SPRAWOZDANIE w sprawie europejskiej strategii dotyczącej odpadów z tworzyw sztucznych w środowisku

6.12.2013 - (2013/2113(INI))

Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności
Sprawozdawca: Vittorio Prodi

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie europejskiej strategii dotyczącej odpadów z tworzyw sztucznych w środowisku

(2013/2113(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów uchylającą niektóre dyrektywy (dyrektywę ramową w sprawie odpadów),

–   uwzględniając dyrektywę 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów uchylającą dyrektywę 91/157/EWG,

–   uwzględniając dyrektywę Rady 96/59/WE z dnia 16 września 1996 r. w sprawie unieszkodliwiania polichlorowanych bifenyli i polichlorowanych trifenyli (PCB/PCT),

–   uwzględniając dyrektywę 2011/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (RoHS),

–   uwzględniając dyrektywę Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie,

–   uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (dyrektywę w sprawie opakowań),

–   uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów,

–   uwzględniając dyrektywę 2011/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (RoHS),

–   uwzględniając dyrektywę Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów,

–   uwzględniając dyrektywę 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów,

–   uwzględniając dyrektywę 2012/19/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego (WEEE),

–   uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowania ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),

–   uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającą ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej),

–   uwzględniając rezolucję z dnia 13 września 2011 r. w sprawie skutecznej strategii europejskiej w zakresie surowców[1],–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 13 lutego 2012 r. zatytułowany „Innowacje w służbie zrównoważonego wzrostu: biogospodarka dla Europy” (COM(2012)0060),

–   uwzględniając komunikat Komisji z dnia 26 stycznia 2011 r. zatytułowany „Europa efektywnie korzystająca z zasobów – inicjatywa przewodnia strategii Europa 2020” (COM(2011)0021), a także rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie Europy efektywnie korzystającej z zasobów[2],

–   uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Nasze ubezpieczenie na życie i nasz kapitał naturalny – unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r.” (COM(2011)0244) oraz rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie różnorodności biologicznej będącej naszym ubezpieczeniem na życie i naszym naturalnym kapitałem: unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r.[3] ,

–   uwzględniając zieloną księgę Komisji Europejskiej w sprawie europejskiej strategii dotyczącej odpadów z tworzyw sztucznych w środowisku (COM(2013)0123),

–   uwzględniając decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady xxxx/2013 w sprawie ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2020 r.,

–   uwzględniając art. 48 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności oraz opinię Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A7–0453/2013),

A. mając na uwadze, że ustawodawstwo UE nie zajmuje się szczególnie kwestią odpadów z tworzyw sztucznych, traktując je jako część ogólnego strumienia odpadów, bez uwzględnienia ich charakterystyk; mając na uwadze, że tego rodzaju odpady nie powinny być dłużej postrzegane jako tylko śmieci, lecz jako zasoby;

B.  mając na uwadze, że materiały z tworzyw sztucznych są coraz bardziej zróżnicowane a ich użycie wzrasta, zwiększając ilość odpadów i kombinacje z innymi materiałami i składnikami; mając na uwadze, że tworzywa sztuczne gromadzą się w dużych ilościach (szacuje się, że w Oceanie Atlantyckim i Spokojnym pływa ogółem 80 MT) i mogą utrzymywać się w środowisku przez setki lat, mając zabójcze skutki dla życia morskiego i uwalniając do ekosystemów i łańcucha żywnościowego zaburzacze hormonalne, substancje rakotwórcze, mutagenne lub działające toksycznie na rozrodczość, nanocząsteczki oraz trwałe zanieczyszczenia organiczne; mając na uwadze, że tylko w 2010 r. na rynek UE wprowadzono 95,5 mld toreb plastikowych, z czego większość była jednorazowego użytku, podczas gdy w wielu krajach ich użycie jest ograniczone bądź zakazane;

C. mając na uwadze, że niedostateczne wdrażanie i egzekwowanie przepisów UE dotyczących odpadów przez państwa członkowskie, brak odpowiednich celów i mechanizmów cenowych, niewystarczający popyt wewnętrzny na materiały pochodzące z recyklingu, nielegalne składowanie, nielegalny eksport i niewłaściwe składowanie oraz przetwarzanie i transport odpadów z tworzyw sztucznych spowodowały znaczne globalne szkody dla zdrowia ludzkiego i środowiska, w tym życia morskiego, a także do zwiększenia eksportu odpadów, co powoduje utratę materiałów i zatrudnienia w UE;

D. mając na uwadze, że zakaz składowania odpadów z tworzyw sztucznych sam w sobie nie skutkuje oczekiwanym odzyskiem surowców, jeżeli dane ilości są kierowane do pieców do spalania;

E.  mając na uwadze, że w przypadku odpadów z tworzyw sztucznych należy kłaść nacisk na prewencję i minimalizację, zwiększając wykorzystanie przez producentów alternatywnych i bardziej zrównoważonych materiałów już na etapie projektowania produktów;

F.  mając na uwadze, że innowacje ekologiczne i projektowanie w dziedzinie produktów z tworzyw sztucznych mają kluczowe znaczenie dla europejskiej konkurencyjności, pomagając przemysłowi dostosować się do nacisków związanych z wysokimi cenami zasobów i brakiem surowców oraz rozwijając kluczowe technologie wspomagające dla ewoluującego w zrównoważony sposób społeczeństwa;

