SPRAWOZDANIE w sprawie podejścia UE do kwestii odporności i działań zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi w krajach rozwijających się: wyciąganie wniosków z kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego

11.11.2013 - (2013/2110(INI))

Komisja Rozwoju
Sprawozdawca: Gay Mitchell

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie podejścia UE do kwestii odporności i działań zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi w krajach rozwijających się: wyciąganie wniosków z kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego

(2013/2110(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając art. 210 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

–   uwzględniając konsensus europejski w sprawie rozwoju z dnia 20 grudnia 2005 r.,

–   uwzględniając Europejski konsensus w sprawie pomocy humanitarnej z dnia 18 grudnia 2007 r.,

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 8 grudnia 2010 r. zatytułowany „Przegląd śródokresowy planu działania na rzecz realizacji »Europejskiego konsensusu w sprawie pomocy humanitarnej« – wdrażanie skutecznych działań humanitarnych UE opartych na określonych zasadach” (COM(2010)0722),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 3 października 2012 r. zatytułowany „Podejście UE do kwestii odporności: wyciąganie wniosków z kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego” (COM(2012)0586) (w dalszej części: Komunikat w sprawie odporności z 2012 r.),

–   uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 19 czerwca 2013 r. zatytułowany „Plan działania na rzecz odporności w krajach narażonych na kryzys na lata 2013–2020” (SWD(2013)0227),

–   uwzględniając konkluzje Rady z dnia 28 maja 2013 r. w sprawie podejścia UE do kwestii odporności,

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 23 lutego 2009 r. zatytułowany „Strategia UE na rzecz wspierania działań zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi w krajach rozwijających się” (COM(2009)0084),

–   uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 16 lutego 2011 r. zatytułowany „Plan wdrożenia strategii UE na rzecz wspierania działań zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi w krajach rozwijających się na lata 2011–2014” (SEC(2011)0215),

–   uwzględniając konkluzje Rady z dnia 18 maja 2009 r. w sprawie strategii UE na rzecz wspierania działań zmniejszających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi w krajach rozwijających się,

–   uwzględniając plan działania Narodów Zjednoczonych z Hyogo na lata 2005–2015, przyjęty przez Światową Konferencję na rzecz Zmniejszania Ryzyka Związanego z Klęskami Żywiołowymi, która odbyła się w styczniu 2005 r. w Hyogo, Japonia, zatwierdzony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych rezolucją A/RES/60/195, a także jego śródokresowy przegląd,

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 23 kwietnia 2001 r. zatytułowany „Łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju – ocena” (COM(2001)0153),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 20 sierpnia 2012 r. zatytułowany „Ochrona socjalna w ramach współpracy UE na rzecz rozwoju” (COM(2012)0446),

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 21 września 2010 r. w sprawie komunikatu Komisji zatytułowanego „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”[1],

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 27 września 2011 r. zatytułowaną „Wzmacnianie europejskiej zdolności reagowania w przypadku klęsk i katastrof: rola ochrony ludności i pomocy humanitarnej”[2],

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 lutego 2013 r. zatytułowany „Godne życie dla wszystkich: eliminacja ubóstwa i zapewnienie światu zrównoważonej przyszłości” (COM(2013)0092),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 13 października 2011 r. zatytułowany „Zwiększanie wpływu unijnej polityki rozwoju – Program działań na rzecz zmian” (COM(2011)0637) oraz konkluzje Rady w tym zakresie z dnia 14 maja 2012 r.,

–   uwzględniając Nowy ład na rzecz państw niestabilnych określony w ramach Partnerstwa z Pusan w sprawie skutecznej współpracy na rzecz rozwoju i przyjęty przez piąte forum wysokiego szczebla w sprawie skuteczności pomocy, które odbyło się w Pusan, Korea Południowa, w dniach 29 listopada–1 grudnia 2011 r.,

–   uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 czerwca 2013 r. w sprawie milenijnych celów rozwoju – określenie ram po 2015 r.[3],

–   uwzględniając konkluzje Rady z dnia 25 czerwca 2013 r. w sprawie nadrzędnego programu działań na okres po 2015 r.,

–   uwzględniając konferencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zrównoważonego rozwoju – Przyszłość, jakiej chcemy, która odbyła się w czerwcu 2012 r. w Rio de Janeiro, Brazylia (Rio+20), w szczególności jej decyzje dotyczące zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi,

–   uwzględniając czwartą sesję światowej platformy na temat zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, która odbyła się w dniach 19–23 maja 2013 r. w Genewie, Szwajcaria,

–   uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Zwiększenie roli żywienia matek i dzieci w pomocy zewnętrznej: ramy polityki UE” z dnia 12 marca 2013 r. (COM(2013)0141),

–   uwzględniając art. 48 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju (A7-0375/2013),

A. mając na uwadze, że zgodnie z definicją Komisji zawartą w Komunikacie w sprawie odporności z 2012 r. odporność oznacza „zdolność osoby fizycznej, gospodarstwa domowego, społeczności, kraju lub regionu do wytrzymania, dostosowania się i szybkiego przezwyciężenia obciążeń i wstrząsów”;

B.  mając na uwadze, że zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi jest kluczowym elementem procesu budowania odporności; mając na uwadze, że zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi obejmuje analizę zagrożeń i zarządzanie nimi w celu zmniejszenia podatności na klęski żywiołowe, a także realizację działań na rzecz uzyskania gotowości, zapobiegania i ograniczania skutków zagrożeń na wszystkich poziomach, od lokalnego do międzynarodowego;

