbają o to, by w postępowaniu karnym przy ocenie zeznań złożonych przez osobę podejrzaną lub oskarżoną lub dowodów uzyskanych z naruszeniem jej prawa dostępu do adwokata lub w przypadkach gdy zezwolono na odstępstwo od tego prawa zgodnie z art. 3 ust. 6 szanowane były prawo do obrony i prawo do rzetelnego postępowania.

Artykuł 13aOsoby wymagające szczególnego traktowania

Państwa członkowskie dbają o to, by przy stosowaniu niniejszej dyrektywy brane były pod uwagę specjalne potrzeby osób podejrzanych i oskarżonych wymagających szczególnego traktowania.

Artykuł 14 Klauzula o nieobniżaniu poziomu ochrony

Żaden z przepisów niniejszej dyrektywy nie może być rozumiany jako ograniczający lub umniejszający prawa i gwarancje procesowe, które są zagwarantowane na mocy Karty, Konwencji oraz innych stosownych przepisów prawa międzynarodowego lub prawa któregokolwiek z państw członkowskich zapewniającego wyższy poziom ochrony.

Artykuł 15

Transpozycja

1. Do dnia [36 miesięcy po opublikowaniu niniejszej dyrektywy w Dzienniku Urzędowym] państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy. Niezwłocznie powiadamiają o tym Komisję.

3. Przepisy przyjęte przez państwa członkowskie zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia określane są przez państwa członkowskie.

3a. Państwa członkowskie przekazują Komisji tekst przepisów prawa krajowego, przyjętych dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą.

▌

Artykuł 15a

Sprawozdanie

Do dnia …[36 miesięcy po terminie wykonania niniejszej dyrektywy wspomnianym w art. 15 ust. 1] Komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia, w jakim stopniu państwa członkowskie przedsięwzięły środki niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy, w tym przedstawia ocenę stosowania art. 3 ust. 6 w związku z art. 8 ust. 1 i 2; do sprawozdania tego załącza, w razie potrzeby, wnioski ustawodawcze.

Artykuł 16Wejście w życie

Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Artykuł 17 Adresaci

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do państw członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

W imieniu Parlamentu Europejskiego W imieniu Rady

Przewodniczący Przewodniczący

_______________

[1] Dz.U. C 43 z 15.12.2012, s. 51.
[2] ^* Poprawki: tekst nowy lub zmieniony został zaznaczony kursywą i wytłuszczonym drukiem; symbol ▌sygnalizuje skreślenia.
[3] Dz.U. C […] z […], s. . [opinia wydana w dniu 7 grudnia 2011 r., SOC/424].
[4] Dz.U. C 295 z 4.12.2009, s. 1.
[5] Dz.U. L 280 z 26.10.2010, s. 1.
[6] Dz.U. L 142 z 1.6.2012, s. 1.
[7] Dz.U. L 190 z 18.7.2002, s. 1.
[8] Dz.U. L 190 z 18.7.2002, s. 1.

UZASADNIENIE

Parlament Europejski od dawna wzywał do zwiększenia ochrony praw ofiar przestępstw z jednej strony oraz praw osób podejrzanych i oskarżonych z drugiej. Po tym, jak odrzucono decyzję ramową Rady w sprawie niektórych praw procesowych w postępowaniu karnym przedstawioną przez Komisję Europejską w 2004 r., wraz ze sprawozdaniem Marii Grazii Pagano przyjętym w dniu 7 maja 2007 r., na sesji plenarnej stanowczo wezwano do opracowania ambitnego instrumentu prawnego w zakresie gwarancji proceduralnych w postępowaniu karnym.

W następstwie przesłania Parlamentu Europejskiego w listopadzie 2009 r. z inicjatywy prezydencji szwedzkiej Rada przyjęła harmonogram działań mających na celu umocnienie praw procesowych osób podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym, który zastąpił początkowy zamiar Komisji Europejskiej polegający na uchwaleniu kompleksowego, horyzontalnego instrumentu, mniej ambitnym, lecz prawdopodobnie bardziej realistycznym planem obejmującym stopniowe uchwalanie następujących środków:

A. Tłumaczenia pisemne i ustne;

B. Informowanie o prawach i informowanie o zarzutach;

C. Porada prawna i pomoc prawna;

D. Kontakt z krewnymi, pracodawcami i organami konsularnymi;

E. Specjalne gwarancje dla podejrzanych lub oskarżonych wymagających szczególnego traktowania;

F. Zielona księga w sprawie tymczasowego aresztowania.

Harmonogram stał się integralną częścią programu sztokholmskiego. Wyraźnie wskazano w nim, że lista przewidzianych w nim środków jest niewyczerpująca.

Część środków wymienionych w harmonogramie została już wprowadzona. W dniu 20 października 2010 r. uchwalono dyrektywę w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym. Prace nad dyrektywą w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym zostały już ukończone i dyrektywa oczekuje na publikację w Dzienniku Urzędowym.

Wniosek w sprawie dyrektywy dotyczącej prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu, który Komisja przyjęła w dniu 12 lipca 2011 r., stanowi trzeci etap realizacji harmonogramu. Łączy on część środka C dotyczącego prawa do porady prawnej oraz środka D dotyczącego prawa do kontaktu z krewnymi, pracodawcami i organami konsularnymi.