G. mając na uwadze, że jeśli chodzi o tworzenie miejsc pracy i wzrost gospodarczy, UE może odnieść korzyści z silnych starań zmierzających z pomocą zwiększonego recyklingu do zrównoważonej, zasobooszczędnej, nietoksycznej, obiegowej i opartej na koncepcji „od kołyski do kołyski” gospodarki, postrzegającej odpady, które nie są niebezpieczne, jako źródło surowców wtórnych; mając na uwadze, że potencjał gospodarczy recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych jest obecnie o wiele większy niż realizowane 33% w odniesieniu do odpadów opakowaniowych i 25% w odniesieniu do ogółu odpadów z tworzyw sztucznych, a wysoki wskaźnik recyklingu może być pomocny w przypadku braku surowców;

H. mając na uwadze, że w przemyśle tworzyw sztucznych w UE zatrudnienie znajduje około 1,6 mln osób;

I.   mając na uwadze, że w strategii „Europa 2020” wzywa się do inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu;

1.  z zadowoleniem przyjmuje zieloną księgę Komisji i uznaje potrzebę specjalnych środków dotyczących odpadów z tworzyw sztucznych w ustawodawstwie UE, jak również bardziej jednolitego, spójnego i rygorystycznego wdrażania i egzekwowania obowiązujących przepisów dotyczących odpadów, zwłaszcza w odniesieniu do hierarchii odpadów: zapobiegania powstawaniu odpadów, ponownego wykorzystywania, recyklingu i odzyskiwania, zwłaszcza w państwach członkowskich, w których obowiązujące cele dotyczące recyklingu nie zostały jeszcze osiągnięte;

2.   uważa, że planowanie strategiczne może posłużyć za punkt wyjściowy skutecznego gospodarowania odpadami;

3.  podkreśla, że aby podejście UE do strumienia odpadów i gospodarki obiegowej było bardziej spójne w kontekście trwającej weryfikacji obowiązującego ustawodawstwa i z uwagi na fakt, że około 40% odpadów z tworzyw sztucznych pochodzi z opakowań i większość z produktów jednorazowego użytku, a dyrektywa w sprawie opakowań jest jedyną dyrektywą ze szczególnym celem zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych, konieczny jest pilny przegląd tej dyrektywy polegający na zaproponowaniu norm dotyczących odpadów wykraczających poza zasady i standardy w dziedzinie produktów; uważa, że w tym celu i przy opracowywaniu przyszłych wniosków Komisja powinna mieć na uwadze, że odpady z tworzyw sztucznych nie są materiałem jednorodnym, lecz strumień tych odpadów w rzeczywistości składa się z różnych materiałów, dodatków i kompozytów różnych typów, które wymagają odmiennego sposobu przetwarzania. zauważa jednak, że chociaż stosowanie tworzyw sztucznych do produkcji opakowań przyczynia się do utrzymania właściwej jakości oraz zwiększenia trwałości produktów, nie zawsze jest konieczne do ich konserwacji;

4.  podkreśla, że ustawodawstwo UE dotyczące odpadów z tworzyw sztucznych powinno w pierwszej kolejności dążyć do ich ograniczenia i powinno zatem zostać zmienione w celu objęcia:

–   konkretne wiążące cele w zakresie zbiórki i sortowania (które mogłyby osiągnąć ambitny cel 80%) i recykling różnych strumieni odpadów z tworzyw sztucznych (np. WEEE, pojazdów wycofanych z eksploatacji, opakowań, odpadów rolnych, budowlanych itd.) oraz obowiązkowe kryteria recyklingu (wyjaśniające różnice między recyklingiem mechanicznym/organicznym i odzyskiwaniem/spalaniem); celem powinno być stopniowe i ambitne dążenie do osiągnięcia w 2020 r. tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu niezawierających niebezpiecznych dodatków już zakazanych w nowych produktach; niektóre państwa członkowskie będą potrzebowały okresów przejściowych dla realizacji celów ustalonych na szczeblu europejskim;

–   ujednolicenie kryteriów zbiórki i sortowania, a także ogólnego gospodarowania odpadami w całej UE w celu stworzenia równych warunków działania w zgodzie z hierarchią odpadów, w tym eliminowanie technicznych, regulacyjnych, administracyjnych i finansowych barier stojących na drodze do recyklingu;

–   szczególne etykietowanie materiałów w celu informowania konsumentów o możliwości recyklingu mechanicznego lub organicznego produktów, wraz z informacjami dla konsumentów na temat możliwości zwiększenia sortowania i recyklingu; oraz

–   kryteria zastępowania produktów z tworzyw sztucznych jednorazowych i o niewielkiej trwałości produktami wielokrotnego użytku i bardziej trwałymi materiałami;