C. mając na uwadze, że łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju jest istotnym narzędziem w ramach podejścia do kwestii odporności, które umożliwia wypełnienie luk operacyjnych i finansowych pomiędzy fazą pomocy doraźnej a fazą pomocy rozwojowej;

D. mając na uwadze, że plan działania z Hyogo to nieoceniony instrument służący realizacji programu działań na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi na całym świecie, a także mając na uwadze, że plan ten wygasa w 2015 r.; mając na uwadze, że przewiduje się, iż ramy dotyczące zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi po 2015 r. zostaną przyjęte podczas Światowej Konferencji na rzecz Zmniejszania Ryzyka Związanego z Klęskami Żywiołowymi, która odbędzie się w Japonii na początku 2015 r.;

E.  mając na uwadze, że w ramach przeglądu śródokresowego dotyczącego Europejskiego konsensusu w sprawie pomocy humanitarnej wskazano na postępy poczynione w kwestii zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, zauważając jednocześnie, że niezbędne są dalsze, praktyczne postępy;

F.  mając na uwadze, że według ONZ od 1992 r. 4,4 mld ludzi zostało dotkniętych klęskami żywiołowymi, wartość powstałych szkód sięga 2 bln USD, a 1,3 mln ludzi poniosło śmierć; mając na uwadze, że koszty związane z klęskami żywiołowymi wyniosły 300 mld USD w 2011 r.; mając na uwadze, że zgodnie z szacunkami Azjatyckiego Banku Rozwoju inwestycja rzędu jednego dolara na rzecz zmniejszenia ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi na obszarach narażonych na kryzys przynosi oszczędność przynajmniej czterech dolarów jeżeli chodzi o koszty pomocy doraźnej i odbudowy;

G. mając na uwadze, że w dobie globalizacji powiązane łańcuchy dostaw oznaczają, że straty ekonomiczne poniesione w jednym regionie mają wydźwięk globalny; przykładowo szacuje się, że powodzie w Tajlandii w 2011 r. spowodowały zahamowanie światowej produkcji przemysłowej o 2,5%;

H. mając na uwadze, że koszt klęsk żywiołowych wzrasta, gdyż zmiana klimatu powoduje występowanie coraz bardziej niebezpiecznych zjawisk pogodowych, a także z uwagi na szybko postępującą urbanizację i nieodpowiednie zarządzanie tym procesem, wzrost liczby ludności, degradację gleby oraz niedobór zasobów naturalnych; mając na uwadze, że kryzys żywnościowy i żywieniowy z coraz większą częstotliwością dotyka wielu regionów w krajach rozwijających się;

I.   mając na uwadze, że wysiłki zmniejszające ryzyko związane z klęskami żywiołowymi i wysiłki w zakresie budowania odporności muszą uzupełniać, nie zaś zastępować, wysiłki podejmowane przez kraje rozwinięte w celu ograniczenia ich udziału w zaostrzaniu zmiany klimatu;

J.   mając na uwadze, że czasy konsolidacji finansowej charakteryzują się znaczną potrzebą wykorzystywania zasobów w sposób efektywny i skuteczny; mając na uwadze, że finansowanie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi należy rozpatrywać w perspektywie długofalowej i powinno ono odzwierciedlać rzeczywiste ryzyko oraz być ukierunkowane głównie na pomoc najbardziej podatnym na wstrząsy;

K. mając na uwadze, że Chiny wydały 3,15 mld USD na zmniejszanie skutków powodzi, a tym samym unikając strat szacowanych na 12 mld USD; mając na uwadze, że w takich krajach, jak Bangladesz, Kuba, Wietnam i Madagaskar pomyślnie i w sposób znaczny udało się zmniejszyć wpływ zagrożeń meteorologicznych w postaci burz tropikalnych i powodzi dzięki systemom wczesnego ostrzegania, gotowości na wypadek klęsk żywiołowych oraz innym środkom zmniejszającym ryzyko;

L.  mając na uwadze, że w większości krajów duży odsetek wszystkich inwestycji realizowany jest w sektorze prywatnym, a także mając na uwadze, że krajowy rozwój gospodarczy i odporność na klęski żywiołowe zależą od inwestycji sektora prywatnego uwzględniających ryzyko związane z klęskami żywiołowymi;

M. mając na uwadze, że zgodnie z przewidywaniami ONZ liczba ludności w miastach na świecie wzrośnie o 72% do 2050 r., a także fakt, iż rozwój miast nastąpi głównie w krajach słabiej rozwiniętych, co spowoduje znaczne zwiększenie liczby osób narażonych na ryzyko związane z klęskami żywiołowymi;

N. mając na uwadze, że klęski żywiołowe mogą wywołać szereg innych problemów, takich jak ubóstwo skrajne, brak bezpieczeństwa żywnościowego i niedożywienie;

O. mając na uwadze, że brak zrównoważonych metod planowania rozwoju i praktyk w przeszłości doprowadził do większej podatności ludności z różnych obszarów na klęski żywiołowe; mając na uwadze, że ocenę ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi należy traktować jako warunek wstępny planów i programów rozwojowych;

P.  mając na uwadze, że brak koordynacji pomiędzy państwami członkowskimi UE oraz innymi krajami darczyńców w sytuacjach pokryzysowych zmniejsza skuteczność wspólnych wysiłków; mając na uwadze, że zwiększona koordynacja darczyńców zarówno w sytuacjach pokryzysowych, jak i w kontekście wysiłków mających na celu budowanie odporności może przynieść znaczne oszczędności i poprawić skuteczność realizacji celów rozwoju;