We wniosku ustanowiono ogólną zasadę, zgodnie z którą każdy podejrzany lub oskarżony powinien bezzwłocznie uzyskać dostęp do adwokata w sposób pozwalający na skuteczne korzystanie z prawa do obrony. Sprecyzowano w nim również, że w każdym przypadku należy zagwarantować możliwość skorzystania z tych praw przed rozpoczęciem jakiegokolwiek przesłuchania, podczas przeprowadzania wszelkich czynności dochodzeniowych lub dowodowych, a także w przypadku pozbawienia wolności. We wniosku określono też treść tego prawa, podkreślono, że spotkania między podejrzanym lub oskarżonym a adwokatem powinny być poufne, a także wymieniono dozwolone odstępstwa od zasad ogólnych i przewidziano zasady mające zastosowanie w przypadku zrzeczenia się prawa do adwokata.

Co się tyczy środków ochrony prawnej, celem wniosku jest zapewnienie skutecznych środków ochrony prawnej oraz w szczególności tego, by w przypadku naruszenia prawa dostępu do adwokata sytuacja prawna osób podejrzanych lub oskarżonych była taka, jak gdyby do naruszenia nie doszło, co oznacza, że wszelkie wyjaśnienia złożone lub dowody zgromadzone z naruszeniem prawa do adwokata nie mogą być wykorzystane, chyba że ich wykorzystanie nie będzie naruszać prawa do obrony.

Ta sama zasada dotyczy osób innych niż podejrzani i oskarżeni, jeżeli status podejrzanego lub oskarżonego uzyskały one w trakcie przesłuchania przez policję lub organ ścigania.

Wniosek Komisji nie obejmuje szczególnych zasad w sprawie pomocy prawnej. Zawiera on jedynie ogólne odniesienie do pomocy prawnej oraz przepis, zgodnie z którym państwa członkowskie nie stosują przepisów dotyczących pomocy prawnej mniej korzystnych niż aktualnie stosowane przepisy w zakresie dostępu do adwokata przewidziane w niniejszej dyrektywie.

Dwa przepisy regulują prawo do powiadomienia o zatrzymaniu osoby trzeciej oraz prawo do kontaktu z organami konsularnymi lub dyplomatycznymi.

STANOWISKO SPRAWOZDAWCZYNI

Niezależnie od istnienia wspólnych zasad i minimalnych norm wynikających z EKPC i Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, przepisy poszczególnych państw członkowskich regulujące dostęp do adwokata znacząco różnią się od siebie.

Zakres dostępu do środków skutecznej obrony w postępowaniu karnym różni się w państwach członkowskich w zależności od specyfiki każdego systemu prawnego i zastosowania w konkretnych sytuacjach, co pośrednio lecz znacząco wpływa na politykę UE w zakresie wzajemnego zaufania i uznawania.

Postanowienia europejskiej konwencji praw człowieka oraz orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie zostały wprowadzone ani nie są przestrzegane w państwach członkowskich w sposób jednakowy, co skutkuje brakiem jednolitych norm w Unii Europejskiej.

Parlament wielokrotnie zwracał uwagę na konieczność wzmocnienia praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych, podkreślając konieczność zachowania właściwej równowagi między kwestiami związanymi z wolnością, sprawiedliwością i bezpieczeństwem.

Potrzeba wzmocnienia wzajemnego zaufania nabrała jeszcze większego znaczenia wraz z realizacją programu wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w postępowaniach karnych. Jakkolwiek uchwalone w ostatnich latach przepisy UE poprawiły skuteczność ścigania i wykonywania wyroków w Unii, istnieje zgoda co do tego, że brak środków na szczeblu UE gwarantujących prawa obywatelom występującym w postępowaniach karnych toczących się w innych państwach członkowskich w charakterze podejrzanych lub oskarżonych spowodował powstanie swego rodzaju nierównowagi w obszarach polityki Unii dotyczących wymiaru sprawiedliwości.

Moim zdaniem takie instrumenty należało uchwalić przed wprowadzeniem zasady wzajemnego zaufania i związanych z nią środków.

Obywatele muszą mieć pewność, że w razie podróży do innych państw członkowskich ich prawa będą w pełni przestrzegane, a oni sami będą mogli w nich korzystać z tej samej ochrony i z tych samych gwarancji.

Zakres niniejszej dyrektywy powinien być na tyle szeroki, aby wyeliminować wszelkie możliwe nadużycia, ale jednocześnie dopilnować tego, by dyrektywa ta nie zakłócała prawidłowego i skutecznego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.

Prawo dostępu do adwokata dla osób podejrzanych i oskarżonych powinno stanowić nadrzędną zasadę od najwcześniejszego etapu postępowania karnego.

Konieczność zadbania o to, by osoby podejrzane i oskarżone miały dostęp do adwokata oraz by dostęp ten był skuteczny, stanowi podstawowy element zagwarantowania podejrzanym lub oskarżonym obywatelom właściwej obrony przed organami dochodzeniowymi oraz w trakcie procesu.

Bez właściwego dostępu do adwokata skuteczne korzystanie z innych praw związanych z prawem do obrony może okazać się nierealne.

Dyrektywa zostanie wprowadzona we wszystkich państwach członkowskich niezależnie od ich systemów prawnych, co zapewni stosowanie tych samych norm w całej Europie.