5.  zgadza się, że odpady z tworzyw sztucznych należy traktować jak wartościowe zasoby, promując ich ponowne użycie, recykling i odzyskiwanie oraz umożliwiając stworzenie odpowiednich warunków rynkowych; wzywa Komisję, by do 2014 r. przedstawiła wnioski dotyczące wycofania składowania odpadów nadających się do recyklingu i odzyskiwania do 2020 r., jednak nie zachęcając do odzyskiwania energii kosztem recyklingu, przy czym do wszystkich metod usuwania odpadów należy zastosować kryteria wydajności ekologicznej; uważa, że oprócz wspomnianych wyżej celów dotyczących recyklingu koniecznie należy też wprowadzić odpowiednie środki zniechęcające do spalania tworzyw sztucznych podlegających recyklingowi, kompostowaniu i biodegradacji, tak by zoptymalizować cykl życia każdego rodzaju tworzyw sztucznych, stosując hierarchię odpadów; wskazuje, że odwróciłoby to również daleką od zrównoważonej tendencję, zgodnie z którą dotychczas faworyzowano wykorzystanie produktów dziewiczych w stosunku do droższych produktów uzyskanych w wyniku recyklingu; podkreśla, że możliwość recyklingu i naprawy produktów należy wziąć pod uwagę już na etapie projektowania; wzywa zatem Komisję do zaproponowania środków w zakresie projektów, które poprawią ogólne oddziaływanie produktów na środowisko i będą zapobiegać nadmiernemu produkowaniu odpadów oraz propagować rynki recyklingu; jest przekonany, że w każdym przypadku przedmioty z tworzyw sztucznych powinny być projektowane z myślą o maksymalizacji trwałości, z uwzględnieniem całego cyklu życia produktu; w tym celu Komisja – w ramach nowego prawodawstwa dotyczącego odpadów z tworzyw sztucznych – powinna dążyć do wprowadzenia do 2020 r. ostrzejszej kontroli w momencie wprowadzania odpadów na wysypisko, a także do zwiększenia kontroli w spalarniach odpadów;

6.  wzywa, aby odpady z tworzyw sztucznych były wykorzystywane do produkcji energii jedynie, gdy zostaną wyczerpane wszelkie inne możliwości oraz przy zastosowaniu technologii, które wykorzystują niezbędne urządzenia oczyszczające, aby zapobiec szkodom dla środowiska i zagrożeniom dla zdrowia ludzkiego;

7.  jest przekonany, że najniebezpieczniejsze tworzywa sztuczne, te które zgodnie z dowodami naukowymi są najbardziej szkodliwe dla zdrowia ludzkiego i środowiska (takie jak mikro- i oksy-biodegradowalne tworzywa sztuczne) oraz te zawierające metale ciężkie i inne substancje, które mogą również utrudniać proces recyklingu, powinny zostać wycofane z rynku lub całkowicie zakazane, możliwie jak najszybciej przed rokiem 2020 w celu rozwinięcia rynku ponownego wykorzystywania i recyklingu materiałów oraz jest przekonany, że ich oddzielna zbiórka powinna zostać bezzwłocznie wdrożona; w tym kontekście uważa, że należy wspierać zastępowanie niebezpiecznych materiałów plastikowych i dodatków, w tym przez rozszerzanie wykazu substancji objętych ograniczeniami w dyrektywie RoHS; wyraża również przekonanie, że – zgodnie z życzeniem większości europejskich obywateli i konsumentów – należy radykalnie ograniczyć używanie jednorazowych, nieulegających recyklingowi, biodegradacji i nienadających się do kompostowania toreb plastikowych, a tam gdzie to możliwe zakazać ich używania, oraz że należy zająć się wyzwaniem związanym z zapobieganiem powstawaniu odpadów poprzez działania skuteczniej ukierunkowane na nadmierne zużycie i nieodpowiedzialne usuwanie produktów jednorazowych;

8.  przypomina, że w świecie, w którym coraz częściej brakuje zasobów naturalnych, takich jak grunty rolne, zrównoważone wykorzystanie oznacza ograniczenie zużycia zasobów w ujęciu bezwzględnym, nie zaś zastępowanie ich innymi zasobami; podkreśla, że w przypadku biodegradowalnych, opartych na surowcach pochodzenia biologicznego i nadających się do kompostowania tworzyw sztucznych należy przyjąć odpowiednie środki w celu ich promowania, pod warunkiem że ich produkcja nie wpływa negatywnie na produkty rolne przeznaczone do konsumpcji przez człowieka lub zwierzęta lub na środowisko; podkreśla również potrzebę opierania się na już uznanych europejskich normach (np. CEN 13432), aby umożliwić lepsze rozróżnienie pomiędzy produktami z tworzyw sztucznych ulegającymi degradacji, biodegradacji i nadającymi się do kompostowania wraz z jaśniejszymi informacjami na temat ich cech charakterystycznych, możliwości recyklingu i potencjału ponownego wykorzystania dla konsumentów, a także podmiotów prowadzących recycling i organami gospodarującymi odpadami;

9.  wzywa do większych inwestycji publicznych i prywatnych w badania i technologie mające na celu uzyskanie bardziej trwałych tworzyw sztucznych (tj. zużywających mniej surowca przy zachowaniu tej samej jakości, możliwości ponownego wykorzystania i recyklingu) i lepszą integrację różnorodnych rodzajów w procesie produkcyjnym i działalności polegającej na utylizacji, bez wpływania na jakość materiałów; uważa, że nowe technologie są również potrzebne do zintensyfikowania procesów biodegradacji tworzyw sztucznych, metod sortowania odpadów, przetwarzania i recyklingu mechanicznego, odzyskiwania tworzyw sztucznych z oceanów, ekoprojektu i inteligentnych opakowań; jest przekonany, że w tym celu program „Horyzont 2020” mógłby oferować możliwość odpowiedzenia na tę istotną potrzebę społeczną i że korzyści byłyby daleko idące, zarówno dla środowiska, jak i obywateli, począwszy od tworzenia nowych rodzajów działalności gospodarczej (np. wysokiej jakości sortowanie przy użyciu ludzkiej siły roboczej), aż po ograniczenie odpadów morskich i ryzyka związanego ze zdrowiem; podkreśla, że w szczególności przed młodymi ludźmi może to otworzyć możliwość wejścia na rynek pracy w związku z nowymi formami aktywności gospodarczej; zwraca uwagę, że dzięki pełnemu wdrożeniu unijnych przepisów dotyczących odpadów można by zaoszczędzić 72 mld EUR rocznie, zwiększyć roczne obroty w sektorze gospodarowania odpadami i w sektorze recyklingu UE o 42 mld EUR oraz utworzyć ponad 400 tys. miejsc pracy do roku 2020; podkreśla, że inne fundusze UE mogą znacznie przyczynić się do stworzenia infrastruktury zbiórki i recyklingu, jeżeli w sposób konsekwentny będą opierać się na hierarchii określonej w dyrektywie w sprawie odpadów;