Q. mając na uwadze, że Globalny raport z oceny stanowi obecnie wiarygodne globalne źródło informacji na potrzeby analizy ryzyka wystąpienia zagrożeń i trendów dotyczących stopnia podatności na zagrożenia; mając na uwadze, że brak dokładnych danych dotyczących klęsk żywiołowych nadal stanowi poważne wyzwanie;

R.  mając na uwadze, że integracja regionalna jest źródłem sukcesu gospodarczego, politycznego i społecznego;

S.  mając na uwadze, że należy uregulować kwestię przekazywania gruntów, tak aby ludność obszarów wiejskich nie ponosiła szkody z tego tytułu;

Podejście UE do kwestii odporności

1.  Z zadowoleniem przyjmuje Komunikat Komisji w sprawie odporności z 2012 r. i określone w nim cele; zachęca Komisję do aktywnej realizacji postulatów zawartych w komunikacie i dopilnowania, by długofalowe podejście do budowania odporności oraz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi było rozwijane, z uwzględnieniem zarówno obszarów pomocy humanitarnej, jak i pomocy na rzecz rozwoju, gdyż jest to kwestia znajdująca się na styku tych obszarów;

2.  z zadowoleniem przyjmuje Plan działania na rzecz odporności w krajach narażonych na kryzys na lata 2013–2020 i jego priorytety; wzywa Komisję, wraz z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych (ESDZ), do wdrażania zawartych w nim postulatów i priorytetów oraz do zapewniania ciągłych postępów w realizacji określonych w nim celów;

3.  wyraża zaniepokojenie, że kwestie odporności, a dokładniej zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, zostały jedynie wspomniane w konkluzjach Rady w sprawie nadrzędnego programu działań na okres po 2015 r.; jest zdania, że należy położyć większy nacisk na te kwestie w programie działań na okres po 2015 r.;

4.  wzywa Komisję do aktywnego włączenia środków w zakresie odporności zarówno do programu pomocy humanitarnej, jak i do programu pomocy na rzecz rozwoju; podkreśla, że należy doprowadzić do silniejszych powiązań pomiędzy krótkoterminową pomocą humanitarną a długofalowymi programami na rzecz rozwoju oraz dopilnować, aby te aspekty stały się częścią ogólnego podejścia UE do kwestii odporności;

5.  uważa, że w ramach podejścia UE do kwestii odporności największy nacisk należy położyć na ludność najbardziej podatną na zagrożenia, najbiedniejszą i najbardziej zmarginalizowaną, o wysokiej podatności na ryzyko, w szczególności ryzyko związane z klęskami żywiołowymi oraz ograniczonymi możliwościami ochrony przed tego rodzaju wstrząsami, w tym przed zjawiskami rozwijającymi się stopniowo; podkreśla, że długofalowe podejście do kwestii odporności musi być ukierunkowane na podstawowe przyczyny podatności na ryzyko oraz na znaczne zmniejszenie roli czynników ryzyka;

6.  podkreśla, że w ramach długofalowego podejścia UE do kwestii odporności należy zająć się problemem degradacji ekosystemu, zwłaszcza zasobów rolnych, wodnych i rybnych oraz zasobów różnorodności biologicznej, jak również wzywa UE do przyjęcia spójnej polityki mającej ograniczyć podatność na zagrożenia w ramach unijnej strategii zmniejszania ryzyka, co można osiągnąć poprzez przyjęcie zrównoważonych metod i systemów produkcji rolnej, takich jak płodozmian, agroekologia, agroleśnictwo, rolnictwo ekologiczne i rolnictwo oparte na drobnych producentach rolnych;

7.  wzywa Komisję do ukierunkowania programu działań w zakresie odporności na kraje podatne na zagrożenia i narażone na kryzys oraz do inwestowania we wzmacnianie instytucji lokalnych w celu zapewnienia stabilizacji i dostępności podstawowych usług dla ludności podatnej na zagrożenia;

8.  podkreśla, że problem luki pomiędzy fazą pomocy doraźnej a fazą pomocy rozwojowej może być rozwiązany poprzez łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju, dążąc do osiągnięcia synergii pomiędzy pomocą humanitarną a działaniami na rzecz rozwoju; wyraża pogląd, iż należy bardziej szczegółowo zająć się strategiami związanymi z przejściem i równoległymi powiązaniami pomiędzy pomocą humanitarną a współpracą na rzecz rozwoju, w szczególności w krajach narażonych na klęski żywiołowe, przedłużające się kryzysy oraz w krajach walczących ze skutkami klęsk żywiołowych;

9.  domaga się, aby kraje zagrożone klęskami żywiołowymi odgrywały wiodącą rolę i zajmowały pierwszoplanowe miejsce w określaniu priorytetów i strategii związanych z przejściem od pomocy humanitarnej do długofalowej strategii rozwojowej, ponieważ z racji swojej pozycji kraje te lepiej znają sytuację panującą w danym miejscu, aby określić, jakie rozwiązanie jest najlepsze dla ich własnych społeczności;

10. podkreśla, że zmiana klimatu wpływa na intensyfikację czynników ryzyka i z tego względu należy uwzględnić ją w strategiach dotyczących odporności, w szczególności w zakresie dostosowania do zmian klimatu;

Zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi jako istotny element budowania odporności