Wdrażając niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie nie powinny w żadnym przypadku naruszać norm określonych w konwencji i Karcie praw podstawowych oraz rozwiniętych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Mój projekt sprawozdania opiera się na następujących założeniach:

- należy zachować pewien poziom spójności z już uchwalonymi środkami A i B; z tego względu zaproponowałam poprawkę do art. 2 ust. 3;

- zakres prawa do adwokata powinien być szeroki; prawo to powinno przysługiwać na wczesnym etapie postępowania i nie powinno skutkować wydłużeniem czasu trwania dochodzenia. Jak podkreślono w ramach poprawek zgłoszonych do art. 3, prawo to powinno przysługiwać niezależnie od pozbawienia wolności, w przypadku gdy dana osoba jest przesłuchiwana przez organy ścigania lub inne właściwe organy, a w każdym razie od momentu wezwania danej osoby do stawiennictwa przed sądem właściwym w sprawach karnych. Ponadto osoba podejrzana lub oskarżona powinna mieć prawo do spotkań i do kontaktowania się z adwokatem (poprawka do art. 4 ust. 1);

- jeśli chodzi o udział adwokata we wszelkich czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, odnośnie do których przepisy krajowe wyraźnie zezwalają na obecność danej osoby lub jej wymagają, jeżeli tylko adwokat został ustanowiony, powinien on mieć możliwość żądania otrzymywania powiadomień o podjęciu takich czynności, które to powiadomienie należy odnotować zgodnie ze stosownymi przepisami danego państwa członkowskiego. Jeżeli adwokat został stosownie powiadomiony, jego nieobecność nie może stanowić przeszkody uniemożliwiającej właściwym organom podjęcie tych czynności;

- aby osoby podejrzane lub oskarżone mogły skutecznie korzystać z prawa do obrony, nie należy wprowadzać ograniczeń czasu trwania i częstotliwości ich spotkań z adwokatem (poprawka do art. 4 ust. 5) ani ograniczać poufności tych spotkań (poprawka do art. 7). Ta sama zasada powinna znaleźć zastosowanie w przypadku art. 8, przy czym należy jednocześnie umożliwić właściwemu organowi innemu niż organ sądowy stosowanie odstępstw od prawa dostępu do adwokata, pod warunkiem że decyzja tego organu podlega zaskarżeniu do sądu. Możliwość stosowania odstępstw nie powinna obejmować prawa do powiadomienia organów konsularnych;

- jeśli chodzi o przepisy dotyczące możliwości zrzeczenia się prawa do adwokata, w projekcie sprawozdania proponuje się uchylenie obowiązku uzyskania uprzedniej porady prawnej dotyczącej konsekwencji zrzeczenia się, który może być zbyt daleko idący i prowadzić do zwłoki w postępowaniu;

- obowiązek kontrolowania warunków zatrzymania powinien leżeć w gestii organów państwowych, a nie spoczywać na adwokacie, co zostało uwzględnione w ramach poprawki zgłoszonej do art. 4 ust. 4;

- w trosce o przejrzystość do celów niniejszej dyrektywy za dziecko należy uważać osobę w wieku poniżej 18 lat (poprawka do art. 5). Niezwykle istotne jest uwzględnienie praw osób podejrzanych lub oskarżonych wymagających szczególnego traktowania, dlatego prawa odnoszące się do dzieci zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy powinny mieć zastosowanie również do tej szczególnej kategorii osób;

- w celu zachowania spójności z właściwymi przepisami dyrektywy w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym prawo do powiadomienia o zatrzymaniu zostało zastąpione prawem do powiadomienia o zatrzymaniu osoby trzeciej. W związku z tym osoba podejrzana lub oskarżona, która została pozbawiona wolności, ma prawo do tego, aby przynajmniej jedna wskazana przez nią osoba, np. członek rodziny lub pracodawca, została poinformowana o pozbawieniu jej wolności;

- mając na uwadze, że art. 12 ust. 2, który odwołuje się do pomocy prawnej, może w istotny sposób wypływać na systemy prawne pewnej liczby państw członkowskich, wydaje się stosowniejsze, aby kwestię tę uregulować w ramach przyszłego środka w sprawie pomocy prawnej.

Ponieważ niniejsza dyrektywa nie zawiera przepisów materialnych dotyczących pomocy prawnej, należy w istocie unikać wprowadzania w niej zasad mogących przesądzić o takich przepisach, które w przyszłości zostaną unormowane w innym instrumencie. Komisja oświadczyła, że kwestia pomocy prawnej jest niezwykle skomplikowana, a dostępne obecnie informacje są niepełne. W związku z tym uwzględnienie we wniosku kwestii pomocy prawnej znacznie opóźniłoby jego przedstawienie, co byłoby niepożądane, zważywszy na konieczność uregulowania tego istotnego prawa.

OPINIA Komisji Prawnej (20.12.2011)

dla Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych

dotyczącej wniosku w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu
(COM(2011)0326 – C7‑0157/2011 – 2011/0154(COD))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej : Jan Philipp Albrecht

ZWIĘZŁE UZASADNIENIE

Wprowadzenie

Choć w europejskiej konwencji praw człowieka i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej zapisano podstawowe prawo do obrony, obejmujące prawo dostępu do adwokata, prawo do tłumaczeń ustnych i pisemnych, prawo do informacji o zarzutach, prawo do regularnego przeglądu decyzji o pozbawieniu wolności oraz prawo do postawienia przed sądem, wymienione dokumenty dostarczają niewiele szczegółów na temat ochrony tych praw w praktyce.

Wniosek Komisji Europejskiej przedłożony obecnie Komisji Prawnej ma na celu zwiększenie praw przysługujących osobom podejrzanym lub oskarżonym w odniesieniu do prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym (art. 3 i 4) oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej – takiej jak członek rodziny, pracodawca lub organ konsularny – o zatrzymaniu (art. 5 i 6). Ograniczoną liczbę odstępstw od tych praw zawiera art. 8. Projekt dyrektywy obejmuje także prawo dostępu do adwokata w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania (art. 11).