10. opowiada się zatem za przyjęciem środków zachęcających do recyklingu tworzyw sztucznych jako najlepszej metody osiągnięcia celów w dziedzinie środowiska; wzywa, aby w większej liczbie przetargów, również tych, które ogłaszają instytucje europejskie, uwzględniano jasne wymogi w zakresie recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych, a także uprzywilejowywano używanie tworzyw sztucznych z recyklingu tam, gdzie to możliwe;

11. wyraża przekonanie, że zarówno państwa członkowskie, jak i Komisja muszą podjąć odważniejsze kroki, aby walczyć z nielegalnym eksportem i składowaniem odpadów z tworzyw sztucznych, włącznie z surowszym egzekwowaniem przepisów UE dotyczących przemieszczania odpadów, a także ostrzejszym systemem monitorowania i inspekcji w portach i wszystkich zakładach przetwarzania odpadów poprzez wykrywanie potencjalnie nielegalnego przemieszczania odpadów i zwalczanie eksportu odpadów dokonywanego w celu ponownego ich wykorzystania (głównie pojazdów wycofanych z eksploatacji i WEEE), oraz aby zapewnić eksport tylko do zakładów, które spełniają wymogi bezpiecznego dla środowiska gospodarowania odpadami zgodnie z art. 49 rozporządzenia w sprawie przemieszczania odpadów; zauważa, że stosowanie zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta, a także wiedza konsumentów stanowią istotne czynniki zapobiegania nielegalnemu eksportowi i znacznego ograniczenia odpadów z tworzyw sztucznych w środowisku; jest ponadto zdania, że UE powinna promować spójne podejście do gospodarowania odpadami na wszystkich możliwych forach międzynarodowych, w porozumieniach i instytucjach; podkreśla, że UE powinna prowadzić globalną inicjatywę monitorowania i znacznego ograniczenia odpadów morskich w oceanach; uważa również za kluczowe posiadanie dostępu do wiarygodnych i porównywalnych danych na temat strumienia odpadów, ich przepływu do Europy i poza nią, ich ilości i systemów gospodarowania nimi;

12. uważa, że finansowanie infrastruktur recyklingu powinno być priorytetem wobec finansowania składowania i spalania, ale że powinno również oczywiście uwzględniać potrzeby każdej społeczności; zachęca europejskie władze samorządowe i władze lokalne, przemysł tworzyw sztucznych oraz sektor recyklingu i gospodarowania odpadami do motywowania i zachęcania obywateli do przyjęcia pojęcia gospodarki obiegowej w odniesieniu do odpadów z tworzyw sztucznych, rozpoczynając od szeroko zakrojonej debaty na temat planowanej nieprzydatności, promując łatwe i skuteczne systemy zbiórki, ponownego wykorzystywania i recyklingu oraz wprowadzając odpowiednie punkty zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych, zwłaszcza w strefach przybrzeżnych i podatnych na zagrożenie dla środowiska naturalnego, przystępując do stosowania tego środka w pierwszej kolejności na wszystkich terytoriach uznanych przez państwa członkowskie Unii za obszary chronione i/lub parki narodowe; jest również przekonany, że mogłyby one wnieść istotny wkład w harmonizację działalności gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych w Europie, dzięki porozumieniu co do wspólnych standardów i praktyk; wzywa władze regionalne do współpracy w ramach zintegrowanego planowania gospodarowania odpadami, jeżeli jest ono opłacalne zarówno z punktu widzenia środowiska i finansów, oraz do promowania w szczególności ustanowienia rolnych punktów zbiórki strumieni odpadów z tworzyw sztucznych pochodzących z rolnictwa (np. folie szklarniowe);

13. w celu zintensyfikowania podnoszenia świadomości opowiada się za konkretnymi działaniami i kampaniami, takimi jak ustanowienie europejskiego dnia odpadów z tworzyw sztucznych, podczas którego obywatele mogliby oddać każdą ilość odpadów z tworzyw sztucznych do określonych punktów, na przykład w zamian za odpowiednią rekompensatę finansową, co byłoby sposobem zapewnienia dostaw tworzyw sztucznych nadających się do recyklingu i zwiększenia świadomości opinii publicznej na temat recyklingu i efektywnego gospodarowania zasobami; uważa, że takie wydarzenie mogłoby również obejmować akcje społeczne (np. czyszczenie plaż), jako symboliczny wkład w powstrzymanie zanieczyszczenia odpadami z tworzyw sztucznych; wzywa do wypracowania efektu synergii pomiędzy tego rodzaju wydarzeniem a kampaniami „Let’s do it”, Europejskim Tygodniem Redukcji Odpadów i przyszłym „Dniem Sprzątania”; z zadowoleniem przyjmuje pilotażowy projekt Komisji MARELITT, którego celem jest usunięcie odpadów morskich z czterech regionalnych mórz europejskich i ograniczenie oddziaływania morskich odpadów z tworzyw sztucznych na środowisko, zdrowie, gospodarkę i społeczeństwo; proponuje, aby Komisja zintensyfikowała dialog z państwami trzecimi, które mają wody terytorialne na Morzu Czarnym, w celu rozwiązania problemu morskich odpadów z tworzyw sztucznych w sposób bardziej skuteczny;