11. podkreśla, że inwestowanie w środki zmniejszające ryzyko związane z klęskami żywiołowymi w ramach procedur zapobiegawczych jest o wiele bardziej opłacalne niż finansowanie reagowania na skutki klęsk żywiołowych; dlatego też zachęca do dalszego inwestowania w strategie na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i budowania odporności w krajach rozwijających się, w szczególności na obszarach najbardziej podatnych na zagrożenia, a także do włączenia tego rodzaju inwestycji do planów rozwoju;

12. zaznacza, że skuteczne zarządzanie kryzysowe obejmuje wprowadzenie ram umożliwiających natychmiastowe udostępnienie wszelkich niezbędnych zasobów;

13. podkreśla, że kwestii zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi powinno się nadać odpowiedni priorytet w przyszłych programach rozwojowych i powinna ona zostać włączona do programów rozwojowych oraz programów pomocy humanitarnej we wszystkich krajach podatnych na zagrożenia i narażonych na ryzyko;

14. wzywa UE, jej państwa członkowskie oraz rządy jej krajów partnerskich do ulepszania i rozwijania strategii zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi poprzez wdrażanie programów oceny ryzyka i usprawnianie systemów wczesnego ostrzegania, w szczególności w krajach podatnych na zagrożenia i narażonych na kryzys, poprzez wzmacnianie gotowości na wypadek klęsk żywiołowych w celu zapewnienia środków skutecznego reagowania na wszystkich poziomach, a także poprzez wspieranie bardziej zrównoważonych planów rozwoju w krajach partnerskich;

15. wzywa kraje partnerskie do utworzenia systemów księgowych umożliwiających odnotowywanie strat na poziomie lokalnym i wymianę informacji pomiędzy poziomem lokalnym i krajowym dla celów planistycznych i statystycznych; odnotowuje, że pewien stopień normalizacji może przyczynić się do lepszego odnotowywania strat na poziomie regionalnym, a tym samym zacieśnienia współpracy regionalnej;

16. wzywa UE i państwa członkowskie oraz kraje partnerskie do uwzględnienia kwestii zrównoważenia środowiskowego i zarządzania ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi w programach reformy gospodarki gruntami i mechanizmach ewidencji gruntów;

17. odnotowuje, że kwestie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi oraz zmiany klimatu są ze sobą powiązane, i w związku z tym wzywa Komisję oraz wszystkie podmioty do dalszych działań na rzecz włączania strategii na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi oraz dostosowania do zmian klimatu, m.in. istniejących krajowych programów działań przystosowawczych (NAPAs), i do uwzględnienia ich podczas planowania 11. EFR, do poszukiwania konkretnego wsparcia finansowego, np. poprzez wdrażanie światowego sojuszu na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu, oraz do koordynacji wysiłków na rzecz harmonizacji tych działań;

18. popiera komplementarne i spójne podejście do ram dotyczących milenijnych celów rozwoju oraz kwestii zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi po 2015 r.; uważa, że procesy po realizacji milenijnych celów rozwoju oraz planu działania z Hyogo muszą uwzględniać rezultaty wdrożenia obecnych ram, a także doświadczenia z obszarów najbardziej dotkniętych klęskami żywiołowymi i kryzysami; powtarza, że niezbędne jest skuteczne włączenie kwestii zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi do ram na okres po 2015 r.;

Zrównoważony rozwój, ochrona socjalna oraz odporność społeczności

19. podkreśla, że podejście do kwestii odporności musi przynosić zrównoważone korzyści dla grup społeczeństwa, które są najbardziej podatne na zagrożenia, w szczególności dla tych dotkniętych ubóstwem skrajnym i żyjących w osiedlach nieformalnych lub slumsach oraz społeczności tubylczych, poważnie narażonych na ryzyko związane z klęskami żywiołowymi;

20. podkreśla, że zrównoważony rozwój należy postrzegać jako niezbędny element działań na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi; zauważa, że postęp w perspektywie długofalowej możliwy jest wyłącznie wówczas, gdy usunięte zostaną podstawowe czynniki, takie jak złe zarządzanie środowiskowe, nieodpowiednia infrastruktura, degradacja gleby i złe planowanie przestrzenne, które powodują, że społeczności lub osoby fizyczne są bardziej podatne na zagrożenia;

21. rozumie, że w krajach rozwijających się, w szczególności w krajach o niskich dochodach, duża część gospodarstw domowych funkcjonujących w stanie długotrwałego ubóstwa zasadniczo objęta jest znikomą lub żadną ochroną socjalną, a tym samym jest jeszcze bardziej narażona na zagrożenia naturalne lub katastrofy spowodowane przez człowieka; wzywa Komisję do dalszego propagowania działań na rzecz ochrony socjalnej w swoich programach współpracy na rzecz rozwoju, wraz z konkretnymi działaniami na rzecz poprawy systemów państwowych, środków zapobiegawczych oraz ubezpieczeń na wypadek klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka;

22. zachęca do tego, aby w podejściu do kwestii odporności zwrócić szczególną uwagę na klęski żywiołowe o małej skali i wyraźniej pokazywać szkody dla społeczności będące następstwem klęsk żywiołowych na małą skalę oraz wpływ tych klęsk na społeczności;

23. podkreśla potrzebę wzmocnienia i rozwijania edukacji w kontekście klęsk żywiołowych i nagłych wypadków oraz usprawnienia metod rozpowszechniania, zestawiania i przekazywania informacji oraz wiedzy, które będą pomocne w procesie budowania odporności społeczności i promowania zmian zachowania i kultury gotowości na wypadek klęsk żywiołowych;