Jest to trzeci środek w ramach harmonogramu działań mających na celu umocnienie praw procesowych osób podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym[1], który obejmuje również prawo do tłumaczenia pisemnego i ustnego[2], do informacji o przysługujących im prawach w postępowaniu karnym[3] i do pomocy prawnej oraz specjalne gwarancje dla osób podejrzanych lub oskarżonych wymagających specjalnego traktowania, a także zieloną księgę w sprawie tymczasowego aresztowania[4].

Wprowadzenie minimalnych wspólnych standardów w odniesieniu do prawa dostępu do adwokata i prawa do powiadomienia o zatrzymaniu powinno zapewnić właściwą podstawę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych, zapobiec używaniu przymusu przez organy śledcze, zapewnić równość między oskarżeniem a obroną, a także pozwolić unikać pomyłek sądowych.

Stanowisko sprawozdawcy komisji opiniodawczej

Sprawozdawca komisji opiniodawczej z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji. Szybki dostęp do adwokata jest niezbędny, aby osoba podejrzana lub oskarżona mogła skutecznie realizować swoje prawo do obrony, a także jest warunkiem zapewnienia zgodności z prawami podstawowymi określonymi w Karcie oraz w europejskiej konwencji praw człowieka.

Należy zapewnić osobisty dostęp do adwokata przed rozpoczęciem przesłuchania przez policję lub inne organy ścigania, ponieważ jest to moment, począwszy od którego prawa do obrony osoby podejrzanej lub oskarżonej mogą być narażone na szwank[5]. Sprawozdawca podkreśla również, jak ważne jest umożliwienie dostępu do adwokata przed rozpoczęciem czynności dowodowych, takich jak pobranie próbek krwi lub DNA czy przeszukanie naturalnych otworów ciała człowieka.

Sprawozdawca nie może przyjąć argumentu, zgodnie z którym obecność adwokata i przyznanie mu prawa do spotkania z podejrzanym, do składania oświadczeń i do upewnienia się co do dobra jego klienta są postrzegane jako utrudnianie postępowania. Sprawozdawca podkreśla, że wszelkie odstępstwa od tych praw powinny być uzasadnione istotnymi powodami, nie wyłącznie w oparciu o wagę zarzucanego przestępstwa, a także winny być proporcjonalne i ograniczone w czasie oraz nie mogą naruszać rzetelności postępowania. Ponadto odstępstwa takie powinny być przedmiotem należycie uzasadnionej decyzji podjętej przez organ sądowy w trybie indywidualnym. Złożone przez osobę podejrzaną lub oskarżoną zeznania uzyskane z naruszeniem jej prawa dostępu do adwokata lub też w sytuacjach, kiedy zezwolono na odstępstwo od tego prawa, nie powinny być wykorzystywane na żadnym etapie postępowania jako dowody przeciwko tej osobie.

Prawo do powiadomienia o zatrzymaniu zakłada możliwość dbania przez osobę trzecią o sprawy osoby podejrzanej lub oskarżonej podczas jej pobytu w areszcie. Dzieci powinny mieć prawo do obecności rodzica, opiekuna lub odpowiedniego dorosłego, żeby mógł on im pomóc w zrozumieniu tego, co się dzieje. W stosownych przypadkach prawo to powinno objąć także inne osoby podejrzane wymagające szczególnego traktowania. Całość komunikacji pomiędzy osobą podejrzaną lub oskarżoną a jej adwokatem powinna być poufna, bez możliwości odstępstw od tej reguły.

W ostatnich latach Parlament wielokrotnie wyrażał niezadowolenie z powodu europejskich nakazów aresztowania wydawanych za drobne przestępstwa lub w wyniku złożonych wyjaśnień zamiast przeprowadzonych dochodzeń, a także z powodu wynikających stąd dłuższych okresów niepotrzebnego tymczasowego aresztowania w innych państwach członkowskich[6]. Sprawozdawca zdecydowanie popiera system „podwójnej obrony” przewidziany w art. 11, zapewniający wyjaśnienie lub rozstrzygnięcie spraw mniejszej wagi na jak najwcześniejszym etapie.

POPRAWKI

Komisja Prawna zwraca się do Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, jako do komisji przedmiotowo właściwej, o naniesienie w swoim sprawozdaniu następujących poprawek:

Poprawka 1 Wniosek dotyczący dyrektywy Tytuł 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotycząca prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu	(Nie dotyczy polskiej wersji językowej.)
Poprawka 2 Wniosek dotyczący dyrektywy Tytuł 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotycząca prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu	Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotycząca prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawa do powiadomienia osoby trzeciej w razie zatrzymania
Poprawka 3 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 2 – ustęp 1
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie od momentu poinformowania danej osoby przez właściwe organy państwa członkowskiego, w drodze urzędowego zawiadomienia lub w inny sposób, że jest podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne rozstrzygnięcie kwestii, czy dana osoba podejrzana lub oskarżona popełniła przestępstwo, w tym, w stosownych przypadkach, wydania wyroku oraz rozpatrzenia wszelkich środków zaskarżenia.	1. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie w przypadku poinformowania danej osoby przez właściwe organy państwa członkowskiego, w drodze urzędowego zawiadomienia lub w inny sposób, że jest podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne rozstrzygnięcie kwestii, czy dana osoba podejrzana lub oskarżona popełniła przestępstwo, w tym, w stosownych przypadkach, wydania wyroku oraz rozpatrzenia wszelkich środków zaskarżenia.
Poprawka 4 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 2 a (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	Artykuł 2a
	Definicje
	1a. Do celu niniejszej dyrektywy mają zastosowanie następujące definicje:
	a) „dziecko” oznacza osobę podejrzaną lub oskarżoną w wieku poniżej 18 roku życia lub, jeżeli nie ma jasnych dowodów określających wiek, osobę podejrzaną lub oskarżoną, która wydaje się mieć poniżej 18 lat;
	b) „adwokat” oznacza osobę upoważnioną do wykonywania działalności zawodowej, mającą jeden z następujących tytułów zawodowych:
	Belgia – Avocat/Advocaat/Rechtsanwalt
	Bułgaria – Aдвокат
	Dania – Advokat Niemcy – Rechtsanwalt
	Irlandia – Barrister/Solicitor
	Grecja – Dikigoros
	Hiszpania – Abogado/Advocat/Avogado/ Abokatu
	Francja – Avocat
	Włochy – Avvocato/praticante avvocato abilitato
	Luksemburg – Avocat
	Niderlandy – Advocaat
	Niemcy – Rechtsanwalt
	Portugalia – Advogado
	Rumunia – Avocat
	Finlandia – Asianajaja/Advokat
	Szwecja – Advokat
	Wielka Brytania – Advocate/Barrister/Solicitor
	c) „przesłuchanie” oznacza oficjalne przesłuchiwanie danej osoby – dotyczące jej udziału lub podejrzenia o jej udział w przestępstwie lub przestępstwach – przez odpowiednie organy ścigania na posterunku policji lub w innym stosownym miejscu.
	Niniejsza dyrektywa nie obejmuje wstępnego przesłuchiwania przez policję ani inne służby porządkowe niezwłocznie po zatrzymaniu podejrzanego, aby stwierdzić, czy należy wszcząć dochodzenie lub czy występują jakieś problemy dotyczące bezpieczeństwa.
Poprawka 5 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 3 – ustęp 1 – wprowadzenie
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. Państwa członkowskie zapewniają, aby osobom podejrzanym i oskarżonym w każdym razie bezzwłocznie zapewniano dostęp do adwokata:	1. Jeżeli osoby podejrzane lub oskarżone żądają dostępu do adwokata i w takim zakresie, w jakim tego żądają, państwa członkowskie zapewniają im taki dostęp bezzwłocznie, a w każdym razie:
Poprawka 6 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 3 – ustęp 1 – litera a)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
a) przed rozpoczęciem jakiegokolwiek przesłuchania przez policję lub inne organy ścigania;	a) przed rozpoczęciem jakiegokolwiek przesłuchania niezależnie od tego, czy dana osoba jest zatrzymana;
Poprawka 7 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 3 – ustęp 1 – litera b)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
b) w związku z prowadzeniem wszelkich czynności procesowych lub dowodowych, w których, zgodnie z prawem krajowym, dana osoba musi lub ma prawo uczestniczyć, chyba że zaszkodziłoby to uzyskaniu dowodów;	b) w związku z prowadzeniem wszelkich czynności procesowych lub dowodowych, z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba wykonująca daną czynność procesową lub dowodową ma uzasadnione przekonanie, że w oczekiwaniu na przyjazd adwokata dowody zostaną zmienione, usunięte lub zniszczone – i wyłącznie w takim zakresie;
Uzasadnienie
Niektóre czynności dowodowe, takie jak pobranie próbek krwi czy DNA lub przeszukanie naturalnych otworów ciała człowieka, są bardzo inwazyjne i w tych przypadkach dostęp do adwokata nie może być regulowany przepisami prawa krajowego.
Poprawka 8 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 3 – ustęp 2 a (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	2a. Niniejsza dyrektywa nie dotyczy udzielania porad prawnych przez telefon w bardzo ograniczonym zakresie spraw związanych z przestępstwami niepodlegającymi karze pozbawienia wolności, o ile nie ma ryzyka samooskarżenia ani wywierania przymusu przez policję;
Poprawka 9 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 4 – ustęp 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
2. Adwokat ma prawo być obecnym podczas wszelkich przesłuchań i rozpraw. Ma on prawo zadawać pytania, domagać się wyjaśnień i składać oświadczenia, które są odnotowywane zgodnie z prawem krajowym.	2. Adwokat ma prawo być obecnym podczas wszelkich przesłuchań i rozpraw niezależnie od tego, czy dana osoba jest zatrzymana. Ma on prawo zadawać pytania, domagać się wyjaśnień i składać oświadczenia, które są odnotowywane zgodnie z prawem krajowym.
Poprawka 10 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 4 – ustęp 3
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