14. podkreśla, że nowe inicjatywy na szczeblu UE w dziedzinie polityki ochrony środowiska, ekoinnowacji, gospodarowania odpadami i biogospodarki należy poprzedzić rzetelnymi ocenami skutków, które będą się koncentrować również na skutkach społecznych i wygenerowanym potencjale tworzenia miejsc pracy oraz na potrzebie szkolenia zasadniczego i zawodowego, które należy wprowadzić w celu tworzenia ekologicznych miejsc pracy;

15. przypomina, że państwa członkowskie powinny wspierać inicjatywy ułatwiające rozwój sektorów charakteryzujących się wysokim potencjałem tworzenia godnych miejsc pracy, a w szczególności wspomagających przejście w kierunku zrównoważonej gospodarki umożliwiającej tworzenie trwałych miejsc pracy dobrej jakości w gospodarce wymagającej angażowania mniejszej ilości zasobów, zgodnie ze strategią „Europa 2020”; wzywa władze lokalne i regionalne do skoordynowania świadczenia usług publicznych z celami i założeniami dotyczącymi środowiska naturalnego, aby zrealizować wielorakie cele i jednocześnie pobudzać tworzenie ekologicznych miejsc pracy;

16. za sprawę pierwszoplanową uważa określenie przyszłych potrzeb rynku pracy oraz zapotrzebowania na umiejętności; podkreśla potrzebę opracowania strategii umożliwiających dostosowanie umiejętności pracowników do wymogów rynku pracy w przyszłości; w związku z tym podkreśla, że w celu sprostania wyzwaniom wynikającym z transformacji w kierunku gospodarki wymagającej mniejszych zasobów konieczny jest odpowiedni poziom szkoleń i kwalifikacji umożliwiający rozkwit ekoinnowacji, a także poprawne wdrażanie prawodawstwa UE w zakresie odpadów; zaleca państwom członkowskim włączenie modelu gospodarki okrężnej do ich systemów szkoleń zawodowych; zauważa, że szkolenia mogą poprawić postrzegany status pracy w branży recyklingu oraz przyczynić się do skuteczniejszego zatrzymywania pracowników i poprawy praktyk w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa; w związku z tym przypomina, że poprzez promowanie szkoleń zawodowych i uczenia się w miejscu pracy Europejski Fundusz Społeczny może przyczynić się do zaspokojenia zapotrzebowania na ekologiczne miejsca pracy dobrej jakości w przemyśle wymagającym angażowania mniejszych zasobów, zgodnie z pakietem dotyczącym inwestycji społecznych przedstawionym przez Komisję w lutym 2013 r.

17. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

• [1]  Dz.U. C 51 E z 22.2.2013, s. 21.
• [2]  Teksty przyjęte, P7_TA(2012)0223.
• [3]  Teksty przyjęte, P7_TA(2012)0146.

UZASADNIENIE

Przemysł tworzyw sztucznych w Europie generuje w przybliżeniu obrót w wysokości 300 mld EUR rocznie i zatrudnia około 1,54 mln ludzi, jednak dane dotyczące pochodzących z niego odpadów są niespójne i wahają się między 25 Mt wytworzonymi w 2008 r. według Komisji Europejskiej a 13 Mt w 2010 r. według EOG. Bez wiarygodnych i porównywalnych danych dotyczących produkcji, zbiórki, sortowania, recyklingu, odzyskiwania i unieszkodliwiania tworzyw sztucznych trudno jest nakreślić ukierunkowaną i skuteczną politykę, zwłaszcza w odniesieniu do działań wymierzonych przeciwko nielegalnemu przepływowi odpadów. Sprawą oczywistą jest to, że oddziaływanie na środowisko tworzyw sztucznych jest wciąż niedoceniane?.

Jako część trwającej weryfikacji dyrektyw w sprawie strumienia odpadów niniejsza zielona księga oferuje w samą porę możliwość dążenia do spójnej i ambitnej harmonizacji ustawodawczej. Pierwszym krokiem powinno zatem być utworzenie specjalnego ustawodawstwa UE w sprawie odpadów z tworzyw sztucznych, a także rygorystyczne wdrażanie obowiązujących przepisów.

Mając na uwadze, że ok. 40% odpadów pochodzi z opakowań, rozsądne jest rozpoczęcie właśnie od nich naszej oceny. Nie wyznaczono żadnych celów w odniesieniu do odpadów z tworzyw sztucznych oprócz dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, niezmienionej od 1994 r., która wyznaczyła cel zebrania 22,5% tworzyw sztucznych. Nadszedł czas, by dostosować normy do nowej rzeczywistości produkcji i uzgodnić je z innymi obowiązkami środowiskowymi dla tego sektora, przestrzegając hierarchii określonej w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów. Jeżeli dyrektywa w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych nie zostanie przeredagowana w celu oddzielenia standardów i norm w dziedzinie handlu/przemysłu/konkurencji od obowiązków środowiskowych, nie będzie możliwe rozwiązanie tego problemu w 40%. Przegląd tej dyrektywy powinien obejmować zasady dotyczące ekoprojektu, umożliwiające zbieranie i sortowanie odpadów z myślą o skutecznym recyklingu dzięki wykorzystaniu nowych technologii (np. podczerwieni i specjalnego etykietowania) oraz materiałów nadających się do recyklingu. Pozwoli to również przemysłowi europejskiemu na określenie standardów przy jednoczesnym utrzymaniu lub nawet zwiększeniu jego konkurencyjności na świecie.

