SPRAWOZDANIE na temat unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości – spraw z zakresu prawa cywilnego i administracyjnego w państwach członkowskich

5.12.2013 - (2013/2117(INI))

Komisja Prawna
Sprawozdawca: Tadeusz Zwiefka

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

na temat unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości – spraw z zakresu prawa cywilnego i administracyjnego w państwach członkowskich

(2013/2117(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 marca 2013 r. do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowany „Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości – Narzędzie wspierania skutecznego wymiaru sprawiedliwości i wzrostu gospodarczego” (COM(2013)0160),

–   uwzględniając sprawozdania oceniające europejskie systemy wymiaru sprawiedliwości opracowywane co dwa lata przez Europejską Komisja ds. Skuteczności Wymiaru Sprawiedliwości (CEPEJ) Rady Europy,   uwzględniając art. 48 i art. 119 ust. 2 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej (A7-0442/2013),

A. mając na uwadze opublikowaną przez Komisję unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości, tj. narzędzie porównawcze mające umożliwić ocenę skuteczności krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości, mającą na celu lepsze definiowanie strategii politycznych w dziedzinie sprawiedliwości, jak również fakt, że tablica ta obejmuje parametry wymiarów sprawiedliwości przyczyniające się do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej i inwestowania w Unii;

B.  mając na uwadze, że unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości pozwala na porównanie krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości za pomocą konkretnych wskaźników, jednak nie pozwala na sporządzenie ogólnego rankingu tych systemów;

C. mając na uwadze, że tablica wyników wymiaru sprawiedliwości za rok 2013 dotyczy wyłącznie spraw z zakresu prawa cywilnego, handlowego i administracyjnego;

D. mając na uwadze, że zaletą niewiążącej analizy porównawczej jest wskazanie, gdzie nastąpiła poprawa, a gdzie regres oraz dążenie do wymiany najlepszych praktyk w całej Unii bez ingerowania w niezależność krajowych systemów prawnych i sądowniczych;

1.  z wielkim zainteresowaniem przyjmuje do wiadomości opublikowanie unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości; wzywa Komisję do rozwinięcia tego narzędzia zgodnie z Traktatami i po konsultacjach z państwami członkowskimi, mając jednocześnie na uwadze konieczność uniknięcia niepotrzebnego powielania pracy wykonywanej przez inne organy;

2.  popiera cel, jakim jest wymiana najlepszych praktyk mająca zapewnić skuteczny i niezależny wymiar sprawiedliwości, który może przyczynić się do wzrostu gospodarczego w Europie i zwiększenia konkurencyjności; podkreśla, że skuteczny i godny zaufania wymiar sprawiedliwości zachęca przedsiębiorstwa do rozwoju i inwestycji na poziomie krajowym i transgranicznym;

3.  podkreśla, jak ważne jest określenie punktów odniesienia w dziedzinie sądownictwa dla wzajemnego zaufania w wymiarze transgranicznym, dla skutecznej współpracy między instytucjami wymiaru sprawiedliwości oraz dla stworzenia wspólnego obszaru sądowego i europejskiej kultury sądowniczej;

4.  uważa, że każde porównanie krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości, szczególnie w stosunku do ich wcześniejszej postaci, musi opierać się na obiektywnych kryteriach oraz na dowodach, które są obiektywnie gromadzone, porównywane i analizowane; zwraca uwagę na znaczenie oceny funkcjonowania systemów wymiaru sprawiedliwości jako całości bez oddzielania ich od społecznej, historycznej i gospodarczej sytuacji państw członkowskich lub od tradycji konstytucyjnych, z których się wywodzą; podkreśla znaczenie bezstronnego traktowania państw członkowskich przy jednoczesnym zapewnieniu przy ocenie systemów wymiaru sprawiedliwości równości traktowania wszystkich państw członkowskich;

5.  zwraca się do Komisji, aby wcześniej omówiła planowaną metodę z państwami członkowskimi przy zachowaniu przejrzystości;

6.  zaznacza, że punkty odniesienia należy określić, zanim będą gromadzone informacje o krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości, aby opracować wspólny sposób pojmowania metodologii i wskaźników;

7.  docenia starania Komisji, by dostarczać wymiernych danych; jednak uważa, że niektóre cele, takie jak jakość i bezstronność wymiaru sprawiedliwości, jest bardzo trudno obiektywnie zmierzyć;