3. Adwokat ma prawo do obecności przy wszelkich innych czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, w których, zgodnie z prawem krajowym, osoba podejrzana lub oskarżona musi lub ma prawo uczestniczyć, chyba że zaszkodziłoby to uzyskaniu dowodów;	3. Adwokat ma prawo do obecności przy wszelkich innych czynnościach dochodzeniowych lub dowodowych, z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba wykonująca daną czynność dochodzeniową lub dowodową ma uzasadnione przekonanie, że w oczekiwaniu na przyjazd adwokata dowody zostaną zmienione, usunięte lub zniszczone – i wyłącznie w takim zakresie;
Uzasadnienie
Niektóre czynności dowodowe, takie jak pobranie próbek krwi czy DNA lub przeszukanie naturalnych otworów ciała człowieka, są bardzo inwazyjne i w tych przypadkach dostęp do adwokata nie może być regulowany przepisami prawa krajowego.
Poprawka 11 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 4 – ustęp 4
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
4. Adwokat ma prawo kontrolować warunki zatrzymania osoby podejrzanej lub oskarżonej i w związku z tym ma dostęp do miejsca, w którym taka osoba jest zatrzymana.	4. W razie otrzymania informacji wskazujących na znęcanie się adwokat ma prawo zbadać szczególne warunki zatrzymania osoby podejrzanej lub oskarżonej i w związku z tym ma dostęp do miejsca, w którym taka osoba jest zatrzymana.
Poprawka 12 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 5 – ustęp 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
2. Jeśli taka osoba jest dzieckiem, państwa członkowskie zapewniają, aby przedstawiciel prawny dziecka lub inna osoba dorosła, zależnie od tego, co jest w interesie dziecka, został jak najszybciej powiadomiony o pozbawieniu wolności oraz o powodach pozbawienia wolności, chyba że jest to sprzeczne z celem najlepszego zabezpieczenia interesu dziecka, w którym to przypadku powiadamia się inną, odpowiednią osobę dorosłą.	2. Jeśli osoba podejrzana lub oskarżona jest dzieckiem, państwa członkowskie zapewniają, aby przedstawiciel prawny dziecka lub inna osoba dorosła, zależnie od tego, co jest w interesie dziecka, został jak najszybciej powiadomiony o wszelkich przypadkach pozbawienia wolności oraz o powodach pozbawienia wolności, a także aby mógł odwiedzać dziecko i brać udział we wszystkich jego przesłuchaniach oraz we wszystkich etapach postępowania, chyba że jest to sprzeczne z celem najlepszego zabezpieczenia interesu dziecka, w którym to przypadku powiadamia się inną odpowiednią osobę dorosłą i przyznaje się jej prawo do odwiedzania dziecka i do obecności podczas przesłuchania i prowadzonego postępowania.
Uzasadnienie
W ustępie tym należy określić prawo do udzielenia pomocy przez odpowiednią osobę dorosłą, zgodnie z art. 24 Karty praw podstawowych UE dotyczącym praw dziecka.
Poprawka 13 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 5 – ustęp 2 a (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	2a. W stosownych przypadkach prawami dzieci określonymi w ust. 2 obejmuje się też inne osoby podejrzane lub oskarżone wymagające szczególnego traktowania i podobnej pomocy, jak np. osoby niepełnosprawne fizycznie lub umysłowo.
	Jeśli funkcjonariusz policji zostanie poinformowany w dobrej wierze albo sam podejrzewa, że dana osoba podejrzana lub oskarżona jest niepełnosprawna fizycznie lub umysłowo, co nie pozwalałoby na traktowanie jej jak osoby dorosłej, przy braku jakichkolwiek jasnych dowodów przeciwnych traktuje tę osobę zgodnie z przepisami ust. 2.
Uzasadnienie
Popieram poprawkę sprawozdawcy, tj. dodanie art. 5 ust. 2a; niemniej zmianę tę można by jeszcze wzmocnić przez rozszerzenie ochrony na osoby, u których podejrzewa się niepełnosprawność fizyczną lub umysłową, ale które nie mogą tego niezwłocznie wykazać, w wyniku czego są traktowani jak osoby dorosłe.
Poprawka 14 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 6
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Państwa członkowskie zapewniają osobom, o których mowa w art. 2, które zostały pozbawione wolności, a nie są obywatelami danego państwa, prawo do jak najszybszego powiadomienia organów konsularnych lub dyplomatycznych państwa, którego są obywatelami o zatrzymaniu oraz do kontaktu z organami konsularnymi lub dyplomatycznymi.	Państwa członkowskie zapewniają osobom podejrzanym lub oskarżonym, które zostały pozbawione wolności, a nie są obywatelami danego państwa, prawo do jak najszybszego powiadomienia organów konsularnych lub dyplomatycznych państwa, którego są obywatelami, o zatrzymaniu oraz do spotkania z przedstawicielami organów konsularnych lub dyplomatycznych.
Uzasadnienie
Zgodnie z art. 36 lit. c) Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych urzędnik konsularny ma prawo odwiedzania osób podejrzanych lub oskarżonych, co umożliwia mu sprawdzenie ich stanu fizycznego i warunków zatrzymania.
Poprawka 15 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 6 a (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	Artykuł 6a
	Informacja
	1. Państwa członkowskie dopilnowują, by podejrzanego lub oskarżonego niezwłocznie powiadomiono o przysługującym mu prawie dostępu do adwokata oraz by dostęp ten gwarantowano mu również w na każdym dalszym etapie postępowania, nawet jeżeli wcześniej zrezygnował z tej możliwości.
	Bez uszczerbku dla przepisów krajowych wymagających obecności lub pomocy adwokata, każde zrzeczenie się prawa do adwokata, o którym mowa w niniejszej dyrektywie podlega następującym warunkom:
	a) osoba podejrzana lub oskarżona otrzymała uprzednio poradę prawną dotyczącą konsekwencji zrzeczenia się lub w inny sposób uzyskała pełną wiedzę o tych konsekwencjach;
	b) osoba podejrzana lub oskarżona dysponuje zdolnościami niezbędnymi do zrozumienia takich konsekwencji; oraz
	c) zrzeczenia się dokonano dobrowolnie i jednoznacznie.
	2. Powiadomienie podejrzanego lub oskarżonego wpisuje się do protokołu zgodnie z prawem danego państwa członkowskiego. Fakt zrzeczenia i okoliczności, w których go dokonano, odnotowuje się zgodnie z przepisami danego państwa członkowskiego.