Ponadto przemysł powinien poczynić większe starania, jeśli chodzi o przejrzystość informacji, tak by jasno określić cechy wprowadzanych do obrotu produktów: konsumenci muszą wiedzieć, czy kupowane przez nich tworzywa sztuczne nadają się do recyklingu, kompostowania, czy ulegają biodegradacji lub są możliwe do odzyskania, tak by ułatwić proces sortowania. Taki rodzaj innowacji napędzałby działalność w zakresie badań i rozwoju oraz sprzyjałby tworzeniu miejsc pracy, z korzyścią dla środowiska. Wszystko to pozwoliłoby na wdrożenie hierarchii odpadów i uplasowałoby recykling po ponownym wykorzystaniu tworzyw sztucznych, ale przed odzyskiwaniem energii w wyniku spalania. Zgodnie z powszechną opinią składowanie odpadów nie powinno w ogóle być brane pod uwagę jako realna opcja przetwarzania odpadów z tworzyw sztucznych i mamy nadzieję, że zostanie przyjęta ostateczna data jego zakazu (proponujemy rok 2020, ponieważ niektóre państwa członkowskie wciąż mają problemy z rozpowszechnionym selektywnym zbieraniem odpadów i nie mogą liczyć na inne opcje).

Tworzywa sztuczne stanowią zbyt cenne zasoby, aby kończyć na wysypiskach lub nawet być po prostu palone. Jeżeli chcemy nadać spójny charakter europejskiej inicjatywie przewodniej dotyczącej efektywnego gospodarowania zasobami i objąć koncepcją gospodarki obiegowej również tworzywa sztuczne, należy zaprzestać wspierania niektórych rodzajów działalności, która preferuje niezrównoważoną eksploatację, jak składowanie czy spalanie tworzyw sztucznych nadających się do recyklingu.

Szczególnie istotna jest potrzeba jasnego określenia czym jest odzysk i rozwiania mitu, że równa się on recyklingowi (zwłaszcza jeśli przez odzysk rozumiemy odzyskiwanie energii w wyniku spalania tworzyw sztucznych). Nie powinien to być wybór między jednym a drugim, lecz raczej liniowy proces zachęcający w pierwszej kolejności do ograniczania, następnie do ponownego wykorzystywania i wreszcie do recyklingu. Jak można zwiększyć atrakcyjność tworzyw sztucznych po recyklingu, mając na uwadze, że obecne ceny rynkowe są zbyt wysokie, by pozwolić na lepsze włączenie ponownie wykorzystywanych tworzyw sztucznych do nowych procesów produkcji tworzyw sztucznych? Dlaczego poddane recyklingowi tworzywa sztuczne są droższe niż nowo wyprodukowane? Czy w związku z tym należy stwarzać zachęty do recyklingu w miejsce spalania (tak, jak to miało miejsce dotychczas), tak by spalanie tworzyw sztucznych nadających się do recyklingu i ulegających biodegradacji stało się drogie i niemodne? W ostatecznym rozrachunku jest to coraz częściej napotykany problem; co Europa chce zrobić ze spalarniami, które były wspierane za pomocą bezpośrednich lub pośrednich dotacji w celu zaradzenia nadmiernym zdolnościom produkcyjnym? Nadszedł czas, by zamiast tego wspierać – bezpośrednio lub pośrednio – zakłady recyklingu. Musimy wprowadzać na rynek więcej materiałów pochodzących z recyklingu, aby ograniczyć jednostkowe koszty ich produkcji i uczynić z nich bardziej opłacalny element obecnego systemu, tworząc więcej przyjaznych dla środowiska miejsc pracy.

W tym celu wprowadzenie celów w wysokości 75% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu do 2020 r., obowiązkowych kryteriów dotyczących podatności na recykling oraz specjalnego etykietowania da początek dyskusji i będzie stanowiło bodziec do wprowadzania bardziej zaawansowanych i skutecznych systemów gospodarowania strumieniem odpadów. Finansowanie badań i rozwoju w dziedzinie lepszych technologii recyklingu, zbierania i sortowania, a także zaawansowanych materiałów, zwłaszcza jeśli chodzi o możliwość ich ponownego wykorzystania i trwałość, będzie sprzyjało temu procesowi (a także zapewni osiągnięcie celów).

Te rodzaje tworzyw sztucznych, które nie wpisują się w ten model, najbardziej niebezpieczne dla środowiska i dla zdrowia ludzkiego oraz niezgodne z Planem działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, jak oksy-biodegradowalne, mikro i jednorazowego użytku tworzywa sztuczne, należy wycofać z rynku lub całkowicie ich zakazać.

Innym podstawowym krokiem jest zapewnienie kolektywnego zaangażowania obywateli, producentów oraz administracji publicznej i stowarzyszeń zawodowych. W tym kontekście pierwszorzędne znaczenie ma również zwiększanie świadomości za pomocą kampanii informacyjnych promujących świadomość opinii publicznej, takich jak europejski dzień odpadów z tworzyw sztucznych. Największych wysiłków oczekuje się tu od władz lokalnych: są one odpowiedzialne za organizację wszystkich działań związanych z unieszkodliwianiem tworzyw sztucznych, nie tylko odpadów z gospodarstw domowych, ale również odpadów przemysłowych czy niebezpiecznych, jak również nie mniej ważnych odpadów z zakładów przybrzeżnych i morskich.