24. podkreśla istotną rolę, jaką władze lokalne oraz lokalne i krajowe organizacje społeczeństwa obywatelskiego odgrywają w procesie budowania odporności, w szczególności w krajach podatnych na zagrożenia oraz narażonych na kryzysy, a także zachęca władze lokalne do rozwijania, w porozumieniu z lokalnymi społecznościami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, spójnych i skoordynowanych procesów wdrażania strategii w zakresie odporności;

25. podkreśla fakt, że sprawne mechanizmy odpowiedzialności i monitorowania powinny zostać opracowywane z udziałem władz lokalnych, partnerów w dziedzinie rozwoju, naukowców, społeczeństwa obywatelskiego, mediów oraz ogółu społeczeństwa w celu poprawy dostępu do informacji i uświadamiania potrzeby realizowania strategii w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i budowania odporności; wzywa do regularnego zbierania danych, m.in. danych meteorologicznych oraz danych dotyczących zbiorów, zwierząt gospodarskich, funkcjonowania rynków, stanu odżywienia dzieci i najuboższych członków społeczeństwa, a także istniejących mechanizmów zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i dostępu do podstawowych usług; zachęca do regularnego zgłaszania i publikowania takich danych na publicznie dostępnych platformach w celu ułatwienia dostępu do informacji, wczesnego ostrzegania i poprawy sytuacji;

Wyciąganie wniosków z kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego i przypadków klęsk żywiołowych w przeszłości

26. wskazuje, że następstwem klęsk żywiołowych i nagłych wypadków są często kryzysy żywnościowe i przypadki niedożywienia wśród ludności dotkniętej tymi zdarzeniami, w szczególności wśród dzieci; podkreśla także, że kryzysy żywnościowe same w sobie stanowią klęski żywiołowe, a także że podejście do kwestii odporności, ukierunkowane na poprawę bezpieczeństwa żywnościowego i żywienia, musi być systematycznie włączane do decyzji dotyczących programowania;

27. wzywa UE do wyciągnięcia wniosków z prowadzonej w minionych dziesięcioleciach polityki współpracy oraz przedstawienia wniosków mających na celu praktyczne wsparcie spójności polityki na rzecz rozwoju poprzez powiązanie pomocy rozwojowej z innymi obszarami polityki UE, takimi jak rolnictwo, handel, podatki, zmiana klimatu i inwestycje;

28. apeluje do Komisji o uwzględnienie kwestii zawłaszczania gruntów w dialogu politycznym z krajami rozwijającymi się, tak aby spójność polityki stała się fundamentem współpracy na rzecz rozwoju na szczeblu krajowym i międzynarodowym oraz aby możliwe było zapobieganie wywłaszczaniu drobnych producentów rolnych, dalszemu osłabianiu osób ubogich na obszarach wiejskich oraz niezrównoważonemu użytkowaniu gruntów i zasobów wodnych;

29. odnotowuje, że kryzysy żywnościowe i żywieniowe są coraz częstsze w regionie Sahelu i w Rogu Afryki, gdzie miliony ludzi nie mają dostępu do odpowiedniej żywności; wskazuje, że kryzysy żywnościowe, które miały miejsce w Rogu Afryki w 2011 r. i w Sahelu w 2012 r. pokazały, że sama pomoc humanitarna nie wystarczy, aby przerwać cykl utrzymującego się głodu i niedożywienia, czy też zaradzić podstawowym przyczynom; podkreśla znaczenie zaradzenia podstawowym przyczynom stałego braku bezpieczeństwa żywnościowego w tych regionach, takim jak ograniczony dostęp do odpowiednich podstawowych usług i edukacji, dotkliwe ubóstwo, niewystarczające wsparcie dla drobnego rolnictwa i hodowli zwierząt, problemy z dostępem do gruntów, degradacja środowiska, gwałtowny wzrost liczby ludności, nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, spadek produkcji żywności na osobę i złe zarządzanie; podkreśla, że podstawowe przyczyny kryzysów żywnościowych występujących obecnie są bardziej złożone niż w przeszłości, a wstrząsy związane z rynkiem i cenami są częstsze i istnieje większe prawdopodobieństwo, że dotkną osoby ubogie;

30. odnotowuje, że brak bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego to pierwszy i najistotniejszy czynnik powodujący zagrożenie kryzysem żywnościowym, gdyż obniża zdolność ludzi do przygotowania się na ryzyko, wytrzymania kryzysu i przezwyciężenia jego skutków; odnotowuje także, że utrzymujący się brak bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego niesie ze sobą długofalowe, negatywne skutki, które redukują kapitał ludzki poprzez hamowanie rozwoju dzieci i wywieranie negatywnego wpływu na zdolności rozwojowe społeczeństw; zauważa, że kryzysy wywołane wysokimi i bardzo zmiennymi cenami żywności generują wysokie koszty i są trudne do przezwyciężenia; wskazuje, że proponowane przez Komisję podejście do kwestii odporności to krok w dobrym kierunku, aby zlikwidować podstawowe przyczyny podatności na zagrożenia, wśród których najistotniejsze to utrzymujący się brak bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego;

31. jest zdania, że unijny plan działania na rzecz odporności powinien służyć wdrożeniu spójności polityki na rzecz rozwoju oraz rozwiązaniu problemów dotyczących bezpieczeństwa żywnościowego i odporności klimatycznej poprzez eliminację niezrównoważonych praktyk takich jak dumping produktów rolnych i niesprawiedliwe zasady handlu; wzywa UE do zajęcia się problematyką zrównoważonego rolnictwa w sposób całościowy na szczeblu krajowym i międzynarodowym;