8.  zauważa, że skuteczności wymiaru sprawiedliwości nie da się zmierzyć wyłącznie na podstawie parametrów statystycznych, lecz należy uwzględniać również specyficzne warunki strukturalne i różne tradycje społeczne w państwach członkowskich; apeluje w związku z tym do Komisji, aby, gromadząc dane i ustalając wartości odniesienia, w przyszłości uwzględniała w większym stopniu różnice między krajowymi systemami wymiaru sprawiedliwości;

9.  wzywa Komisję, aby w dziedzinie prawa spółek w równym stopniu uwzględniła system monistyczny i dualistyczny;

10. apeluje do państw członkowskich, aby dokładnie przeanalizowały tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości za rok 2013 i ustaliły, czy należy wyciągnąć z niej jakieś konsekwencje w kwestii organizacji i postępów poczynionych przez ich odnośne systemy sądownictwa cywilnego, handlowego i administracyjnego;

11. zachęca państwa członkowskie do gromadzenia odpowiednich danych dotyczących kwestii takich jak koszt postępowania, sprawy wymagające mediacji i procedury egzekucyjne; ubolewa nad tym, że część państw członkowskich nie dostarczyła danych dotyczących niektórych kategorii tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości; uważa jednak, że Komisja powinna była wprowadzić rozróżnienie na przypadki, w których dane nie były dostępne, oraz przypadki, w których wskaźniki były nieodpowiednie lub nie miały zastosowania do poszczególnych państw członkowskich;

12. apeluje do Komisji i państw członkowskich, aby sprzyjały wzajemnemu porozumieniu i współpracy między krajowymi systemami sądowniczymi, m.in. za pośrednictwem sieci sędziów kontaktowych;

13. wzywa do przywiązywania większej uwagi do programów szkoleniowych dla sędziów, pracowników sądów i innych prawników praktyków, w szczególności w dziedzinie prawa europejskiego i prawa porównawczego; podkreśla, że jednym z zasadniczych elementów studiów prawniczych muszą być szkolenia językowe;

14. jest zainteresowany otrzymywaniem danych dotyczących spraw transgranicznych, które często są bardziej złożone niż sprawy czysto krajowe i pokazują przeszkody, jakie napotykają obywatele UE, korzystając ze swoich praw wynikających z jednolitego rynku UE, szczególnie w stosowaniu prawa UE;

15. zwraca uwagę na znaczenie alternatywnych metod rozwiązywania sporów dla odciążenia systemów sądowniczych i obniżenia kosztów ponoszonych przez wszystkie zainteresowane strony;

16. zwraca się do Komisji, aby w kolejnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości uwzględniła transgraniczne procedury mediacji; zachęca państwa członkowskie, aby aktywnie promowały procedury mediacji, zwłaszcza w odniesieniu do spraw handlowych i rodzinnych regulowanych na szczeblu UE (jak w przypadku rozporządzenia Rzym III i Bruksela II);

17. podkreśla, że między państwami członkowskimi istnieją znaczne różnice w rozwoju systemów ICT; zaznacza, że korzystanie z nowych technologii może skutecznie przyczynić się do zmniejszenia kosztów i przyspieszenia procedur sądowych, zwłaszcza poprzez stosowanie aplikacji komputerowych oraz komputerowych systemów zarządzania sprawami i komputerowych narzędzi komunikacyjnych;

18. zaznacza, że procedury rozpatrywania drobnych roszczeń i roszczeń bezspornych można przeprowadzać szybciej z użyciem narzędzi ICT;

19. podkreśla rolę CEPEJ w gromadzeniu i przedstawianiu odnośnych danych zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym; uważa, że instytucje UE powinny dążyć do współpracy z CEPEJ, ponieważ stanowi ona doskonałą podstawę wymiany najlepszych praktyk i ponieważ należy unikać powielania pracy;

20. przypomina o wiodącej roli Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych i handlowych i portalu „e-sprawiedliwość” w ułatwianiu obywatelom UE dostępu do wiedzy o europejskim i krajowym prawie cywilnym i handlowym;

21. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji i państwom członkowskim.

UZASADNIENIE

Niniejsze sprawozdanie z własnej inicjatywy stanowi odpowiedź na sporządzoną przez Komisję unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości. Należy zauważyć, że sprawozdanie to jest poświęcone wyłącznie prawu cywilnemu, handlowemu i administracyjnemu. W odniesieniu do tych dziedzin prawa system sądowniczy ma szczególne znaczenie dla odbudowy gospodarki.

Poprawa jakości, niezależności i skuteczności systemów sądowniczych jest jednym z głównych celów polityki publicznej na szczeblu UE i państw członkowskich. Krajowe systemy wymiaru sprawiedliwości odgrywają kluczową rolę w przywracaniu zaufania i w powrocie na ścieżkę wzrostu gospodarczego.