Odpady morskie stanowią poważny problem, którego nie da się rozwiązać dzięki jednej kampanii. Decydujące dla podnoszenia poziomu świadomości i promowania innego, odpowiedzialnego podejścia do sposobu gospodarowania morzami, a także sposobu utrzymania różnorodności biologicznej, która jest również cennym źródłem żywności, będą dobrowolne działania.

Część tego problemu jest powiązana z międzynarodowym handlem i niedostatecznym wdrażaniem konwencji bazylejskiej: ten aspekt wymaga silniejszego zaangażowania zarówno ze strony UE, jak i rządów krajowych. Na początek można zapewnić surowsze kontrole przepływów i jaśniejsze zasady w porozumieniach międzynarodowych, nawet tych związanych z pozornie nieistotnymi w tej sprawie dziedzinami, jak dzielenie się technologią czy edukacja: należy w większym stopniu promować ekologiczne materiały, procesy i projekty, tak by europejskie standardy były przyjmowane na całym świecie.

OPINIA Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (18.10.2013)

dla Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności

w sprawie europejskiej strategii dotyczącej odpadów z tworzyw sztucznych w środowisku
(2013/2113 (INI))

Sprawozdawca komisji opiniodawczej: Jean Lambert

WSKAZÓWKI

Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych zwraca się do Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności, właściwej dla tej sprawy, o uwzględnienie w końcowym tekście projektu rezolucji następujących wskazówek:

1.  mając na uwadze, że w strategii „Europa 2020” wzywa się do inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu;

2.  mając na uwadze, że w przemyśle tworzyw sztucznych w UE zatrudnienie znajduje około 1,6 mln osób;

3.  mając na uwadze, że w sektorze recyklingu tworzyw sztucznych w UE mogłoby powstać około 162 tys. miejsc pracy, gdyby do roku 2020 współczynnik recyklingu wzrósł do 70%;

4.  podkreśla, że nowe inicjatywy na szczeblu UE na rzecz polityki ochrony środowiska, ekoinnowacji, gospodarowania odpadami i biogospodarki należy poprzedzić rzetelnymi ocenami skutków, które będą się koncentrować również na skutkach społecznych, potencjale do tworzenia miejsc pracy oraz na potrzebie szkolenia zasadniczego i zawodowego, które należy wprowadzić w celu tworzenia ekologicznych miejsc pracy;

5.  przypomina, że państwa członkowskie powinny wspierać inicjatywy ułatwiające rozwój sektorów charakteryzujących się wysokim potencjałem tworzenia godnych miejsc pracy, a w szczególności wspomagających transformację w kierunku zrównoważonej gospodarki umożliwiającej tworzenie trwałych miejsc pracy dobrej jakości w gospodarce wymagającej angażowania mniejszej ilości zasobów, zgodnie ze strategią „Europa 2020”; wzywa władze lokalne i regionalne do skoordynowania świadczenia usług publicznych z celami i założeniami dotyczącymi środowiska naturalnego, aby zrealizować wielorakie cele i jednocześnie pobudzać tworzenie ekologicznych miejsc pracy;

6.  podkreśla, że cele określone w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów, dyrektywie w sprawie opakowań i dyrektywie w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego stwarzają możliwości w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy w różnych sektorach gospodarki poprzez skutki uboczne na innych rynkach, wobec czego należy dążyć do zapewnienia korzystnych warunków dla odpowiednich gałęzi przemysłu, aby mogły one w pełni wykorzystać swój potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy; podkreśla, że w szczególności przed młodymi ludźmi otwiera się możliwość wejścia na rynek pracy w związku z nowymi formami aktywności gospodarczej; zwraca uwagę, że dzięki pełnemu wdrożeniu unijnych przepisów dotyczących odpadów można by zaoszczędzić 72 mld EUR rocznie, zwiększyć roczne obroty w sektorze gospodarowania odpadami i w sektorze recyklingu UE o 42 mld EUR oraz utworzyć ponad 400 tys. miejsc pracy do roku 2020;

7.  zwraca uwagę na potencjał modelu gospodarki okrężnej, gdyż ze względu na możliwość oddzielenia wzrostu od wyczerpywania się zasobów jest to model regeneracyjny, który może mieć wpływ na wszystkie sektory i być źródłem tworzenia miejsc pracy; podkreśla, że gospodarka okrężna wiąże się z całkowitą zmianą naszego rozumienia produktów oraz że niezbędne będą nowe miejsca pracy na wszystkich etapach życia produktu: od ekoprojektu poprzez naprawę i przepakowanie aż po recykling;

8.  wskazuje, że wskutek rygorystycznych przepisów dotyczących recyklingu urządzeń elektrycznych w Europie niejednokrotnie znaczna część zużytego sprzętu elektronicznego jest przetwarzana w tragicznych dla człowieka i przyrody warunkach w Afryce Zachodniej; domaga się, aby surowsze kontrole w UE eliminowały w przyszłości tego rodzaju praktyki; uważa, że zmiany przepisów w zakresie środowiska naturalnego, dotyczących importu nieoczyszczonych zużytych tworzyw sztucznych w takich krajach jak Chiny i Malezja mogą stanowić ważny bodziec do zwiększenia inwestycji w odzyskiwanie i recykling w UE oraz do tworzenia dodatkowych miejsc pracy;