32. z zadowoleniem przyjmuje zarówno wspólne podejście do pomocy humanitarnej i pomocy na rzecz rozwoju, jak i podejście regionalne, w ramach unijnej inicjatywy „Wspieranie odporności Rogu Afryki” (SHARE) oraz globalnego porozumienia pod przewodnictwem UE na rzecz inicjatywy odporności Sahelu (AGIR); wzywa do poświęcenia jeszcze większej uwagi tym regionom oraz do jeszcze lepszej współpracy i koordynacji pomiędzy rządami krajowymi, międzynarodowymi darczyńcami, społeczeństwem obywatelskim oraz sektorem prywatnym w związku z działaniami na rzecz zlikwidowania barier pomiędzy podejściami do pomocy na rzecz rozwoju a podejściami do pomocy humanitarnej, pomiędzy reagowaniem w sytuacjach „normalnych” i „kryzysowych”;

33. wzywa do opracowania skutecznego podejścia do kwestii odporności, które musi mieć charakter międzyinstytucjonalny, przy czym musi być skoordynowane, kompleksowe i systematyczne oraz musi obejmować szereg elementów, takich jak zapewnianie przewidywalnych i ukierunkowanych siatek bezpieczeństwa socjalnego dla osób najbardziej podatnych na zagrożenia, które nie tylko zapewnią natychmiastowy dostęp do żywności podczas kryzysu żywnościowego, ale także zagwarantują szybkie przezwyciężanie skutków i odporność na przyszłe wstrząsy; wzywa do uznania kwestii ograniczenia przypadków niedożywienia dzieci za główny element odporności poprzez skoordynowane plany krajowe, ukierunkowane w szczególności na dzieci poniżej drugiego roku życia oraz kobiety w ciąży;

34. odnotowuje, że dowody płynące z Nigru, Burkiny Faso i Mali wskazują na to, iż tanie techniki agroekologiczne, w szczególności agroleśnictwo oraz ochrona gleb i wód, poskutkowały poprawą odporności drobnych producentów rolnych na brak bezpieczeństwa żywnościowego; podkreśla jednak, że jedynie poprzez rolnictwo agroekologiczne nie uda się przezwyciężyć strukturalnych przyczyn braku bezpieczeństwa żywieniowego; wzywa do włączenia elementów pozarolniczych do interwencji w obszarze rolnictwa oraz do dopilnowania, by poprawa żywienia stała się wyraźnym celem uwzględnionym w programach dotyczących rolnictwa; ponadto wzywa do dopilnowania, by kobiety-rolnicy także czerpały korzyści z programów poprzez zagwarantowanie, że kwestie barier wynikających z nierówności płci (takie jak dostęp do ziemi, kredytów, usług z zakresu upowszechniania wiedzy rolniczej oraz nakładów) zostaną uwzględnione w projektach programów dotyczących rolnictwa;

Lepsza koordynacja wysiłków i ulepszone metody finansowania

35. wskazuje, że dla instytucji w państwach członkowskich i UE niezbędna jest poprawa koordynacji działań rozwojowych i pomocy humanitarnej oraz współpraca na rzecz zwiększenia efektywności udzielanej pomocy; przywołuje ekspertyzę Parlamentu Europejskiego z czerwca 2013 r. zatytułowaną „Koszt braku wspólnego działania w Europie w zakresie polityki na rzecz rozwoju” i zawarte w niej szacunki, zgodnie z którymi możliwe byłoby uzyskanie oszczędności rzędu 800 mln EUR rocznie w zakresie kosztów transakcji pod warunkiem ukierunkowania wysiłków pomocowych darczyńców na mniejszą liczbę krajów i działań, a dodatkowe 8,4 mld EUR oszczędności rocznie można by uzyskać poprzez lepsze modele alokacji środków między państwami;

36. zwraca uwagę na istotny wkład drobnych wędrownych hodowców zwierząt w produkcję mięsa, mleka i krwi na obszarach nieprzystosowanych do innych form rolnictwa; podkreśla, że odgrywają oni ważną rolę w żywieniu społeczności oraz wnoszą pożyteczny wkład na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego i wyżywienia, o czym świadczą dane dotyczące obszarów suchych i półsuchych, wskazujące, że dzieci z obszarów pasterskich mają na ogół zapewnione większe bezpieczeństwo żywnościowe niż dzieci mieszkające w miastach i małych miejscowościach; wzywa zatem do uwzględnienia praw i potrzeb takiej ludności pasterskiej podczas opracowywania interwencji i programów w zakresie rolnictwa;

37. podkreśla, jak ważne jest zwiększanie potencjału drobnych gospodarstw rolnych poprzez wspieranie inwestycji publicznych/prywatnych, zwłaszcza mikrokredytów udzielanych kobietom;

38. jest zdania, że oszczędności uzyskane w wyniku lepszej koordynacji darczyńców mogłyby być przykładowo przeznaczone na działania w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, a te, z kolei, przyniosłyby znaczący zysk, powodując jednocześnie pozytywne sprzężenie zwrotne;

39. z zadowoleniem przyjmuje postulat Komisji zawarty w Planie działania na rzecz odporności z 2013 r. dotyczący organizacji dorocznego Forum UE na rzecz odporności; postrzega to wydarzenie jako szansę na koordynację wysiłków w zakresie odporności podejmowanych przez instytucje publiczne, w tym parlamenty krajowe i Parlament Europejski, sektor prywatny, organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie w celu zapewnienia dobrej koordynacji postępów w dziedzinie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i odporności, przy współpracy wszystkich podmiotów;