W rocznej analizie wzrostu na 2013 r. Komisja Europejska podkreśliła znaczenie zwiększenia jakości, niezależności i skuteczności krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości oraz znaczenie dopilnowania, aby roszczenia były rozpatrywane w rozsądnym czasie i aby promowano wykorzystywanie alternatywnych mechanizmów rozwiązywania sporów. Powinno to ograniczyć koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa i zwiększyć atrakcyjność państw członkowskich dla inwestorów zagranicznych. W rocznej analizie wzrostu wskazano potrzebę przeprowadzania dogłębnego i systematycznego przeglądu systemów sądowniczych we wszystkich państwach członkowskich z pełnym poszanowaniem poszczególnych krajowych tradycji prawnych.

Skuteczny i niezależny system sądowniczy przyczynia się również do zaufania i stabilności. Przewidywalne, wydawane w odpowiednim terminie i możliwe do wyegzekwowania orzeczenia sądowe są ważnymi elementami atrakcyjnego otoczenia biznesowego. Niedociągnięcia w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości osłabiają zaufanie obywateli i przedsiębiorstw do instytucji wymiaru sprawiedliwości, zwłaszcza w czasie obecnego kryzysu gospodarczego, społecznego i finansowego.

W 2012 r. poddano analizie administrację wymiaru sprawiedliwości państw członkowskich. W jej wyniku Komisja opracowała konkretne zalecenia dotyczące systemu sądownictwa niektórych państw członkowskich. Ustalono, że te państwa członkowskie borykają się ze szczególnymi wyzwaniami, zwłaszcza w zarządzaniu postępowaniami sądowymi i organizacji wymiaru sprawiedliwości.

Dostęp do skutecznego wymiaru sprawiedliwości ma również kluczowe znaczenie dla skuteczności prawa UE: za każdym razem, kiedy sąd krajowy stosuje prawo UE, działa jako „sąd Unii”. Dlatego szczególnie ważne jest zapewnienie wspólnych norm, ponieważ sądy muszą zapewniać skuteczne środki odwoławcze każdej osobie, która dochodzi swoich praw przysługujących jej na mocy prawodawstwa unijnego.

Niezależnie od tradycji prawnej krajowych systemów sądowniczych zasadniczymi parametrami skutecznego systemu sądowniczego muszą być terminowość, niezależność, przystępność cenowa oraz łatwy dostęp. Taki jest kontekst unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości.

Sprawozdawca z zadowoleniem przyjmuje cel, jakim jest skuteczny i niezależny wymiar sprawiedliwości w państwach członkowskich, który może przyczynić się do wzrostu gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności. Należy zatem pogratulować Komisji tej inicjatywy.

Jednak należy poczynić kilka uwag. Niektóre wartości, takie jak niezależność sądów, trudno jest zmierzyć. Niemniej jednak należy podjąć próbę oceny tego, czy przestrzega się tych wartości w państwach członkowskich.

Ponadto należy podkreślić, że ustalenia wynikające z tablicy wyników powinny spełniać pewne podstawowe kryteria, takie jak równe traktowanie państw członkowskich, obiektywizm i porównywalność danych. Aby zapewnić równe traktowanie, można by stworzyć wspólne normy UE dotyczące dostarczania danych. Należy też zaangażować organy i instytucje UE w opracowywanie oceny krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości.

Ponadto szczególną uwagę należy zwrócić na skuteczne rozpatrywanie spraw o charakterze transgranicznym. Takie sprawy są zazwyczaj bardziej złożone niż sprawy czysto krajowe, jednak brakuje danych na ten temat. W tym przypadku szczególnie ważne jest zapewnienie szkolenia z zakresu prawa UE i prawa porównawczego, ponieważ zwiększa ono wzajemne zrozumienie, a tym samym zaufanie.

Na zakończenie sprawozdawca pragnie zatem pogratulować sukcesu tej inicjatywy i zaapelować o jej rozwinięcie zgodnie z Traktatami.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	26.11.2013
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	15 6 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Raffaele Baldassarre, Sebastian Valentin Bodu, Françoise Castex, Christian Engström, Marielle Gallo, Giuseppe Gargani, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Klaus-Heiner Lehne, Antonio López-Istúriz White, Antonio Masip Hidalgo, Jiří Maštálka, Evelyn Regner, Francesco Enrico Speroni, Dimitar Stoyanov, Alexandra Thein, Cecilia Wikström, Tadeusz Zwiefka
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Eduard-Raul Hellvig, Eva Lichtenberger, Dagmar Roth-Behrendt, József Szájer, Axel Voss