	3. Państwa członkowskie zapewniają możliwość późniejszego odwołania zrzeczenia na dowolnym etapie postępowania.
Uzasadnienie
Stosowanie instytucji zrzeczenia rodzi nieprzewidziane skutki i wymaga uregulowania w odniesieniu do sytuacji, w której podejrzany lub oskarżony zmienia zdanie na dalszych etapach postępowania. Z tego względu artykułowi należy dać nowy tytuł, zmienić go i umieścić w innym miejscu.
Poprawka 16 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 7
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Państwa członkowskie zapewniają poufność spotkań między osobą podejrzaną lub oskarżoną a jej adwokatem. Zapewniają także poufność korespondencji, rozmów telefonicznych i innych form komunikacji między osobą podejrzaną lub oskarżoną a adwokatem, dopuszczalnych na mocy prawa krajowego.	Państwa członkowskie bez wyjątku zapewniają poufność spotkań między osobą podejrzaną lub oskarżoną a jej adwokatem. Zapewniają także bez wyjątku poufność korespondencji, rozmów telefonicznych i innych form komunikacji między osobą podejrzaną lub oskarżoną a adwokatem, dopuszczalnych na mocy prawa krajowego.
Uzasadnienie
Całość komunikacji pomiędzy osobą podejrzaną lub oskarżoną a jej adwokatem powinna być poufna, bez możliwości odstępstw od tej reguły.
Poprawka 17 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 8 – ustęp 1 – wprowadzenie
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
Państwa członkowskie nie stosują odstępstw od żadnego z przepisów niniejszej dyrektywy, z wyjątkiem odstępstw, w wyjątkowych okolicznościach, od art. 3, art. 4 ust. 1–3, art. 5 i art. 6. Każde takie odstępstwo:	Państwa członkowskie nie stosują odstępstw od żadnego z przepisów niniejszej dyrektywy, z wyjątkiem odstępstw, w wyjątkowych okolicznościach, od art. 3, art. 4 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 oraz art. 5. Każde takie odstępstwo:
Poprawka 18 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 8 – litera d)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
d) jest maksymalnie ograniczone w czasie i w każdym razie nie rozciąga się na etap postępowania sądowego;	d) jest maksymalnie ograniczone w czasie i w każdym razie nie rozciąga się na etap postępowania sądowego; oraz
Uzasadnienie
Wymagania te muszą być spełnione łącznie.
Poprawka 19 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 9
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
1. Bez uszczerbku dla przepisów krajowych wymagających obecności lub pomocy adwokata, każde zrzeczenie się prawa do adwokata, o którym mowa w niniejszej dyrektywie podlega następującym warunkom:	skreślony
a) osoba podejrzana lub oskarżona otrzymała uprzednią poradę prawną dotyczącą konsekwencji zrzeczenia się lub w inny sposób uzyskała pełną wiedzę o takich konsekwencjach;
b) taka osoba dysponuje zdolnościami niezbędnymi do zrozumienia takich konsekwencji;
c) zrzeczenia się dokonano dobrowolnie i jednoznacznie.
2. Fakt zrzeczenia i okoliczności, w których go dokonano odnotowuje się zgodnie z przepisami danego państwa członkowskiego.
3. Państwa członkowskie zapewniają możliwość późniejszego odwołania zrzeczenia na dowolnym etapie postępowania.
Uzasadnienie
Ten artykuł powinno się z kilkoma zmianami umieścić przed art. 7.
Poprawka 20 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 10 – ustęp 2
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
2. Państwa członkowskie zapewniają, aby żadne zeznania złożone przez taką osobę zanim zostanie ona uświadomiona, że jest osobą podejrzaną lub oskarżoną, nie mogły być wykorzystane przeciwko niej.	2. Bez uszczerbku dla krajowych przepisów dotyczących dopuszczania dowodów państwa członkowskie zapewniają, aby żadne zeznania złożone przez taką osobę zanim zostanie ona uświadomiona, że jest osobą podejrzaną lub oskarżoną, nie mogły być wykorzystane przeciwko niej.
Uzasadnienie
Niniejsza dyrektywa nie powinna dążyć do narzucania wyboru między podejściem legalistycznym do dopuszczalności dowodów a podejściem bardziej elastycznym, w którym sądy mają prawo do oceniania dowodów z uwzględnieniem tego, jak zostały one uzyskane.
Poprawka 21 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 11 – ustęp 5 a (nowy)
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
	5a. W stosownych przypadkach prawo dostępu do adwokata na mocy ust. 1 dotyczy też innych rodzajów współpracy sądowej w sprawach karnych w razie naruszania praw osób podejrzanych lub oskarżonych.
Uzasadnienie
Gdy wdrożone zostaną europejski nakaz nadzoru i konwencja o przekazywaniu osób skazanych oraz przyszłe instrumenty, takie jak europejski nakaz dochodzeniowy, zachodzić będzie ta sama potrzeba podwójnej reprezentacji.
Poprawka 22 Wniosek dotyczący dyrektywy Artykuł 13 – ustęp 3
Tekst proponowany przez Komisję	Poprawka
3. Państwa członkowskie zapewniają, aby zeznania złożone przez osobę podejrzaną lub oskarżoną bądź dowody uzyskane z naruszeniem jej prawa dostępu do adwokata lub też w sytuacjach, kiedy zgodnie z art. 8 zezwolono na odstępstwo od tego prawa, nie mogły być wykorzystane na żadnym etapie postępowania jako dowody przeciwko takiej osobie, chyba że ich wykorzystanie nie naruszałoby prawa do obrony.	3. Bez uszczerbku dla krajowych przepisów dotyczących dopuszczania dowodów państwa członkowskie zapewniają, aby dowody uzyskane z naruszeniem prawa dostępu osoby podejrzanej lub oskarżonej do adwokata lub też w sytuacjach, kiedy zgodnie z art. 8 zezwolono na odstępstwo od tego prawa, nie mogły być wykorzystane na żadnym etapie postępowania jako dowody przeciwko takiej osobie.
Uzasadnienie
Niniejsza dyrektywa nie powinna dążyć do narzucania wyboru między podejściem legalistycznym do dopuszczalności dowodów a podejściem bardziej elastycznym, w którym sądy mają prawo do oceniania dowodów z uwzględnieniem tego, jak zostały one uzyskane.