40. zachęca do zwiększonej współpracy pomiędzy sektorem publicznym i sektorem prywatnym w kwestiach zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i odporności; wzywa Komisję do działania na rzecz zwiększenia zaangażowania sektora prywatnego poprzez tworzenie zachęt i odpowiedniego środowiska umożliwiającego podmiotom z sektora prywatnego wymianę wiedzy specjalistycznej w zakresie budowania odporności i zmniejszania ryzyka; w tym kontekście apeluje jednak do Komisji o opracowanie wniosku ustanawiającego zasady partnerstwa publiczno-prywatnego, w tym oceny skutków społecznych i ekologicznych, aby zapobiegać np. zaostrzeniu konfliktów o użytkowanie gruntów lub dostęp do zasobów wodnych, zwłaszcza w celu ochrony drobnych producentów rolnych; zachęca ponadto do udzielania wsparcia państwom AKP do celów kontrolowania umów z międzynarodowymi inwestorami; dodatkowo zachęca do zapewnienia przejrzystości inwestycji i ich celów za pośrednictwem platform dostępnych dla społeczeństwa obywatelskiego;

41. zaleca zwiększoną współpracę z krajami spoza UE oraz instytucjami międzynarodowymi i regionalnymi w zakresie gotowości na wypadek klęsk żywiołowych, a także reagowania na klęski żywiołowe i odbudowy; popiera wzmocnienie współpracy pomiędzy Komisją a Biurem ONZ ds. Zmniejszania Ryzyka Związanego z Klęskami Żywiołowym (UNISDR) w celu poprawy działań UE w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi;

42. podkreśla, że o ile UE i organizacje międzynarodowe są w stanie zapewnić postęp w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i odporności w krajach rozwijających się poprzez realizowane programy, to zapewnienie bezpieczeństwa obywateli jest zasadniczo obowiązkiem rządów krajowych, a kraje partnerskie muszą zatem wykazywać silne zaangażowanie polityczne w związku ze wspieraniem i wdrażaniem działań na rzecz zwiększenia odporności i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi;

°

°         °

43. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

• [1]  Dz.U. C 50 E z 21.2.2012, s. 30.
• [2]  Dz.U. C 56 E z 26.2.2013, s. 31.
• [3]  Teksty przyjęte, P7_TA(2013)0283.

UZASADNIENIE

Wprowadzenie

W październiku 2012 r. Komisja opublikowała komunikat zatytułowany „Podejście UE do kwestii odporności: wyciąganie wniosków z kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego”, który w zamierzeniu wyznacza kierunek podejścia UE do kwestii budowania odporności i zmniejszania podatności na zagrożenia w krajach rozwijających się, w szczególności w tych, które są narażone na kryzysy. W komunikacje wskazano, iż „wzmocnienie odporności wymaga opracowania długoterminowego podejścia, którego podstawą jest łagodzenie przyczyn prowadzących do sytuacji kryzysowych oraz zwiększanie zdolności do lepszego radzenia sobie z niepewnością i zmianami w przyszłości”. Kolejnym dokumentem był dokument roboczy służb Komisji zatytułowany „ Plan działania na rzecz odporności w krajach narażonych na kryzys na lata 2013–2020”.

Zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi stanowi istotny element budowania odporności. Zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi łączy w sobie analizę zagrożeń i zarządzanie nimi w celu ograniczenia stopnia podatności na klęski żywiołowe, a tym samym budowania odporności. Obejmuje też działania na rzecz wspierania gotowości na wypadek klęsk żywiołowych, zapobiegania zagrożeniom i łagodzenia ich skutków od poziomu lokalnego do międzynarodowego.

Skutki klęsk żywiołowych są źródłem poważnych strat ekonomicznych dla rządów i ludności, a także przyczyną dużej śmiertelności. W latach 1992–2012, 64% ludności na świecie zostało dotkniętych klęskami żywiołowymi; śmierć poniosło 1,3 mln ludzi (z czego 230 675 na samym Haiti), a koszty szkód wyniosły 2 bln USD według Biura ONZ ds. Zmniejszania Ryzyka Związanego z Klęskami Żywiołowymi. Pomimo coraz większych strat ponoszonych w wyniku klęsk żywiołowych, ponad 95% finansowania w ramach pomocy humanitarnej nadal przeznaczanych jest na reagowanie na klęski żywiołowe i ich skutki, a mniej niż 5% środków przeznaczanych jest na zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi.

Plan działania z Hyogo na lata 2005–2015: Budowanie odporności krajów i społeczności na klęski żywiołowe to 10-letni plan na rzecz lepszej obrony świata przed zagrożeniami. Plan ten został przyjęty przez 168 rządów i zawiera pięć priorytetów działań oraz główne zasady i praktyczne środki niezbędne do osiągnięcia odporności na klęski żywiołowe. W związku z planem poczyniono znaczne postępy w kwestii ustaleń instytucjonalno-legislacyjnych, jednak z uwagi na datę jego wygaśnięcia w 2015 r. kwestie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i odporności należy włączyć do ram na okres po 2015 r.

Inwestowanie we wzmacnianie odporności i działania na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi jest opłacalne. Zgodnie z szacunkami Azjatyckiego Banku Rozwoju inwestycja rzędu jednego dolara na rzecz zmniejszenia ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi na obszarach narażonych na kryzys przynosi oszczędność przynajmniej czterech dolarów jeżeli chodzi o koszty pomocy doraźnej i odbudowy w przyszłości. Z uwagi na ograniczenia budżetowe na szczeblu krajowym i UE wynikające z trudnej sytuacji ekonomicznej oraz w związku z rosnącym niepokojem politycznym spowodowanym koniecznością wykazania bardziej efektywnego wykorzystania środków na rzecz rozwoju, konieczne jest silne zaangażowanie w działania służące realizacji strategii dotyczących odporności i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, biorąc pod uwagę ich opłacalność.