9.  przypomina, że sprawniejsze wdrażanie przepisów prawnych UE dotyczących odpadów przyczyni się do rozwoju gospodarczego, a tym samym do powstawania miejsc pracy; podkreśla, że recykling i ponowne użycie jako sektory wymagające dużego nakładu siły roboczej mogą być ważnymi źródłami miejsc pracy i dlatego w nowych ramach prawnych UE dotyczących odpadów należy je traktować, tam gdzie jest to najbardziej wskazane, w sposób uprzywilejowany;

10. podkreśla jednak, że potencjał tworzenia miejsc pracy w sektorze recyklingu nie powinien osłabiać wysiłków służących przede wszystkim obniżaniu zużycia zasobów i uzależnienia, co stanowi wyzwanie, które również oferuje nowe możliwości zatrudnienia;

11. podkreśla, że innowacje wprowadzane obecnie w produkcji tworzyw sztucznych (szczególnie w dziedzinie nanotechnologii) oraz ich wpływ na gospodarkę odpadami z tworzyw sztucznych są źródłem nowych wyzwań w odniesieniu do bezpieczeństwa i higieny pracy, a także wzywa Komisję do wzięcia tych zagrożeń pod uwagę w ramach planowanych działań w zakresie odpadów z tworzyw sztucznych przy pomocy odpowiednich europejskich standardów pracy i ochrony zdrowia dla wszystkich trudniących się tym osób: pracowników, usługodawców i wszystkich osób prowadzących działalność na własny rachunek;

12. za sprawę pierwszoplanową uważa określenie przyszłych potrzeb rynku pracy oraz zapotrzebowania na umiejętności; podkreśla potrzebę opracowania strategii umożliwiających dostosowanie umiejętności pracowników do wymogów rynku pracy w przyszłości; w związku z tym podkreśla, że w celu sprostania wyzwaniom wynikającym z transformacji w kierunku gospodarki wymagającej mniejszych zasobów konieczny jest odpowiedni poziom szkoleń i kwalifikacji umożliwiający rozkwit ekoinnowacji, a także poprawne wdrażanie prawodawstwa UE w zakresie odpadów; zaleca państwom członkowskim włączenie modelu gospodarki okrężnej do ich systemów szkoleń zawodowych; zauważa, że szkolenia mogą poprawić postrzegany status pracy w branży recyklingu oraz przyczynić się do skuteczniejszego zatrzymywania pracowników i poprawy praktyk w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa; w związku z tym przypomina, że poprzez promowanie szkoleń zawodowych i uczenia się w miejscu pracy Europejski Fundusz Społeczny powinien przyczynić się do zaspokojenia zapotrzebowania na ekologiczne miejsca pracy dobrej jakości w przemyśle wymagającym angażowania mniejszych zasobów, zgodnie z pakietem dotyczącym inwestycji społecznych przedstawionym przez Komisję w lutym 2013 r.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	17.10.2013
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	33 2 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Edit Bauer, Heinz K. Becker, Jean-Luc Bennahmias, Phil Bennion, Vilija Blinkevičiūtė, Philippe Boulland, Alejandro Cercas, Ole Christensen, Minodora Cliveti, Marije Cornelissen, Emer Costello, Frédéric Daerden, Richard Falbr, Thomas Händel, Stephen Hughes, Danuta Jazłowiecka, Patrick Le Hyaric, Olle Ludvigsson, Thomas Mann, Csaba Őry, Sylvana Rapti, Licia Ronzulli, Elisabeth Schroedter, Nicole Sinclaire, Jutta Steinruck, Andrea Zanoni, Inês Cristina Zuber
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Georges Bach, Sergio Gutiérrez Prieto, Anthea McIntyre, Csaba Sógor, Tatjana Ždanoka
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Eric Andrieu, Pilar Ayuso, Eduard-Raul Hellvig

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	28.11.2013
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	60 1 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Elena Oana Antonescu, Pilar Ayuso, Paolo Bartolozzi, Sandrine Bélier, Sergio Berlato, Lajos Bokros, Franco Bonanini, Biljana Borzan, Yves Cochet, Spyros Danellis, Chris Davies, Esther de Lange, Bas Eickhout, Edite Estrela, Jill Evans, Karl-Heinz Florenz, Elisabetta Gardini, Gerben-Jan Gerbrandy, Matthias Groote, Françoise Grossetête, Satu Hassi, Jolanta Emilia Hibner, Dan Jørgensen, Martin Kastler, Holger Krahmer, Corinne Lepage, Kartika Tamara Liotard, Linda McAvan, Miroslav Ouzký, Gilles Pargneaux, Andrés Perelló Rodríguez, Pavel Poc, Frédérique Ries, Anna Rosbach, Oreste Rossi, Dagmar Roth-Behrendt, Carl Schlyter, Theodoros Skylakakis, Bogusław Sonik, Claudiu Ciprian Tănăsescu, Salvatore Tatarella, Thomas Ulmer, Glenis Willmott, Sabine Wils, Marina Yannakoudakis
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Erik Bánki, Gaston Franco, Julie Girling, Eduard-Raul Hellvig, Georgios Koumoutsakos, Marusya Lyubcheva, Judith A. Merkies, Miroslav Mikolášik, James Nicholson, Alojz Peterle, Vittorio Prodi, Marita Ulvskog, Vladimir Urutchev, Anna Záborská, Andrea Zanoni
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Kārlis Šadurskis