PROCEDURA

Tytuł	Prawo dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawo do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu
Odsyłacze	COM(2011)0326 – C7-0157/2011 – 2011/0154(COD)
Komisja przedmiotowo właściwa Data ogłoszenia na posiedzeniu	LIBE 5.7.2011
Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii Data ogłoszenia na posiedzeniu	JURI 15.9.2011
Sprawozdawca(y) Data powołania	Jan Philipp Albrecht 11.7.2011
Rozpatrzenie w komisji	10.10.2011
Data przyjęcia	20.12.2011
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	21 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Raffaele Baldassarre, Luigi Berlinguer, Sebastian Valentin Bodu, Françoise Castex, Christian Engström, Marielle Gallo, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Klaus-Heiner Lehne, Antonio López-Istúriz White, Antonio Masip Hidalgo, Alajos Mészáros, Bernhard Rapkay, Evelyn Regner, Francesco Enrico Speroni, Alexandra Thein, Diana Wallis, Rainer Wieland, Cecilia Wikström, Tadeusz Zwiefka
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Jan Philipp Albrecht, Jean-Marie Cavada, Luis de Grandes Pascual, Vytautas Landsbergis, Kurt Lechner, Eva Lichtenberger, Arlene McCarthy

PROCEDURA

Tytuł	Prawo dostępu do adwokata w postępowaniu karnym oraz prawo do powiadomienia osoby trzeciej o zatrzymaniu
Odsyłacze	COM(2011)0326 – C7-0157/2011 – 2011/0154(COD)
Data przedstawienia w PE	8.6.2011
Komisja przedmiotowo właściwa Data ogłoszenia na posiedzeniu	LIBE 5.7.2011
Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii Data ogłoszenia na posiedzeniu	JURI 15.9.2011
Sprawozdawca(y) Data powołania	Elena Oana Antonescu 12.7.2011
Rozpatrzenie w komisji	11.10.2011	28.2.2012	26.4.2012	10.7.2012
	27.11.2012	19.6.2013
Data przyjęcia	19.6.2013
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	49 2 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Jan Philipp Albrecht, Rita Borsellino, Emine Bozkurt, Arkadiusz Tomasz Bratkowski, Salvatore Caronna, Philip Claeys, Carlos Coelho, Ioan Enciu, Tanja Fajon, Hélène Flautre, Kinga Gál, Kinga Göncz, Nathalie Griesbeck, Sylvie Guillaume, Ágnes Hankiss, Anna Hedh, Salvatore Iacolino, Sophia in ‘t Veld, Lívia Járóka, Teresa Jiménez-Becerril Barrio, Timothy Kirkhope, Juan Fernando López Aguilar, Baroness Sarah Ludford, Svetoslav Hristov Malinov, Véronique Mathieu Houillon, Anthea McIntyre, Nuno Melo, Roberta Metsola, Antigoni Papadopoulou, Georgios Papanikolaou, Carmen Romero López, Judith Sargentini, Birgit Sippel, Csaba Sógor, Renate Sommer, Rui Tavares, Nils Torvalds, Kyriacos Triantaphyllides, Axel Voss, Renate Weber, Josef Weidenholzer, Tatjana Ždanoka, Auke Zijlstra
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Elena Oana Antonescu, Anna Maria Corazza Bildt, Dimitrios Droutsas, Monika Hohlmeier, Jan Mulder, Marco Scurria
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Jürgen Creutzmann, Jelko Kacin
Data złożenia	24.6.2013

[1] Konkluzje Rady Europejskiej, 10-11 grudnia 2009 r.; rezolucja Rady z dnia 30 listopada 2009 r. dotycząca harmonogramu działań mających na celu umocnienie praw procesowych osób podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym, 2009/C 295/01 z 4.12.2009, Dz.U. C 295/1.
[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym, 26.10.2010, Dz.U. L 280/1.
[3] COM(2010)0392
[4] 14.6.2011, COM(2011)0327 wersja ostateczna, Zielona księga dotycząca zwiększenia wzajemnego zaufania w ramach europejskiej przestrzeni sądowej – Zielona księga w sprawie stosowania przepisów UE dotyczących wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w obszarze pozbawienia wolności.
[5] Zob. Salduz przeciwko Turcji [2008] EKPC 1542.
[6] Debata plenarna z dnia 8 czerwca 2011 r. o europejskim nakazie aresztowania dostępna tutaj.

Informacja prawna - Polityka ochrony prywatności