W celu dalszego wdrażania podejścia do kwestii odporności, niniejsze sprawozdanie stanowi wezwanie do silnego włączania środków w zakresie odporności do programów pomocy rozwojowej i humanitarnej. W sprawozdaniu podjęto także kwestie wyzwań związanych ze zmianą klimatu oraz podkreśla się potrzebę uwzględnienia kwestii dostosowania do zmian klimatu w inicjatywach związanych z odpornością i zmniejszaniem ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi.

Szczególny nacisk na ludność najbardziej podatną na zagrożenia

W niniejszym sprawozdaniu główny nacisk położono na ludność najbardziej podatną na zagrożenia, najbiedniejszą i najbardziej zmarginalizowaną o wysokim stopniu narażenia na ryzyko, a w szerszym kontekście na kraje podatne na zagrożenia i narażone na kryzysy. Większość szkód będących następstwem klęsk żywiołowych i kryzysów dotyczy krajów najbiedniejszych i najbardziej podatnych na zagrożenia. Ponadto wiele krajów narażonych na kryzysy otrzymało minimalne finansowanie na rzecz odporności i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi w porównaniu do finansowania w zakresie reagowania w nagłych wypadkach.

Zwalczanie podstawowych przyczyn powtarzających się kryzysów jest bardziej efektywne niż reagowanie na ich skutki. W niniejszym raporcie zaleca się ukierunkowanie długofalowego podejścia do kwestii odporności na podstawowe przyczyny ryzyka oraz na znaczne zmniejszenie roli czynników ryzyka.

Odporność społeczności

Budowanie odporności i propagowanie zrównoważonego rozwoju wymaga podejścia angażującego całość społeczeństwa, w tym władze lokalne, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, obywateli i partnerów w dziedzinie rozwoju. W niniejszym sprawozdaniu podkreśla się znaczenie wszystkich podmiotów w budowaniu odporności, a w szczególności władz lokalnych, które mogą odegrać kluczową rolę w procesie koordynowania i utrzymywania wielopoziomowej platformy angażującej wiele podmiotów, która miałaby służyć propagowaniu odporności i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi w regionie.

Wyciąganie wniosków z kryzysu bezpieczeństwa żywnościowego

Kwestia bezpieczeństwa żywnościowego musi zostać podjęta w kontekście odporności i zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi. Następstwem klęsk żywiołowych i nagłych wypadków jest często kryzys żywnościowy oraz niedożywienia dotkniętej nimi ludności. Częstotliwość występowania kryzysów żywnościowych w następstwie klęsk żywiołowych lub katastrof spowodowanych przez człowieka wzrasta od początku lat 80-tych XX wieku. Od 2000 r. odnotowuje się od 50 do 65 przypadków kryzysów żywnościowych rocznie, co stanowi wzrost w porównaniu z sytuacją w latach 90-tych XX wieku (25–45 przypadków). Zagrożenia naturalne niszczą infrastrukturę rolniczą i majątek, uprawy, nakłady i zdolność produkcyjną. W niniejszym sprawozdaniu podkreśla się, że podejście do kwestii odporności musi być ukierunkowane na poprawę bezpieczeństwa żywnościowego, a kwestie żywienia muszą być systematycznie włączane do decyzji dotyczących programowania.

Lepsza koordynacja wysiłków

W wyniku szeregu ekspertyz wykazano, że możliwe jest uzyskanie znaczących oszczędności, jeżeli instytucje UE i państwa członkowskie poprawiłyby koordynację realizowanych działań na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej. Wysiłki w zakresie budowania odporności wymagają silnej koordynacji pomiędzy państwami członkowskimi, organizacjami międzynarodowymi, instytucjami publicznymi, w tym parlamentami krajowymi oraz Parlamentem Europejskim, sektorem prywatnym, organizacjami pozarządowymi oraz społeczeństwem obywatelskim. Niniejsze sprawozdanie zawiera pogląd, iż należy wzmocnić wysiłki w zakresie zwalczania nieefektywnego wykorzystywania środków w ramach finansowania działań na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i odporności oraz dublowania wysiłków w tym zakresie.

W kontekście przyszłych wydarzeń, w sprawozdaniu podkreśla się, że niezbędne jest skuteczne włączenie kwestii zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i odporności do ram na okres po 2015 r. Uważa się, że procesy po realizacji milenijnych celów rozwoju oraz planu działania z Hyogo muszą uwzględniać rezultaty wdrożenia obecnych ram, a także doświadczenia z obszarów najbardziej dotkniętych klęskami żywiołowymi i kryzysami.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	5.11.2013
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	23 1 1
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Thijs Berman, Corina Creţu, Véronique De Keyser, Nirj Deva, Leonidas Donskis, Charles Goerens, Mikael Gustafsson, Eva Joly, Miguel Angel Martínez Martínez, Gay Mitchell, Bill Newton Dunn, Andreas Pitsillides, Jean Roatta, Birgit Schnieber-Jastram, Alf Svensson, Ivo Vajgl, Daniël van der Stoep, Anna Záborská, Iva Zanicchi
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Eduard Kukan, Isabella Lövin, Cristian Dan Preda, Judith Sargentini
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	María Muñiz De Urquiza, Bogusław Sonik